130860249

ziomom organizacji życia, zwane ekosystemami W Światowej strategii ochrony przyrody ⁸ termin „środowisko przyrodnicze" używany jest zamiennie z terminem „środowisko".

Uwzględniając swoistą i niepowtarzalną rolę człowieka w środowisku, nauki geograficzne traktują środowisko jako „system elementów przyrodniczych, ekonomicznych i społecznych, w których żyje człowiek"⁹, jako „układ naturalnych stosunków przyrodniczych oraz wytworzonych przez człowieka stosunków społecznych i kulturalnych"¹⁰ bądź jako „ogół naturalnych warunków, jakie dane terytorium stwarza gospodarczej działalności społeczeństwa"¹¹. W zakres środowiska geograficznego wchodzą zatem wszelkie składniki powłoki ziemskiej, rozpatrywane ze względu na ich wpływ na działalność gospodarczą. Środowisko geograficzne to nie tylko przyroda, ale także elementy antropogeniczne - domy, osiedla, drogi, porty, zakłady przemysłowe itp. W środowisku geograficznym, podobnie jak w środowisku w ogóle, dostrzegamy określoną hierarchię komponentów środowiska - tak przyrodniczych, jak i antropogenicznych. Istnieją obiekty cząstkowe indywidualne i środowiska procesów indywidualnych, np. mor-fogenetyczne, środowisko obiegu wody, wymiany materii i energii, obiegu mas atmosferycznych w różnych typach cyrkulacji itp., środowisko fizyczne jako baza materialna środowiska biotycznego - środowisko indywidualne organizmów żywych, środowisko indywidualne człowieka oraz środowisko grup ludzkich, środowisko społeczeństw i metabolizm geotechniczny w obrębie tych środowisk, co w efekcie tworzy środowisko antropogeniczne - środowisko geograficzne. Środowisko geograficzne jako takie obejmuje zatem kategorię przyrodniczą, kategorię społeczno-ekonomiczną i kategorię kulturową. Każda z tych kategorii ma swoją specyfikę, w różnym stopniu i w charakterystyczny dla siebie sposób poddaje się modyfikującej działalności człowieka, z czego wynika potrzeba indywidualnego podejścia poznawczego i praktycznęgo do jej wykorzystania, a następnie ochrony tob restytucji. Wszelkie elementy środowiska geograficznego są ściślevze sobą powiązane, a zarazem stan środowiska jest wynikiem ciągłych przemian zachodzących pod wpływem sił tkwiących we wnętrzu Ziemi (endogenicz-nych), czynników kosmicznych (egzogenicznych) oraz działalności człowieka. Środowisko jest w tym ujęciu realnie istniejącym układem możli-

⁸ Światowa strategia ochrony przyrody, LOP, Warszawa 1985.

’ D. Cichy, W. Michajłow, H. Sandner, Ochrona i kształtowanie środowiska, WSiP, Warszawa 1967, s. 15.

¹⁰    K. Slęprzak, Ochrona i kształtowanie środowiska. Podręcznik dla zasadnicze) szkoły zawodowej, WSiP, Warszawa 1987, s. 11.

¹¹    ). Flis, Szkolny słownik geograficzny, wyd. III, WSiP, Warszawa 1985, s. 203.

to