1213015031

234 MICHAŁ HELLER, JANUSZ MĄCZKA

wskiego Towarzystwa Filozoficznego. Był także redaktorem „Kwartalnika Filozoficznego". Współpracował również z Komisją Filozoficzną Polskiej Akademii Umiejętności. 6 listopada 1939 r. znajdował się poza Krakowem, co pozwoliło mu uniknąć tragicznego losu uczonych krakowskich zaaresztowanych w tym dniu przez Niemców. Brał potem udział w tajnym nauczaniu. Po wojnie prowadził Katedrę Filozofii na nowo utworzonym Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym; przez jakiś czas był dziekanem tego wydziału. Zmarł nagle 2 kwietnia 1948 r. w Końskich i tam został pochowany.

Do najważniejszych pism Zawirskiego, oprócz wyżej już wspomnianych, należą: Przyczynowość a stosunek funkcjonalny⁵⁹, Refleksje filozoficzne nad teorią względności⁶⁰, Metoda aksjonwtyczna a przyrodoznawstwo, Próby aksjomatyzacji fizyki i ich znaczenie filozoficzne⁶¹, W sprawie indeterminizmu mechaniki kwantowej⁶². Pod koniec życia Zawirski podjął się dokonania przeglądu kierunków filozoficznych „reprezentowanych w Polsce", które są zarazem „znane i wybitnie reprezentowane za granicą"⁶³. Za dzieło życia Zawirskiego należy uznać obszerną monografię pt. L'evolution de la notion du temps⁶⁴, wydaną pod auspicjami Polskiej Akademii Umiejętności. Dzieło to było subwencjonowane przez Fundusz Kultury Naukowej (wówczas jeszcze nie oddzielano kultury od nauki!). Za jego opracowanie autor otrzymał nagrodę Eugenio Rignano. Zanim przyjrzyjmy się temu dziełu nieco dokładniej, przedstawmy krótko poglądy Zawirskiego na filozofię i jej stosunek do nauk przyrodniczych.

Swoją koncepcję filozofii Zawirski przedstawił, syntetycznie ale niezwykle jasno, w artykule Science et philosophie⁶⁵ (napisanym w całości w języku francuskim). Jego zdaniem, dla uprawiania filozofii nie ma innej możliwości, o ile chce ona być filozofią naukową, jak tylko stosować metodę wypracowaną i sprawdzoną przez nauki (des Sciences). Wyklucza to z obszaru naukowości te wszystkie kierunki filozoficzne, które w intuicji widzą coś więcej niż tylko źródło wartościowych inspiracji. Do kierunków takich należą: filozofia Bergsona, fenomenologia Husserla i neoheglizm wraz ze swoją metodą dialektyczną. Spośród tych trzech kierunków najmniejsze zastrzeżenia Zawirskiego budzi fenomenologia,

⁵⁹    „Przegląd    Filozoficzny"    15,    1912,    s.    1-66.

⁶⁰    „Przegląd    Filozoficzny"    23,    1920,    s.    343-366.

⁶¹    „Przegląd    Filozoficzny"    30,    1927,    s.    289-290.

⁶²    Księga pamiątkowa PTF we Lwowie, Książnica-Atlas, Lwów 1931, s. 456-483.

⁶³    O współczesnych kierunkach filozofii, Wiedza - Zawód - Kultura, Kraków 1947.

⁶⁴    Academie Polonaise des Sciences et des Artes, Librairie Gebethner et Wolf, Cracovie 1936.

⁶⁵    „Organon" 2, 1938, s. 1-16.