PRAWO 03.10.2011
Wykład 1
Paweł Bogacki
W. Siuda  Elementy prawa dla ekonomistów
A. Korybski, A. Pieniążek
T. Stawecki, P. Winczorek  Wstęp do prawoznawstwa
T. A
ukosz
D35 bud. 6
Ubi societas ibi ius  gdzie społeczność tam prawo
Społeczność  więcej niż 1 osoba xD
Ius, (dop) iuris  prawo
Lex, legis  ustawa
Dura lex, sed lex  twarda ustawa, ale ustawa
Lectio prima brevis Est aut nulla  lekcja pierwsza krótsza jest lub żadna
Wykład 2 10.10.2011
WÅ‚adza
Ludność awans społeczny
bogaci
biedni
Terytorium hierarchia społeczna
Polityka  ogół zagadnień związanych ze zdobyciem i utrzymaniem władzy.
Kryteria podziału w hierarchii społecznej:
·ð PieniÄ…dze
·ð WyksztaÅ‚cenie
·ð UdziaÅ‚ we wÅ‚adzy
W. Paretto  jeden z ojców socjologii zaobserwował, że:
- Porównał społeczeństwo do kotła z parą Ludziom aktywnym z niższych warstw należy
umożliwić awans społeczny, aby działał dla dobra społeczeństwa i nie spożytkował swojej energii na
1 | S t r o n a
patologie itp. Postmodernistyczna filozofia zakłada, że każdy ma możliwość wyboru, bez względu na
status społeczny.
Teoria krążenia elit  ludzie dążą do awansu społecznego, ale na pewnym pułapie następuje
degradacja; pieniądze dają szczęście biednym, ale nie bogatym już nie i nie uleczają chorób
psychicznych, depresji u bogatych.
Degradacja społeczna
Awans społeczny
Prawo państwowe  Stanisław Kutrzeba (zła, bo mówi o tym, że jest to prawo uznawane przez grupy
społeczne, a to nieprawda, bo nie każdy uznaje prawo państwowe, mimo że jego przestrzega, bo jest
zmuszony) ogół norm tyczący się stosunków społecznych uznawanych za
obowiązujące przez istniejące grupy społeczne
Prawo państwowe  normy postępowania chronione przez państwo. (Stanisław Erlich)
Państwo to społeczność, w której możliwość wejścia i wyjścia jest ograniczona (urodzenie,
pochodzenie rodziców, itd.), więc nie wymagane jest uznawanie prawa, choć trzeba go przestrzegać.
Często zdarza się, że prawo jest dobre, ale ludzie go nie przestrzegają  w społeczeństwach
zdemoralizowanych, np. w czasach rewolucji typu wojny, ponieważ takie szczególne okoliczności
wyrabiają w ludziach pewne nawyki i zachowania odpowiednie tylko dla tych okoliczności, które w
czasach pokoju stanowiÄ… patologie. Np. w PRLu ludzie nabrali nawyki korupcyjne, kombinatorskie,
praca na czarno (która w Szwajcarii jest uważana za okradanie państwa, więc donoszenie na taką
osobę jest traktowana jako coś dobrego, a w Polsce byłoby to uważane za donosicielstwo 
naleciałość PRLu).
Formy sprawowania władzy (reżimy):
·ð Reżim demokratyczny (podlega kontroli spoÅ‚eczeÅ„stwa)
·ð Reżim autokratyczny (nie podlega kontroli spoÅ‚eczeÅ„stwa)
·ð Reżim wojskowy  junta
·ð Reżim policyjny
·ð Reżim totalitarny
Patologia demokracji  ochlokracja (ochros gr. Motłoch): rządy motłochu, często po rewolucjach,
kiedy do głosy dochodzą najniższe warstwy społeczne.
Największym problemem niższych warstw społecznych są patologie, brak przestrzegania norm
społecznych, brak odróżniania hierarchii wartości. Gdy w wyniku rewolucji tacy ludzie dojdą do
władzy, sieją terror, przekładają swoją rzeczywistość na ogół społeczeństwa. Zabijają wyższe
warstwy, nie mając wykształcenia, powodują głód itp. (np. rewolucja paz
dziernikowa) RzÄ…dy te trwajÄ…
krótko.
