1257951744

„Na masowe budownictwo sakralne nie pójdziemy"

„instrukcję 001/76 w sprawie kierunków i taktyki działań operacyjnych na odcinku samowoli w budownictwie kościelnym”. Tego samego dnia minister spraw wewnętrznych Stanisław Kowalczyk wydał zarządzenie cz. 0063/76 oraz wytyczne do współdziałania organów SB i MO w sprawie „zapobiegania zagrożeniom lub naruszeniom porządku i bezpieczeństwa publicznego wywołanym działalnością duchowieństwa i wiernych na tle budownictwa sakralnego i innych działań”⁹⁹.

Warto dokładniej zanalizować znamienną w skutki instrukcję SB z klauzulą „tajne - specjalnego znaczenia” z 26 maja 1972 r. - „Wytyczne do działań operacyjnych Służby Bezpieczeństwa i MO w zakresie przeciwdziałania inicjatywom hierarchii i kleru na odcinku budownictwa sakralnego”¹⁰⁰. W związku z ostrą krytyką przypadków używania siły wobec obrońców nielegalnych obiektów sakralnych wyrażoną przez Episkopat oraz nagłaśnianiem tych zajść Departament IV MSW wskazywał na podstawowe znaczenie działań operacyjno-rozpoznawczych i zapobiegawczych. W celach rozpoznawczych SB miała zewidencjonować wszystkie miejscowości, w których zamierzano zbudować świątynię. Dla każdej z nich nakazano opracować plany działań operacyjnych i przedłożyć je czynnikom polityczno-administracyjnym, zorganizować stały system kontroli, ujawniać zwłaszcza inspiracje duchownych, ocenić nastroje, ustalić planowany sposób wzniesienia obiektu oraz pochodzenie środków finansowych i materiałowych, a także zaangażowanie osób zatrudnionych w instytucjach państwowych i gospodarczych. Dla miejscowości o dużym zagrożeniu należało założyć teczkę obiektową i uzupełniać ją zgodnie z instrukcją cz. 06/70 oraz zarządzeniem dyrektora Departamentu IV 003/72, natomiast miejsca spokojniejsze rozpracowywać w ramach teczki ewidencji operacyjnej parafii (TEOP).

W ramach działań zapobiegawczych mieściło się jeszcze więcej szczegółowych dyspozycji. Do najistotniejszych zaliczono wygaszenie dążeń do budowy obiektu sakralnego. Planowano to osiągnąć głównie przy pomocy sieci tajnych współpracowników i tzw. kontaktów operacyjnych, którzy mieli docierać do źródeł inicjatyw budowlanych - nawet do kurii i biskupów, wywoływać „różnego rodzaju tarcia i zatargi” w komitetach budowlanych, niszczyć autorytet organizatorów prac i oddziaływać na nich za pośrednictwem pracodawców. W stosunku do księży nakazywano podejmowanie takich „działań operacyjnych i wykorzystywanie wszelkich możliwości administracyjnych, finansowych, politycznych itp. [...], by nie byli oni czynnikiem mobilizującym i inspirującym budowy, lecz by w dogodnych warunkach działali nawet uspokajająco i wpływali na zahamowanie tego procesu”. W tego rodzaju prace, zmierzające do pełnej koordynacji między partią, administracją i SB, mieli być włączeni funkcjonariusze miejscowych posterunków MO. Także represjom nadawano znaczenie prewencyjne. Na koniec proponowano, aby szefowie SB w powiatowych i miejskich komendach MO rozważyli ponownie z całym składem tych komend zarządzenie 0077/70¹⁰¹.

⁹⁹    H. Dominiczak, Organy bezpieczeństwa PRL w walce..., s. 419-420.

¹⁰⁰    Wytyczne do działań operacyjnych SB i MO w zakresie przeciwdziałania inicjatywom hierarchii i kleru na odcinku budownictwa sakralnego, 26 V 1972 r. [w:] Metody pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa wobec Kościołów i związków wyznaniowych 1945-1989, wstęp i red. A. Dziurok, Warszawa 2004, s. 460-465.

¹⁰¹    Ibidem.