PrzeglÄ…d wybranych metod
90 min
Bezpieczeństwo w eksploatacji maszyn
" metoda ogólna wg PN-N-18002
dr hab. inż. M. Sikorski [e-mail]
" trójstopniowa
http://www.zie.pg.gda.pl/sikorski
" pięciostopniowa
" metody nietypowe
" kalkulator ryzyka
Metody oceny ryzyka zawodowego
" FMEA  Failure Mode and Effect Analysis
na stanowiskach pracy
" WPR  Wskaz
nik Poziomu Ryzyka
" metoda  Risk Score
" metoda OR wg normy MIL STD 882
" mapa postrzeganego ryzyka
Data wykładu: . . . . . . . . . . . . . Razem slajdów: 34
2
Metoda ORZ wg PN
1. Zebranie informacji
- klasyfikacja prac
2. Identyfikacja zagrożeń
- zidentyfikowanie zagrożeń
Metoda
3. Oszacowanie ryzyka
- wyznaczenie poziomu ryzyka
4. Wyznaczenie dopusz-
czalności ryzyka
- decyzja o ryzyku
ogólna wg PN
5. Określenie zakresu
wymaganych działań
- przygotowanie planu działania
6. Okresowa weryfikacja
poziomu ryzyka
- sprawdzenie zgodności
3 4
4
Zakres problemowy identyfikacji zagrożeń Czynniki brane pod uwagę w ORZ
" Jakiego rodzaju wypadki mogą wystąpić
" położenie stanowiska pracy w stosunku do powierzchni
podczas wykonywania czynności ?
ziemi lub podłogi pomieszczenia,
" Na jakie czynności niebezpieczne jest narażony
" ograniczone przestrzenie (dojścia, przejścia, dostępy),
człowiek podczas wykonywania czynności ?
" powierzchnie, na których jest możliwy upadek
" Czy podczas pracy mogą występować problemy lub odchylenia
pracujÄ…cych
od jej normalnego przebiegu ?
" ostrza, ostre krawędzie, wystające elementy,
chropowatość i szerokość wyrobów, urządzeń i narzędzi,
" Czy wykonywanie zadań łączy się z dużym wysiłkiem lub
obciążeniem psychicznym ? " poruszające się maszyny i mechanizmy,
" Czy podczas wykonywania czynności pracownik jest narażony " ruchome elementy urządzeń technicznych,
na szkodliwe czynniki fizycznego środowiska pracy ?
" temperatura powierzchni wyposażenia i materiałów,
" Czy podczas wykonywania czynności pracownik jest narażony " ciśnienie (gazy pod ciśnieniem, płyny pod ciśnieniem),
na szkodliwe czynniki biologiczne i chemiczne ?
" hałas (słyszalny, infradz
więkowy, ultradz
więkowy),
" drgania (miejscowe lub ogólne),
5 6
Czynniki brane pod uwagę w ORZ Oszacowanie ryzyka w skali trójstopniowej
Ustalenie związanego z zidentyfikowanymi zagrożeniami związku między:
" jonizacja powietrza, promieniowanie jonizujÄ…ce,
" prawdopodobieństwem wystąpienia zagrożeń
" promieniowanie (laserowe, nadfioletowe, podczerwone),
" ciężkością szkodliwych następstw tych zagrożeń
" pole elektromagnetyczne,
Ciężkość następstw
Prawdopodobieństwo
" pole elektrostatyczne, elektryczność statyczna,
wystÄ…pienia
zagrożenia
mała średnia duża
" napięcie w obwodzie elektrycznym,
" pyły (np. pyły drewna, pyły zawierające wolną,
małe małe średnie
Mało prawdopodobne
krystaliczną krzemionkę), aerozole stałe i ciekłe,
małe średnie duże
Prawdopodobne
" zagrożenie wybuchem i pożarem
" obciążenie fizyczne
średnie duże duże
Wysoce prawdopodobne
" statyczne, dynamiczne, monotypia
" obciążenie psychiczne
dopuszczalne
dopuszczalne (niezbędne są działania korygujące)
" przeciążenie lub niedociążenie percepcyjne
niedopuszczalne
" obciążenie emocjonalne
7 8
Oszacowanie ryzyka w skali pięciostopniowej Wskazówki do szacowania RZ
Mało prawdopodobne: następstwa zagrożeń, które nie powinny wystąpić podczas
całego okresu aktywności zawodowej pracownika.
Ciężkość następstw
Prawdopodobieństwo
Prawdopodobne: następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić nie więcej niż kilkakrotnie
wystÄ…pienia
podczas okresu aktywności zawodowej pracownika.
zagrożenia
mała średnia duża
Wysoce prawdopodobne: następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić wielokrotnie
podczas okresu aktywności zawodowej pracownika.
bardzo małe średnie
Mało prawdopodobne
małe
Następstwa o małej szkodliwości - są to urazy i choroby, nie powodujące długotrwałych
małe średnie duże dolegliwości i absencji w pracy (czasowe pogorszenie stanu zdrowia, np. niewielkie
Prawdopodobne
stłuczenia, zranienia, podrażnienia oczu, objawy niewielkiego zatrucia, bóle głowy itp.).
