2212788575

3.1. Klasyfikacja frazeologizmów w postaci zmodyfikowanej

W przypadku modyfikacji frazeologicznych zmieniona zostaje stabilna struktura związku frazeologicznego. Zmiana ta może dotyczyć leksykalnej lub gramatycznej płaszczyzny frazeologizmu.

Innowacja uzupełniająca powstaje w wyniku wyboru frazeologizmów spoza normy:

•    zapożyczenia zewnętrzne w postaci kalk: siła przebicia, podłożyć komu świnię

•    zapożyczenia wewnętrzne (terytorialne i środowiskowe): uderzyć w kalendarz, podnosić poprzeczkę, iść za ciosem (Bąba 1983: 23).

Innowacja rozszerzająca powstaje w wyniku rozszerzenia łączliwości frazeologizmu: rzucać kłody pod nogi <przeszkadzać komuś w czymś, utrudniać, uniemożliwiać coś komuś> [kto + rzuca kłody pod nogi + komuś]

Teatr zamiast pomagać debiutantom, na ogół rzuca im kłody pod nogi („Sztandar Młodych” 1981/46/6); [co + rzuca kłody pod nogi + komuś]; (Bąba 1983: 23).

Innowacja modyfikująca powstaje w wyniku naruszenia ustabilizowanej struktury frazeologizmu - jego płaszczyzny leksykalnej (składu komponentów) i płaszczyzny gramatycznej (formy gramatycznej komponentów). W ramach innowacji modyfikujących wyróżnia się innowacje skracające, rozwijające, wymieniające, kontaminujące i regulujące (Bąba 1983: 23).

Innowacja skracająca (redukcja komponentu) powstaje w wyniku uszczuplenia składu leksykalnego danej jednostki frazeologicznej, np. znaleźć z kimś język (redukcja elementu wspólny), (Bąba 1983: 24).

„Ujęcie części związku frazeologicznego jest, podobnie jak dodanie komponentu, prostym zabiegiem modyfikacyjnym. W przeciwieństwie jednak do dodania, zabieg ów stosuje się niezwykle rzadko, trudno bowiem w ten sposób osiągnąć wyrazisty efekt artystyczny (...). W pewnych wypadkach zmiana liczby komponentów nie prowadzi do rozpadu frazeologizmu lub powstania nowej jednostki, tym bardziej, iż nieobecność / obecność członów nie wydaje się istotna w realizacjach tekstowych, których nieodłączną cechą jest różnego rodzaju elipsa” (Pajdzińska 1993: 112), np:

Nie zważając na doping kolegów, ruszał się jak mucha (w smole), bronił się rekami (i nogami) przed decyzją pożegnania się z karierą, na widok szturmującego byka zamieniła się w słup (soli); (Dutka, Gajewska, Willman 2004: 28).

Innowacja rozwijająca (uzupełnienie o komponent) powstaje w wyniku uzupełnienia składu leksykalnego danej jednostki frazeologicznej, np. spadł komuś wielki kamień z serca (uzupełnienie przymiotnikiem wielki); (Bąba 1983: 24).

Innowacja wymieniająca (wymiana komponentu) powstaje w wyniku wymiany komponentu na inny wyraz, np. świata komuś przychylić (wymiana komponentu niebo na światy, (Bąba 1983: 24) Modyfikacje z wymianą komponentu powstają wtedy, kiedy

40