1313878862

Na przełomie VIII/VII wieku p.n.e. władca asyryjski wybudował tamę, w celu utworzenia zbiornika retencyjnego. Koła wodne nazywane noria lub naur z ceramicznymi, podłużnymi dzbanami, zostały wybudowane dopiero w czasach grecko-rzymskich. Na napędzanym wodą rzeczną, obracającym się kole można transportować wodę na wysokość sięgającą 5 metrów. Koła wodne są obecnie atrakcją syryjskiego miasta Hama.

W latach 90. XX wieku pompowano wodę z głębin w celu nawodnienia pół bawełny doprowadzając do niemal całkowitego zaniknięcia rzek Balich i Chabur. Krajobrazy Bliskiego Wschodu są silnie zróżnicowane - od równin w okolicach Niniwy po góry na pograniczu irańsko-turkmenistańskim. Miasta nie były lokowane w dolinach, na żyznych glebach, ale na stokach, aby nie marnować żyznych gleb, które można wykorzystywać pod uprawy. Już w II tys. p.n.e. nad rzekami zakładano sady, które zostały opisane w inskrypcji asyryjskich królów. Stanowisko Tell Hammam et-Turkman znajduje się nad Balichem i jest wyniesionym tellem znajdujący się na brzegu rzeki. W Turcji ważnymi stanowiskami są, m.in. Hattu§a oraz Pergamon, położone na wybrzeżu Morza Egejskiego.

Nomadyzm “dalekiego zasięgu”, podobny do stylu życia Beduinów, narodził się wraz z udomowieniem wielbłąda. Podróżowanie po pustyniach Bliskiego Wschodu ułatwiały oazy. W pobliżu Palmyry znajduję się oaza Efka, w której uprawiano oliwki, daktyle i figi. Dziś rosną tam też południowoamerykańskie pomidory i papryka. Słynne daktyle uprawiane są w pobliżu Basry w Iraku.

W miastach często spotykają się starożytna i współczesna architektura. Sytuacja taka ma miejsce, między innymi, w miastach Irbil (starożytne Arbela) i Aleppo (arabski Halab). Nad Irbilem dominuje potężna cytadela, pod którą jest ponad 30 m depozytów. Miasto kwitło w I tys. p.n.e., gdy władcy nowoasyryjscy zbudowali świątynię Isztad Arbelskiej. Na cytadeli Irbilu znajduje się współczesna zabudowa mieszkalna oraz meczet wzniesiony na miejscu świątyni Isztad. W Aleppo, założonym już w III tys. p.n.e., znajduje się naturalne wyniesienie wapienne, na którym jest tell oraz monumentalna cytadela z czasu osmańskich.

Miejsca kultu często zmieniały swoją funkcję. Przykładem jest Meczet Omajjadów w Damaszku, który w czasach bizantyjskich był chrześcijańskim kościołem św. Jana, wcześniej w tym samym miejscu znajdowała się Świątynia Zeusa, a jeszcze wcześniej - Świątynia Adada.

2.2 Schyłek prahistorii - początki cywilizacji

Na przełomie IV/III tys. p.n.e. na Bliskim Wschodzie formowały się pierwsze miasta, ale nie istniały jeszcze żadne państwa. W Egipcie państwo powstało zaraz po miastach, a na Bliskim Wschodzie urbanizacja wyprzedziła o 500 lat procesy państwotwórcze. Dopiero w drugiej połowie III tys. pn.e. pojawiły się pierwsze państwa terytorialne. Już około roku 3200 p.n.e. pojawiła się cywilizacja bliskowschodnia, cywilizacja egipska - dopiero 3000 p.n.e. Pozostałe starożytne cywilizacje są znacznie młodsze. W 2500 p.n.e. powstała cywilizacja w Dolinie Indusu, 2000 p.n.e. - cywilizacja chińska, a około 1500 p.n.e. - cywilizacje andyjskie i mezo-amerykańskie. Cywilizacja bliskowschodnia była pierwsza. Wszystkie starożytne cywilizacje, z wyjątkiem cywilizacji amerykańskich, powstały w dolinach wielkich rzek.

Kontrowersyjne pojęcie rewolucji neolitycznej wprowadził Gordon Childe. Polegała na udomowieniu roślin i zwierząt. Po rewolucji neolitycznej miała miejsce rewolucja urbanistyczna związana z powstawaniem pierwszych miast.

Stanowiskiem pochodzącym z neolitu preceramicznego A jest m.in. Tell es-Sultan koło Jerycha na Zachodnim Brzegu Jordanu, na północ od Morza Martwego. Nazywane jest najstarszym miastem. Znaleziono tam czaszki oblepione gliną. Pierwsze miasta powstały jednak w południowym Iranie.

20