9752256497

pospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.

Stosowanie tymczasowego aresztowania implikuje jeszcze jeden problem konstytucyjno-prawny. Mianowicie, w jaki sposób pogodzić stosowanie tego środka z konstytucyjną zasadą domniemania niewinności polegającą na tym, że każdego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu³⁵. Zasada ta wywodząca się z prawa rzymskiego i przyjętego założenia uczciwości każdego obywatela (praesumptio boni viri)³⁶, znajduje swój wyraz także w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, zgodnie z którą każdego oskarżonego o popełnienie czynu zagrożonego karą, uważa się za niewinnego do czasu udowodnienia mu winy zgodnie z ustawą³⁷. Kodeks postępowania karnego w podobny sposób, jak Konstytucja, normuje zasadę domniemania niewinności. W art 5 § 1 k.p.k. czytamy, że oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki wina jego nie zostanie udowodniona i stwierdzona prawomocnym wyrokiem. W przeciwieństwie do k.p.k. z 1969r., obecny kodeks formułuje tę zasadę w formie pozytywnej. Treścią tej zasady jest domniemanie prawne i wzruszalne (praesumptio iuris tantum) o dwóch aspektach. W aspekcie procesowym zasada ta obowiązuje od chwili skierowania postępowania przeciwko określonej osobie, aż do uprawomocnienia się wyroku skazującego. Jej aspekt pozapro-cesowy oznacza, że jej adresatem jest całe społeczeństwo ze szczególnym akcentem na organy władzy publicznej oraz szeroko rozumiane środki

³⁵    Art 42 ust 3 Konstytucji RP.

³⁶    T. Grzegorczyk, J. Tylman, Polskie postępowanie karne, Warszawa 2005, s. 136 i n.

^^r^^js^^iuroj)ejskiey<onwencjn|ra^Xzłowieka^_ masowego przekazu³⁸. O tym, jak często w tym ostatnim aspekcie przełamywana jest ta zasada, w barwny sposób napisał S. Waltoś: „Wierzyć w skłonność społeczeństwa do powstrzymywania się od pochopnego osądu osób pozostających pod podejrzeniem o przestępstwo, to tak, jak spodziewać się śniegu na równiku"³⁹. W orzecznictwie panuje trafne przekonanie, że zasada domniemania niewinności nie sprzeciwia się stosowaniu wobec oskarżonego środków zapobiegawczych⁴⁰, a jedynie doznaje ograniczenia z przyczyn pragmatycznych⁴¹.

Wynika to z tzw. koncepcji obiektywistycznej domniemania niewinności⁴², polegającej na tym, że organy procesowe powinny traktować oskarżonego, jak niewinnego dlatego, że ustawa tak nakazuje, a nie dlatego, że tak o nim myślą. Gdyby aresztowania nie stosować, to nie dałoby się niekiedy rozstrzygnąć kwestii zasadniczej dla procesu - zasadności oskarżenia, ponieważ oskarżeni mogliby dowolnie blokować przebieg procesu, czemu aresztowanie ma zapobiegać. Ustawodawca, jako warunek konieczny stosowania środków zapobiegawczych, wymaga istnienia dużego prawdopodobieństwa popełnienia przestępstwa. Nie ma więc miejsca przełamanie zasady domniemania niewinności, gdyż prawodawca nie wymaga istnienia pełnego dowodu

³⁸    Zob. szerzej S. Waltoś, Domniemanie niewinności wświecie mediów (w:) Problemy stosowania prawa sądowego - Lublin 2007.

³⁹    S. Waltoś, Zasada domniemania niewinności a środki masowego przekazu, Studia Iuridica 1997, nr 33, s. 223.

⁴⁰    Post SA w Katowicach z dnia 2 kwietnia 2003 r. (II AKz 268/03), OSA 2004, nr 4, poz. 23.

⁴¹    Post. SA w Krakowie z dnia 23 lipca 2003 r. (II AKz 300/03), KZS 2003, nr 7-8, poz. 60.

⁴²    T. Grzegorczyk, J. Tylman, Polskie postępowanie, 2005, s. 140.

Wiedza Prawnicza nr 1/2010 Strona 16