średnie duże bardzo
Wysoce prawdopodobne Następstwa o średniej szkodliwości - są to urazy i choroby, które powodują niewielkie, ale
duże
długotrwałe lub nawracające okresowo dolegliwości, związane z krótkimi okresami absencji
(np. zranienia, oparzenia II stopnia na niewielkiej powierzchni ciała, alergie skórne,
nieskomplikowane złamania, zespoły przeciążeniowe układu mięśniowo-szkieletowego.
Następstwa o dużej szkodliwości - są to urazy i choroby powodujące ciężkie i stałe
dopuszczalne
dolegliwości i /lub śmierć (np. oparzenia III stopnia, rozległe oparzenia II stopnia, amputacje,
dopuszczalne (niezbędne są działania korygujące)
skomplikowane złamania z następową dysfunkcją, choroby nowotworowe, toksyczne
uszkodzenia narządów wewnętrznych i układu nerwowego w wyniku narażenia na czynniki
niedopuszczalne
chemiczne, zespół wibracyjny, zawodowe uszkodzenia słuchu, astma, zaćma itp.
9 10
Opis skutków wystąpienia zagrożeń Wyznaczanie dopuszczalności RZ (3 stopnie)
Zasady wyznaczania dopuszczalności ryzyka zawodowego (skala 3-stopniowa):
Oszacowanie Dopuszczalność ryzyka
ryzyka zawodowego Niezbędne działania
zawodowego
Jeżeli ryzyko zawodowe jest związane z praca już
wykonywaną, działania w celu jego zmniejszenia
duże niedopuszczalne
należy podjąć natychmiast.
Planowana praca nie może być rozpoczęta do czasu
zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu
dopuszczalnego.
Zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań, których
celem jest zmniejszenie ryzyka zawodowego.
średnie
dopuszczalne
Konieczne jest zapewnienie, ze ryzyko zawodowe
pozostaje co najwyżej na tym samym poziomie.
małe
11 12
Wyznaczanie dopuszczalności RZ (5 stopni)
Przykład:
Oszacowanie Dopuszczalność
ryzyka ryzyka zawodowego Niezbędne działania
" określić poziom ryzyka zawodowego dla
zawodowego
bardzo duże Praca nie może być rozpoczęta ani kontynuowana do
pracownika stacji paliw
czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu
dopuszczalnego.
Jeżeli ryzyko zawodowe jest związane z praca już
wykonywaną, działania w celu jego zmniejszenia należy
duże niedopuszczalne
" określić poziom bezpieczeństwa dla stacji paliw
podjąć natychmiast.
Planowana praca nie może być rozpoczęta do czasu
jako obiektu
zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu
dopuszczalnego.
" bezpieczeństwo techniczne
Zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań, których celem
" bezpieczeństwo związane z zachowaniami człowieka
jest zmniejszenie ryzyka zawodowego.
średnie
(personel, klienci)
dopuszczalne
Konieczne jest zapewnienie, ze ryzyko zawodowe
pozostaje co najwyżej na tym samym poziomie.
małe
bardzo małe Nie jest konieczne prowadzenie żadnych działań
13 14
Kalkulator ryzyka
Prawdopo- Ekspozycja
Ryzyko
dobieństwo na zagrożenie
Skutki
(% czasu)
Bardzo
A
często
<1% wiele
-1
10
b. rzadko ofiar
Metody
Często
1% rzadko śmierć
- 2
10
B
Okazjo-
utrata
25%
nalnie
kończyny
- 3
10
utrata dłoni,
nietypowe
50%
stopy
Rzadko
C
utrata palca
- 4
10
Bardzo
75%
rzadko
stłuczenie
- 5
10 100%
ciÄ…gle
Niepra-
D
wdopo-
dobne
15 16
Kalkulator ryzyka Kalkulator ryzyka - uwagi
" Metoda kalkulatora ryzyka wykorzystuje nomogram, z
Problemy z kalkulatorem ryzyka:
którego na podstawie poziomu prawdopodobieństwa
" mała dokładność
niebezpiecznego zdarzenia, czasu ekspozycji na
niebezpieczeństwo oraz jednego z możliwych jego
" konieczność arbitralnego wyznaczenia granic
skutków odczytujemy wynikowy poziom ryzyka:
poziomów ryzyka (A, B, C, D)
" A - wysoki, w którym ryzyko nie może być akceptowane
pod żadnym warunkiem, " nie uwzględnia specyfiki lokalnych warunków
" B - istotny, przy którym poziom ryzyka powinien być
" poziom organizacji pracy, systemy bezpieczeństwa itp.
zmniejszony tak dalece jak to możliwe,
" konieczność kalibracji do konkretnych
" C - umiarkowany, przy którym ryzyko może być
zastosowań
akceptowane o ile koszty jego redukcji sÄ… zbyt wysokie w
stosunku do uzyskanych korzyści,
" konieczność zbierania danych z praktyki
" D - niski, gdy ryzyko może być zaakceptowane bez
eksploatacyjnej
podejmowania środków prewencyjnych.
