1941127226

203

MATERIAŁY

już przedstawiano zjawiska związane z odbiorcami, dotyczyły one publiczności podzielonej na różne kategorie. W końcu badanego piętnastolecia często pisano o indywidualnych uczestnikach komunikowania, częściej nawet niż w latach 1986-1989, kiedy to badaczy zainteresował wideotekst, rozwój telefonizacji oraz postępująca komputeryzacja, a także komunikowanie bezpośrednie. Okres od 1995 roku to już dynamicznie rozwijające się interaktywne sieci komputerowe. W owym czasie, podobnie jak w okresie do 1985 roku, zajmowano się także komunikowaniem w zamkniętych, określonych grupach. Było to wywołane podobnymi przyczynami, co zjawiska w latach 1986-1989 — opisywaniem komunikowania międzyludzkiego w ogóle, w szerszym aspekcie niż tylko komunikowanie za pomocą mediów³⁷.

W Wiestniku najwięcej było tekstów o charakterze refleksyjnym, zwłaszcza w końcówce analizowanego piętnastolecia. Publikacje, w których autorzy opierali się na wynikach obiektywnych badań, nie stanowiły tak wysokiego odsetka jak w Journal of Communication, niemniej też były częste. Podobną częstotliwość występowania można zaobserwować wśród opracowań dotyczących historii. Znacznie więcej niż w czasopiśmie amerykańskim było też tekstów, których autorzy byli krytycznie nastawieni do opisywanych przez siebie zjawisk — dotyczy to głównie okresu przed 1990 rokiem.

Autorzy z Polski obecni byli w bibliografiach obu naukowych pism. W artykułach Żurnalistiki dotyczących Polski wykorzystywano jednak więcej literatury rosyjskiej, w Journal of Communication — polskiej. W innych tekstach powoływano się także na Karola Jakubowicza, Walerego Pisarka, Tomasza Gobana-Klasa i papieża Jana Pawła II i w żadnym wypadku nie były to odwołania dla krytyki. Ponadto Jakubowicz w artykule powołał się między innymi na publikacje Zbigniewa Brzezińskiego, Jana Jerschiny, Leszka Kołakowskiego, Andrzeja Rycharda, Aleksandra Smolara, Jadwigi Staniszkis, Brunona Sy-naka³⁸. Goban-Klas w swojej wypowiedzi podparł się tylko publikacjami Ma-deleine Albright³⁹.

Oba czasopisma najbardziej różniły się w pierwszym okresie, od 1983 do 1985 roku. W owym czasie w rosyjskim dwumiesięczniku prawie każda publikacja miała podteksty polityczne lub ideologiczne, a powoływanie się na dane liczbowe było bardzo wybiórcze. Journal of Communication byl niezależny od instytucji państwowych lub politycznych, a w jego tekstach w owym czasie trudno się doszukać służebności wobec jakiegokolwiek celu politycznego lub ideologicznego. Autorzy powszechnie stosowali obiektywne metody ilościowe.

W latach 1986-1989 można zauważyć, że naukowcy z Uniwersytetu Łomonosowa zaczęli stosować podobne metody, co ich amerykańscy koledzy. Wciąż jednak zmiany te były niewielkie, a jeśli zachodziły, to dotyczyły prze-

³⁷    Np. J. N. C a p c I 1 a: Why Biological Explanation? JoC 1996, nr 3, s. 4-7.

³⁸    K. Jak u bo w i c z: Media Within and Wilhout ihe State: Press Freedom in Eastern Europę. JoC 1995, nr 4, s. 125-139.

³⁹    T. Goban-Klas: Making Media Policy in Poland. JoC 1990, nr I, s. 50-54.