(Wpisuje zdający przed Miejsce rozpoczęciem pracy) na naklejkę z kodem KOD ZDAJĄCEGO MHI-W2B1P-021 EGZAMIN MATURALNY Z HISTORII CZASY NOWOŻYTNE DO ROKU 1815 ARKUSZ II Arkusz II MAJ ROK 2002 Czas pracy 90 minut Instrukcja dla zdającego 1. Proszę sprawdzić, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 12 stron. Ewentualny brak należy zgłosić przewodniczącemu zespołu nadzorującego egzamin. 2. Proszę uważnie czytać wszystkie polecenia. 3. Odpowiedzi trzeba zapisać czytelnie w miejscu na to przeznaczonym przy każdym zadaniu. 4. Proszę pisać tylko w kolorze niebieskim lub czarnym; nie pisać ołówkiem 5. Nie wolno używać korektora. 6. Błędne zapisy trzeba wyraxnie przekreSlić. 7. Wszelkie notatki należy sporządzać tylko w brudnopisie, który nie będzie oceniany. 8. Obok każdego zadania podana jest maksymalna liczba punktów, którą można uzyskać za jego poprawne rozwiązanie. Za rozwiązanie 9. Do ostatniej kartki arkusza dołączona jest karta odpowiedzi, wszystkich zadań którą wypełnia egzaminator. można otrzymać 40 punktów Życzymy powodzenia! (Wpisuje zdający przed rozpoczęciem pracy) PESEL ZDAJĄCEGO 2 Egzamin maturalny z historii Arkusz II czasy nowożytne do roku 1815 Idea imperium Napoleona Bonapartego yródło A Uchwała Senatu z 18 maja 1804 r. [w:] Michał Sczaniecki, Wybór xródeł do historii państwa i prawa w dobie nowożytnej, Warszawa 1987, s. 131 art.1 Rząd Republiki oddaje się w ręce Cesarza, który otrzymuje tytuł Cesarza Francuzów. Urzędnicy, których on wyznaczy, wymierzać będą sprawiedliwoSć w imieniu Cesarza. art. 2 Napoleon Bonaparte, obecny Pierwszy Konsul Republiki jest Cesarzem Francuzów. art. 3 GodnoSć cesarska jest dziedziczna w linii prostej, naturalnej i prawej Napoleona Bonapartego,[...]. art. 5 Gdyby zaS nie było naturalnego i prawego sukcesora lub potomka przysposobionego przez Napoleona Bonapartego, godnoSć cesarska spada na Józefa Bonapartego, [...]. art. 9 Członkowie rodziny cesarskiej mieć będą tytuły książąt francuskich, a najstarszy syn cesarza będzie nosił tytuł księcia, następcy tronu. art. 142 Propozycja niniejsza zostanie przedstawiona do przyjęcia ludowi. yródło B Laura księżna d`Abrantes, Pamiętniki, [w:] T. Cegielski, K. Zielińska, Dzieje nowożytne, ćwiczenia xródłowe..., 1492-1815, Warszawa 1999, s. 54 Laura z domu Permon, księżna d`Abrantes (1784-1838) - żona Andoche Junota przyjaciela i adiutanta Napoleona, następnie gubernatora Paryża Pierwszego grudnia [1804 roku] senat przedłożył cesarzowi dekret ludu gdyż można to tak nazwać który zawierał tegoż ludu głosy. Ów nowy plebiscyt stanowił rezultat szeSćdziesięciu tysięcy list wyłożonych tak samo, jak wówczas, kiedy głosowano na dożywotni konsulat. Zasługuje na uwagę, że przeciw Cesarstwu było tylko 2579 głosów, a 3575000 za , kiedy na konsulat dożywotni zdaje mi się, około 9000 głosów przeciw. [...] yródło C Laura księżna d`Abrantes, Pamiętniki, s. 54-55 [w:] T. Cegielski, K. Zielińska, Dzieje nowożytne, ćwiczenia xródłowe..., op. cit., [...] Papież przybył pierwszy. W chwili, kiedy wchodzili do bazyliki, duchowieństwo zaintonowało Tu es Petrus [Ty jesteS Piotr] i Spiew ten, poważny i nabożny wywarł na obecnych głębokie wrażenie. Pius VII szedł przez koSciół z majestatycznym, a zarazem pokornym wyrazem twarzy. Widać było, że jest naszym władcą, ale w głębi serca czuje się pokornym sługą Tego, którego tronem jest krzyż. Galeria, na której siedziałam znajdowała się na wprost papieża, tak że podczas długiej ceremonii mogłam mu się przyglądać bez przeszkód. [...] Tron cesarza stał na wprost głównego ołtarza. Napoleon zasiadł tam pierwszy, a Józefina zajęła miejsce obok niego. Otaczali ich władcy Europy. Nie mogę wyrazić, co czułam, kiedy cesarz zszedł z tronu i zbliżył się do ołtarza, gdzie czekał papież, by go koronować. [...] Kiedy papież namaScił mu głowę i ręce, z kierunku, w którym spoglądały oczy Napoleona, odgadłam, że mySli raczej o tym, by się wytrzeć, niż o czymkolwiek innym [...]. Egzamin maturalny z historii 3 Arkuszy II czasy nowożytne do roku 1815 Cesarz słuchał [...] modlitwy, podobnie jak i całej reszty, w skupieniu i z godnoScią. W momencie jednak, gdy papież wziął z ołtarza koronę, rzekomo Karola Wielkiego [tzw. żelazna korona Longobardów, którą Karol Wielki koronował się w 774 r. w Italii], Napoleon chwycił ją i włożył sobie na głowę. [...] [wczeSniej] Zdjął wieniec ze złotych liSci laurowych, który miał na głowie wchodząc do koScioła [...]