Pawluczuk Socjologia 015

�ż

Te i kilkanaście innych podobnych przysłów wraz z zawartym w nich fatalizmem to jedyne w zasadzie formy ekspresji ludowej, w których brzmi pewna nuta melancholii z powodu nieodwołalności kresu istnienia. Tonacja kilku innych publikowanych w zbiorach Fedorowskiego jest bardziej optymistyczna. Szto budzie, to budzie, a dzwie Śmierci nie budzie mówiło się wśród miejscowych chłopów ,R. Lub inaczej: Kali by nt umierać, to u$io dzień ścierać,9. Ostatnie przysłowie cały problem sprowadza do wymiarów praktycznej codzienności, do niepotrzebnej straty jednego dnia. tego, w którym człowiek zajęty jest własnym umieraniem.
Świat chłopa prawosławnego pełen był różnorodnych duchów, nieraz frywolnych i zabawnych, czasem groźnych, dobrych lub złych. Można by wyróżnić duchy związane z miejscem ich przebywania (damawik. chlcwT-nik, smalarny czort, rusałki, faraonki itp.), z siłami przyrody (Dzied Maroz, św. Ilia kierujący grzmotami, upostaciowanie wiatru itp.), opiekunów poszczególnych prac gospodarskich, którą to rolę spełniali przede wszy-slkim święci chrześcijańscy oraz pewne bóstwa rolnicze, jak np. ..Spieszka-sparyszka", lub też pewne święta, traktowane przez lud osobowo (np. Halawasick �" ścięcie głowy św. Jana �" traktowane było jako święty Ilaławasiek)
Poza tym lud ten do końca zeszłego stulecia czcił ziemię, ogień, wodę, chleb, słońce, księżyc, niektóre drzewa, ptaki i zwierzęta oraz krzyż jako symbol magiczny. Te. jak i wiele innych jeszcze przedmiotów kultu, otaczane były czcią i szacunkiem, często składano im ofiary i modlono się do nich2I.
Również moralność tego ludu miała niewiele wspólnego z moralnością chrześcijańską. Pietkiewicz stwierdza. iż na Polesiu żaden z chrześcijańskich grzechów głównych nie był grzechem **. Istniał natomiast inny, bardzo długi rejestr grzechów nic mających nic wspólnego z etyką propagowaną przez Kościół. Grzechem więc było: pluć lub oddawać mocz w ogień, zalewać ogień wodą, brudzić wodę, bić ziemię kijem, biec w czasie grzmotu, robić coś nieprzyzwoitego przy księżycu, wskazywać palcem na księżyc, brudzić chleb itd., itd. Umyślne zabicie pszczoły lub bociana traktowane było niemal jak grzech równy zabójstwu człowieka. Grzechem było każde niewłaściwe zachowanie się wobec przedmiotów ludowego kultu, jak też każde odstępstwo od tradycyjnych reguł postępowania. Nawet codzienne mycie się, sposób spożywania posiłków, spania �" obwarowane były sankcją grzechu. Tolki żyd walajecsa u pierynach jak śuńńnia u salorm, a chryszczonamu cza-lawieku i noram t hreszno
O przewadze wzorów zachowań przekazywanych przez tradycję ludową nad wzorami wnoszonymi do tych społeczności przez chrześcijaństwo świadczyć może przykład ślubów na Polesiu. Otóż młodej parze rangę małżeństwa nadawał nie sakrament kościelny, ale obrzęd
*' Teksty tych modlitw podaję Moszyński 1 Fedcrowski w cytowanych tu dziełach. Charakter pogańskich modlitw miały tet w widu wypadkach zaklęcia, tzw. .jamowy". (Zob. 5xe]n: MareptuLih. Oam iu?-«0uur 6tura.. Op. ctt.. s. 522, 524 ł In.).
« Ci. Pietkiewicz: Kultura duchowa Połeaia łtteczyckłepo. Op. rit..
%. M,
m Tlura.: Tylko Zyd wyleguje się w pierzynach Jak Świnia w słmnir. a chrzczonemu człowiekowi to wstyd I grzech (ibidem, a. I0J).
«�ó 67

Wyszukiwarka