1935182349

Strona | 9

MŁODY J U RYSTA

right thing] - silne znaczenie, jak i prawo do robienia czegoś słusznego - słabe znaczenie). Dworkin uznaje prawo do nieposłuszeństwa w silnym sensie, gdy przepisy w sposób niesłuszny naruszają jego prawa względem rządu.¹² Dzieje się tak wtedy, kiedy rząd argumentuje ograniczenia swobód obywatelskich, powołując się na ogólną użyteczność, tj. wytworzenie większej liczby korzyści niż szkód (najczęściej przejawia się to przyniesieniem korzyści większej liczbie obywateli); albo gdy uzasadnia to argumentując, że niczemu nie zaszkodziłoby istnienie takiego (ograniczającego) prawa. Następnie poddawana jest analizie kwestia „praw konkurencyjnych”, których współistnienie jest (według konserwatystów) niemożliwe i usprawiedliwia ograniczenie jednego z nich. Dworkin dowodzi jednak, że w istocie jest to „prawo większości do egzekwowania przez nią przepisów, lub prawa większości społeczeństwa do utrzymania takiego poziomu porządku i bezpieczeństwa, jakiego ono sobie życzy.”¹³. Takie działanie jest z natury niesprawiedliwe, gdyż mniejszość, która z oczywistych względów jest słabsza, zasługuje na tym szerszą ochronę ze strony większości. Innym argumentem podnoszonym przez oponentów jest to, iż rządowi wolno ograniczać prawa osobiste obywateli w celu przeciwdziałania szkodzie społecznej. Dworkin zaznacza jednak, że to niebezpieczeństwo musi spełniać przesłankę realności, bezpośredniości i wagi; w przeciwnym razie każdego typu potencjalność będzie mogła być powodem ograniczenia uprawnień. Należy zatem uprzednio „pomnożyć wielkość zła przez prawdopodob i eństwo j ego zai stni eni a”¹⁴.

Ostatnim aspektem jest analiza tzw. praw kontrowersyjnych. Chodzi o sytuację, gdy prawo/uprawnienie dostępne zbyt szeroko narażałoby społeczeństwo na niebezpieczeństwo lub niemal automatycznie godziło w inne prawa/uprawnienia obywatelskie. Dworkin przedstawia trzy argumenty przywoływane przez jego przeciwników dla uzasadnienia ograniczania praw obywatelskich. Chodzi mianowicie o sytuacje, gdy:

1. ) zagrożona jest tylko mało istotna/ograniczona postać danej wolności,

2. ) umożliwienie korzystania z wolności w pełni naruszyłoby konkurencyjne prawo,

3. ) koszt społeczny wzrósłby w wysokim stopniu.

Ibidem, s. 346.

R. Dworkin, op. cit.., s. 350. Sędzia Leamed Hand.