Dyktatury w Polsce były ustanawiane na czas powstań i były społecznie akceptowane.
Junta  wojsko ze swoją strukturą przejmuje władzę, zazwyczaj dążą do oddania władzy władzy
cywilnej, rządy te trwają zazwyczaj krótko i w wyjątkowych sytuacjach, np. stan wojenny.
Reżim policyjny  rządzi władza cywilna, ale metodami policyjnymi  kontrola, inwigilacja,
zaprowadzanie porzÄ…dku za wszelkÄ… cenÄ™.
2 | S t r o n a
Reżim totalitarny  chce, żeby obywatele nie tylko słuchali władzy, ale żeby tak jak władza myśleli,
dlatego zawsze z rządami totalitarnymi wiążą się określone poglądy, ideologie. Często wiążą się ze
zwalczaniem religii, bo ona zawsze zawadza i jest niezgodna z ideologiÄ…. Obecnie w prawie polskim sÄ…
zapisy zakazujące głoszenia poglądów totalitarnych i używania symboli reżimów totalitarnych.
Kiedyś tendencje do systemu policyjnego wiązały się z reżimem autokratycznym. Obecnie w
państwach demokratycznych systemy policyjne funkcjonują za przyzwoleniem społecznym. Obecnie
w Polsce bardzo popularna i rozwijana jest inwigilacja. Pytanie: do jakiego stopnia dozwolona jest
inwigilacja?
I. Struktura państwa:
·ð Narodowa ( w wiÄ™kszoÅ›ci zamieszkuje jeden naród, czyli spoÅ‚eczność o wspólnych korzeniach
etnicznych)
·ð Wielonarodowa (zamieszkiwane przez różne grupy etniczne)
Bardziej naturalne są narodowe, wynikające z zajmowania przez dany naród jakiegoś terenu
(historycznie).
Wielonarodowe  powstawały na skutek łączenia państw, państw imigracyjnych, okupacji, wędrówek
narodów. Generowane są siłą rzeczy konflikty między narodowościami. W Unii Europejskiej
propagowane są państwa wielonarodowe.
Mniejszość narodowa  mieszkają na terenie danego państwa, ale nie poczuwają się do
przynależności do grupy etnicznej danego państwa.
Do II WŚ Polska była państwem wielonarodowym, które zostało pozbawione mniejszości narodowych
przez okupantów. Mniejszości te ubogacały kulturowo i nadawało kolorytu, ale stanowiły też
problem np. Ukraińcy na Kresach Wschodnich.
II. Struktura państwa:
·ð Proste (jeden organizm polityczny)
·ð Unitarne (powstaÅ‚e w efekcie poÅ‚Ä…czenia kilku paÅ„stw)
a) Federacja (ścisłe połączenie)
b) Konfederacja (organizacja międzynarodowa)
Rozwój innowacyjny powoduje, że państwa nie są samowystarczalne, całkiem suwerenne, bo nawet
mocarstwa muszą się liczyć z układem. Unia Europejska jest czymś podobnym do konfederacji, jednak
nikt jej tak nie nazywa, bo więzi nie są wystarczająco silne. Kiedyś chronienie granic było istotą
państwowości, a teraz Unia ma otwarte granice  fenomen.
Funkcje państwa:
·ð ZewnÄ™trzna (obrona granic przed obcymi, współpraca miÄ™dzynarodowa o różnych celach)
·ð WewnÄ™trzna:
a) Gospodarcza
b) Socjalna
c) Kulturalno-wychowawcza (państwo musi odwoływać się do jakichś wartości i kultury,
aby obywatele czuli ze sobą więz
)
d) Bezpieczeństwa wewnętrznego
Prawo jest instrumentem realizacji funkcji państwa.
Wykład 3 17.10.2011
Prawo jest instrumentem realizacji funkcji państwa, nawet w państwach totalitarnych, gdzie pewne
normy sÄ… ustalane tylko dla pozoru.