. W koronie być może mniej było mu do twarzy, ale wyraz wywołany zetknięciem z koroną przydawał jego twarzy prawdziwego piękna. yródło D Portret koronacyjny Napoleona I Miniatura portretowa na porcelanie wg portretu Gerarda [zbiory Galerii Pitti we Florencji] yródło E W. Kopaliński, Słownik symboli, Warszawa 1990, s. 444 Wawrzyn (laur) [...] Wieniec triumfalny (łac. corona triumphalis) z liSci wawrzynu, dawany wodzowi rzymskiemu odbywającemu triumf, [...] stał się emblematem zwycięstwa i triumfu oraz uzyskanej przez niego chwały nieSmiertelnej. Z wieńca jako oznaki honorowej, a następnie urzędowej, powstały z czasem korony królewskie i książęce. [...] 4 Egzamin maturalny z historii Arkusz II czasy nowożytne do roku 1815 yródło F A. Zahorski, Napoleon, Warszawa 1985, s. 145 Andrzej Zahorski (1923-1992) historyk dziejów nowożytnych [...] Legia honorowa wprowadzona z taką trudnoScią w życie 18 maja 1802 stała się ważnym narzędziem w ręku Napoleona. W ciągu dwóch lat od jej ustanowienia było nią udekorowanych 9 tysięcy osób, a w 1808 r. już 22 tysiące osób. Armia odniosła się entuzjastycznie do tego odznaczenia, natomiast intelektualiSci byli niechętni, krytyczni, wciąż obawiając się, że oddziaływanie na ludzką próżnoSć to chwyt z arsenału dawnej broni królewskiej, wypróbowanej skutecznie przez władców z bożej łaski. yródło G Rysunek pochodzący z końca panowania Napoleona I [ze zbiorów BibliothŁque Nationale w Paryżu] yródło H Drzewo genealogiczne rodziny Napoleona Bonapartego (opr. własne na podstawie La Grande Encyclopdie, Larrousse) Egzamin maturalny z historii 5 Arkuszy II czasy nowożytne do roku 1815 Rodzice Napoleona I Karol Bonaparte (1746-1785) Letycja Ramolino (1750-1836) siostry 1 Józef (1768 -1844) Julia Clary Dezyderia Clary Jan Bernadotte marszałek Francji 1806 - 1808 król Neapolu od 1810 następca tronu Szwecji 1808 - 1815 król Hiszpanii od 1818 - król Szwecji i Norwegii Karol XIV Bernadotte po 1815 na emigracji w USA Eugeniusz de Beauharnais Augusta Amalia Wittelsbach (1781-1824) córka króla Bawarii Józefina de la Pagerie pasierb Napoleona (1763-1814) wicekról Włoch 1 voto - de Beauharnais 2 Napoleon I (1769-1821) Hortensja de Beauharnais 2 voto - Bonaparte (1796 - 1809) (1783-1837) 1804 - 1809 - cesarzowa 1799 -1801 - jeden z trzech konsulów pasierbica Napoleona 1801 -1804 - I konsul Francji 1804 -1814 - cesarz Francuzów Maria Luiza Habsburg 1814 - abdykacja (1791-1847) 1814 - 1815 -pobyt na Elbie Napoleon II (1811-1832) córka cesarza Austrii 1815 - cesarstwo 100 dni "Orlątko" 1815 - 1821 - Wyspa Rw. Heleny Franciszka I król Rzymu 1810 - 1814 - cesarzowa po 1815 - książę Reichstadt po 1815- księżna Parmy 3 Lucjan (1775-1840) 4 Maria Eliza (1777-1820) 1805 - 1809 - księżna Lukki i Piombino 1809 - 1815 - wielka księżna Toskanii 5 Ludwik (1778-1846) 1806 - 1810 - król Holandii Napoleon III (1808-1873) 6 Paulina (1780-1825) Kamil Borghese (1775-1832) arystokrata włoski kolekcjoner dzieł sztuki 7 Karolina (1782-1839) Joachim Murat (1771-1815) 1804 - marszałek Francji 1808 - 1815 - królowa Neapolu 1806 - wielki książę Bergu po 1815 - hrabina de Lipona 1808 - 1815 - król Neapolu (anagram nazwy włoskiej Napoli - Neapolu Lipona) Katarzyna Wirtemberska 8 Hieronim (1784-1860) córka króla Wirtembergii 1807 - 1813 - król Westfalii R o d z e ń s t w o N a p o l e o n a I 6 Egzamin maturalny z historii Arkusz II czasy nowożytne do roku 1815 yródło I F. R. de Chateaubriand, Pamiętniki zza grobu, Warszawa 1991, s. 135-137 Franois Ren de Chateaubriand (1768-1848), francuski polityk, mySliciel i pisarz, po 1804 w opozycji do Napoleona. Porównanie Washingtona z Bonapartem Washington nie należy, jak Bonaparte, do tej rasy, która wyrasta ponad wymiar ludzki. Nic zdumiewającego nie łączy się z jego osobą; nie pojawia się na ogromnej scenie; nie walczy z największymi wodzami i najpotężniejszymi monarchami swoich czasów; nie pędzi z Memfis do Wiednia, z Kadyksu do Moskwy: z garstką obywateli broni się na ziemi bez sławy, w wąskim zasięgu ognisk domowych. [...] Bonaparte nie ma żadnego rysu poważnego Amerykanina, walczy wSród zgiełku na starej ziemi; pragnie tylko własnej sławy; dba jedynie o swój los [...], rzuca korony rodzinie i żołnierzom; z równym poSpiechem wznosi pomniki, ustanawia prawa, ogłasza zwycięstwa. Pochylony nad Swiatem, jedną ręka obala królów, drugą rewolucyjnego olbrzyma; ale miażdżąc anarchię dławi wolnoSć i na koniec traci własną na ostatnim polu bitwy. [...] Washington daje narodowi niepodległoSć [...]