1675609884

Analiza dyskursu w naukach humanistycznych 37

że niezwykle dynamicznie rozwinęła się dziedzina badań etnometodologicz-nych koncentrująca się przede wszystkim na języku mówionym, wywodząca się z obserwacji związków jakie zachodzą między typami wypowiedzi, a ich uwarunkowaniami społecznymi i kulturowymi⁸ (w szczególności podejście etnometodologiczne przyczyniło się do rozwoju tzw. analizy konwersacyjnej).

W Stanach Zjednoczonych podstawą obserwacji był język stosowany świadomie w różnych kontekstach społecznych i kulturowych. Badacze amerykańscy zajmowali się żywym językiem, językiem w użyciu, w konkretnej sytuacji społecznej. Dużą uwagę poświęcali również minom, gestom towarzyszącym procesowi komunikowania się. Podstawą dociekań amerykańskich uczonych stało się przekonanie, że język jest silnie powiązany z myśleniem i działaniem, jest formą aktywności społecznej kształtującą rzeczywistość⁹. Centralnym punktem zainteresowań był więc użytkownik języka i tekst produkowany przez niego w dynamicznym procesie kreowania i interpretowania znaczeń w kontekście¹⁰.

Głównym nurtem dociekań stał się w Ameryce niewątpliwie język mówiony i niewerbalne zachowania ludzkie, a w Europie dużą popularność zyskały badania tekstu. W obrębie obydwu nurtów, w odmienny sposób pojmowano przedmiot badań nad dyskursem, co przez długi czas przyczyniało się do zamętu terminologicznego w tym zakresie".

Pojawiły się więc dziedziny w językoznawstwie zorientowane na działania w dwóch obszarach - w przestrzeni tekstu i przestrzeni języka mówionego w odniesieniu do kontekstu, tj.: lingwistyka tekstu związana z tradycjami europejskimi (lata 70. XX w.) i analiza dyskursu wyrosła z tradycji amerykańskich (lata 50. XX w.). Cechą wspólną obu tych dyscyplin było traktowanie zdania jako składnika o wiele większych struktur. W badaniach lingwistycznych zaczęto interesować się, poza izolowanym zdaniem, wyższą organizacją języka¹² i użytkownikami danego języka. Wraz z rozwojem koncepcji pragmatycznych tekst zaczęto pojmować jako proces, a niejako gotowy wytwór, strukturę o określonych cechach'³. Tekst postrzeganyjako proces był zorientowany na uczestnika aktu komunikacji, który wyznacza jego charakter

⁸    Tamże, s. 27.

⁹    Tamże, s. 27.

¹⁰    Tamże, s. 28.

¹¹    B. Jabłońska, dz. cyt.

¹²    A. Dus/ak, Tekst, dyskurs..., s. 13.

¹⁵ Tamże, s. 29.