3 | S t r o n a
Prawo stanowione = pozytywne  narzucone
Prawo zwyczajowe  np. umowy powinno się wykonywać zgodnie z przyjętymi normami społecznymi
Prawo zwyczajowe  spontaniczna praktyka ludzi, którzy przyjmują pewne normy, choć nikt ich do
tego nie zmusza, dlatego bardziej oddziałują niż prawo stanowione. Bywają niezgodne z prawem
stanowionym, np. spożywanie alkoholu w miejscach publicznych  sprzeczne z ustawą o wychowaniu
w trzez
wości. Niektóre są obojętne wobec prawa, np. ustawianie się w kolejce w sklepie.
Prawo naturalne  prawa wynikajÄ…ce z natury ludzi i zwierzÄ…t.
Pozytywiści twierdzą, że człowiek po to ma rozum, żeby przestrzegać praw narzuconych. Jednak rację
mają naturaliści, bo jest mnóstwo przykładów, iż nie branie pod uwagę natury człowieka prowadzi do
jego nieszczęścia. Są także przykłady nadużywania prawa naturalnego, np. w nazistowskich
Niemczech. Są różne szkoły naturalistyczne  1. Skłonności człowieka do ustalania i przestrzegania
norm pochodzi od przyrody 2. Od Boga.
Przykład prawa naturalnego: Złota zasada  należy postępować wobec innych tak, jakbyśmy chcieli,
żeby wobec nas postępowano. Zasada wzajemności.
Zdarzało się, że prawo stanowione zaprzeczało prawu naturalnemu, np. prawo własności w PRLu.
Prawo własności budzi wiele konfliktów społecznych  zwłaszcza jeśli chodzi o przedmioty
drogocenne, często niepraktyczne, ale o funkcji estetycznej.
Marksiści twierdzili, że prawo własności jest bez sensu, bo budzi konflikty, oraz że należy
społeczeństwu stopniowo odbierać dobra na rzecz państwa. Władze powinny racjonalnie
rozdysponować te dobra wśród społeczeństwa. W pierwszej kolejności wywłaszczano właścicieli
środków produkcji i gruntów, a drugiej kolejności właścicieli nieruchomości i kruszców. Kolejnym
krokiem było zlikwidowanie państw, ale ogarnięcie przez rewolucję socjalistyczną całego świata, aby
zlikwidować wÅ‚adanie narodów paÅ„stwami i zwiÄ…zane z tym konflikty. Niestety im nie wyszÅ‚o Jð
socjalizm nie uchronił przed konfliktami między państwami  wiele państw komunistycznych
wypowiedziało posłuszeństwo ZSRR, np. Jugosławia, Chiny, Albania. -> wniosek  nie należy
ignorować lub negować prawa naturalnego.
Każda dziedzina prawa powstaje, gdy powstaje jakaś dziedzina działalności ludzkiej wymagająca
uregulowania, np. prawo drogowe po I WŚ, prawo własności intelektualnej w latach 90 .
Podział prawa państwowego:
I. Prawo karne  zajmuje się zwalczaniem czynów społecznie niebezpiecznych, najłatwiej za
pomocÄ… kar
·ð XX w. p. n. e.
II. Prawo cywilne  reguluje stosunki majÄ…tkowe
·ð V w. p. n. e. (czasy rzymskie - ujawnienie prawa 12 tablic pod wpÅ‚ywem powstania
plebejuszy  postulat, póz
niej Napoleon dostosował osiągnięcia Rzymian do potrzeb
swoich czasów)
III. Prawo administracyjne
·ð XIX w. n. e. (zmiana systemu z feudalnego na kapitalizm  wczeÅ›niej funkcjÄ™
urzędnika pełnił pan feudalny, wraz z powstaniem kapitału oddzielono
administrowanie od produkcji)
Najważniejsze dziedziny prawa:
Prawo konstytucyjne  reguluje sprawy ustrojowe, czyli ogólne zasady funkcjonowania państwa, np.
światopogląd w państwie. Nie jest uwzględniane w powyższym podziale, bo bardzo często zazębia się
z prawem administracyjnym. To nie tylko konstytucja, ale np. ustawy powołujące niektóre instytucje.
