MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ Halina Zwolska Marta MaÅ‚ysiak NawiÄ…zywanie i utrzymywanie kontaktów miÄ™dzyludzkich 322[01].O1.04 Poradnik dla nauczyciela Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji PaÅ„stwowy Instytut Badawczy Radom 2007 Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego Recenzenci: dr n. farm. Elwira Telejko mgr Magdalena Krystowska Opracowanie redakcyjne: mgr Halina Zwolska mgr Marta MaÅ‚ysiak Konsultacja: mgr in\. Halina Åšledziona Poradnik stanowi obudowÄ™ dydaktycznÄ… programu jednostki moduÅ‚owej 322[01].O1.04 NawiÄ…zywanie i utrzymywanie kontaktów miÄ™dzyludzkich, zawartego w moduÅ‚owym programie nauczania dla zawodu asystentka stomatologiczna. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji PaÅ„stwowy Instytut Badawczy, Radom 2007 Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 1 SPIS TREÅšCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstÄ™pne 5 3. Cele ksztaÅ‚cenia 6 4. PrzykÅ‚adowe scenariusze zajęć 7 5. Ćwiczenia 11 5.1. Podstawowa terminologia psychologiczna 11 5.1.1. Ćwiczenia 11 5.2. Osobowość 14 5.2.1. Ćwiczenia 14 5.3. Charakterystyka procesów psychicznych w \yciu czÅ‚owieka 16 5.3.1. Ćwiczenia 16 5.4. Style komunikowania siÄ™ 19 5.4.1. Ćwiczenia 19 5.5. Techniki komunikacji werbalnej i formy komunikacji niewerbalnej 21 5.5.1. Ćwiczenia 21 5.6. Charakterystyka potrzeb czÅ‚owieka 24 5.6.1. Ćwiczenia 24 5.7. Psychologiczne i spoÅ‚eczne uwarunkowania kontaktu z pacjentem 27 5.7.1. Ćwiczenia 27 5.8. Zasady prowadzenia dyskusji 30 5.8.1. Ćwiczenia 30 5.9. Bariery komunikacyjne oraz sytuacje trudne 32 5.9.1. Ćwiczenia 32 5.10. Zasady rozwiÄ…zywania konfliktów miÄ™dzyludzkich 35 5.10.1.Ćwiczenia 35 5.11. Techniki negocjacji 38 5.11.1.Ćwiczenia 38 5.12. Promocja zdrowia 41 5.12.1.Ćwiczenia 41 5.13. Systemy wartoÅ›ci spoÅ‚ecznych 43 5.13.1.Ćwiczenia 43 6. Ewaluacja osiÄ…gnięć ucznia 45 7. Literatura 57 Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 2 1. WPROWADZENIE PrzekazujÄ™ PaÅ„stwu Poradnik dla nauczyciela, który bÄ™dzie pomocny w prowadzeniu zajęć dydaktycznych w szkole ksztaÅ‚cÄ…cej w zawodzie asystentka stomatologiczna. W poradniku zamieszczono: - wymagania wstÄ™pne, - wykaz umiejÄ™tnoÅ›ci, jakie uczeÅ„ powinien mieć ju\ uksztaÅ‚towane, aby bez problemów mógÅ‚ korzystać z poradnika, - wykaz umiejÄ™tnoÅ›ci, jakie uczeÅ„ opanuje podczas zajęć, - przykÅ‚adowe scenariusze zajęć, - propozycje ćwiczeÅ„, które majÄ… na celu wyksztaÅ‚cenie u uczniów umiejÄ™tnoÅ›ci praktycznych, - ewaluacjÄ™ osiÄ…gnięć ucznia, - wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogÄ… korzystać podczas nauki. Wskazane jest, aby zajÄ™cia dydaktyczne byÅ‚y prowadzone ró\nymi metodami ze szczególnym uwzglÄ™dnieniem: - pokazu z objaÅ›nieniem, - pogadanka, - inscenizacji, - metoda sytuacyjna, - ćwiczeÅ„ praktycznych, - tekstu przewodniego. Formy organizacyjne pracy uczniów mogÄ… być zró\nicowane, poczÄ…wszy od samodzielnej pracy uczniów do pracy zespoÅ‚owej. MateriaÅ‚ nauczania (w Poradniku dla ucznia) podzielony jest na rozdziaÅ‚y, które zawierajÄ… podrozdziaÅ‚y. Podczas realizacji poszczególnych rozdziałów wskazanym jest zwrócenie uwagi na nastÄ™pujÄ…ce elementy: - materiaÅ‚ nauczania w miarÄ™ mo\liwoÅ›ci uczniowie powinni przeanalizować samodzielnie. Obserwuje siÄ™ niedocenianie przez nauczycieli niezwykle wa\nej umiejÄ™tnoÅ›ci, jakÄ… uczniowie powinni bezwzglÄ™dnie posiadać czytanie tekstu technicznego ze zrozumieniem, - pytania sprawdzajÄ…ce majÄ… wykazać, na ile uczeÅ„ opanowaÅ‚ materiaÅ‚ teoretyczny i czy jest przygotowany do wykonania ćwiczeÅ„. W zale\noÅ›ci od tematu mo\na zalecić uczniom samodzielne udzielanie odpowiedzi na pytania lub wspólne z caÅ‚Ä… grupÄ… uczniów, w formie dyskusji opracowanie odpowiedzi na pytania. Druga forma jest korzystniejsza, poniewa\ nauczyciel sterujÄ…c dyskusjÄ… mo\e uaktywniać wszystkich uczniów oraz w trakcie dyskusji usuwać wszelkie wÄ…tpliwoÅ›ci, - dominujÄ…cÄ… rolÄ™ w ksztaÅ‚towaniu umiejÄ™tnoÅ›ci oraz opanowaniu materiaÅ‚u speÅ‚niajÄ… ćwiczenia. W trakcie wykonywania ćwiczeÅ„ uczeÅ„ powinien zweryfikować wiedzÄ™ teoretycznÄ… oraz opanować nowe umiejÄ™tnoÅ›ci. Przedstawiono dosyć obszernÄ… propozycjÄ™ ćwiczeÅ„ wraz ze wskazówkami o sposobie ich przeprowadzenia, uwzglÄ™dniajÄ…c ró\ne mo\liwoÅ›ci ich realizacji w szkole. Nauczyciel decyduje, które z zaproponowanych ćwiczeÅ„ jest w stanie zrealizować przy okreÅ›lonym zapleczu technodydaktycznym szkoÅ‚y. ProwadzÄ…cy mo\e równie\ zrealizować ćwiczenia, które sam opracowaÅ‚, - sprawdzian postÄ™pów stanowi podsumowanie rozdziaÅ‚u, zadaniem uczniów jest udzielenie odpowiedzi na pytania w nim zawarte. UczeÅ„ powinien samodzielnie czytajÄ…c zamieszczone w nim stwierdzenia potwierdzić lub zaprzeczyć opanowanie okreÅ›lonego zakresu materiaÅ‚u. Je\eli wystÄ…piÄ… zaprzeczenia, nauczyciel powinien do tych zagadnieÅ„ wrócić, sprawdzajÄ…c czy braki w opanowaniu materiaÅ‚u sÄ… wynikiem niezrozumienia Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 3 przez ucznia tego zagadnienia, czy niewÅ‚aÅ›ciwej postawy ucznia w trakcie nauczania. W tym miejscu jest szczególnie wa\na rola nauczyciela, gdy\ od postawy nauczyciela, sposobu prowadzenia zajęć zale\y miÄ™dzy innymi zainteresowanie ucznia. UczeÅ„ niezainteresowany materiaÅ‚em nauczania, wykonywaniem ćwiczeÅ„ nie nabÄ™dzie w peÅ‚ni umiejÄ™tnoÅ›ci zaÅ‚o\onych w jednostce moduÅ‚owej. Nale\y rozbudzić wÅ›ród uczniów tak zwanÄ… ciekawość wiedzy . Potwierdzenie przez ucznia opanowania materiaÅ‚u nauczania rozdziaÅ‚u mo\e stanowić podstawÄ™ dla nauczyciela do sprawdzenia wiedzy i umiejÄ™tnoÅ›ci ucznia z tego zakresu. Nauczyciel realizujÄ…c jednostkÄ™ moduÅ‚owÄ… powinien zwracać uwagÄ™ na predyspozycje ucznia, ocenić, czy uczeÅ„ ma wiÄ™ksze uzdolnienia manualne, czy mo\e lepiej radzi sobie z rozwiÄ…zywaniem problemów teoretycznych, - testy zamieszczone w rozdziale Ewaluacja osiÄ…gnięć ucznia zawierajÄ… zadania z zakresu caÅ‚ej jednostki moduÅ‚owej i nale\y je wykorzystać do oceny uczniów, a wyniki osiÄ…gniÄ™te przez uczniów powinny stanowić podstawÄ™ do oceny pracy wÅ‚asnej nauczyciela realizujÄ…cego tÄ™ jednostkÄ™ moduÅ‚owÄ…. Ka\demu zadaniu testu przypisano okreÅ›lonÄ… liczbÄ™ mo\liwych do uzyskania punktów (0 lub 1 punkt). Ocena koÅ„cowa uzale\niona jest od iloÅ›ci uzyskanych punktów. Nauczyciel mo\e zastosować test wedÅ‚ug wÅ‚asnego projektu oraz zaproponować wÅ‚asnÄ… skalÄ™ ocen. Nale\y pamiÄ™tać, \eby tak przeprowadzić proces oceniania ucznia, aby umo\liwić mu jak najpeÅ‚niejsze wykazanie swoich umiejÄ™tnoÅ›ci. 322[01].O1 Podstawy dziaÅ‚alnoÅ›ci zawodowej 322[01].O1.01 Przestrzeganie przepisów bezpieczeÅ„stwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo\arowej oraz ochrony Å›rodowiska 322[01].O1.02 322[01].O1.03 322[01].O1.04 Charakteryzowanie budowy, Stosowanie leków NawiÄ…zywanie fizjologii w leczeniu chorób jamy i utrzymywanie kontaktów i patologii narzÄ…du \ucia ustnej miÄ™dzyludzkich 322[01].O1.05 Przestrzeganie przepisów prawa i zasad ekonomiki w ochronie zdrowia Schemat ukÅ‚adu jednostek moduÅ‚owych Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 4 2. WYMAGANIA WSTPNE PrzystÄ™pujÄ…c do realizacji programu jednostki moduÅ‚owej uczeÅ„ powinien umieć: - posÅ‚ugiwać siÄ™ podstawowymi pojÄ™ciami z zakresu komunikacji interpersonalnej, - - - - korzystać z ró\nych zródeÅ‚ informacji, - - - - selekcjonować, porzÄ…dkować i przechowywać informacje, - - - - obsÅ‚ugiwać komputer na poziomie podstawowym, - - - - pracować w grupie, - - - - rozumieć znaczenie postawy lojalnej, dyspozycyjnej i dyskretnej, - - - - uczestniczyć w dyskusji, prezentacji, - - - - oceniać wÅ‚asne mo\liwoÅ›ci sprostania wymaganiom wybranego zawodu, - - - - identyfikować wÅ‚asne cechy osobowoÅ›ci, umiejÄ™tnoÅ›ci, - - - - wykazywać siÄ™ znajomoÅ›ciÄ… podstawowych zasad bezpieczeÅ„stwa i higieny pracy. - - - Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 5 3. CELE KSZTAACENIA W wyniku realizacji programu jednostki moduÅ‚owej uczeÅ„ powinien umieć: - wyjaÅ›nić podstawowe pojÄ™cia z zakresu psychologii ogólnej, - scharakteryzować procesy psychiczne, - okreÅ›lić rolÄ™ procesów poznawczych, - okreÅ›lić czynniki i skÅ‚adniki osobowoÅ›ci, - scharakteryzować okresy rozwoju psychicznego czÅ‚owieka, - okreÅ›lić znaczenie komunikacji w relacjach miÄ™dzy ludzmi, - scharakteryzować style oraz techniki komunikacji werbalnej i niewerbalnej, - ocenić mo\liwoÅ›ci komunikacyjne z osobami w ró\nym wieku, - rozpoznać potrzeby i oczekiwania pacjentów, - rozpoznać zakłócenia wystÄ™pujÄ…ce w czasie komunikowania siÄ™, - pokonać bariery w procesie komunikowania siÄ™, - przeprowadzić konstruktywnÄ… dyskusjÄ™, - porozumieć siÄ™ z pacjentem i współpracownikami, - zastosować techniki uÅ‚atwiajÄ…ce skuteczne komunikowanie siÄ™, - zastosować argumentacjÄ™ racjonalnÄ… i emocjonalnÄ… do okreÅ›lonej sytuacji, - poradzić sobie w sytuacjach trudnych, - zastosować ogólnie przyjÄ™te normy etyczne. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 6 4. PRZYKAADOWE SCENARIUSZE ZAJĆ Scenariusz zajęć 1 Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ... ModuÅ‚owy program nauczania: Asystentka stomatologiczna 322[01]. ModuÅ‚: Podstawy dziaÅ‚alnoÅ›ci zawodowej 322[01].O1. Jednostka moduÅ‚owa: NawiÄ…zywanie i utrzymywanie kontaktów miÄ™dzyludzkich 322[01].O1.04. Temat: Skuteczne komunikowanie siÄ™ z pacjentem. Komunikacja werbalna. Cel ogólny: ksztaÅ‚towanie umiejÄ™tnoÅ›ci stosowania zasad skutecznego komunikowania siÄ™. Po zakoÅ„czeniu zajęć edukacyjnych uczeÅ„ potrafi: - zdefiniować pojÄ™cia: komunikowanie siÄ™, komunikacja interpersonalna, komunikacja werbalna, komunikacja niewerbalna, - wyjaÅ›nić zasady przekazywania komunikatów werbalnych, - wymienić cechy dobrego nadawcy i dobrego odbiorcy, - scharakteryzować techniki aktywnego sÅ‚uchania, - uzasadnić znaczenie i stosowanie ró\nych technik komunikacji interpersonalnej w tworzeniu wÅ‚aÅ›ciwych relacji z pacjentem, - zaprezentować efekt wykonanej pracy. Metody nauczania uczenia siÄ™: - pogadanka z elementami wykÅ‚adu, - dyskusja, - metoda sytuacyjna, - ćwiczenie praktyczne. Formy organizacyjne pracy uczniów: - praca indywidualna, - praca w grupach. Czas: 90 minut. Åšrodki dydaktyczne: - foliogramy: ª% Przebieg procesu komunikacji. ª% Techniki aktywnego sÅ‚uchania. ª% Style komunikowania siÄ™. przygotowane przez uczniów prezentacje komunikatów werbalnych, - kamera wideo, magnetowid, DVD. Przebieg zajęć: 1. CzynnoÅ›ci organizacyjne: sprawdzenie listy obecnoÅ›ci, sprawdzenie gotowoÅ›ci do zajęć. 