2278215232

Próbny Sprawdzian Szóstoktaslsty z OPERONEMI „Gazetą Wyborczą"

Teatr

Tekst do zadań od 1. do 6.

Aktor, aby oddziaływać na widownię, by przekazać jej zarówno tekst swojej roli, jak i uwiarygodnić rzeczywistość sceniczna¹ - musi świadomie i swobodnie posługiwać sie słowem, to znaczy operować nim w taki sposób, by docierało do słuchaczy w zamierzonej formie. Aby było dobrze słyszane, aby miało odpowiedni ton, rytm, siłę itd. Ta trudna sztuka aktorskiego mówienia, sztuka dykcji^{2 3} stanowi ważną umiejętność, której opanowanie jest aktorowi niezbędne. Szacunek dla widowni - twierdzili XIX-wieczni aktorzy - nakazuje mówić pięknie, to znaczy przede wszystkim wyraźnie. Inna sprawa, że samo „pięknie" oznaczać mogło w każdej epoce coś innego. Gusty⁴ na słowo zmieniały się bowiem równie łatwo, jak gusty na kapelusze.

Niezależnie jednak od przejściowych mód na kolejne szkoły⁵ dykcyjne podstawowym obowiązkiem aktorskim jest posługiwanie się słowem czytelnym, to znaczy zrozumiałym dla widza - słuchacza. Bez spełnienia tego warunku wszystko inne traci sens. Cóż bowiem z interesującego rytmu, pięknego brzmienia lub wstrząsającej ekspresji⁴, skoro nie wiadomo, o co idzie?

Aktor, aby uzyskać zamierzony cel, to jest posługiwać się słowem jako w pełni opanowanym środkiem wyrazu artystycznego, odwołuje się do najrozmaitszych metod technicznych. A więc: moduluje głos, mówiąc raz wyższym, to znów niższym tonem; zmienia tempo mowy; rozciąga lub skraca pauzy między słowami i zdaniami; nadaje większą lub mniejszą siłę fizyczną temu, co mówi, stopniując w ten sposób napięcie; wreszcie odwołuje się do ekspresji - sity wyrazu własnego głosu, której używa jako wyróżnika najbardziej osobistego.

Rozłożenie akcentów na poszczególne słowa wypowiadanego tekstu stanowi o jego ostatecznym sensie. 0 tym, jak pojmie go słuchacz. Akcentami operuje aktor, korzystając ze wszystkich dostępnych mu, a więc opanowanych środków dykcyjnych. Stąd też łatwo zrozumieć, że mając kłopoty z dykcją, nie jest on w stanie swobodnie interpretować tekstu roli, czyli wykonać swego podstawowego zadania scenicznego. 0 interpretację też toczą się najostrzejsze, najbardziej zażarte spory w czasie prób, ona jest przedmiotem ocen krytyków i publiczności, stanowiąc w znacznym stopniu o efekcie pracy aktora.

Na podstawie: Andrzej Hausbrandt, Podnieść kurtynę, Warszawa 1989.

2

1

   uwiarygodnić rzeczywistość sceniczną - sprawić, aby świat ukazany na scenie był dla widzów wiarygodny

2

   dykcja - sposób wymawiania wyrazów i zdaó

3

   gust - poczucie piękna, tu: moda

4

ekspresja - wyrazisty sposób wyrażania uczuć

5

“szkoła-tu: sposób postępowania, metoda, kierunek