1941127260

240

prezentujące budownictwo i materiały budowlane (7), górnictwo, hutnictwo, geologię inżynierską (5), gospodarkę wodną (4), technikę wojskową (4), architekturę i urbanistykę (4), elektrotechnikę i telekomunikację (4), komunikację, lotnictwo (3), geodezję (3) oraz przemysł chemiczny (1). Nakłady czasopism technicznych sięgały od 100 do 3500 egzemplarzy, np. Przegląd Telekomunikacyjny— 1600 egzemplarzy (w 1928 roku) i 2400 egz. (w 1938 r.)> natomiast Kwartalnik Telekomunikacyjny w 1938 roku osiągnął nakład 1000 egzemplarzy, a Przegląd Elektrotechniczny w 1921 r. wydawany był w nakładzie 700 egzemplarzy (w 1938 r. wzrósł do 1530 egzemplarzy).

Stosunkowo duże nakłady czasopism telekomunikacyjnych (stwierdza autorka) wynikały stąd, iż ponad 50% nakładów abonowały Ministerstwo Poczt i Telegrafów oraz Ministerstwo Komunikacji, które rozprowadzały je bezpłatnie wśród swoich komórek organizacyjnych.

Jerzy J a r o w i e c k i, autor cenionych publikacji poświęconych prasie konspiracyjnej, ukazującej się w okresie okupacji hitlerowskiej, zajął się problematyką holokaustu w polskiej prasie konspiracyjnej w związku z trwającą od dłuższego czasu dyskusją dotyczącą stosunków polsko-żydowskich w latach II wojny światowej. Informacje publikowane w prasie podziemnej odzwierciedlały nastroje i postawy oraz opinie upowszechniane w społeczeństwie, wśród wielu tematów rozważano problem żydowski. W prezentowanym artykule przedstawiono tę właśnie problematykę, posługując się licznymi cytatami z prasy konspiracyjnej różnych ugrupowań politycznych i organizacji związkowych. Autor podejmuje polemikę z tezami Jana Tomasza Grossa przedstawionymi w książce „Upiorna dekada” (1998), oskarżającej społeczeństwo polskie o antysemityzm w okresie okupacji hitlerowskiej, udowadniając, że Polacy nie byli obojętni wobec holokaustu. Na podstawie wnikliwej analizy omawianej prasy Jerzy Jarowiccki twierdzi, „że głos w sprawach żydowskich, początkowo nikły przed powstaniem gett, wzmacniał się w czasie ich zakładania, zabrzmiał donośniej w okresie Endlosung, a trwał nieprzerwanie — mimo szumów zakłócających — do końca okupacji hitlerowskiej. Był odbiciem wzajemnych stosunków Polaków i Żydów, szczególnie w zakresie postaw i

RECENZJE, OMÓWIENIA, NOTY

zachowań społeczeństwa polskiego wobec niszczonych i cierpiących Żydów”.

W części II interesującego artykułu pt. „Katolicyzm w ideologii czasopism konspiracyjnych Narodowej Demokracji (1939-1945)” l*** Jerzy Seniów zwraca uwagę na zainteresowanie Narodowej Demokracji Kościołem katolickim i działalnością papieży, która koncentrowała się jednocześnie na nauczaniu i wychowaniu. Czasopisma konspiracyjne odnotowały encykliki papieskie i stosunek papieża Piusa XII do wojny, faszyzmu, do narodu polskiego i jego duchowieństwa. Ataki radia i prasy zagranicznej na osobę papieża Piusa XII z powodu mianowania przez niego Niemców wikariuszami na ziemiach polskich pod okupacją hitlerowską wywołały reakcję czasopism Stronnictwa Narodowego, które podjęły próbę obrony Ojca Świętego, jednak wszelkie tłumaczenia okazały się — zdaniem autora — nie wystarczające w świetle konkordatu polskiego.

W konkluzji J. Seniów pisze, że „religię Narodowa Demokracja łączyła z ideologią i podkreślała swój światopogląd realistyczny, który stanowił dla niej odcinek życia religijnego. Nie ulega wątpliwości, że działalność Stronnictwa Narodowego w okresie okupacji i utworzenie przez nią wielu czasopism o wyraźnie zarysowanej ideologii należy ocenić bardzo pozytywnie”.

W dziale Materiały i Mmisccllanea zamieszczono wnikliwą analizę zawartości Kwartalnika Historii Prasy Polskiej (1962-1993) autorstwa Sylwestra Dzikiego. Początkowo (od 1962 r.) czasopismo to ukazywało się jako Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego pod red. Józefa Skrzypka, następnie od 1977 r. jako Kwartalnik Historii Prasy Polskiej (od 1975 r. redaktorem naczelnym był Jerzy Myśliński). Był to organ naukowy Pracowni Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego XIX i XX w. PAN (1969 r. — działającej w obrębie Instytutu Badań Literackich PAN), a co wydaje się najważniejsze, był jedynym czasopismem w Polsce (i nie tylko) poświęconym problematyce badań historycznoprasowych. W ciągu 32 lat ukazały się na jego łamach teksty blisko 350 autorów; wśród nich znaleźli się zarówno profesorowie, jak i debiutanci.

¹ J. Seniów: Katolicyzm w ideologii czasopism konspi-raczyjnych Narodowej Demokracji (1939-1945). Cz. I Rocznik Historii Prasy Polskiej, t. II (1999). z. 1/3/ s. 37-49.