2. Podanie tematu lekcji, uÅ›wiadomienie celu zajęć. 3. Zorganizowanie stanowiska pracy do wykonania ćwiczenia. 4. Realizacja tematu: - nauczyciel przeprowadza wykÅ‚ad informacyjny na temat ogólnych wiadomoÅ›ci dotyczÄ…cych komunikacji, objaÅ›nia pojÄ™cia: komunikacja interpersonalna, komunikacja werbalna i niewerbalna, - nauczyciel zadaje pytanie: Co rozumiesz przez pojÄ™cie komunikowanie siÄ™? , Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 7 - nauczyciel prosi uczniów o przygotowanie siÄ™ do ćwiczeÅ„. 5. Realizacja ćwiczenia: nauczyciel wyjaÅ›nia, \e celem ćwiczenia jest prezentacja przygotowanego przez uczniów komunikatu werbalnego, nauczyciel wybiera czterech lub piÄ™ciu uczniów chÄ™tnych do przedstawienia przygotowanych materiałów, uczniowie kolejno prezentujÄ… swoje prace, a nauczyciel nagrywa wystÄ…pienie, 6. Nauczyciel odtwarza nagranie i nastÄ™puje dyskusja. Pytania do dyskusji: Jak nadawca zachowywaÅ‚ siÄ™ podczas wystÄ…pienia? Czy komunikat zostaÅ‚ przedstawiony jasno i zrozumiale? Co zmieniÅ‚byÅ› w przekazie informacji? Czy podczas prezentacji zwracaÅ‚eÅ› uwagÄ™ na odbiorcÄ™? Jak zachowywaÅ‚ siÄ™ odbiorca? Jaki wpÅ‚yw miaÅ‚ odbiorca na Twój przekaz informacji? ZakoÅ„czenie zajęć 1. Klasa wspólnie z nauczycielem dokonuje oceny prezentacji. 2. Nauczyciel ocenia aktywność uczniów i dziÄ™kuje za lekcjÄ™. Praca domowa Wpisz do tabeli cechy dobrego nadawcy i dobrego odbiorcy. Cechy dobrego nadawcy Cechy dobrego odbiorcy 1. & & & & & & & & & & & & & & & 1. & & & & & & & & & & & & & & & & 2. & & & & & & & & & & & & & & & 2. & & & & & & & & & & & & & & & & 3. & & & & & & & & & & & & & & & 3. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakoÅ„czonych zajÄ™ciach: - anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczÄ…ce sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych umiejÄ™tnoÅ›ci. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 8 Scenariusz zajęć 2 Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ... ModuÅ‚owy program nauczania: Asystentka stomatologiczna 322[01]. ModuÅ‚: Podstawy dziaÅ‚alnoÅ›ci zawodowej 322[01].O1. Jednostka moduÅ‚owa: NawiÄ…zywanie i utrzymywanie kontaktów miÄ™dzyludzkich 322[01].O1.04. Temat: Mój system wartoÅ›ci etycznych. Cel ogólny: KsztaÅ‚towanie etycznych zachowaÅ„ w relacjach z drugim czÅ‚owiekiem. Po zakoÅ„czeniu zajęć edukacyjnych uczeÅ„ potrafi: - zdefiniować pojÄ™cia: etyka, etyka zawodowa, normy etyczne, - wyjaÅ›nić zasady uczciwego i odpowiedzialnego postÄ™powania wobec drugiej osoby, - sformuÅ‚ować zasady etycznego postÄ™powania w ró\nych sytuacjach zawodowych, - okreÅ›lić skutki nie zastosowania zasad etycznego postÄ™powania, - okreÅ›lić wÅ‚asny system wartoÅ›ci. Metody nauczania uczenia siÄ™: - pogadanka z elementami wykÅ‚adu, - dyskusja, - metoda sytuacyjna, - ćwiczenie praktyczne. Formy organizacyjne pracy uczniów: - praca indywidualna, - praca w grupach. Czas: 90 minut. Åšrodki dydaktyczne: - foliogramy przedstawiajÄ…ce definicje: etyki, etyki zawodowej, norm etycznych, - encyklopedia, - przybory do pisania, - kartki samoprzylepne, - kartki papieru. Przebieg zajęć: 1. CzynnoÅ›ci organizacyjne: sprawdzenie listy obecnoÅ›ci, sprawdzenie gotowoÅ›ci do zajęć. 2. Podanie tematu lekcji, uÅ›wiadomienie celu zajęć. 3. Zorganizowanie stanowiska pracy do wykonania ćwiczenia. 4. Realizacja tematu: - nauczyciel przeprowadza wykÅ‚ad informacyjny na temat ogólnych wiadomoÅ›ci dotyczÄ…cych etyki, etyki zawodowej, postÄ™powania zgodnie z reguÅ‚ami moralnymi, opierajÄ…cymi siÄ™ na powszechnie akceptowanych wartoÅ›ciach wynikajÄ…cych z tradycji i kultury danego spoÅ‚eczeÅ„stwa, normami prawnymi o charakterze nakazów i zakazów, ustalajÄ…cymi odpowiedzialność za nieprzestrzeganie prawa, - uczniowie przy pomocy nauczyciela starajÄ… siÄ™ odpowiedzieć na pytanie: co to jest etyka, etyczne postÄ™powanie? - nauczyciel poleca uczniom zastanowienie siÄ™ nad tym, co jest dla nich cenne i stanowi wartość. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 9 5. Realizacja ćwiczenia: nauczyciel wyjaÅ›nia, \e celem ćwiczenia jest ustalenie, jakie wartoÅ›ci ka\dy z nich uwa\a za szczególnie cenne, które mogÄ… stworzyć osobisty system wartoÅ›ci, uczniowie majÄ… za zadanie wypisać na kartkach samoprzylepnych zasady etyczne, które znalazÅ‚yby swoje miejsce w ich osobistym systemie wartoÅ›ci, - po wykonaniu ćwiczenia nauczyciel wybiera 5-ciu uczniów, którzy przedstawiajÄ… na forum grupy swój system wartoÅ›ci, - podsumowaniem prezentacji uczniów ma być wybranie dziesiÄ™ciu najwa\niejszych zasad etycznych, tworzÄ…cych system wartoÅ›ci, - ćwiczenie ma celu uÅ›wiadomienie uczniom jakich wartoÅ›ci broniÄ… i jakie sÄ… dla nich najwa\niejsze. 6. Dyskusja. Pytania do dyskusji. - Czy ka\dy czÅ‚owiek powinien umieć rozpoznawać wartoÅ›ci etyczne i stosować je we wszystkich obszarach swojej dziaÅ‚alnoÅ›ci relacjach rodzinnych i towarzyskich, w szkole, na uczelni, w pracy i \yciu publicznym? - Jakie sÄ… skutki nie stosowania zasad etycznych, które powinny obowiÄ…zywać we wzajemnych relacjach zarówno w \yciu osobistym jak i zawodowym? ZakoÅ„czenie zajęć 1. Klasa wspólnie z nauczycielem dokonuje oceny prezentacji. 2. Nauczyciel ocenia aktywność uczniów i dziÄ™kuje za lekcjÄ™. Praca domowa Opracuj kodeks etycznego postÄ™powania w zawodzie asystentka stomatologiczna. Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakoÅ„czonych zajÄ™ciach: - anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczÄ…ce sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych umiejÄ™tnoÅ›ci. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 10 5. ĆWICZENIA 5.1. Podstawowa terminologia psychologiczna 5.1.1. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Wyszukaj w literaturze i Internecie informacje na temat znaczenia i roli prawej oraz lewej półkuli mózgowej czÅ‚owieka. Wska\, jakie zaburzenia psychiczne mogÄ… powstać, jeÅ›li nie bÄ™dÄ… one prawidÅ‚owo funkcjonować. Wskazówki do realizacji Przed przystÄ…pieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, a gotowe wnioski i wyniki pracy przedstawili i omówili na forum grupy. Sposób wykonania ćwiczenia UczeÅ„ powinien: 1) przeczytać materiaÅ‚ nauczania z poradnika i literatury, 2) wyszukać w nich odpowiednie treÅ›ci, 3) wypisać funkcje, jakie peÅ‚ni prawa i lewa półkula, 4) dokonać analizy tych funkcji i wskazać procesy psychiczne, które sÄ… z nimi zwiÄ…zane, 5) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy. Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™: - pogadanka, - praca z tekstem, - ćwiczenie. Åšrodki dydaktyczne: - poradnik dla ucznia, literatura, - komputer z przyÅ‚Ä…czem do Internetu, - materiaÅ‚y piÅ›miennicze, - arkusze papieru formatu A1, - kolorowe kartki formatu A4. Ćwiczenie 2 Opracuj sÅ‚owniczek podstawowych pojęć z zakresu psychologii, uwzglÄ™dniajÄ…c wieloznaczność pojęć i zakres ich stosowania. Wskazówki do realizacji Przed przystÄ…pieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, a gotowe wnioski i wyniki pracy przedstawili i omówili na forum grupy. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 11 Sposób wykonania ćwiczenia UczeÅ„ powinien: 1) przeczytać materiaÅ‚ nauczania z poradnika i literatury, 2) opracować katalog podstawowych pojęć psychologicznych, 3) wyszukać w literaturze i Internecie definicje podstawowych pojęć psychologicznych, 4) opracować formÄ™ graficznÄ…, 5) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy. Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™: - pogadanka, - praca z tekstem, - ćwiczenie. Åšrodki dydaktyczne: - poradnik dla ucznia, literatura, - komputer z przyÅ‚Ä…czem do Internetu, - materiaÅ‚y piÅ›miennicze, - arkusze papieru formatu A1, - kolorowe kartki formatu A4. Ćwiczenie 3 Kolega z pracy, po raz kolejny prosi ciÄ™ o wykonanie zadania, które nale\y do jego obowiÄ…zków. Uzasadnia to zmÄ™czeniem i problemami osobistymi, choć wiesz, \e to nieprawda. Zachowaj siÄ™ asertywnie w tej sytuacji. Wskazówki do realizacji Przed przystÄ…pieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, samodzielnie przygotowali scenkÄ™ sytuacyjnÄ…, a gotowe wnioski i wyniki pracy przedstawili i omówili na forum grupy. Sposób wykonania ćwiczenia UczeÅ„ powinien: 1) przeczytać materiaÅ‚ nauczania z poradnika i literatury, 2) wyszukać przykÅ‚ady zachowaÅ„ asertywnych, 3) przeanalizować zasady zachowaÅ„ asertywnych, 4) przygotować asertywnÄ… odpowiedz na proÅ›bÄ™ kolegi, 5) przedstawić wyniki pracy na forum grupy. Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™: - pogadanka, - praca z tekstem, - ćwiczenie. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 12 Åšrodki dydaktyczne: - poradnik dla ucznia, literatura, - materiaÅ‚y piÅ›miennicze, - arkusze papieru formatu A1, - kolorowe kartki formatu A4. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 13 5.2. Osobowość 5.2.1. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Opracuj pisemnie ankietÄ™, której celem bÄ™dzie zbadanie, jaki temperament i typ osobowoÅ›ci ma dany pacjent. Wskazówki do realizacji Przed przystÄ…pieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, a wyniki pracy i wnioski przedstawili i omówili na forum grupy. Sposób wykonania ćwiczenia UczeÅ„ powinien: 1) przeczytać materiaÅ‚ nauczania z poradnika i literatury, 2) wyszukać w literaturze i Internecie zasadnicze elementy ankiety, 3) wyszukać cechy poszczególnych temperamentów i osobowoÅ›ci, 4) sformuÅ‚ować pytania, 5) opracować stronÄ™ graficznÄ… ankiety, 6) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy, 7) przeprowadzić ocenÄ™ wÅ‚asnych dziaÅ‚aÅ„. Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™: - pogadanka, - praca z tekstem, - ćwiczenie. Åšrodki dydaktyczne: - poradnik dla ucznia, literatura, - komputer z przyÅ‚Ä…czem do Internetu, - materiaÅ‚y piÅ›miennicze, - arkusze papieru formatu A1, - kolorowe kartki formatu A4. Ćwiczenie 2 Dobierz typ osobowoÅ›ci do podanych zawodów: farmaceuta, dietetyk, ortopeda, higienistka i asystentka stomatologiczna. Wskazówki do realizacji Przed przystÄ…pieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, a wyniki pracy i wnioski przedstawili i omówili na forum grupy. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 14 Sposób wykonania ćwiczenia UczeÅ„ powinien: 1) przeczytać materiaÅ‚ nauczania z poradnika i literatury, 2) wyszukać w literaturze i Internecie charakterystykÄ™ osobowoÅ›ci 3) wypisać, jakimi cechami powinni siÄ™ odznaczać przedstawiciele poszczególnych zawodów, 4) dopasować cechy do typów osobowoÅ›ci, 5) opracować zestawienie cech i typów osobowoÅ›ci, 6) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy. Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™: - pogadanka, - praca z tekstem, - ćwiczenie. Åšrodki dydaktyczne: - poradnik dla ucznia, literatura, - komputer z przyÅ‚Ä…czem do Internetu, - materiaÅ‚y piÅ›miennicze, - arkusze papieru formatu A1, - kolorowe kartki format A4. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 15 5.3. Charakterystyka procesów psychicznych w \yciu czÅ‚owieka 5.3.1. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 ByÅ‚eÅ› na filmie z grupÄ… kolegów. Sala kinowa byÅ‚a peÅ‚na, film interesujÄ…cy, choć w jego oglÄ…daniu trochÄ™ przeszkadzaÅ‚o ci, \e niektórzy jedli pra\onÄ… kukurydzÄ™, chipsy i pili napoje z puszki. Napisz, z jakimi wra\eniami mo\esz mieć do czynienia oglÄ…dajÄ…c w takich warunkach film w du\ej sali kinowej. Wskazówki do realizacji Przed przystÄ…pieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób realizacji ćwiczenia. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, a gotowe wnioski i wyniki pracy przedstawili na forum grupy. Sposób wykonania ćwiczenia UczeÅ„ powinien: 1) przeczytać materiaÅ‚ nauczania z poradnika i literatury, 2) wyszukać w literaturze i Internecie charakterystykÄ™ wra\enia, 3) wymienić rodzaje wra\eÅ„, 4) omówić zale\ność miÄ™dzy danym wra\eniem a danym zmysÅ‚em, 5) wybrać wra\enia, które wystÄ…piÅ‚y w sali kinowej, 6) wskazać zródÅ‚o tych wra\eÅ„ w sali kinowej, 7) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy. Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™: - pogadanka, - praca z tekstem, - ćwiczenie. Åšrodki dydaktyczne: - poradnik dla ucznia, literatura, - komputer z przyÅ‚Ä…czem do Internetu, - materiaÅ‚y piÅ›miennicze, - arkusze papieru formatu A1, - kolorowe kartki formatu A4. Ćwiczenie 2 Opracuj schemat myÅ›lowy czÅ‚owieka, który boi siÄ™ pójść do dentysty, bo pamiÄ™ta, jak w dzieciÅ„stwie miaÅ‚ usuwane zÄ™by. Wskazówki do realizacji Przed przystÄ…pieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, przygotowali schemat, a wyniki pracy i wnioski przedstawili i omówili na forum grupy. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 16 Sposób wykonania ćwiczenia UczeÅ„ powinien: 1) przeczytać materiaÅ‚ nauczania z poradnika i literatury, 2) wypisać, jakie etapy obejmuje proces myÅ›lenia, 3) sformuÅ‚ować przykÅ‚adowe myÅ›li pacjenta na ka\dym etapie tego procesu, 4) opracować schemat myÅ›lowy, 5) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy. Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™: - pogadanka, - praca z tekstem, - ćwiczenie. Åšrodki dydaktyczne: - poradnik dla ucznia, literatura, - materiaÅ‚y piÅ›miennicze, - arkusze papieru formatu A1, - kolorowe kartki formatu A4. Ćwiczenie 3 Przeprowadz rozmowÄ™ z chorym dzieckiem oraz czÅ‚owiekiem starszym, na temat jego choroby i emocji, jakie jej towarzyszÄ…. Wskazówki do realizacji Przed przystÄ…pieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje oraz przygotowali stosownÄ… prezentacjÄ™ rozmowy, a wyniki pracy i wnioski przedstawili i omówili na forum grupy. Sposób wykonania ćwiczenia UczeÅ„ powinien: 1) przeczytać materiaÅ‚ nauczania z poradnika i literatury, 2) wypisać, jakie emocje mogÄ… towarzyszyć osobie chorej, 3) sformuÅ‚ować przykÅ‚adowe myÅ›li pacjenta na ka\dym etapie tego procesu, 4) sformuÅ‚ować pytania odpowiednio do wieku osoby, 5) przeprowadzić rozmowÄ™, 6) okreÅ›lić bodzce biorÄ…ce udziaÅ‚ w tym procesie, 7) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy. Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™: - pogadanka, - inscenizacja, - instrukta\, - ćwiczenie. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 17 Åšrodki dydaktyczne: - poradnik dla ucznia, literatura, - materiaÅ‚y piÅ›miennicze, - arkusze papieru formatu A1, - kolorowe kartki formatu A4. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 18 5.4. Style komunikowania siÄ™ 5.4.1. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 PosÅ‚ugujÄ…c siÄ™ przykÅ‚adami wyjaÅ›nij, w jakich sytuacjach nale\y stosować niepartnerski styl komunikowania siÄ™ z innymi ludzmi. Wskazówki do realizacji Przed przystÄ…pieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, sformuÅ‚owali wnioski, a wyniki pracy i wnioski przedstawili i omówili na forum grupy. Sposób wykonania ćwiczenia UczeÅ„ powinien: 1) przeczytać materiaÅ‚ nauczania z poradnika i literatury, 2) wyszukać w literaturze i Internecie charakterystykÄ™ niepartnerskiego stylu komunikowania siÄ™, 3) okreÅ›lić sytuacje, w jakich mo\e być stosowany styl niepartnerski, 4) dobrać odpowiednie przykÅ‚ady, 5) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy. Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™: - pogadanka, - ćwiczenie. Åšrodki dydaktyczne: - poradnik dla ucznia, literatura, - komputer z przyÅ‚Ä…czem do Internetu, - materiaÅ‚y piÅ›miennicze, - arkusze papieru formatu A1, - kolorowe kartki formatu A4. Ćwiczenie 2 PoÅ‚Ä…cz style komunikowania siÄ™ wymienione w lewej kolumnie tabeli z odpowiadajÄ…cymi im charakterystykami z prawej kolumny tabeli. Styl Charakterystyka Partnerski Narzucanie tematu rozmowy i uwa\anie wÅ‚asnych wypowiedzi za wa\niejsze Autorytarny Uwa\anie celów partnera za wa\niejsze od wÅ‚asnych UlegÅ‚y Traktowanie z takÄ… samÄ… powagÄ… wÅ‚asnych celów, jak i celów partnera. Nie narzucanie swojego punktu widzenia Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 19 Wskazówki do realizacji Przed przystÄ…pieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, sformuÅ‚owali wnioski, a wyniki pracy i wnioski przedstawili i omówili na forum grupy. Sposób wykonania ćwiczenia UczeÅ„ powinien: 1) przeczytać materiaÅ‚ nauczania z poradnika i literatury, 2) wypisać cele poszczególnych stylów, 3) poÅ‚Ä…czyć odpowiednio kolumny, 4) uzasadnić swój wybór, 5) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy. Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™: - pogadanka, - praca z tekstem, - ćwiczenie. Åšrodki dydaktyczne: - poradnik dla ucznia, literatura, - materiaÅ‚y piÅ›miennicze, - arkusze papieru formatu A1, - kolorowe kartki formatu A4. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 20 5.5. Techniki komunikacji werbalnej i formy komunikacji niewerbalnej 5.5.1 Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Przeprowadz wybranÄ… przez siebie rozmowÄ™: a) rozmowa z pacjentem, który powinien postÄ™pować zgodnie z zaleceniami lekarskimi (np. w zakresie stosowania wÅ‚aÅ›ciwej higieny jamy ustnej itp.), a nie chce ich przestrzegać, b) rozmowa z klientem apteki, który zamiast leku przepisanego chce zakupić caÅ‚kiem inny Å›rodek sugerujÄ…c siÄ™ reklamÄ… telewizyjnÄ…. Wskazówki do realizacji Przed przystÄ…pieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, sformuÅ‚owali argumenty, opracowali sposób ich prezentacji, a wyniki pracy przedstawili na forum grupy. Sposób wykonania ćwiczenia UczeÅ„ powinien: 1) przeczytać materiaÅ‚ nauczania z poradnika i literatury, 2) wybrać odpowiedniÄ… technikÄ™ komunikowania siÄ™ oraz formy techniki niewerbalnej, 3) opracować argumenty, 4) przygotować scenkÄ™ sytuacyjnÄ…, 5) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy 6) dokonać oceny wÅ‚asnych dziaÅ‚aÅ„. Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™: - pogadanka, - metoda sytuacyjna, - ćwiczenie. Åšrodki dydaktyczne: - poradnik dla ucznia, literatura, - materiaÅ‚y piÅ›miennicze, - arkusze papieru formatu A1, - kolorowe kartki formatu A4. Ćwiczenie 2 OkreÅ›l zasady postÄ™powania w wybranym przez siebie przypadku: a) do gabinetu stomatologicznego przychodzi pacjent i zgÅ‚asza \Ä…dania, dotyczÄ…ce umówienia siÄ™ na wizytÄ™ oraz warunków jej przeprowadzenia, których stomatolog ze wzglÄ™du na brak mo\liwoÅ›ci organizacyjnych i ochronÄ™ wÅ‚asnych interesów nie mo\e speÅ‚nić. Porozmawiaj z nim stosujÄ…c odpowiednio dobranÄ… technikÄ™ komunikowania, b) do apteki przychodzi klient i zgÅ‚asza \Ä…dani dotyczÄ…ce zakupu Å›rodków, których apteka ze wzglÄ™du na brak mo\liwoÅ›ci prawnych, organizacyjnych i ochronÄ™ wÅ‚asnych interesów nie mo\e speÅ‚nić. Porozmawiaj z nim stosujÄ…c odpowiednio dobranÄ… technikÄ™ komunikowania. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 21 Wskazówki do realizacji Przed przystÄ…pieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, dobrali argumenty, przygotowali stosownÄ… inscenizacjÄ™, a wyniki pracy przedstawili na forum grupy. Sposób wykonania ćwiczenia UczeÅ„ powinien: 1) przeczytać materiaÅ‚ nauczania z poradnika i literatury, 2) wyszukać w literaturze i Internecie charakterystykÄ™ ró\nych technik i form komunikacji, 3) przeanalizować, która z nich jest wÅ‚aÅ›ciwa w sytuacji, gdy nie speÅ‚niamy \Ä…daÅ„ drugiej strony, 4) dokonać wyboru techniki zdartej pÅ‚yty, 5) przygotować odpowiedniÄ… odmowÄ™, 6) poszukać wspólnie z pacjentem takiego rozwiÄ…zania, które zaspokoi jego interesy, ale nie kosztem twoich, 7) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy. Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™: - pogadanka, - ćwiczenie. Åšrodki dydaktyczne: - poradnik dla ucznia, literatura, - komputer z przyÅ‚Ä…czem do Internetu, - materiaÅ‚y piÅ›miennicze, - arkusze papieru formatu A1, - kolorowe kartki format A4. Ćwiczenie 3 Przeprowadz telefonicznÄ… rozmowÄ™ z pacjentem, który dzwoni, aby skrytykować ofertÄ™ gabinetu stomatologicznego i warunki w nim panujÄ…ce. Przeprowadz z nim rozmowÄ™ na ten temat stosujÄ…c odpowiedniÄ… technikÄ™ komunikacji. Wskazówki do realizacji Przed przystÄ…pieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, dobrali argumenty, przygotowali stosownÄ… inscenizacjÄ™, a wyniki pracy przedstawili na forum grupy. Sposób wykonania ćwiczenia UczeÅ„ powinien: 1) przeczytać materiaÅ‚ nauczania z poradnika i literatury, 2) wyszukać w literaturze i Internecie charakterystykÄ™ ró\nych technik komunikacji, 3) ocenić, która z nich jest wÅ‚aÅ›ciwa w sytuacji, gdy spotykamy siÄ™ z krytykÄ…, 4) dokonać wyboru techniki otwartych drzwi, 5) wypisać zasady prowadzenie rozmów telefonicznych, 6) dobrać wÅ‚aÅ›ciwy styl komunikacji, 7) przygotować odpowiedniÄ… rozmowÄ™, 8) sprowadzić rozmowÄ™ z ogólników na konkrety, 9) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 22 Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™: - pogadanka, - metoda sytuacyjna, - ćwiczenie. Åšrodki dydaktyczne: - poradnik dla ucznia, literatura, - komputer z przyÅ‚Ä…czem do Internetu, - materiaÅ‚y piÅ›miennicze, - arkusze papieru formatu A1, - kolorowe kartki formatu A4. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 23 5.6. Charakterystyka potrzeb czÅ‚owieka 5.6.1. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Na podstawie wÅ‚asnych doÅ›wiadczeÅ„ w dotychczasowych kontaktach z placówkami zdrowia podaj i omów przykÅ‚ady, w jaki sposób starajÄ… siÄ™ one zaspokoić potrzeby pacjenta. Wska\ te\ obszary, w których potrzeby pacjenta sÄ… niezaspokojone. OceÅ„ to zjawisko. Wskazówki do realizacji Przed przystÄ…pieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, a wyniki pracy i wnioski przedstawili i omówili na forum grupy. Sposób wykonania ćwiczenia UczeÅ„ powinien: 1) przeczytać materiaÅ‚ nauczania z poradnika i literatury, 2) dokonać analizy potrzeb pacjenta, 3) wypisać sposoby zaspakajania tych potrzeb, 4) wskazać na przykÅ‚adach, jakie potrzeby sÄ… zaspakajane przez placówki zdrowia, 5) podać sposoby zaspakajania tych potrzeb, 6) wskazać obszary potrzeb, które nie sÄ… zaspakajane przez placówki zdrowia, 7) okreÅ›lić przyczynÄ™ i skutki tego zjawiska, 8) przedstawić wyniki pracy na forum grupy. Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™: - pogadanka, - ćwiczenie. Åšrodki dydaktyczne: - poradnik dla ucznia, literatura, - komputer z przyÅ‚Ä…czem do Internetu, - materiaÅ‚y piÅ›miennicze, - arkusze papieru formatu A1, - kolorowe kartki formatu A4. Ćwiczenie 2 Opracuj ankietÄ™, której celem bÄ™dzie zbadanie, czy pacjenci sÄ… zadowoleni z poziomu obsÅ‚ugi w gabinecie stomatologicznym oraz oferty usÅ‚ug medycznych w nim Å›wiadczonych. Wskazówki do realizacji Przed przystÄ…pieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, opracowali ankietÄ™ a wyniki pracy przedstawili i omówili na forum grupy. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 24 Sposób wykonania ćwiczenia UczeÅ„ powinien: 1) przeczytać materiaÅ‚ nauczania z poradnika i literatury, 2) wyszukać w literaturze i Internecie zasadnicze elementy ankiety, 3) wybrać zagadnienia, o które chcesz zapytać pacjentów, 4) sformuÅ‚ować pytania, 5) opracować stronÄ™ graficznÄ… ankiety, 6) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy, 7) przeprowadzić ocenÄ™ wÅ‚asnych dziaÅ‚aÅ„. Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™: - pogadanka, - praca z tekstem, - ćwiczenie. Åšrodki dydaktyczne: - poradnik dla ucznia, literatura, - komputer z przyÅ‚Ä…czem do Internetu, - materiaÅ‚y piÅ›miennicze, - arkusze papieru formatu A1, kolorowe kartki format A4. Ćwiczenie 3 PodajÄ…c odpowiednie przykÅ‚ady wyka\ relacjÄ™, jaka zachodzi miÄ™dzy potrzebami czÅ‚owieka a jego wiekiem oraz omów czynniki ksztaÅ‚tujÄ…ce potrzeby. Wskazówki do realizacji Przed przystÄ…pieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, okreÅ›lili relacjÄ™, a wyniki pracy przedstawili i omówili na forum grupy. Sposób wykonania ćwiczenia UczeÅ„ powinien: 1) przeczytać materiaÅ‚ nauczania z poradnika i literatury, 2) dokonać analizy hierarchii potrzeb wg Maslowa, 3) wykazać ró\nicÄ™ miÄ™dzy potrzebami ni\szego rzÄ™du a wy\szego rzÄ™du, 4) wypisać, jakie potrzeby ma czÅ‚owiek na ró\nych etapach \ycia, 5) okreÅ›lić przyczyny zmian w hierarchii potrzeb, 6) okreÅ›lić, jak potrzeby sÄ… zaspakajane, 7) przedstawić wyniki pracy na forum grupy. Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™: - pogadanka, - praca z tekstem, - ćwiczenie. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 25 Åšrodki dydaktyczne: - poradnik dla ucznia, literatura, - komputer z przyÅ‚Ä…czem do Internetu, - materiaÅ‚y piÅ›miennicze, - arkusze papieru formatu A1, - kolorowe kartki formatu A4. Ćwiczenie 4 Przygotuj listÄ™ pytaÅ„, które mogÄ… być pomocne w rozpoznaniu potrzeb i oczekiwaÅ„ pacjenta gabinetu stomatologicznego. Wskazówki do realizacji Przed przystÄ…pieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, opracowali pytania, a wyniki pracy przedstawili i omówili na forum grupy. Sposób wykonania ćwiczenia UczeÅ„ powinien: 1) przeczytać materiaÅ‚ nauczania z poradnika i literatury, 2) znalezć w Internecie lub literaturze przykÅ‚ady obsÅ‚ugi pacjenta, 3) okreÅ›lić o co i w jaki sposób mo\na zapytać pacjenta, 4) sformuÅ‚ować pytania, 5) przedstawić wyniki pracy na forum grupy, 6) dokonać oceny wÅ‚asnych dziaÅ‚aÅ„. Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™: - pogadanka, - praca z tekstem, - ćwiczenie. Åšrodki dydaktyczne: - poradnik dla ucznia, literatura, - komputer z przyÅ‚Ä…czem do Internetu, - materiaÅ‚y piÅ›miennicze, - arkusze papieru formatu A1, - kolorowe kartki formatu A4. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 26 5.7. Psychologiczne i spoÅ‚eczne uwarunkowania kontaktu z pacjentem 5.7.1 Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Opracuj zestawienie poszczególnych rodzajów wsparcia, z uwzglÄ™dnieniem ich celów i metod realizacji. Przed przystÄ…pieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, opracowali zestawienie, a wyniki pracy przedstawili na forum grupy. Sposób wykonania ćwiczenia UczeÅ„ powinien: 1) przeczytać materiaÅ‚ nauczania z poradnika i literatury, 2) wypisać cechy poszczególnych rodzajów wsparcia, 3) usystematyzować te cechy, 4) okreÅ›lić cel, jaki jest najwa\niejszy w danym rodzaju wsparcia, 5) wskazać formy, w jakich wsparcie jest realizowane w praktyce, 6) opracować formÄ™ graficznÄ… zestawienia, 7) przedstawić wyniki pracy na forum grupy, 8) dokonać oceny wÅ‚asnych dziaÅ‚aÅ„. Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™: - pogadanka, - praca z tekstem, - ćwiczenie. Åšrodki dydaktyczne: - poradnik dla ucznia, literatura, - komputer z przyÅ‚Ä…czem do Internetu, - materiaÅ‚y piÅ›miennicze, - arkusze papieru formatu A1, - kolorowe kartki formatu A4. Ćwiczenie 2 WyjaÅ›nij pojÄ™cie hospicjum i omów ich rolÄ™ w \yciu pacjenta. Przed przystÄ…pieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, a wyniki pracy przedstawili na forum grupy. Sposób wykonania ćwiczenia UczeÅ„ powinien: 1) przeczytać materiaÅ‚ nauczania z poradnika i literatury, 2) wyszukać informacji na temat hospicjum, jego roli i funkcjach, Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 27 3) wypisać zadania hospicjum i formy realizacji tych zadaÅ„, 4) okreÅ›lić warunki, jakie muszÄ… być speÅ‚nione, aby zostać wolontariuszem w hospicjum, 5) przedstawić wyniki pracy na forum grupy, 6) dokonać oceny wÅ‚asnych dziaÅ‚aÅ„. Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™: - pogadanka, - praca z tekstem, - ćwiczenie. Åšrodki dydaktyczne: - poradnik dla ucznia, literatura, - komputer z przyÅ‚Ä…czem do Internetu, - materiaÅ‚y piÅ›miennicze, - arkusze papieru formatu A1, - kolorowe kartki formatu A4. Ćwiczenie 3 W oparciu o przykÅ‚ady z tzw. \ycia codziennego wyjaÅ›nij, jak ludzie reagujÄ… na wieść o chorobie i jak otoczenie reaguje na takie choroby jak AIDS, sepsa, gruzlica. Przed przystÄ…pieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, dobrali argumenty, a wyniki pracy przedstawili na forum grupy. Sposób wykonania ćwiczenia UczeÅ„ powinien: 1) przeczytać materiaÅ‚ nauczania z poradnika i literatury, 2) wypisać reakcje osób na wieść, \e sÄ… chorzy, 3) wypisać reakcje osób na wieść o tym, \e ktoÅ› jest chory, 4) dokonać analizy porównawczej tych reakcji, 5) okreÅ›lić przyczyny i skutki reakcji, 6) przedstawić wyniki pracy na forum grupy, 7) dokonać oceny wÅ‚asnych dziaÅ‚aÅ„. Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™: - pogadanka, - praca z tekstem, - ćwiczenie. Åšrodki dydaktyczne: - poradnik dla ucznia, literatura, - komputer z przyÅ‚Ä…czem do Internetu, - materiaÅ‚y piÅ›miennicze, - arkusze papieru formatu A1, - kolorowe kartki formatu A4. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 28 Ćwiczenie 4 Przygotuj symulacjÄ™ wybranej sytuacji: a) przeprowadz wywiad z pacjentem w celu rozpoznania czynników, które uÅ‚atwiajÄ… mu i utrudniajÄ… walkÄ™ z chorobÄ…, b) przeprowadz rozmowÄ™ z klientem sklepu medycznego lub apteki na temat czynników, które uÅ‚atwiajÄ… mu i utrudniajÄ… walkÄ™ z chorobÄ…. Przed przystÄ…pieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, przygotowali inscenizacjÄ™, a wyniki pracy przedstawili na forum grupy. Sposób wykonania ćwiczenia UczeÅ„ powinien: 1) przeczytać materiaÅ‚ nauczania z poradnika i literatury, 2) wyszukać informacji na spoÅ‚ecznych uwarunkowaÅ„ choroby, 3) przygotować pytania majÄ…ce na celu rozpoznanie czynników wpÅ‚ywajÄ…cych na psychiczny stan pacjenta, 4) dokonać klasyfikacji tych czynników ze wzglÄ™du na ich zródÅ‚o oraz skutki, 5) przedstawić wyniki pracy na forum grupy, 6) dokonać oceny wÅ‚asnych dziaÅ‚aÅ„. Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™: - pogadanka, - inscenizacja, - ćwiczenie. Åšrodki dydaktyczne: - poradnik dla ucznia, literatura, - komputer z przyÅ‚Ä…czem do Internetu, - materiaÅ‚y piÅ›miennicze, - arkusze papieru formatu A1, - kolorowe kartki formatu A4. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 29 5.8. Zasady prowadzenia dyskusji 5.8.1. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Przygotuj scenariusz dyskusji na temat sytuacji w polskiej sÅ‚u\bie zdrowia. Przed przystÄ…pieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, opracowali sposób rozpoczÄ™cia i prowadzenia dyskusji, dobrali argumenty, a wyniki pracy przedstawili na forum grupy. Sposób wykonania ćwiczenia UczeÅ„ powinien: 1) przeczytać materiaÅ‚ nauczania z poradnika i literatury, 2) wyszukać w Internecie informacji na temat zasad przeprowadzania dyskusji, 3) wyszukać informacji na temat rodzajów argumentów, 4) sformuÅ‚ować odpowiednie argumenty rzeczowe i merytoryczne, 5) przedstawić wyniki pracy na forum grupy. Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™: - pogadanka, - praca z tekstem. Åšrodki dydaktyczne: - poradnik dla ucznia, literatura, - komputer z przyÅ‚Ä…czem do Internetu, - materiaÅ‚y piÅ›miennicze, - arkusze papieru, - rekwizyty (telefon, notatnik), - kolorowe kartki formatu A4. Ćwiczenie 2 Przygotuj scenkÄ™ przedstawiajÄ…cÄ… rozmowÄ™ na temat zmian organizacji pracy w funkcjonowaniu wybranego gabinetu stomatologicznego. W scenariuszu rozmowy uwzglÄ™dnij argumenty uzasadniajÄ…ce korzyÅ›ci z proponowanych zmian i zaproponuj konstruktywne rozwiÄ…zanie. Wskazówki do realizacji Przed przystÄ…pieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, dokonali wyboru odpowiednich zachowaÅ„ i argumentów, przygotowali inscenizacjÄ™, a wyniki pracy przedstawili na forum grupy. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 30 Sposób wykonania ćwiczenia UczeÅ„ powinien: 1) przeczytać materiaÅ‚ nauczania z poradnika i literatury, 2) wyszukać w Internecie i literaturze zasad prowadzenia dyskusji, 3) zaproponuj przykÅ‚adowe rozwiÄ…zania problemu, 4) opracuj argumenty uzasadniajÄ…ce proponowane rozwiÄ…zania, 5) przygotować odpowiedniÄ… inscenizacjÄ™ z zastosowaniem technik komunikacji werbalnej i niewerbalnej, 6) przedstawić wyniki pracy na forum grupy. Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™: - pogadanka, - praca z tekstem - inscenizacja. Åšrodki dydaktyczne: - poradnik dla ucznia, literatura, - komputer z przyÅ‚Ä…czem do Internetu, - materiaÅ‚y piÅ›miennicze, - arkusze papieru formatu A1, - kolorowe kartki formatu A4. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 31 5.9. Bariery komunikacyjne oraz sytuacje trudne 5.9.1 Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Podczas zebrania pracownik przedstawia trudnoÅ›ci, jakie ostatnio zaistniaÅ‚y w firmie. Kierownik przerywa mu prezentacjÄ™ i sam wylicza przyczyny takiego stanu rzeczy. Nie daje siÄ™ przekonać, \e przyczyniÅ‚y siÄ™ do tego jego decyzje. Podnosi ton gÅ‚osu, stuka dÅ‚ugopisem o blat stoÅ‚u i otwiera okno, przez które dobiega haÅ‚as uliczny. Wska\, jakie bariery komunikacji wystÄ…piÅ‚y w tym przypadku. Wskazówki do realizacji Przed przystÄ…pieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, dokonali ich analizy, sformuÅ‚owali wnioski, a wyniki pracy przedstawili na forum grupy. Sposób wykonania ćwiczenia UczeÅ„ powinien: 1) przeczytać materiaÅ‚ nauczania z poradnika i literatury, 2) ocenić rodzaje barier komunikacyjnych, 3) rozró\nić bariery zewnÄ™trzne i wewnÄ™trzne, 4) wskazać bariery zaistniaÅ‚e w opisanej sytuacji, 5) okreÅ›lić przyczyny powstania tych barier, 6) zaproponować sposoby ich pokonania, 7) przedstawić wyniki pracy na forum grupy. Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™: - pogadanka, - praca z tekstem, - ćwiczenie. Åšrodki dydaktyczne: - literatura i prasa, - komputer z przyÅ‚Ä…czem do Internetu, - materiaÅ‚y piÅ›miennicze, - arkusze papieru formatu A1, - kolorowe kartki formatu A4. Ćwiczenie 2 W jednej sali szpitalnej le\y staruszek ze zÅ‚amanÄ… nogÄ… oraz mÅ‚ody, 19-letni chÅ‚opak. Obaj czujÄ… siÄ™ bardzo samotni i majÄ… problemy z zaprzyjaznieniem siÄ™, bo nie mogÄ… znalezć tzw.: wspólnego jÄ™zyka . WyjaÅ›nij to zjawisko. Wskazówki do realizacji Przed przystÄ…pieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, dokonali ich analizy, sformuÅ‚owali wnioski, a wyniki pracy przedstawili na forum grupy. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 32 Sposób wykonania ćwiczenia UczeÅ„ powinien: 1) przeczytać materiaÅ‚ nauczania z poradnika i literatury, 2) wyjaÅ›nić pojÄ™cie wspólny jÄ™zyk , 3) ocenić rodzaje barier komunikacyjnych, 4) rozró\nić bariery zewnÄ™trzne i wewnÄ™trzne, 5) wskazać bariery zaistniaÅ‚e w opisanej sytuacji, 6) okreÅ›lić przyczyny powstania tych barier, 7) zaproponować sposoby ich pokonania 8) przedstawić wyniki pracy na forum grupy. Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™: - pogadanka, - praca z tekstem, - ćwiczenie. Åšrodki dydaktyczne: - literatura i prasa, - komputer z przyÅ‚Ä…czem do Internetu, - materiaÅ‚y piÅ›miennicze, - arkusze papieru formatu A1, - kolorowe kartki format A4. Ćwiczenie 3 Pacjent próbuje koncentrować uwagÄ™ wszystkich na jego osobie i zaanga\ować ich w rozwiÄ…zanie jego problemu. U\ywa przy tym wyszukanych zwrotów, posÅ‚uguje siÄ™ fachowÄ… terminologiÄ… i nie pozwala innym dojść do sÅ‚owa. WtrÄ…ca przy tym informacje z \ycia prywatnego oraz informacje z \ycia politycznego. Wska\ powstaÅ‚e w tym przypadku rodzaje barier komunikacyjnych. Wskazówki do realizacji Przed przystÄ…pieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób realizacji ćwiczenia. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, dokonali ich analizy, przygotowali argumenty, sformuÅ‚owali wnioski, a wyniki pracy przedstawili na forum grupy. Sposób wykonania ćwiczenia UczeÅ„ powinien: 1) przeczytać materiaÅ‚ nauczania z poradnika i literatury, 2) dokonać analizy rodzajów barier komunikacyjnych, 3) rozró\nić bariery zewnÄ™trzne i wewnÄ™trzne, 4) wskazać bariery zaistniaÅ‚e w opisanej sytuacji, 5) okreÅ›lić przyczyny powstania tych barier, 6) zaproponować sposób ich pokonania, 7) przedstawić wyniki pracy na forum grupy. Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™: - pogadanka, - ćwiczenie. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 33 Åšrodki dydaktyczne: - poradnik dla ucznia, literatura, - komputer z przyÅ‚Ä…czem do Internetu, - materiaÅ‚y piÅ›miennicze, - arkusze papieru formatu A1, - kolorowe kartki formatu A4. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 34 5.10. Zasady rozwiÄ…zywania konfliktów miÄ™dzyludzkich 5.10.1. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Kolega oczernia CiÄ™ w oczach szefa, nie realizuje powierzonych mu zadaÅ„ i przypisuje sobie Twoje zasÅ‚ugi. Kiedy zwróciÅ‚eÅ› mu uwagÄ™ na temat jego zachowania, zaczÄ…Å‚ publicznie ciÄ™ krytykować i zarzuciÅ‚ kÅ‚amstwo. Wska\ sposób rozwiÄ…zania konfliktu. Wskazówki do realizacji Przed przystÄ…pieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób realizacji ćwiczenia. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, dokonali ich analizy, sformuÅ‚owali wnioski, a wyniki pracy przedstawili na forum grupy. Sposób wykonania ćwiczenia UczeÅ„ powinien: 1) przeczytać materiaÅ‚ nauczania z poradnika i literatury, 2) wskazać rodzaje strategii rozwiÄ…zywania konfliktów, 3) wymienić przyczyny zaistniaÅ‚ej sytuacji, 4) wymienić dÄ…\enia ka\dej strony konfliktu, 5) dobrać odpowiedniÄ… strategiÄ™ rozwiÄ…zywania konfliktu, 6) dobrać Å›rodki, jakimi mo\e posÅ‚u\yć siÄ™ szef firmy, 7) przedstawić wyniki pracy na forum grupy, 8) dokonać oceny wÅ‚asnych dziaÅ‚aÅ„. Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™: - pogadanka, - praca z tekstem, - ćwiczenie. Åšrodki dydaktyczne: - literatura i prasa, - komputer z przyÅ‚Ä…czem do Internetu, - materiaÅ‚y piÅ›miennicze, - arkusze papieru formatu A1, - kolorowe kartki formatu A4. Ćwiczenie 2 W gazecie ukazaÅ‚ siÄ™ artykuÅ‚ na temat zajęć jogi oraz ziół stosowanych w medycynie chiÅ„skiej, jako sposobu walki ze stresem. Scharakteryzuj ten rodzaj zajęć i Å›rodków w leczeniu stresu. Wskazówki do realizacji Przed przystÄ…pieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, dokonali ich analizy, sformuÅ‚owali wnioski, a wyniki pracy przedstawili na forum grupy. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 35 Sposób wykonania ćwiczenia UczeÅ„ powinien: 1) przeczytać materiaÅ‚ nauczania z poradnika i literatury, 2) wyszukać w literaturze i Internecie informacji na temat istoty jogi oraz chiÅ„skiej medycyny, 3) wypisać główne zaÅ‚o\enia jogi i chiÅ„skiej medycyny, 4) wskazać na zwiÄ…zek miÄ™dzy jogÄ… a walkÄ… ze stresem, 5) dokonać oceny takiego sposobu walki ze stresem 6) przedstawić wyniki pracy na forum grupy, 7) dokonać oceny wÅ‚asnych dziaÅ‚aÅ„. Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™: - pogadanka, - praca z tekstem, - ćwiczenie. Åšrodki dydaktyczne: - literatura i prasa, - komputer z przyÅ‚Ä…czem do Internetu, - materiaÅ‚y piÅ›miennicze, - arkusze papieru formatu A1, - kolorowe kartki format A4. Ćwiczenie 3 Przygotuj zajÄ™cia dla grupy swoich kolegów, na których wykorzystasz muzykÄ™ relaksacyjnÄ…. Wskazówki do realizacji Przed przystÄ…pieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób realizacji ćwiczenia. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, dokonali ich analizy, przygotowali zajÄ™cia, sformuÅ‚owali wnioski, a wyniki pracy przedstawili na forum grupy. Sposób wykonania ćwiczenia UczeÅ„ powinien: 1) przeczytać materiaÅ‚ nauczania z poradnika i literatury, 2) przedstawić zasady i cel zajęć relaksacyjnych, 3) wskazać na znaczenie muzyki w procesie relaksacji, 4) dobrać odpowiedniÄ… muzykÄ™, 5) zadbać o odpowiednie przygotowanie pomieszczenia (wywietrzenie sali, maty, oÅ›wietlenie), 6) przeprowadzić zajÄ™cia pod kierunkiem nauczyciela, 7) dokonać oceny wÅ‚asnych dziaÅ‚aÅ„. Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™: - pogadanka, - praca z tekstem, - ćwiczenie. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 36 Åšrodki dydaktyczne: - poradnik dla ucznia, literatura, - komputer z przyÅ‚Ä…czem do Internetu, - materiaÅ‚y piÅ›miennicze, - arkusze papieru formatu A1, - pisaki kolorowe, - kolorowe kartki formatu A4, - maty, materace, - magnetofon, odtwarzacz CD. Ćwiczenie 4 Pacjent, bÄ™dÄ…cy klientem twojego gabinetu stomatologicznego nie realizuje zaleceÅ„ lekarskich, a o swoje zÅ‚e samopoczucie obwinia personel medyczny i producentów lekarstw. Grozi, \e poda lekarza i pracowników gabinetu do sÄ…du, poniewa\ chcÄ… go otruć. Wska\ sposób rozwiÄ…zania konfliktu. Wskazówki do realizacji Przed przystÄ…pieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, dokonali ich analizy, sformuÅ‚owali wnioski, a wyniki pracy przedstawili na forum grupy. Sposób wykonania ćwiczenia UczeÅ„ powinien: 1) przeczytać materiaÅ‚ nauczania z poradnika i literatury, 2) wskazać rodzaje strategii rozwiÄ…zywania konfliktów, 3) wymienić przyczyny zaistniaÅ‚ej sytuacji, 4) wymienić dÄ…\enia ka\dej strony konfliktu, 5) dobrać odpowiedniÄ… strategiÄ™ rozwiÄ…zywani konfliktu, 6) dobrać Å›rodki, jakimi mo\e posÅ‚u\yć siÄ™ lekarz, 7) przedstawić wyniki pracy na forum grupy, 8) dokonać oceny wÅ‚asnych dziaÅ‚aÅ„. Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™: - pogadanka, - praca z tekstem, - ćwiczenie. Åšrodki dydaktyczne: - poradnik dla ucznia, literatura, - komputer z przyÅ‚Ä…czem do Internetu, - materiaÅ‚y piÅ›miennicze, - arkusze papieru formatu A1, - kolorowe kartki formatu A4. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 37 5.11. Techniki negocjacji 5.11.1. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Przygotuj scenkÄ™ sytuacyjnÄ…, której tematem bÄ™dzie przeprowadzenie negocjacji z osobÄ… niezgadzajÄ…cÄ… siÄ™ na udzielenie jej pomocy medycznej. Wskazówki do realizacji Przed przystÄ…pieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, dokonali ich analizy, przygotowali scenkÄ™, sformuÅ‚owali wnioski, a wyniki pracy przedstawili na forum grupy. Sposób wykonania ćwiczenia UczeÅ„ powinien: 1) przeczytać materiaÅ‚ nauczania z poradnika i literatury, 2) dokonać oceny stylów negocjacji, 3) wybrać styl negocjacji, 4) okreÅ›lić cel, jaki chcesz osiÄ…gnąć, 5) okreÅ›lić granice ustÄ™pstw, 6) przygotować argumenty merytoryczne i formÄ™ ich prezentacji 7) przedstawić wyniki pracy na forum grupy, 8) dokonać oceny wÅ‚asnych dziaÅ‚aÅ„. Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™: - pogadanka, - praca z tekstem, - ćwiczenie, - metoda sytuacyjna. Åšrodki dydaktyczne: - poradnik dla ucznia, literatura, - materiaÅ‚y piÅ›miennicze, - arkusze papieru formatu A1, - pisaki kolorowe, - kolorowe kartki formatu A4. Ćwiczenie 2 Firma bÄ™dÄ…ca jedynym dostawcÄ… danych materiałów potrzebnych do przeprowadzenia zabiegów lekarskich oraz leków przedstawiÅ‚a swojÄ… ofertÄ™, ale jej \Ä…dania finansowe sÄ… zbyt wygórowane. Wynegocjuj jak najlepsze warunki dostawy tych materiałów. Wskazówki do realizacji Przed przystÄ…pieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, dokonali ich analizy, sformuÅ‚owali wnioski, a wyniki pracy przedstawili na forum grupy. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 38 Sposób wykonania ćwiczenia UczeÅ„ powinien: 1) przeczytać materiaÅ‚ nauczania z poradnika i literatury, 2) dokonać oceny stylów negocjacji, 3) wybrać styl negocjacji, 4) okreÅ›lić cel, jaki chcesz osiÄ…gnąć, 5) okreÅ›lić granice ustÄ™pstw, 6) przygotować argumenty merytoryczne, 7) przygotować formÄ™ prezentacji argumentów, 8) przedstawić wyniki pracy na forum grupy, 9) dokonać oceny wÅ‚asnych dziaÅ‚aÅ„. Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™: - pogadanka, - ćwiczenie. Åšrodki dydaktyczne: - literatura i prasa, - materiaÅ‚y piÅ›miennicze, - arkusze papieru formatu A1, - kolorowe kartki format A4. Ćwiczenie 3 Przygotuj symulacjÄ™ negocjacji w wybranym przypadku: a) do przychodni (gabinetu) przychodzi pacjent twierdzÄ…c, \e byÅ‚ umówiony na wizytÄ™. Sekretarka nie znajduje w preliminarzu nazwiska pacjenta, ani informacji o terminie wizyty. W dodatku w tym dniu nie ma w gabinecie lekarza, z którym wedÅ‚ug relacji pacjenta byÅ‚ on umówiony. Pacjent twierdzi, \e uzyskaÅ‚ telefoniczne potwierdzenie umówionej wizyty przez pracownika zastÄ™pujÄ…cego sekretarkÄ™, wymieniajÄ…c nazwisko tej osoby. Zaproponuj zmianÄ™ terminu wizyty. Zaproponuj rozwiÄ…zanie sytuacji. Wskazówki do realizacji Przed przystÄ…pieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, dokonali ich analizy, przygotowali argumenty oraz inscenizacjÄ™, sformuÅ‚owali wnioski, a wyniki pracy przedstawili na forum grupy. Sposób wykonania ćwiczenia UczeÅ„ powinien: 1) przeczytać materiaÅ‚ nauczania z poradnika i literatury, 2) dokonać oceny stylów negocjacji, 3) wybrać styl negocjacji, 4) okreÅ›lić cel, jaki chcesz osiÄ…gnąć, 5) okreÅ›lić granice ustÄ™pstw, 6) przygotować argumenty merytoryczne, 7) przygotować formÄ™ prezentacji argumentów, 8) przedstawić wyniki pracy na forum grupy, 9) dokonać oceny wÅ‚asnych dziaÅ‚aÅ„. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 39 Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™: - pogadanka, - inscenizacja, - ćwiczenie. Åšrodki dydaktyczne: - poradnik dla ucznia, literatura, - materiaÅ‚y piÅ›miennicze, - arkusze papieru formatu A1, - kolorowe kartki formatu A4. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 40 5.12. Promocja zdrowia 5.12.1. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Wyszukaj dane statystyczne na temat współczesnego modelu polskiej rodziny. Przeprowadz ich analizÄ™ pod kÄ…tem funkcji, jakie peÅ‚ni rodzina i sformuÅ‚uj odpowiednie wnioski. Wskazówki do realizacji Przed przystÄ…pieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób realizacji ćwiczenia. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, dokonali ich analizy, sformuÅ‚owali wnioski, a wyniki pracy przedstawili na forum grupy. Sposób wykonania ćwiczenia UczeÅ„ powinien: 1) przeczytać materiaÅ‚ nauczania z poradnika i literatury, 2) wyszukać w Internecie odpowiednich danych statystycznych, 3) opracować dane wedÅ‚ug typów rodziny i jej struktury 4) dokonać analizy danych pod kÄ…tem funkcji, jakie rodzina powinna speÅ‚niać, 5) sformuÅ‚ować wÅ‚aÅ›ciwe wnioski, 6) dokonać oceny problemu, 7) przedstawić wyniki pracy na forum grupy. Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™: - pogadanka, - praca z tekstem, - ćwiczenie. Åšrodki dydaktyczne: - literatura i poradnik, - komputer z przyÅ‚Ä…czem do Internetu, - materiaÅ‚y piÅ›miennicze, - arkusze papieru formatu A1, - kolorowe kartki formatu A4. Ćwiczenie 2 Opracuj plakaty reklamowe promujÄ…ce wÅ›ród twoich kolegów akcjÄ™ dbania np. o higienÄ™ jamy ustnej, postawy ciaÅ‚a, prawidÅ‚owe od\ywianie, pozbywanie siÄ™ przeterminowanych lekarstw. Wskazówki do realizacji Przed przystÄ…pieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, dokonali ich analizy, sformuÅ‚owali wnioski, a wyniki pracy przedstawili na forum grupy. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 41 Sposób wykonania ćwiczenia UczeÅ„ powinien: 1) przeczytać materiaÅ‚ nauczania z poradnika i literatury, 2) wypisać zagro\enia i korzyÅ›ci zwiÄ…zane z higienÄ… jamy ustnej, 3) okreÅ›lić sposób przekazu informacji, 4) dobrać formÄ™ graficznÄ…, 5) przygotować plakaty 6) przedstawić wyniki pracy na forum grupy. Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™: - pogadanka, - praca z tekstem, - ćwiczenie. Åšrodki dydaktyczne: - literatura, poradnik, prasa, - materiaÅ‚y piÅ›miennicze, - arkusze papieru formatu A1, - kolorowe kartki format A4. Ćwiczenie 3 Scharakteryzuj akcje podejmowane przez organizacje rzÄ…dowe i pozarzÄ…dowe, majÄ…ce na celu promocjÄ™ zdrowia. OkreÅ›l rolÄ™ rodziny w tym zakresie. Wskazówki do realizacji Przed przystÄ…pieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, dokonali ich analizy, przygotowali argumenty, sformuÅ‚owali wnioski, a wyniki pracy przedstawili na forum grupy. Sposób wykonania ćwiczenia UczeÅ„ powinien: 1) przeczytać materiaÅ‚ nauczania z poradnika i literatury, 2) wskazać cel jaki ma być osiÄ…gniÄ™ty, 3) okreÅ›lić sposoby i formy wykorzystywane do promocji zdrowia, 4) ocenić skuteczność wykorzystywanych Å›rodków, 5) przedstawić wyniki pracy na forum grupy. Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™: - pogadanka, - praca z tekstem, - ćwiczenie. Åšrodki dydaktyczne: - poradnik dla ucznia, literatura, prasa, - materiaÅ‚y piÅ›miennicze, - arkusze papieru formatu A1, - kolorowe kartki formatu A4. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 42 5.13. Systemy wartoÅ›ci spoÅ‚ecznych 5.13.1. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Stwórz swój osobisty system wartoÅ›ci etycznych, wypisujÄ…c szczególnie cenne wartoÅ›ci na kartce. Swój wybór uzasadnij. Wskazówki do realizacji Przed przystÄ…pieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, dokonali ich analizy, sformuÅ‚owali wnioski, a wyniki pracy przedstawili na forum grupy. Sposób wykonania ćwiczenia UczeÅ„ powinien: 1) przeczytać materiaÅ‚ nauczania z poradnika i literatury, 2) wyjaÅ›nić pojÄ™cie wartoÅ›ci etycznych, 3) wypisać wartoÅ›ci, 4) uzasadnić swój wybór, 5) przedstawić wyniki pracy na forum grupy. Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™: - pogadanka, - praca z tekstem, - ćwiczenie. Åšrodki dydaktyczne: - literatura i poradnik, - materiaÅ‚y piÅ›miennicze, - arkusze papieru formatu A1, - kolorowe kartki formatu A4. Ćwiczenie 2 Opracuj wÅ‚asny kodeks etyki przedstawiciela wybranego zawodu medycznego, skÅ‚adajÄ…cy siÄ™ z dziesiÄ™ciu najistotniejszych Twoim zdaniem zasad. Wskazówki do realizacji Przed przystÄ…pieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, dokonali ich analizy, sformuÅ‚owali wnioski, a wyniki pracy przedstawili na forum grupy. Sposób wykonania ćwiczenia UczeÅ„ powinien: 1) przeanalizować materiaÅ‚ nauczania, 2) sformuÅ‚ować zasady, 3) opracować formÄ™ graficznÄ…, 4) zaprezentować wyniki pracy na forum grupy. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 43 Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™: - pogadanka, - praca z tekstem, - ćwiczenie. Åšrodki dydaktyczne: - poradnik dla ucznia, literatura, - materiaÅ‚y piÅ›miennicze, - arkusze papieru formatu A1, - kolorowe kartki format A4. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 44 6. EWALUACJA OSIGNIĆ UCZNIA PrzykÅ‚ady narzÄ™dzi pomiaru dydaktycznego Test jednostopniowy do jednostki moduÅ‚owej NawiÄ…zywanie i utrzymywanie kontaktów miÄ™dzyludzkich Test skÅ‚ada siÄ™ z 20 zadaÅ„ wielokrotnego wyboru, z których wszystkie zadania sÄ… z poziomu podstawowego. Punktacja zadaÅ„: 0 lub 1 punkt Za ka\dÄ… prawidÅ‚owÄ… odpowiedz uczeÅ„ otrzymuje 1 punkt. Za zÅ‚Ä… odpowiedz lub jej brak uczeÅ„ otrzymuje 0 punktów. Proponuje siÄ™ nastÄ™pujÄ…ce normy wymagaÅ„ uczeÅ„ otrzyma nastÄ™pujÄ…ce oceny szkolne: - dopuszczajÄ…cy za rozwiÄ…zanie co najmniej 7 zadaÅ„, - dostateczny za rozwiÄ…zanie co najmniej 11 zadaÅ„, - dobry za rozwiÄ…zanie 16 zadaÅ„, - bardzo dobry za rozwiÄ…zanie 19 zadaÅ„. Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. d, 3. c, 4. b, 5. a, 6. b, 7. d, 8. c, 9. b, 10. a, 11. d, 12. c, 13. c, 14. a, 15. d, 16. c, 17. d, 18. b, 19. a, 20. c. Plan testu Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna zad. (mierzone osiÄ…gniÄ™cia ucznia) celu wymagaÅ„ odpowiedz 1 Zastosować formy komunikacji niewerbalnej B P b 2 Rozpoznać elementy komunikacji A P d 3 Scharakteryzować cechy zachowaÅ„ asertywnych C P c 4 Rozpoznać komunikaty A P b 5 Rozpoznać sposób prowadzenia negocjacji A P a 6 Zastosować odpowiedniÄ… argumentacjÄ™ C P b 7 SformuÅ‚ować pytania w rozmowie z klientem C P d 8 Rozpoznać cechy informacji A P c 9 Zastosować odpowiedniÄ… strategiÄ™ rozwiÄ…zywania C P b konfliktu 10 Dobrać odpowiedniÄ… technikÄ™ komunikowania siÄ™ C P a 11 Rozró\nić bariery komunikacji B P d 12 Rozró\nić potrzeby czÅ‚owieka B P c 13 Scharakteryzować istotÄ™ kodeksu etycznego C P c 14 Dobrać Å›rodki sÅ‚u\Ä…ce rozwiÄ…zywaniu konfliktów C P a 15 Przeprowadzić negocjacje C P d 16 Rozpoznać zachowania asertywne A P c 17 Rozpoznać zachowanie etyczne A P d 18 Zastosować argumentacjÄ™ emocjonalnÄ… C P b Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 45 19 WyjaÅ›nić znaczenie mowy ciaÅ‚a C P a 20 Zastosować argument z przeciwieÅ„stwa C P c Przebieg testowania Instrukcja dla nauczyciela 1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu, z co najmniej jednotygodniowym wyprzedzeniem. 2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego. 3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadaÅ„ podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania. 4. Przeprowadz z uczniami próbÄ™ udzielania odpowiedzi na takie typy zadaÅ„ testowych, jakie bÄ™dÄ… w teÅ›cie. 5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi). 6. Zapewnij uczniom mo\liwość samodzielnej pracy. 7. Rozdaj uczniom zestawy zadaÅ„ testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony na udzielanie odpowiedzi. 8. Postaraj siÄ™ stworzyć odpowiedniÄ… atmosferÄ™ podczas przeprowadzania pomiaru dydaktycznego (rozÅ‚aduj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich mo\liwoÅ›ci). 9. Kilka minut przed zakoÅ„czeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbli\ajÄ…cym siÄ™ czasie zakoÅ„czenia udzielania odpowiedzi. 10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadaÅ„ testowych. 11. Sprawdz wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego. 12. Przeprowadz analizÄ™ uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które sprawiÅ‚y uczniom najwiÄ™ksze trudnoÅ›ci. 13. Ustal przyczyny trudnoÅ›ci uczniów w opanowaniu wiadomoÅ›ci i umiejÄ™tnoÅ›ci. 14. Opracuj wnioski do dalszego postÄ™powania, majÄ…cego na celu unikniÄ™cie niepowodzeÅ„ dydaktycznych niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu. Instrukcja dla ucznia 1. Przeczytaj uwa\nie instrukcjÄ™. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi. 3. Zapoznaj siÄ™ z zestawem zadaÅ„ testowych. 4. Test zawiera 20 zadaÅ„ dotyczÄ…cych NawiÄ…zywania i utrzymywania kontaktów miÄ™dzyludzkich. Wszystkie zadania sÄ… wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedz jest prawidÅ‚owa. 5. Udzielaj odpowiedzi tylko na zaÅ‚Ä…czonej Karcie odpowiedzi: w zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidÅ‚owÄ… odpowiedz X (w przypadku pomyÅ‚ki nale\y bÅ‚Ä™dnÄ… odpowiedz zaznaczyć kółkiem, a nastÄ™pnie ponownie zakreÅ›lić odpowiedz prawidÅ‚owÄ…). 6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy bÄ™dziesz miaÅ‚ satysfakcjÄ™ z wykonanego zadania. 7. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 minut. Powodzenia! MateriaÅ‚y dla ucznia: - instrukcja, - zestaw zadaÅ„ testowych, - karta odpowiedzi. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 46 ZESTAW ZADAC TESTOWYCH 1. Komunikacja niewerbalna nie opiera siÄ™ na a) gestach. b) sÅ‚owach. c) mimice. d) tonie gÅ‚osu. 2. Kodowanie w komunikacji to a) Å›wiadome zatajanie informacji. b) przekazywanie informacji wedÅ‚ug ustalonego schematu. c) u\ywanie odpowiednich skrótów. d) wybór odpowiednich znaków do przekazania treÅ›ci. 3. Asertywność wynika miÄ™dzy innymi z tego, \e osoba a) narzuca innym wÅ‚asne zdanie b) nie ma wÅ‚asnego zdania. c) potrafi wyrazić wÅ‚asne zdanie. d) nie liczy siÄ™ ze zdaniem innych. 4. Systematyczne ćwiczenie sprzyjajÄ… dobrym efektom w rehabilitacji. Jest to komunikat a) krytyczny. b) strukturalny. c) opiekuÅ„czy. d) wspierajÄ…cy. 5. W negocjacjach a) liczy siÄ™ odpowiednia taktyka. b) nie mo\na iść na ustÄ™pstwa. c) najlepszy jest styl miÄ™kki. d) zawsze wystÄ™puje impas. 6. Wybór sposobu argumentacji zale\y od a) miejsca prowadzenia rozmowy. b) postawionej tezy. c) pory dnia. d) kraju, z którego pochodzi rozmówca. 7. Pytania zadawane pacjentowi a) muszÄ… być sformuÅ‚owane w sposób ogólny. b) nie mogÄ… być wykorzystywane do badania rynku. c) mogÄ… dotyczyć jego prywatnych spraw. d) majÄ… sÅ‚u\yć poznaniu jego oczekiwaÅ„. 8. Podstawowe cechy informacji to a) dokÅ‚adność, aktualność, racjonalność, rzetelność. b) rzetelność, aktualność, prawdziwość, racjonalność. c) aktualność, dokÅ‚adność, kompletność, przydatność. d) aktualność, prawdziwość, kompletność, przydatność. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 47 9. Je\eli w rozwiÄ…zaniu konfliktu stosujemy strategiÄ™ dominacji to oznacza to, \e a) zale\y nam na osiÄ…gniÄ™ciu kompromisu. b) stosujemy grozby i perswazje. c) Å›wiadomie rezygnujemy z wÅ‚asnych dÄ…\eÅ„. d) rozwiÄ…zanie sprawy nie powinno nastÄ…pić zbyt szybko. 10. TechnikÄ™ otwartych drzwi stosuje siÄ™ a) w odpowiedzi na krytykÄ™. b) zawsze kiedy chce siÄ™ osiÄ…gnąć kompromis. c) aby podzielić siÄ™ wÅ‚asnymi emocjami i prze\yciami. d) gdy celem jest speÅ‚nienie okreÅ›lonych \Ä…daÅ„. 11. Do barier wewnÄ™trznych nale\Ä… a) haÅ‚as uliczny, szum w uszach. b) gÅ‚oÅ›na muzyka, ból. c) głód, brak czasu. d) ró\nice jÄ™zykowe, emocje. 12. Do potrzeb ni\szego rzÄ™du nale\y potrzeba a) awansu. b) zakupu samochodu. c) jedzenia. d) pójÅ›cia do teatru. 13. Firmy tworzÄ… kodeksy etyczne, aby a) nie musiaÅ‚y przestrzegać przepisów prawa. b) mogÅ‚y dziaÅ‚ać w szarej strefie. c) okreÅ›lić, jakie zachowania sÄ… niepo\Ä…dane. d) speÅ‚nić ustawowy obowiÄ…zek. 14. Do rozwiÄ…zywania konfliktów przy zastosowaniu Å›rodków pedagogicznych sÅ‚u\y a) mediacja. b) manipulacja. c) nagana. d) kara pieniÄ™\na. 15. FormuÅ‚owanie \Ä…daÅ„ podczas negocjacji nastÄ™puje w fazie a) Å›rodkowej. b) koÅ„cowej. c) ka\dej. d) wstÄ™pnej. 16. Asertywność jest to a) element negocjacji. b) rodzaj techniki komunikacji. c) umiejÄ™tność odmawiania. d) rodzaj potrzeby. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 48 17. Etyka zawodowa obowiÄ…zuje a) tylko w godzinach pracy. b) tylko gdy jej zasady sÄ… spisane. c) podczas rozmowy z pacjentem. d) w ka\dych okolicznoÅ›ciach. 18. ArgumentacjÄ™ emocjonalnÄ… mo\na a) stosować w ka\dej sytuacji. b) uzupeÅ‚niać argumentacjÄ… rzeczowÄ…. c) stosować tylko podczas negocjacji. d) zawsze zastÄ…pić argumentacjÄ… logicznÄ…. 19. Mowa ciaÅ‚a to a) rodzaj komunikacji. b) podstawa zachowaÅ„ etycznych w biznesie. c) nazwa choroby cywilizacyjnej. d) forma komunikacji werbalnej. 20. JeÅ›li podczas rozmowy z pacjentem nie wolno mówić podniesionym tonem, to tym bardziej nie wolno wrzeszczeć to argument a) z przykÅ‚adu. b) odwoÅ‚ujÄ…cy siÄ™ do tradycji. c) z przeciwieÅ„stwa. d) z milczenia. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 49 KARTA ODPOWIEDZI ImiÄ™ i nazwisko & & ..............................& & & & & & & & & & & & & & & & & & .. NawiÄ…zywanie i utrzymywanie kontaktów miÄ™dzyludzkich ZakreÅ›l poprawnÄ… odpowiedz. Nr Odpowiedz Punkty zadania 1 a b c d 2 a b c d 3 a b c d 4 a b c d 5 a b c d 6 a b c d 7 a b c d 8 a b c d 9 a b c d 10 a b c d 11 a b c d 12 a b c d 13 a b c d 14 a b c d 15 a b c d 16 a b c d 17 a b c d 18 a b c d 19 a b c d 20 a b c d Razem: Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 50 Test jednostopniowy do jednostki moduÅ‚owej NawiÄ…zywanie i utrzymywanie kontaktów miÄ™dzyludzkich Test skÅ‚ada siÄ™ z 20 zadaÅ„ wielokrotnego wyboru i wszystkie zadania sÄ… z poziomu podstawowego. Punktacja zadaÅ„: 0 lub 1 punkt Za ka\dÄ… prawidÅ‚owÄ… odpowiedz uczeÅ„ otrzymuje 1 punkt. Za zÅ‚Ä… odpowiedz lub jej brak uczeÅ„ otrzymuje 0 punktów. Proponuje siÄ™ nastÄ™pujÄ…ce normy wymagaÅ„ uczeÅ„ otrzyma nastÄ™pujÄ…ce oceny szkolne: - dopuszczajÄ…cy za rozwiÄ…zanie co najmniej 7 zadaÅ„, - dostateczny za rozwiÄ…zanie co najmniej 11 zadaÅ„, - dobry za rozwiÄ…zanie 16 zadaÅ„, - bardzo dobry za rozwiÄ…zanie 19 zadaÅ„. Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. b, 3. d, 4. c, 5. a, 6. c, 7. c, 8. b, 9. a, 10. d, 11. c, 12. b, 13. b, 14. c, 15. c, 16. d, 17. a, 18. c, 19. b, 20. b. Plan testu Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna zad. (mierzone osiÄ…gniÄ™cia ucznia) celu wymagaÅ„ odpowiedz 1 Rozpoznać zasady technik komunikowania siÄ™ A P a 2 Zastosować Å›rodki rozwiÄ…zywania konfliktów C P b 3 Zdefiniować proces poznawczy A P d 4 Dobrać formy komunikacji werbalnej C P c i niewerbalnej 5 Rozpoznać zachowanie asertywne A P a 6 Rozró\nić bariery komunikacji B P c 7 Zastosować profilaktykÄ™ C P c 8 Rozpoznać sytuacjÄ™ konfliktowÄ… A P b 9 Zastosować ustÄ™pstwo w negocjacjach C P a 10 Rozró\nić formy komunikacji interpersonalnej B P d 11 Wymienić zasady etyki zawodowej A P c 12 Rozpoznać potrzeby i oczekiwania pacjenta A P b 13 Zastosować komunikat krytyczny C P b 14 Dobrać Å›rodek prawny do rozwiÄ…zania konfliktu C P c 15 SformuÅ‚ować odpowiednie argumenty C P c 16 Przeprowadzić rozmowÄ™ z klientem C P d 17 Rozpoznać znaczenie i przyczyny impasu A P a 18 Rozpoznać zasady mowy ciaÅ‚a i wyglÄ…du C P c w rozmowie 19 Rozró\nić klasyfikacjÄ™ potrzeb B P b 20 Rozró\nić bodzce tworzÄ…ce bariery B P b komunikacyjne Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 51 Przebieg testowania Instrukcja dla nauczyciela 1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu, z co najmniej jednotygodniowym wyprzedzeniem. 2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego. 3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadaÅ„ podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania. 4. Przeprowadz z uczniami próbÄ™ udzielania odpowiedzi na takie typy zadaÅ„ testowych, jakie bÄ™dÄ… w teÅ›cie. 5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi). 6. Zapewnij uczniom mo\liwość samodzielnej pracy. 7. Rozdaj uczniom zestawy zadaÅ„ testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony na udzielanie odpowiedzi. 8. Postaraj siÄ™ stworzyć odpowiedniÄ… atmosferÄ™ podczas przeprowadzania pomiaru dydaktycznego (rozÅ‚aduj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich mo\liwoÅ›ci). 9. Kilka minut przed zakoÅ„czeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbli\ajÄ…cym siÄ™ czasie zakoÅ„czenia udzielania odpowiedzi. 10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadaÅ„ testowych. 11. Sprawdz wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego. 12. Przeprowadz analizÄ™ uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które sprawiÅ‚y uczniom najwiÄ™ksze trudnoÅ›ci. 13. Ustal przyczyny trudnoÅ›ci uczniów w opanowaniu wiadomoÅ›ci i umiejÄ™tnoÅ›ci. 14. Opracuj wnioski do dalszego postÄ™powania, majÄ…cego na celu unikniÄ™cie niepowodzeÅ„ dydaktycznych niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu. Instrukcja dla ucznia 1. Przeczytaj uwa\nie instrukcjÄ™. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi. 3. Zapoznaj siÄ™ z zestawem zadaÅ„ testowych. 4. Test zawiera 20 zadaÅ„ dotyczÄ…cych NawiÄ…zywania i utrzymywania kontaktów miÄ™dzyludzkich. Wszystkie zadania sÄ… wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedz jest prawidÅ‚owa. 5. Udzielaj odpowiedzi tylko na zaÅ‚Ä…czonej Karcie odpowiedzi: w zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidÅ‚owÄ… odpowiedz X (w przypadku pomyÅ‚ki nale\y bÅ‚Ä™dnÄ… odpowiedz zaznaczyć kółkiem, a nastÄ™pnie ponownie zakreÅ›lić odpowiedz prawidÅ‚owÄ…). 6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy bÄ™dziesz miaÅ‚ satysfakcjÄ™ z wykonanego zadania. 7. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 minut. Powodzenia! MateriaÅ‚y dla ucznia: - instrukcja, - zestaw zadaÅ„ testowych, - karta odpowiedzi. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 52 ZESTAW ZADAC TESTOWYCH 1. TechnikÄ™ zdartej pÅ‚yty stosuje siÄ™ wówczas, gdy rozmówca a) jest uparty. b) krytykuje nas. c) jest niezdecydowany. d) jest sympatyczny. 2. Do rozwiÄ…zywania konfliktów stosuje siÄ™ a) korupcjÄ™. b) mediacjÄ™. c) manipulacjÄ™. d) percepcjÄ™. 3. Proces polegajÄ…cy na odbieraniu bodzców za pomocÄ… wra\eÅ„ nazywa siÄ™ a) zapamiÄ™tywaniem. b) wyobra\eniem. c) spostrze\eniem. d) wra\eniem. 4. W skÅ‚ad komunikacji niewerbalnej wchodzÄ… miÄ™dzy innymi a) informacje prasowe. b) obraz malarski. c) pantomima. d) list. 5. Asertywność zawiera w sobie a) zrozumienie. b) agresjÄ™. c) pobÅ‚a\liwość. d) ulegÅ‚ość. 6. OsÄ…dzanie to bariera polegajÄ…ca na narzucaniu wÅ‚asnych wartoÅ›ci i wskazywaniu rozwiÄ…zaÅ„ cudzych problemów. PrzykÅ‚adem jest a) zabraniam ci mówić w ten sposób . b) to jest niemo\liwe . c) ty ju\ w \yciu nic nie osiÄ…gniesz . d) na twoim miejscu w ogóle bym siÄ™ tym nie przejmowaÅ‚ . 7. ProfilaktykÄ™ stosuje siÄ™ a) u dzieci w wieku przedszkolnym. b) tylko w rodzinie. c) zawsze gdy jest to mo\liwe. d) w rozmowie z pacjentem. 8. Przy diagnozie konfliktu najwa\niejsze jest ustalenie a) winnych. b) przyczyny. c) ustalenie czasu powstania konfliktu. d) ustalenie miejsca powstania konfliktu. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 53 9. Głównym czynnikiem powodujÄ…cym ustÄ™pstwo w negocjacjach powinno być a) dÄ…\enie do kompromisu. b) dominacja jednej ze stron. c) upÅ‚yw czasu. d) brak argumentów. 10. Formy komunikacji interpersonalnej medialnej to m. in. a) list, wywiad, ogÅ‚oszenie prasowe. b) e - mail, telefon, komunikat radiowy. c) rozmowa, faks, telefon. d) sms, faks, e-mail. 11. PodstawowÄ… zasadÄ… etyki zawodowej nie jest a) ochrona praw pacjenta. b) przestrzeganie tajemnicy zawodowej. c) dbanie o interesy prywatne. d) realizowanie przysiÄ™gi Hipokratesa. 12. Pacjenta nie powinno siÄ™ pytać o a) samopoczucie. b) orientacjÄ™ seksualnÄ…. c) ulubiony kolor. d) warunki mieszkaniowe. 13. Zdanie: WidzÄ™, \e nie radzisz sobie z tym zadaniem. Zobacz, ja rozwiÄ…zujÄ™ to w ten sposób& jest komunikatem a) krytycznym. b) opiekuÅ„czym. c) strukturalnym. d) wspierajÄ…cym. 14. Åšrodek prawny, który sÅ‚u\y do rozwiÄ…zania konfliktów w pracy zawodowej to a) negocjacje. b) mediacje. c) upomnienie. d) manipulacja. 15. Argument polegajÄ…cy na uzasadnianiu wÅ‚asnego stanowiska w odwoÅ‚aniu do zdarzeÅ„, które ju\ miaÅ‚y miejsce to argument a) odwoÅ‚ujÄ…cy siÄ™ do nastÄ™pstw. b) z przykÅ‚adu. c) odwoÅ‚ujÄ…cy siÄ™ do tradycji. d) z autorytetu. 16. W trakcie rozmowy z pacjentem nale\y a) uÅ›miechać siÄ™, zadawać du\o pytaÅ„, gestykulować. b) uÅ›miechać siÄ™, \artować z pacjentem, nie gestykulować. c) uÅ›miechać siÄ™, nie zadawać pytaÅ„, być powÅ›ciÄ…gliwym. d) uÅ›miechać siÄ™, zadawać konkretne pytania, być powÅ›ciÄ…gliwym. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 54 17. Impas w rozmowach Å›wiadczy o a) chwilowym braku porozumienia. b) mo\liwoÅ›ci kompromisu. c) definitywnym zakoÅ„czeniu rozmów. d) zawarciu porozumienia. 18. W prowadzeniu rozmowy a) nie ma znaczenia wyglÄ…d rozmówców tylko temat. b) zawsze wystÄ™pujÄ… bariery zewnÄ™trzne. c) mo\na wykorzystać komunikacjÄ™ niewerbalnÄ…. d) nie powinno zachodzić sprzÄ™\enie zwrotne. 19. Potrzeby wy\szego rzÄ™du sÄ… nazywane kulturalnymi, bo a) polegajÄ… na chodzeniu do teatru i kina. b) majÄ… wpÅ‚yw na naszÄ… osobowość. c) wynikajÄ… z kodeksu etycznego. d) sÄ… ksztaÅ‚towane przez oÅ›rodki kulturalne. 20. Percepcja jest to a) odmiana korupcji. b) rodzaj bariery w komunikacji. c) metoda badaÅ„ rynkowych. d) sposób rozwiÄ…zania konfliktu. Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 55 KARTA ODPOWIEDZI ImiÄ™ i nazwisko & & ..............................& & & & & & & & & & & & & & & & & & .. NawiÄ…zywanie i utrzymywanie kontaktów miÄ™dzyludzkich ZakreÅ›l poprawnÄ… odpowiedz. Nr Odpowiedz Punkty zadania 1 a b c d 2 a b c d 3 a b c d 4 a b c d 5 a b c d 6 a b c d 7 a b c d 8 a b c d 9 a b c d 10 a b c d 11 a b c d 12 a b c d 13 a b c d 14 a b c d 15 a b c d 16 a b c d 17 a b c d 18 a b c d 19 a b c d 20 a b c d Razem: Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 56 7. LITERATURA 1. Dietl J., Gasparski W. (red.), Etyka biznesu w dziaÅ‚aniu, Warszawa 2001 2. Dziewiecki M.: Psychologia porozumiewania siÄ™, JEDNOŚĆ, Kielce 2000 3. Gregorczyk S., Romanowska M., SoliÅ„ska A., Wachowiak P.: PrzedsiÄ™biorczość bez tajemnic. WSiP, Warszawa 2002 4. Guzera K., Macherek Mierzejewska J.: Ekonomika przedsiÄ™biorstw część 1,Difin, Warszawa 2005 5. Haman W., Gut J.: Psychologia szefa. Szef to zawód. HELION, Gliwice 2004 6. Haman W., Gut J.: Trudny klient. Negocjacje handlowe jako gra, część II. Grupa Szkoleniowa Kontrakt-OSH Sp. z o. o., Warszawa 2004 7. J. Rybakiewicz [red]: CzÅ‚owiek i psychologia, PARK, Bielsko BiaÅ‚a 2004 8. Korba J., Smutek Z.: Podstawy przedsiÄ™biorczoÅ›ci. Operon, Gdynia 2003 9. McKay M., Davis M., Fanning P.: Sztuka skutecznego porozumiewania siÄ™, GdaÅ„skie Wydawnictwo Psychologiczne, GdaÅ„sk 2001 10. NÄ™cki Z.: Komunikacja miÄ™dzyludzka. Wydawnictwo Profesjonalnej SzkoÅ‚y Biznesu, Kraków 1996 11. Ostrowska Dobek B.: Podstawy komunikowania spoÅ‚ecznego. ASTRUM, WrocÅ‚aw 1999 12. Pease A. Mowa ciaÅ‚a. Jak odczytywać myÅ›li innych ludzi z gestów? JEDNOŚĆ, Kielce 2004 13. Pietkiewicz E.: Etyka mened\era, Warszawa 1998 14. Rzepa T.: Psychologia komunikowania siÄ™ dla mened\erów. Difin, Warszawa 2006 15. Stankiewicz J.: Komunikowanie siÄ™ w organizacji. ASTRUM, WrocÅ‚aw 2006 16. Szamanek K.: Sztuka argumentacji. SÅ‚ownik terminologiczny. PWN, Warszawa 2001 17. Tyszka T., Psychologiczne puÅ‚apki oceniania i podejmowania decyzji. GdaÅ„skie Wydawnictwo Psychologiczne, GdaÅ„sk 1999 18. Witkowski T., Psychomanipulacje. Jak je rozpoznawać i jak sobie z nimi radzić? Unus, WrocÅ‚aw 2000 Literatura metodyczna 1. Figurski J., Symela K. (red.): ModuÅ‚owe programy nauczania w ksztaÅ‚ceniu zawodowym, Wyd. ITEE, Radom 2001 2. Niemierko B.: Pomiar wyników ksztaÅ‚cenia, WSiP S.A., Warszawa 1999 3. OkoÅ„ W.: Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Wydawnictwo Akademickie Å›ak , Warszawa 2003 4. Plewka Cz.: Metodyka nauczania teoretycznych przedmiotów zawodowych, cz. I i II, Wyd. ITEE, Radom 1999 Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 57