Prawo międzynarodowe  reguluje stosunki między państwami, jego głównym z
ródłem są umowy
międzynarodowe, uważane za akty najwyższej rangi zaraz po konstytucji państw. Dla uniknięcia
konfliktów, umowy te traktuje się niezwykle poważnie. W praktyce bardzo często nagina się
konstytucję do umów międzynarodowych, aby uniknąć konfliktów  obecnie polegających na
4 | S t r o n a
ścieraniu się interesów gospodarczych na terenach cywilizowanych. Ciekawe jest to, że nie za bardzo
da się tego prawa odnieść do powyższych trzech kategorii, choć głównie ma charakter prawa
cywilnego  ma bardzo podobne zasady funkcjonowania, bo 2 podstawowe zasady prawa cywilnego,
które spełnia prawo międzynarodowe, to: 1. Zasada swobody umów Obie strony dobrowolnie
zgadzają się na pewne warunki np. dostawca zobowiązuje się dostarczyć towar, a kupujący za niego
zapłacić  podobnie jest z umowami państw, 2. Zasada równości podmiotów  występująca w
gospodarce rynkowej, polegająca na tym, że wszystkie podmioty gospodarcze mogą ze sobą
konkurować czy podpisywać umowy, choć w praktyce to może być niemożliwe  tak samo jest ze
stronami umów międzynarodowych. Jednakże umowy międzynarodowe mogą dotyczyć bardzo
różnych materii.
Prawo pracy  reguluje stosunki między pracodawcą a pracownikiem i odwrotnie. Jest to dziedzina
osobna, nieregulowana przez prawo cywilne. Powstało wskutek nacisków pracowników najemnych
na pracodawców. Nie należy do prawa cywilnego, bo nie spełnia zasady równości podmiotów. Prawo
pracy, w którym pracownik jest uprzywilejowany w stosunku do pracodawcy, powstawało stopniowo
i powstaje nadal. Często w historii pracodawcy sami w swoich zakładach wprowadzali prawa
pracownicze, dla lepszej wydajności i lojalności pracowników, np. zakłady w A
odzi przed II WÅš 
miasta w mieście, czyli na terenie prywatnego zakładu istniały budynki mieszkalne i infrastruktura
typowa dla miasta przeznaczone dla pracowników. Obecnie walka o prawa pracownicze ma charakter
walki o egzekwowanie istniejÄ…cych praw.
Prawo gospodarcze  zawiera przepisy prawa pracy, prawa cywilne, prawa administracyjne 
wcześniej prawo handlowe  reguluje formy działalności gospodarczej  spółki oprócz spółki
cywilnej. Pojawiło się z pomysłu ingerowania w gospodarkę w Prusach. Prawo handlowe wymyślono
głównie dla potrzeb produkcji militarnej, a okazało się, że sprawdza się też w czasach pokoju.
Prawo górnicze, transportowe  zawiera prawo cywilne i administracyjne.
Prawo rolne  osoba dziedzina od prawa gospodarczego, gdyż rolnictwo rządzi się innymi prawami
niż reszta gospodarki: 1. Rolnictwo produkuje żywność, której nie da się wyprodukować poza
rolnictwem i bez niej nie da się żyć, a inne produkty można zastąpić inną produkcją lub można bez
nich żyć. 2. W produkcji rolnej czynniki atmosferyczne odgrywają dużą rolę, więc jej efekty są
nieprzewidywalne. Ingerencja państwa w rolnictwo pojawiła się ze względu na to, że często w historii
Europa z powodu nieurodzaju cierpiała klęski głodu  w przypadku nieurodzaju spekulanci wykupują
z rynku żywność i sprzedają znacznie drożej, więc stać na nią tylko najbogatszych, co pogłębia
konflikty społeczne  aby temu zapobiec państwo ingeruje w rolnictwo.
Wykład 4 24.10.2011
Prawo stanowione  w formie aktów prawnych, które są zbiorami norm.
Normy prawne składają się z:
1. Hipotezy  jaka sytuacja zaistnieje
2. Dyspozycji  wskazanie, jak należy postąpić
3. Sankcji  jaka jest kara za dany czyn
W prawie cywilnym sankcja może mieć charakter nieważności czynności lub egzekucji. Ex ecutio
W prawie administracyjnym sankcja może być w formie egzekucji lub sankcji karnej.
