1800320497

Andrzej Pogorzelski Materiały pomocnicze do studiowania przedmiotu FINANSE PRZEDSIĘBIORSTWA

sposoby pomiaru efektywności różnią się w obu tych obszarach działalności przedsiębiorstwa, głównie ze względu na różny horyzont czasu z jakim się wiążą: działalność operacyjna jest w zasadzie planowana i oceniana w okresach do jednego roku, natomiast działalność inwestycyjna w okresach wieloletnich.

Pomiar efektywności polega na porównywaniu efektów (£) z zasobami zastosowanymi w celu uzyskania tych efektów. A inaczej - na porównywaniu różnie rozumianych efektów z kategoriami interpretowanymi jako źródła efektów (ŹE). Przy tym porównania te mają postać różnicy (£ - ŹE) lub jednego z dwóch następujących ilorazów:

•    E/ŹE- wariant postulujący maksymalizacje efektu z danego zasobu.

•    ŹE / E - wariant postulujący minimalizacje zaangażowania zasobu dla osiągnięcia danego efektu.

W pomiarach efektywności ekonomicznej przedsiębiorstw za finalne efekty przyjmuje się najczęściej kategorie wynikowe „dostarczane” przez rachunkowość finansową:

•    zysk / strata netto (Zn) lub różne zyski / straty częściowe, w tym przede wszystkim zysk / starta ze sprzedaży, tj. zysk z podstawowej działalności operacyjnej (Zop); zysk / strata to wynik kapitałowy albo memoriałowy (czyli niepieniężny),

•    przepływy pieniężne netto (PPN), ogółem lub tylko operacyjne; przepływy pieniężne netto nazywane bywają wynikiem pieniężnym lub kasowym.

W analizach efektywności bazujących na księgowych źródłach informacji (sprawozdaniach finansowych) za efekt przyjmuje się najczęściej wynik kapitałowy. Źródłem efektów są wówczas kategorie odzwierciedlające kapitał w różnych fazach jego obrotu w przedsiębiorstwie, albo inaczej -odzwierciedlające różne punkty widzenie kapitału przez różnych uczestników procesu generowania zysku netto. Tymi kategoriami są:

•    kapitał własny (Kwi) wniesiony do przedsiębiorstwa przez właścicieli w celu jego zwiększenia, czyli w celu osiągnięcia zysku netto,

•    kapitał całkowity zaangażowany przez zarząd w konkretne zasoby, wykazywane w bilansie jako aktywa (A), w celu osiągnięcia zysku netto satysfakcjonującego właścicieli,

•    kapitał wykorzystany (zużyty, wydatkowany) w procesie generowania zysku netto to koszty (K); skutkujące kosztami wykorzystywanie aktywów (i innych zasobów - pracy, usług obcych) następuje w wyniku decyzji kierowników odpowiednich komórek funkcjonalnych,

•    kapitał odzyskany na etapie sprzedaży, w wyniku decyzji kierowników odpowiednich komórek funkcjonalnych, mający postać przychodów (PRZ).

Powyższe interpretacje efektów i źródeł efektów wyjaśniają, dlaczego za podstawowe „księgowe" formuły pomiaru efektywności przyjmuje się:

•    wskaźnik zyskowności kapitału własnego WZKwł = Zn /Kw\,

•    wskaźnik zyskowności aktywów WZA = Zn /A,

•    wskaźnik zyskowności sprzedaży WZS = Zn /PRZ', wariant tego wskaźnika, w którym za źródło zysku traktuje się koszty Zn /K jest rzadziej stosowany.

Wszystkie powyższe formuły pomiaru efektywności dokonywanego na podstawie danych z rocznych sprawozdań finansowych wskazują, jaką część wartości danego zasobu, dostępnego w ciągu roku, stanowi zysk osiągnięty w tymże roku. Skrótowo określa się to jako roczna stopa zwrotu z kapitału własnego (ang. Return on equity - ROE), z aktywów (ang. Return on assets - ROA lub Return on investments - ROI), ze sprzedaży (ang. Return on sells - ROS).

Przynajmniej dwie z wymienionych stóp zwrotu - WZKwł i WZA - mogą być zastosowane również do pomiaru i oceny przedsięwzięć inwestycyjnych - wszak dzisiejsze decyzje inwestycyjne, i nierozerwalnie z nimi związane decyzje finansowe, ukształtują przyszłe aktywa i kapitały.

Należy podkreślić, że z punktu widzenia inwestorów roczne stopy zwrotu z zainwestowanego kapitału - czy ogólniej okresowe płatności z tego tytułu - to nie jedyna korzyść, jakiej oni oczekują. Oczekują oni również wzrostu rynkowej wartości wniesionego kapitału. Istnieje oczywiście powiązanie między obu tymi składnikami oczekiwanych przez inwestorów korzyści - wzrost rynkowej wartości kapitału jest możliwy w zasadzie wtedy, gdy systematycznie zapewnia satysfakcjonujące okresowe płatności, tj. roczne stopy zwrotu (por. s. 8).

13