1257951735

„Na masowe budownictwo sakralne nie pójdziemy"

gracją ludzi wokół budowy kaplicy czy kościoła. Socjotechnicznym zabiegiem była próba zaangażowania aktywnych katolików w czynach społecznych⁵⁹. Przyjęte stanowisko w sprawie dorocznych zezwoleń na inwestycje sakralne i kościelne przekazywano drogą korespondencyjną lub podczas aranżowanych spotkań. W negatywnych odpowiedziach na petycje wiernych i duchownych oficjalnie podawano wymijające argumenty np. budownictwo socjalne.

Odmowy udzielenia zezwoleń uzasadniano w różny sposób. Najczęściej używano następującej formuły: „wobec niezaspokojonych jeszcze podstawowych potrzeb ludności w zakresie budownictwa mieszkaniowego i socjalnego [wnioski - R.G.] nie mogły być uwzględnione”⁶⁰. Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Braniewie pisało o „gęstości” kościołów⁶¹. Dyrektor olsztyńskiego WdsW stwierdził w piśmie do biskupa warmińskiego, że w 1978 r. „nie może uwzględnić planu budowlanego świątyń ze względu na przygotowania do dożynek”⁶².

Ostrość sporów udawało się jedynie częściowo rozładować podczas bezpośrednich rozmów. Sekretarz Episkopatu bp Bronisław Dąbrowski prowadził je z wieloma osobami reprezentującymi władze partyjno-państwowe, m.in. z kierownikiem UdsW Aleksandrem Skarżyńskim, którego w 1974 r. zastąpił Kazimierz Kąkol, i sekretarzem Komitetu Centralnego Stanisławem Kanią⁶³. Zmieniającą się praktyką, ale istniejącą od wielu lat, było organizowanie rozmów w siedzibach prezydiów wojewódzkich rad narodowych, urzędach wojewódzkich lub miejskich, podczas których przedstawicielom zainteresowanych środowisk kościelnych przekazywano stanowisko władz państwowych. W czasach Gierka rozmowy rozpoczęła seria spotkań z jesieni 1971 r., których celem było zapoznanie biskupów z „pogrudniowymi przedsięwzięciami partii i rządu”. Istotnym novum był szczegół polegający na tym, że wtedy hierarchowie przybywali na rozmowy nie - jak dawniej - na podstawie urzędowych wezwań wysyłanych do kurii, lecz telefonicznych uzgodnień lub pisemnych zaproszeń. Zgodnie z zamiarem władz miało to mieć - i faktycznie miało - pozytywny wpływ na charakter oraz atmosferę tych rozmów. Biskupi postanowili nie unikać rozmów z władzami wojewódzkimi i każde tego typu spotkanie wykorzystywać w pierwszym rzędzie do ponawiania postulatów, zwłaszcza dotyczących budowy nowych miejsc kultu. Przebieg dyskusji analizowany był we wszystkich zainteresowanych komórkach, z Wydziałem Administracyjnym KC PZPR włącznie⁶⁴.

W kolejnych latach rozmowy, stwarzające pozory decentralizacji, prowadzono w podobnym, kilkuosobowym gronie. Stronę kościelną najczęściej reprezentowali przedstawiciele kurii diecezjalnej lub metropolitalnej (biskup ordynariusz, sufragan, wikariusz generalny lub kanclerz), a państwową wojewoda, przewodniczący prezydium wojewódzkiej rady narodowej lub jego zastępca oraz dyrektor

⁵⁹    A. Dudek, R. Gryz, Komuniści i Kościół w Polsce..., s. 312.

⁶⁰    AAN, UdsW, 125/406, Pismo Urzędu Rady Ministrów (Biuro Skarg i Listów) do biskupa włocławskiego Jana Zaręby, 12 V 1973 r., k. 1.

⁶¹    A. Kopiczko, Kościół..., s. 147.

⁶²    Ibidem, s. 148.

⁶³    P Raina, Rozmowy z władzami..., s. 47-55.

⁶⁴    Informacja Wydziału Administracyjnego KC PZPR o rozmowach przewodniczących prezydiów wojewódzkich rad narodowych z października 1971 r. [w:] Tajne dokumenty państwo - Kościół..., s. 362—368.