Normy prawne dzielimy na:
·ð Normy zobowiÄ…zujÄ…ce bezwzglÄ™dnie (nie ma z nimi dyskusji  głównie karne i
administracyjne)
·ð Normy zobowiÄ…zujÄ…ce wzglÄ™dnie (głównie w prawie cywilnym, wyraża siÄ™ przez
sformułowanie  o ile strony nie określiły inaczej )  istnieją, bo ludzie nie mają
pomysłu na rozwiązanie, więc korzystają z tych zwartych w prawie (czasem jest
klauzula, że w razie wątpliwości stosować prawo cywilne, co jest niepotrzebne, bo i
tak siÄ™ je stosuje)
Kolizja  sytuacja, kiedy normy prawne stoją ze sobą w sprzeczności w czasie lub przestrzeni.
5 | S t r o n a
Normy danego państwa obowiązują jego obywateli (podmioty należące do państwa), również poza
terenem kraju, choć często jest problem z ich egzekwowaniem poza terenem kraju oraz podmioty
przebywające na jego terytorium. Terytorium państwa to nie tylko powierzchnia ziemi, ale też wody
terytorialne (12 mil Polska morza + rzeki) oraz wnętrze ziemi (również pod wodami) klinem
wchodzące w głąb i powietrze do granicy atmosfery i obiekty eksterytorialne (ambasady, konsulaty 
pracownicy dyplomatyczni majÄ… immunitety).
Talweg  główny nurt rzeki, po którym się ustala przynależność rzek granicznych. Rzeki
międzynarodowe  regulacje w umowach, że nie utrudnia się żeglugi, ale można pobierać opłaty. Na
morzu pełnym może żeglować każdy. Przestrzeń kosmiczna również ma charakter międzynarodowy.
Na pokładzie statku morskiego i powietrznego obowiązuje prawo państwa, w którym został
zarejestrowany. Jeśli statek spadnie/ wpłynie na cudze terytorium, to na jego pokładzie obowiązuje
prawo państwa, z którego pochodzi. Można rejestrować statki nie mając dostępu do morza.
Munus  obowiÄ…zek
Immunitas  wolny od obowiÄ…zku
Podmiot wchodzi w relacje z innymi podmiotami. Przedmiot jest tylko narzędziem wykonywania
czynności. Podmioty prawa państwowego:
·ð Osoba fizyczna  każdy czÅ‚owiek od urodzenia (poczÄ™cie) aż do naturalnej Å›mierci
·ð Osoba prawna  organizacja; skÅ‚ada siÄ™ z osób fizycznych bÄ…dz
prawnych, kapitału,
osobowości prawnej; od momentu rejestracji lub powołania ustawą
·ð Jednostka organizacyjna nieposiadajÄ…ca osobowoÅ›ci prawnej  organizacja, która nie posiada
osobowości prawnej (osoby prawne kulejące)
Zdolność prawna  zdolność do bycia podmiotem prawnym (uznane przez władzę państwową, która
to określa).
Zdolność do czynności prawnych  zdolność do wywoływania swoją działalnością skutków prawnych;
uzależnione od wieku i od kondycji psychicznej.
0-13 lat brak zdolności do czynności prawnych
13-18 lat ograniczona zdolność
18-śmierć pełna
Płód może nabyć majątek w spadku, ale pod warunkiem żywego urodzenia. Ale nie ma zdolności do
czynności prawnych, ale jest uprawniony do dokonywania drobnych czynności codziennych. Od 13 do
18 lat może dokonywać drobnych czynności codziennych i dysponować swoim zarobkiem (od 16 r.ż.
można na normalnych zasadach zatrudnić) o ile sąd tego nie ograniczy, ale do 16 r.ż. opiekunowie
dysponują zarobkiem dziecka w jego imieniu. Sąd może ograniczyć, gdy są to bardzo wysokie zarobki
lub alimenty/odszkodowania/kary pieniężne, które nałożone zostały przez sąd  sąd zarządza pójście
do pracy. Z ważnych powodów sąd może dozwolić małżeństwo od 16 r.ż.  w praktyce zazwyczaj ze
względu na poczęcie dziecka. Po zawarciu małżeństwa małoletni staje się pełnoletni w świetle prawa;
ma pełną zdolność do czynności prawnych, która po rozwodzie nie wygasa.
