2121402300

48 REFERATY

cach (Hussak, 1999, 2004), uwzględnia bogatą faktografię i jest cenna dla badacza iynku, niezależnie od rezerwy, z którą powinien przyjąć część zawartych tam tez.

Ta uwaga ma oczywiście charakter bardziej ogólny i nie sposób ograniczyć ją wyłącznie do wymienionych przed chwilą książek. Jako prace na poły wspomnieniowe (nieproporcjonalnie mniej obszerne), ale i noszące cechy opracowań faktograficznych wymienić można też artykuły L. Marszalka — jednego z twórców PWN, przewodniczącego Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek — na temat początków działalności tej oficyny (Marszałek, 1984,1997).

Jak już wspomniałem, opracowań o charakterze ściśle naukowym odnoszących się do rynku książki w PRL mamy niewiele, przynajmniej gdy weźmiemy pod uwagę ogrom problematyki. Chronologicznie pierwszy - i do dziś bardzo istotny - jako autor takich prac był A. Bromberg. Jego Książki i wydawcy - formalnie wydanie pierwsze w 1958 r., a w 1966 r. „wydanie nowe, zmienione i rozszerzone” - to faktycznie dwie odrębne, choć powiązane ze sobą pozycje (Bromberg, 1958,1966). Różnią się nie tylko zakresem chronologicznym, nie tylko układem i spectrum. Jak podaje S. A. Kondek, edycja z 1966 r. została ocenzurowana (Kondek, 1993, s. 11). Niezależnie od tego, obie prace zostały przygotowane z kompetencją, a w sferze interpretacyjnej pierwszej z nich czuje się jeszcze klimat przemian 1956 r.

Analizę statystyczną produkcji książkowej z lat 1944-1953jako pierwszy opracował A. Klimowicz (1954)¹³. Nie tylko okresem PRL zajmowali się pod tym względem M. Czarnowska (1967, 1974, 1995) oraz J. Kostecki (1992), któremu zawdzięczamy obszerną interpretację w odniesieniu do niemal stulecia (1877-1986).

Z prac opublikowanych przed 1989 r. koniecznie wymienić należy dokonania Radosława Cybulskiego. Na ogół dotyczą one ważnych aspektów (przede wszystkim społecznych) funkcjonowania rynku książki. Wspomnieć trzeba jego badania i opracowania z lat sześćdziesiątych poświęcone popytowi (Cybulski, 1966) oraz wynikom sprzedaży bestsellerowej encyklopedii (Cybulski, 1962), a z lat siedemdziesiątych monografię kieszonkowych serii wydawniczych (Cybulski, 1972). We fragmentach swych późniejszych rozważań, traktujących o rynku w szerszym niż polski wymiarze, autor ten odniósł się również do spraw książki w PRL (Cybulski, 1986, 1990). Nie można pominąć też wcześniejszej publikacji R. Cybulskiego pt. Księgarstwo w społeczeństwie współczesnym (Cybulski, 1978).

O założeniach polityki wydawniczej w pierwszym trzydziestoleciu PRL -na tyle, na ile było to możliwe w tamtych warunkach - pisali wspólnie W. Stankiewicz i S. Siekierski (1974, s. 77-105). Przyczynek tym zagadnieniom w odniesieniu do lat późniejszych poświęcił też W. Adamiec (1987). Pe-riodyzację dziejów ruchu wydawniczego okresie 1944-1969 zaproponował natomiast (nie do końca konsekwentnie) L. Marszałek, operując przy tej okazji pojęciem „wydawnictwa socjalistycznego” i „socjalistycznego systemu wydawniczego” (Marszałek, 1970, s. 4 i n.).

W czasach PRL stosunkowo licznie publikowano teksty poświęcone sprawom wydawniczym i księgarskim w nawiązaniu do problematyki regionalnej. Można tu wymienić artykuły dotyczące sytuacji w Częstochowie (Słapek,

Warto zauważyć, że praca ta, napisana w czasach ogólnej totalizacji życia społecznego i właściwym dla tego okresu językiem, zaskakiwać może niektórymi wnioskami, np. na temat nadprodukcji literatury społeczno-politycznej i braku zainteresowania nią ze strony czytelników.