2711905679

PRZEGLĄD GEOGRAFICZNY 2002,74,2. s. 175-198

Nowe tendencje w ruchu naturalnym ludności Europy

w ujęciu geograficznym

New irends to the vital statistics on the European population in regard to their geographical dimension

PIOTR EBERHARDT

Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN. 00-818 Warszawa, ul. Twarda 51/55; e-mail: Pebe@twarda.pan.pl

Zarys treści. W artykule podjęto próbę ukazania nowych tendencji jakie się ujawniły w ruchu naturalnym ludności Europy. W części wstępnej przedstawiono w ujęciu historycznym dynamikę demograficzną wybranych państw europejskich. Współczesną problematykę kształtowania się ruchu naturalnego ludności zaprezentowano na podstawie danych statystycznych dotyczących okresu 1990-2000.

Słowa kluczowe: Europa, demografia, ruch naturalny.

Problematyka związana ze zmianami zaludnienia poszczególnych części Europy jest od przeszło stu lat obiektem zainteresowania i szczegółowych badań demografów i geografów¹. Starano się przede wszystkim wyjaśnić wpływ ruchu naturalnego na kształtowanie się dynamiki demograficznej. Długotrwałe zmiany natężenia liczebności urodzeń i zgonów były fachowo rejestrowane i doczekały się odpowiedniej interpretacji. Ewolucja tych przemian zachodzących cyklicznie była w literaturze przedmiotu prezentowana i wszechstronnie komentowana².

' Rozległa zagraniczna literatura na ten temat została zaprezentowana w pracy R.C. Schoenmaeckersa (2000, s. 69-70). która ukazała się w języku angielskim w polskim czasopiśmie demograficznym. Literatura polska poświęcona tym zagadnieniom jest skromna. Nadal najobszerniejszą publikacją jest syntetyczne dzieło L. Kosińskiego (1964). Późniejsze opracowania dotyczące tej problematyki mają już charakter bardziej analityczny. Z aktualnych prac na uwagę zasługuje opracowanie J. Kurkiewicz (1998) prezentujące sytuację demograficzną Europy w latach 90.

² Dwaj wybitni demografowie polscy przedstawili i omówili liczne teorie i koncepcje metodyczne dotyczące cyklicznego rozwoju ludności - zob. E. Rosset i W. Billig 1987. Problematyką ruchu naturalnego w Polsce zajmowali się między innymi: S. Szulc (1938), E. Vielrose (1958). L. Kosiński, A. Jelonek (1960), A. Jelonek i A. Zborowski (1983), Z. Długosz (1997).