. Bonaparte wydarł narodowi niezawisłoSć: utracony cesarz zostaje skazany na wygnanie; [...] Republika Washingtona trwa; cesarstwo Bonapartego runęło. Washington i Bonaparte wyszli z łona demokracji; obaj zrodzili się z wolnoSci: pierwszy pozostał jej wierny [...]. Ale ten gigant [Bonaparte] nie związał własnych losów z losami współczesnych; geniusz jego przynależał do nowych czasów, ambicja do czasów minionych; nie spostrzegł, że cuda jego życia przewyższają wartoSć korony i że z tą ozdobą gotycką nie jest mu do twarzy. [...] yródło J P. Ziółek, Idea imperium, Warszawa 1997, s. 165-167 Paweł Ziółek współczesny historyk idei System napoleoński był federacją dynastyczną skupiającą władzę nad połową Europy w rękach rodziny Bonapartych i francuskich marszałków. [...] Międzynarodowy system napoleoński [...] nie wykraczał poza ramy klasycznej dla państwa narodowego zasady polityki siły. Stworzony został dla interesów jednego państwa Francji. [...] [...] interpretacja tradycji napoleońskiej podkreSlała nawiązanie przez Napoleona do tradycji rzymskiej i Swiętego cesarstwa. Bonaparte obalił republikę, ogłaszając się cesarzem w imię rzymskiej tradycji: per salus rei publicam [dla dobra państwa]. Zmusił Habsburgów do rezygnacji z korony rzymskiej i odebrał na wzór Karola Wielkiego sakrę cesarską od papieża. Celem tych posunięć była jednak raczej legitymizacja przywrócenia monarchii we Francji co w porewolucyjnym państwie było dziełem wymagającym specjalnych zabiegów symbolicznych niż nawiązanie do tradycji państwa Swiatowego czyli tradycji cesarstwa[...]. Instytucja cesarstwa była raczej sposobem sprawowania i legitymizowania władzy jednostki we Francji, [...] o ile przed Napoleonem Cezar żądał dla siebie tytułu królewskiego, aby legitymizować planowany podbój Persji, a królowa Wiktoria tytułem cesarzowej legitymizowała wobec licznych monarchów hinduskich przejęcie przez Anglię kontroli nad Indiami, o tyle dla Napoleona [...] kontrola nad podbitą Europą, nie miała kluczowego znaczenia dla symboliki Empire [cesarstwa]. Cesarstwo Francuzów, choć bezpoSrednio lub poSrednio kontrolowało połowę kontynentalnej Europy, pozostawało francuskim właSnie, istniejącym obok austriackiego i rosyjskiego, a nie cesarstwem uniwersalnym rzymskim. [...] Egzamin maturalny z historii 7 Arkuszy II czasy nowożytne do roku 1815 Pytania do xródeł: na podstawie xródła A Zadanie 26. (3 pkt) Cesarstwo Napoleona Bonapartego miało cechy tradycyjnej monarchii. Podaj numery trzech artykułów tej uchwały, w których zawarte treSci są jednoznacznie monarchistyczne. ....................................................................................................................................................... na podstawie xródeł A i B Zadanie 27. (1 pkt) Podaj, w jaki sposób uchwała senatu z 18 maja 1804 r. została przedstawiona do przyjęcia ludowi. ................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................. na podstawie xródła C Zadanie 28. (2 pkt) Opisz i wyjaSnij, jaką rolę w ceremoniale koronacyjnym Napoleona odegrał papież. ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................... .............................................................................................................................................................. na podstawie xródła C Zadanie 29. (2 pkt) Opisz i wyjaSnij, jaką rolę Napoleon odegrał we własnym ceremoniale koronacyjnym. ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ 8 Egzamin maturalny z historii Arkusz II czasy nowożytne do roku 1815 na podstawie xródeł D, E i F Zadanie 30. (6 pkt) Nazwij dwa elementy stroju koronacyjnego Napoleona i wyjaSnij ich treSć ideową: a) nakrycie głowy (3 pkt) ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ .............................................................................................................................................................. b) order zawieszony na jego piersi (3 pkt) ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ .............................................................................................................................................................. na podstawie xródła G Zadanie 31. (7 pkt) Odpowiedz, czy ten rysunek przedstawiający Napoleona I jest jego pochwałą, czy krytyką. Swoją odpowiedx uzasadnij, podając trzy argumenty, które odnoszą się do poszczególnych elementów tego rysunku. ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ Egzamin maturalny z historii 9 Arkuszy II czasy nowożytne do roku 1815 na podstawie xródła H (drzewo genealogiczne rodziny Bonapartych) Zadanie 32. (4 pkt) Poniższa mapa przedstawia Europę u szczytu potęgi Napoleona przed wyprawą na Moskwę. UmieSć w zaznaczonych obok mapy polach, imiona tych sióstr i braci Napoleona, którzy w 1812 r. byli panującymi europejskimi. Następnie połącz strzałkami odpowiednie pola z nazwami właSciwych państw. na podstawie xródła H (drzewo genealogiczne rodziny Bonapartych) Zadanie 33. (3 pkt.) Podaj nazwy trzech historycznych dynastii europejskich, które związały się poprzez małżeństwa z rodziną Bonapartych. Pomocna w tym będzie Ci mapa towarzysząca zadaniu nr 32. 1..................................................................................................................................................... 2..................................................................................................................................................... 3..................................................................................................................................................... 10 Egzamin maturalny z historii Arkusz II czasy nowożytne do roku 1815 na podstawie xródła I Zadanie 34. (2 pkt) Porównaj, jak autor tekstu ocenia dzieło życia Waszyngtona (Washingtona), a jak Bonapartego. Przedstaw krótko pogląd autora na temat dzieła życia Waszyngtona i Bonapartego. Opinia autora o dziele życia Waszyngtona ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ Opinia autora o dziele życia Bonapartego ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ na podstawie xródła I oraz wiedzy pozaxródłowej Zadanie 35. (4 pkt) WyjaSnij, odwołując się też do swej wiedzy pozaxródłowej, jak należy rozumieć, że obaj (tj.: Waszyngton i Bonaparte) wyszli z łona demokracji, obaj zrodzili się z wolnoSci. W swoim wyjaSnieniu podaj po dwa argumenty dla każdej postaci. ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ Egzamin maturalny z historii 11 Arkuszy II czasy nowożytne do roku 1815 na podstawie xródła J Zadanie 36. (3 pkt) WyjaSnij, czy zdaniem autora napoleońska Francja dążyła do hegemonii w Europie. Podaj dwa argumenty. Zdaniem autora napoleońska Francja.................................................................................................. ................................................................................................................................................................ Argumentacja: 1. ............................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ 2. ............................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ Zadanie 37. (3 pkt) WyjaSnij, czy zdaniem autora Napoleon realizował rzymską ideę imperium. Podaj dwa argumenty. Zdaniem autora Napoleon...................................................................................................................... ................................................................................................................................................................ Argumentacja: 1. ............................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ 2. ............................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................... 12 Egzamin maturalny z historii Arkusz II czasy nowożytne do roku 1815 Brudnopis