Pełna zdolność do czynności prawnych od 18 r.ż., choć nie jest tak naprawdę pełna, bo nie można np.
mieć broni czy zostać prezydentem.
Ubezwłasnowolnienie  ograniczenie zdolności do czynności prawnych przez sąd. Całkowicie  tak
jak u osób 0-13 lat. Częściowo jak u osób 13-18 lat. Coś takiego istnieje, bo rozeznanie może być
zaburzone przez nieumiejętne lub niedorozwinięte używanie mózgu. Dochodzi do
ubezwłasnowolnienia:
·ð W trakcie edukacji w przypadku niedorozwiniÄ™tego dziecka lekarz zauważa trudnoÅ›ci
·ð Na drodze spraw karnych  chorego psychicznie nie można ukarać, można umieÅ›cić w
zakładzie psychiatrycznym
·ð Przy sprawach spadkowych  żeby nie dopuÅ›cić do dziedziczenia
6 | S t r o n a
Wykład 5 07.11.2011
Organy osób prawnych (trójpodział władzy Monteskiusza)
WÅ‚adza PAC
STWO OSOBA PRAWNA
Ustawodawcza Parlament Zgromadzenie akcjonariuszy/udziałowców itp.
Wykonawcza RzÄ…d/prezydent ZarzÄ…d/prezes
SÄ…downicza SÄ…dy/ inne organy Organy kontrolne/Rada nadzorcza/Komisja rewizyjna
Rada nadzorcza działa permanentnie  w większych spółkach
Komisja rewizyjna działa 1-2 razy do roku  w mniejszych spółkach
Kolizje prawa w przestrzeni  na jednym terytorium obowiÄ…zujÄ… sprzeczne przepisy (np. w Polsce po
zaborach obowiązywały 5 różnych prawodawstw). W przypadku stykania się stron z różnych zaborów
dochodziło do kolizji, bo nie wiadomo było, które prawo należy stosować. Podobnie jest z
zawieraniem umów w Polsce z obcokrajowcami. Takie wątpliwości rozwiewają:
Prawo międzydzielnicowe prywatne  prawo cywilne
Polski kodeks prawny z 1932 r.  prawo karne
Ustawa 1965 r. Prawo prywatne międzynarodowe  wewnętrzne przepisy państwa rozwiązujące
kolizję między prawem obcym a krajowym, gdy dochodzi do relacji z obcym czynnikiem. Ustawa ta
podaje kilka zasad ogólnych, np. dla określenia pełnoletności stosuje się prawo pochodzenia. Często
ustawa ta odsyła do umów międzynarodowych lub łączników (pochodzenia, miejsca zdarzenia,
miejsca nieruchomości). Nie należy go mylić z prawem międzynarodowym publicznym  normy
wynikające z międzynarodowych umów regulujące stosunki między państwami, organizacjami
międzynarodowymi czy podmiotami nietypowymi (np. naród walczący o niepodległość).
Mogą też zaistnieć kolizje między prawem polskim a prawem europejskim, choć z zasady prawo
europejskie jest nad prawami krajowymi. Sprzeczność: Trybunały Konstytucyjne krajów typu Niemcy,
Francja, Wielka Brytania kwestionują zasadę wyższości prawa wspólnotowego nad krajowym.
Kolizja prawa w czasie
Powstanie normy
Koniec
np. uchwalenie
obowiÄ…zywania
Promulgacja Wejście w życie Obowiązywanie
ustawy
Proces legislacyjny
LEX RETRO NON AGIT ?! (prawo nie działa wstecz) VACATIO LEGIS
+-14 dni
(okres wolny od
obowiÄ…zywania)
Najważniejszy moment to moment promulgacji, czyli publikacji prawnej (w Dzienniku Ustaw,
Monitorze Polskim). Od tego momentu można domniemywać znajomości prawa  teoretycznie
wszyscy ludzie ją znają w myśl zasady IGNORANTIA IURIS NOCET  Nieznajomość prawa szkodzi (nie
można się powoływać na nieznajomość prawa). Choć nawet prawnicy nie znają wszystkich praw,
zasada ta obowiązuje, aby nie można było się tłumaczyć nieznajomością prawa. Każdy kraj ma
promulgator, również organizacje międzynarodowe (w UE dzienniki urzędowe Unii Europejskiej,
dzienniki urzędowe wspólnot europejskich).
