244277268

Panująca koncepcja wielości praw osobistych oznacza, iż dla poszczególnych typów dóbr osobistych należy konstruować odpowiadające im typy praw podmiotowych. Istnieje także inna koncepcja, zakładająca istnienie jednego osobistego prawa podmiotowego. Koncepcja ta jest zgodna z zasadą ogólna w myśl której katalog bezwzględnych praw podmiotowych jest zawsze zamknięty i określony ustawą. Prawa podmiotowe charakteryzuje niemajątkowy i nie dziedziczny charakter, a faktem ścisłego związku tych praw z podmiotem, któremu służą jest ich niezbywalność. Prawa te są bezwzględne, czyli są skuteczne przeciw wszystkim innym osobom (erga omnes), na których ciąży obowiązek powstrzymania się od wszelkich działań naruszających te prawa. Oznacza to, że państwo ma obowiązek chronić je, również poprzez zastosowanie środków przymusu.

W przypadku naruszenia dobra osobistego lub nawet przesłanki naruszenia takiego dobra rodzi się potrzeba zapewnienia uprawnionemu odpowiednich środków mających na celu zmuszenie strony zobowiązanej do uczynienia zadość jej obowiązkom. Prawo podmiotowe daje możliwość wystąpienia do odpowiedniego organu państwowego i zażądania udzielenia ochrony, czyli wymuszenia powinnego zachowania wobec podmiotu, który dopuścił się takiego naruszenia. Dlatego każdy kto uważa, że jego prawo podmiotowe zostało naruszone lub zagrożone, może zwrócić się do właściwego dla siebie sądu o ochronę¹⁹.

2.3. Otwarty katalog dóbr osobistych

Jak już widomo prawo cywilne zawiera regulacje chroniące dobra osobiste człowieka. Ich przybliżony charakter zawiera art. 23 k.c., którego treść przytacza przykładowy katalog dóbr osobistych, wymieniając w nim wartości, najważniejsze i najbliższe człowiekowi. Użycie przez ustawodawcę sformułowania "w szczególności", sugeruje wyraźnie iż wymienione tam dobra osobiste nie są jedynymi chronionymi przez prawo. Można powiedzieć, że zostały wskazane jako szczególnie charakterystyczne, czy też wyjątkowe często ulegające naruszeniu. Jest więc rzeczą oczywistą, iż takie wyliczenie ma charakter przykładowy. Tak więc katalog dóbr osobistych nie jest zbiorem zamkniętym, a obowiązujące w tym zakresie przepisy prawne nie wymieniają wszystkich dóbr pozostających pod ochroną systemu prawnego.

Istotne znaczenie w tym zakresie ma orzecznictwo sądowe w tych sprawach, które formułują szereg nowych dóbr osobistych korzystających z ochrony prawnej²⁰. Otwarty katalog dóbr osobistych pozwala na włączenie w ich zakres dóbr, które spełniają wszystkie wymagania odnoszące się do pojęcia dobra osobistego według obowiązującego prawa. Zaliczenie określonego dobra, które nie jest wymienione w art. 23 k.c. do kategorii dóbr osobistych może opierać się bowiem na wykazaniu, że w konkretnym przypadku wchodzą w grę cechy łączące określone dobro osobiste z ogólnym pojęciem dobra osobistego²¹. Na gruncie obecnego stanu prawnego, do dóbr osobistych wymienionych w katalogu dóbr osobistych (art. 23) zaliczyć należy:

¹⁹    Z. Radwański: op. cit. s.166

²⁰    W. Orzewski: op. cit. s.6

²¹    E. Dobrodziej: op. cit. s.21

10