1194638929

się oddać pod arbitraż l.igi Narodów*”. Dnia 23IX Rada Najwyższa wysłuchała Paderewskiego. który sprzeciwił się postanowieniu o tymczasowości statusu Galicji Wschodniej**, wzmacniając uprzednio stosowaną argumentację uwagami, izani Kołczak. ani rząd URL nie zgłaszają pretensji do tej prowincji. Wypowiedział się także przeciw postanowieniom projektowanego traktatu odmawiającym Polsce prawa do przeprowadzenia reformy agrarnej w Galicji Wschodniej, niereprezen-towaniu kraju w sejmie polskim i nieistnieniu obowiązkowej służby wojskowej dla ludności tej prowincji, co. jak stwierdził, byłoby jedynie z korzyścią dla Niemiec. To wystąpienie polskiego premiera spotkało się z repliką delegata ukraińskiego Wasyla Panejki. który 25 IX wystosował do Clemenceau pismo polemizujące z argumentami Paderewskiego i wzywające do utrzymania stanu prowizorium*”.

Tego samego dnia. po dyskusji w Radzie Szefów Delegacji Wielkich Mocarstw, reprezentant USA. Frank Lyon Polk. przedstawił swoje memorandum w kwestii Galicji Wschodniej, popierając wniosek polski, a zastrzegając jedynie konieczność autonomii tej prowincji. Spotkałosię to ze sprzeciwem delegata Wielkiej Brytanii Eyre Aleksandra Crowea. opowiadającego się za tymczasowością statusu Galicji Wschodniej. Francuzi przychylali się do rozwiązania owej kwestii w mysi żądań polskich, ale w istniejącej sytuacji zdecydowano się odesłać sprawę raz jeszcze do Komisji Cambona²⁰⁶. Ponadto dnia 7X11919 r. Rada Najwyższa przekazała Komisji do Spraw Polskich propozycję angielską, zgłoszoną przez Eyre A. Crowea. a zakładającą przekazanie Polsce na okres 15 lat mandatu nad Galicją Wschodnią z ramienia Ligi Narodów. Po upływie tego terminu Liga Narodów miałaby rozważyć dalsze łosy kraju²⁰⁷.

Komisja do Spraw Polskich rozpoczęła dyskusję nad projektem angielskim w dniu 8 XI. przy czym delegacja polska zabiegała o odłożenie sprawy i 9 XI zażądała wysłuchania jej opinii przed podjęciem ostatecznej decyzji⁷⁰*. Mimo to Komisja Cambona swój raport w tej kwest ii zlozyła Radzie Najwyższej w dniu

203    PPC. t. VIII.s. 270 278:SPKP. t. II. s. 3bS: A. Partyka. op. cit.. s. 564.

204    PPC. t. VIII. s. 330-332: APIP.«. II. s. 332.

205    SPKP. t. II. $. 365. W okresie tym trwał połskoczeski spor o Cieszyn, przy okazji ktorego Benesz argumentowa! wobec Konferencji, iz należy ten obszar przyznać CSR dla zrównoważenia zysku Polski w Galicji Wschodniej. PPC. t. VIII. s. 175.177. Paderewski ze swej strony zauwaza). iz Galicja winna byc przyznana Polsce, skoro: ....amongst other tcrritorial scttlements arranged by the Peacc Confcrcncc also territories exclusively inhabited by Ruthenians have boen delinitely inoorporated toCzccho-Slovakia without the application of any form of plebiscite or popular consultation". APIP. t. II. s. 352. Ponoć Brytyjczycy rozważali możliwość powierzenia mandatu nad Galicja Wschodnia Czechosłowacji. 7. 7-iks. Problem Galicji Wschodniej-., s. 89.

206    APIP. t. II.s. 341: PPC. t. VIII.s.349-350.367 369.

207    PPC. t. IX. s. 20 21: A. Partyka. op. cit.. s. 564 565.

208    SPKP. t. II.s. 366.

11 XI1919 roku. W przedstawionym wówczas projekcie zakładano autonomię Galicji Wschodniej pod administracją polską wzorowaną na autonomii Rusi Podkarpackiej w ramach CSR. Galicja nie miała hyc włączona w skład państwa polskiego. Rzeczpospolita otrzymałaby jedynie mandat nad owym terytorium na okres, który ostatecznie ustalono na 25 lat. po czym. o dalszym losie tego obszaru zadecydować miała Liga Narodów. Pewne votum separatum odnośnie do tego ostatniego postanowienia zgłosił delegat USA. który zaznaczył, ze zgadza się na fakt prowizorium i 25-letni okres mandatu jedynie w nadziei na jednomyślność i w przypadku jej nieosiągnięcia zastrzegał sobie prawo powrotu do swego dawnego stanowiska. tzn. nieograniczania czasu sprawowania mandatu nad Galicją Wschodnią przez Polskę, a jedynie przekazania Radzie Ligi Narodów możliwości wprowadzenia koniecznych zmian w statusie kraju w dowolnym terminie³⁰*.

Rada Najwyższa przyjęła ostatecznie projekt Komisji, zatwierdzając 25-letni okres mandatu i. jak podkreśliła, jedynie ze względów kurtuazyjnych zgodziła się wysłuchać jeszcze zdania delegacji polskiej¹¹⁰.

Mimo niepomyślnej dla Polski decyzji Rady Najwyższej w kwestii Galicji Wschodniej niektórzy dyplomaci polscy w Paryżu byli do ostatnich chwil dobrej myśli, polegając na kuluarowych zapewnieniach przedstawicieli USA i Francji, choc sam Paderewski juz 6 X donosił do Warszawy, ze sytuacja dyplomatyczna Polski w tej sprawie jest groźna³¹¹. Wystąpienie delegatów polskich przed Radą Przewodniczących Delegacji Wielkich Mocarstw poprzedziły wizyty przygotowawcze Stanisława Patka u przedstawicieli poszczególnych głównych państw, alianckich mające na celu zjednanie ich poparcia³¹¹.

Rada Najwyższa wysłuchała reprezentantów Polski w osobach Stanisława Patka i Władysława Grabskiego w dniu 20 XI. Patek omowił polityczną, natomiast Grabski ekonomiczną stronę zagadnienia statusu Galicji Wschodniej. Polacy pod kreslali swoje racje historyczne i stwierdzili, iz czasowe przyznanie tego kraju Polsce jako mandatu Ligi Narodów wywoła sprzeciw sejmu RP. premiera, narodu i. co ważniejsze, spowoduje „wzburzenie wojska, które walczyło o Lwów. a które dziś na granicach wschodnich broni świat od bolszewizmu". Jeżeli zas Polska leząca między bolszewikami a rewolucją niemiecką będzie miała zdemoralizowana ar-

209    PPC. t. IX. s. 99 101. MSI 16. Zwrocono tez uwagę, iz byłby !o pierwszy przypadek utworzenia terytorium mandatowego w Europie.

210    Dnia 12 XI1919 r. sekretarz generalny Delegacji Francuskiej na Konferencję Pokojowa będący jednocześnie sekretarzem Rady Najwyższej Paul Eugene Dutasta oznajmił gotowość Rady do powtórnego wysłucha n ia Polakow. Ibidem, s. 175-176; SPKP. Ml. s. 366. Posłucha nic odbywało się na prośbę delegaci i polskiej. PPC. t. IX. s. 100.118.235.

211    APIP.LII.$.349.365 366.

212    Ibidem. $.376.

6/