2906543193

Kosmonautyka

JACEK KRUK

Polscy pionierzy rosyjskiej kosmonautyki

Rosjanie słusznie szczycą się swymi osiągnięciami w dziedzinie kosmonautyki. Ostatecznie to w ich krąju się ona narodziła, a Sputnik, Łyka, Gagarin czy Tierieszkowa stały się symbolami ich zwycięstwa w kosmicznym wyścigu. Jednocześnie bardzo niechętnie przyznają się do jakichkolwiek wpływów zewnętrznych w rozwoju swej umiłowanej dyscypliny, w tym także do pionierów kosmonautyki o polskich korzeniach. Tymczasem o dwóch naszych rodakach, którzy odegrali kluczową rolę w jej rozwoju,

Konstanty Ciołkowski w swojej pracowni w Kałudze

wypada pamiętać w krąju nad Wisłą. Za twórcę teoretycznych podstaw kosmonautyki uchodzi Konstanty Ciołkowski (1857-1935), syn polskiego zesłańca Edwarda Ciołkowskiego, urodzony w Rosji i przez całe życie nieopuszcząjący jej granic. Polskie korzenie genialnego pioniera kosmonautyki są gruntownie udokumentowane - szlachecki ród Ciołkowskich herbu Jastrzębiec znany jest od końca XVII w. Ojciec Konstantego, Makary Edward Erazm Ciołkowski, urodził się w 1820 r. w obwodzie rówmień-skim na (dzisiejszej) Ukrainie, dziadek Ignacy zamieszkiwał w powiecie żytomierskim na Wołyniu, a pradziadek Tomasz - w powiecie ber-dyczowskim. Mimo to istnieją liczne publikacje biograficzne o Ciołkowskim z czasów radzieckich, a także późniejsze, które o polskich korzeniach wizjonera kosmonautyki nie wspominają w ogóle.

Głównym dziełem Konstantego Ciołkowskiego była opublikowana w 1903 r. praca pt. Badanie przestrzeni pozaziemskich przy pomocy urządzeń odrzutowych, w której przedstawił matematyczną teorię rakiety, podając równanie jej ruchu przy stałej prędkości odrzutu spalin (tzw. wzór Ciołkowskiego). W kolejnych rozszerzonych wydaniach swej pracy z 1911 i 1914 r. Ciołkowski zajął się lotem rakiety w polu grawitacyjnym. Zdawał sobie sprawę z niedoskonałości ówczesnych rakiet prochowych i postulował zastosowanie paliw ciekłych, dochodząc do najbardziej wysokoenergetycznej kombinacji, jaką stanowi ciekły wodór i ciekły tlen. Zajmował się także zagadnieniami kierowania ra-