" dla branży, dla zakładu pracy
17 18
FMEA  analiza przyczyn i skutków FMEA  analiza przyczyn i skutków
Liczba ryzyka R = W · O · Z analiza stanu PRZED i PO zastosowaniu
usprawnienia
W - wskaz
nik prawdopodobieństwa wystąpienia błędu
O - wskaz
nik wykrywalności błędu
analiza czynników składowych
Z - wskaz
nik znaczenia skutków błędu
(konstrukcyjnych, funkcjonalnych,
organizacyjnych) wpływających na wynik
prawdopodobieństwo wykrywalność znaczenie skutków
W O Z
prawdopodobieństwo wykrywalność znaczenie skutków
nieprawdopodobne 1 bardzo prawdop. 1 nieodczuwalne 1
b. mało prawdop. 2-3 dośc prawdop. 2-5 słabo odczuwalne 2-3 W O Z
mało prawdop. 4-6 mało prawdop. 6-8 odczuwalne 4-6
nieprawdopodobne 1 bardzo prawdop. 1 nieodczuwalne 1
dość prawdop. 7-8 b. mało prawdop. 9 silnie odczuwalne 7-8
b. mało prawdop. 2-3 dośc prawdop. 2-5 słabo odczuwalne 2-3
bardzo prawdop. 9-10 nieprawdopodobne 10 krytyczne 9-10
mało prawdop. 4-6 mało prawdop. 6-8 odczuwalne 4-6
dość prawdop. 7-8 b. mało prawdop. 9 silnie odczuwalne 7-8
bardzo prawdop. 9-10 nieprawdopodobne 10 krytyczne 9-10
analiza: stan obecny - stan docelowy
analiza: stan obecny - stan docelowy
19 20
Metoda WPR  Wskaz
nik Poziomu Ryzyka Metoda WPR  Wskaz
nik Poziomu Ryzyka
Metoda polega na przyporzÄ…dkowaniu wag czynnikom
Wartości składowych  wagi czynników ryzyka
składającym się na ryzyko w rozważanej sytuacji.
Zakłada się, że ryzyko jest składnikiem czterech czynników:
" A - prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia,
" B - częstotliwości ekspozycji na zagrożenie,
" C - największej spodziewanej straty,
" D - liczby osób narażonych na zagrożenie.
Wskaz
nik poziomu ryzyka WPR jest obliczany jako iloczyn
WPR = A × B × C × D
WPR może osiągać wartość w przedziale od 0 do 13500.
21 22
Metoda  Risk Score Metoda  Risk Score
Obliczona dla każdego zagrożenia wartość wskaz
nika oceny ryzyka:
E  Ekspozycja
" ekspozycja
R= S · E · P wyznacza kategoriÄ™ ryzyka zawodowego
pracownika na
zagrożenie
P  Prawdopodobieństwo
" prawdopo-
dobieństwo
wystÄ…pienia
zdarzenia
wypadkowego
Ocenę ryzyka zawodowego metodą  Risk Score można prowadzić niezależnie od oceny metodą
trójstopniową wg Polskiej Normy PN-N-18002:2000
23 24
Metoda ORZ wg normy MIL STD 882 Metoda ORZ wg normy MIL STD 882
Wskaz
nik oceny ryzyka wg MIL STD 882
25 26
Metoda ORZ wg normy MIL STD 882 Mapy percepcji
Metoda ORZ wg normy MIL STD 882
" w marketingu:
Kryteria oceny ryzyka wg MIL STD 882
przedstawiają sposób postrzegania produktu przez
klienta lub skorelowane za sobÄ… cechy produktu
Przykłady:
" percepcja działania
środków przeciwbólowych
" skuteczność  skutki
uboczne
" skuteczność  cena
27 28
Dwuwymiarowa mapa rozwiązań Oceniane elementy składowe
Czynnik  człowiek : Czynnik  technika :
" dwuwymiarowa mapa postrzeganego ryzyka
" Dostępność informacji i porad " Gotowość
" diagram czynników wpływu:
" Dyscyplina " Procesy
" Gotowość " Środowisko pracy wewnętrzne
" Komunikowalność " Środowisko pracy zewnętrzne
" Kwalifikacje " UrzÄ…dzenia
" Środowisko pracy wewnętrzne " Użytkowanie
" Środowisko pracy zewnętrzne
" do analizy danych wykorzystano system
wspomagania decyzji Expert Choice
" ogólny diagram czynników wpływu (człowiek, technika)
" ocena danych zebranych ze stacji paliw
" ocena (ranking) poziomu ryzyka na stacjach paliw
" diagnoza stanu bezpieczeństwa
29 30
Diagram czynników wpływu Wyniki oceny
31 32
Opis stanów i skala ocen Dwuwymiarowa mapa rozwiązań
" analiza bezpieczeństwa na stacjach paliw
" problem wyboru
obszaru akceptowalności
" problem oceny siły wpływu
każdego z czynników
" problem wyznaczenia
oceny syntetycznej
U = C x T
33 34