9728252564

AGH; WGGiOŚ; KGOOŚiG; Sedymentologia - materiały pomocnicze do wykładów; CZ. 1

X WPŁYW KLIMATU NA SEDYMENTACJĘ

Klimat w istotny sposób wpływa na materiał osadowy (ilość i rodzaj mat.) m.in. poprzez przebieg denudacji, czyli wpływa na typ wietrzenia - w warunkach klimatu polarnego rozwija się głównie wietrzenie fizyczne (mechaniczne), a w klimacie tropikalnym przede wszystkim wietrz. Chem. Klimat wpływa na rodzaj transportu - wodny, glacjalny (lodowcowy), eoliczny (powietrzny). Klimat oddziałuje na PS zachodzące w basenach kontynentalnych i oceanicznych. Klimat wpływa na biosferę (produkcja biogeniczna, szata roślinna), a ta z kolei na przebieg PS i sedymentację. Klimat wpływa na cyrkulację powietrza i obieg wody (odpływ powierzchniowy, prądy morskie i oceaniczne, retencja - lodowce i lądolody, ewapo-racja i transpiracja (=ewapotranspiracja)

XI ZNACZENIE BIOSFERY W SEDYMENTACJI

Biosfera jest przede wszystkim producentem biogenicznego materiału osadowego (np. materia fitogeniczna - węgle, masowy rozwój planktonu wapiennego - kreda pisząca, rafy, biohermy), ale oprócz tego bierze czynny udział w PS, wpływa także na parametry fiz. I chem. sedymentacji (rozkład, gnicie, butwienie). W przeszłości geologicznej organizmy fo-toautotroficzne produkujące tlen doprowadziły do powstania warunków utleniających co w sposób nieodwracalny zmieniło przebieg PS na Ziemi. Rozwój roślin lądowych zmienił także warunki denudacji (wietrzenia, erozji i transportu).

XII PARAMETRY FIZYCZNE I CHEMICZNE SEDYMENTACJI

Głównym ośrodkiem sedymentacji jest środowisko wodne (morskie, jeziorne, rzeczne). W roztworze wodnym występują jony (Ca²⁺, Na¹⁺, Mg²⁺, K¹⁺, Fe²⁺, Fe³⁺, Cl¹', S0₄²', HCO3¹', CO3¹', NO3¹', Al.(OH)₄'\ H₄Si0₄) posiadające różne stężenia. Źródłem anionów i kationów jest wietrzenie chemiczne skał głównie na lądach. Wytrącanie fazy stałej z roztworów podlega prawom fizykochemicznym i biochemicznym. Poszczególne jony mają różne znaczenie w przebiegu procesów sedymentacyjnych i nie zawsze wiąże się to z obfitością ich występowania np.: jon fosforanowy [P0₄² ] występuje w środowisku w niewielkich ilościach ma natomiast podstawowe znaczenie dla sedymentacji biogenicznej. Z kolei jon chlorkowy występujący w wielkiej obfitości w wodzie morskiej bierze udział w procesach sedymentacji w wyjątkowych i specyficznych warunkach - ewaporacja (sole np. sól kamienna NaCl - halityt), podobnie [S0₄²'] - gipsy (CaS0₄ ' nH?0) (ewaporaty stanowią zaledwie 5% wszystkich skał osadowych). Jony [Ca²⁺] i [H₄Si0₄] zużywane są przez organizmy do budowy ich mineralnych elementów szkieletowych.

Podstawowe znaczenie w procesach sedymentacji bio- i hydrogenicznej mają warunki chemiczne określone przez pH (stężenie jonów wodorowych) i Eh (potencjał oksydacyjno redukcyjny). W zależności od wartości pH i Eh mogą powstawać określone minerały lub mogą ulegać ponownemu rozpuszczeniu. Zależność rozpuszczalności krzemionki bezpostaciowej, kwarcu i kalcytu w zależności od pH (Gradziński et al., 1986. Zarys Sedymentologii, ryc. 1-5, str. 23).

Pola trwałości głównych minerałów występujących w morskich osadach bio- i hydroge-nicznych określone są przez wart pH i Eh (Gradziński et al., 1986. Zarys Sedymentologii, ryc. 1-7, str. 26)

Opr. Piotr Strzeboński; [e-mail]

-11-

Wer. 1.