1999020590

17) ZARYS HYDROGRAFII BAł.TYKU 17

może zamarznąć cała zatoka Fińska. Południowa część zatoki Botni-ckiej zwykle nawet w ostre zimy nie zamarza całkowicie.

Na pełnym morzu ukazuje się lód w końcu listopada w Bottenwi-ku, w styczniu w północnej części basenu Gotlandzkiego. W ciągu lutego lód grubieje, wik Botnicki i zatoka Botnicka są zwykle ścięte lodem, środek zaś Botniku wypełniony jest luźnym lodem i krami, zbitymi zwykle przez wiatry w bezładne zwaliska „pack iceu". Basen Gotlandzki obrzeżony jest zwykle, zwłaszcza od strony wschodniej, szeroką otoczką stałej pokrywy lodowej, wewnątrz której spotyka się dużo luźnego lodu. Sam środek basenu Gotlandzkiego nie zamarza nigdy, tylko podczas bardzo surowych zim pokrywa się śryżem.

Wyspy leżące niedaleko od brzegu, jak Oland, łączą się pomostem lodowym z kontynentem, zaś odosobnione, jak Gotland, obrzeżone są pasem lodowym. W zatoce Ryskiej często środkowe obszary są wolne od lodu stałego, a wypełnione tylko luźnym lodem.

Grubość lodu podczas surowej zimy może przekraczać metr, w łagodne zaś nie przekracza pól metra. Zwaliska „pack ice u” mogą osiągać wysokość 10 metrów. Przy płytkich brzegach lód może sięgać dna.

W południowej części Bałtyku zaczyna się zlodzenłe później i trwa krócej, a w łagodne zimy wybrzeża otwartego Bałtyku nie zamarzają wcale lub na bardzo krótko. Często widzimy, że podczas zim, w których zmieniają się okresy pogody oceanicznej z panowaniem wyżu rosyjskiego, lód kilkakrotnie może stajać i utworzyć się z powrotem. Na Bałtyku południowym przeważają luźne formy lodu (śryż i kra), stała pokrywa tworzy się tylko w zatokach drugorzędnych lub w zalewach.

Bardzo uderzającą jest różnica między złudzeniem przy wschodnich i zachodnich brzegach Bałtyku. Zamarzanie występuje wcześniej przy brzegach wschodnich, co związane jest z usadowieniem się nad Rosją wyżu barometrycznego i postępującym za nim szybszym wyziębieniem lądu u brzegów wschodnich; drugą przyczynę stanowią przeważające wiatry zachodnie, które spędzają luźny lód pływający ku brzegom wschodnim. Wskutek tego wylot zatoki Fińskiej lub Ryskiej bywa często zatarasowany lodem, przez który łamacze lodów z trudnością torują drogę statkom.

Poniższy rysunek ilustruje zlodzenie Bałtyku podczas maksymalnego zasięgu lodów w surowej zimie 1928/29. Dane wzięte zostały z mapy lodowej Obserwatorium Morskiego w Gdyni z obserwacjami z dnia 8 marca 1929 r.; (stan nieco wcześniejszy z dnia 26.11 zob. (27) str. 96).

Sąsiedztwo lądu rosyjskiego od strony wschodniej, wpływy orograficzne (linia brzegowa, szkiery), wreszcie wpływy klimatyczne spra-

2

Przegląd Geograficzny t. XVI, 1936.