W prawie karnym obowiÄ…zuje zasada  co nie jest zabronione, jest dozwolone . Zasada  prawo nie
działa wstecz nie zawsze obowiązuje, np. w przypadku zbrodni ludobójstwa w II WŚ  nie było
zakazu.
7 | S t r o n a
Jeśli nie ma określonego końca obowiązywania w samej normie, działa zasada LEX POSTERIOR
DEROGAT LEGI PRIORI  ustawa póz
niejsza odwołuje ustawy wcześniejsze.
Derogacja  odwołanie obowiązujących przepisów. W UE derogacja oznacza nieprzystąpienie do
strefy Euro.
y
ródła prawa  jak szukać przepisów prawa państwowego.
Strona sejmowa: http://isip.sejm.gov.pl
Są tam publikowane akty prawne zarówno obowiązujące, jak i uchylone. Jest to najlepsza strona, jeśli
chodzi o wiarygodność. Jest nam napisane, że internetowy system informacji prawnej nie jest
z
ródłem prawa  bo tylko papierowe dzienniki prawne są z
ródłem prawa, ze względu na to, że
Internet jest zawodny.
Portal lex polonica, rzetelny, można znalez
ć orzecznictwo czy literaturę.
Hierarchia aktów prawnych:
1. Ustawa zasadnicza  Konstytucja
2. Umowy międzynarodowe  ratyfikowane
3. Ustawy
4. Rozporządzenia (akty wykonawcze wyższego rzędu do ustaw)
5. Zarządzenia (akty wykonawcze niższego rzędu)
6. Uchwały, dekrety
7. Umowy międzynarodowe  techniczne
Dziennik Ustaw  najważniejszy organ promulgacyjny; nie jest dziennikiem, ze względu na codzienne
wpisy  jest prowadzony, gdy wchodzą nowe ustawy. Obecnie w Polsce produkuje się bardzo dużo
ustaw, co może prowadzić do dewaluacji (inflacji) ustaw. Dziennik zawiera ustawy, również
Konstytucję i budżet państwa co roku, umowy międzynarodowe. Nie publikuje się rozporządzeń UE
(bo to akt, którego nie wolno powtarzać w prawach krajowych, bo wiążą bezpośrednio, inaczej niż
dyrektywy, które zawierają postanowienie, które należy uregulować w regulacjach krajowych  nie
wiążą bezpośrednio i obowiązują, jeśli państwo członkowskie wprowadzi regulacje). Publikuje się
niektóre uchwały sejmu i senatu, np. o powołaniu na stanowiska, ustanowieniu regulaminu. Także
orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, gdyż jeśli TK orzekł nie zgodność z konstytucją, przepisy
niezgodne przestają obowiązywać. Ponadto obwieszczenia o opublikowaniu tekstu ujednoliconego
(czyli z naniesionymi wszystkimi dotychczasowymi nowelizacjami  zazwyczaj kodeksy w księgarniach
są ujednolicone, nie mają mocy prawnej, bo są to prywatne opracowania; w Polsce najważniejsze
wydawnictwo Weka) oraz obwieszczenia o sprostowaniu błędu w ustawie czy innym akcie.
Kodeksy to też ustawy, ale nie są zamknięte (przepisy karne nie tylko znajdują się w kodeksie karnym,
ale też w innych przepisach).
Teksty jednolite wydaje sejm  ustawy ze zmianami wydane urzędowo.
Drugi organ promulgacyjny Monitor Polski  uchwały sejmu, senatu, prezesa RM, RM, itp.
Następne są dzienniki urzędowe  przepisy resortowe, taryfikatory, itp.
Dzienniki urzędowe wojewódzkie  uchwały organów samorządowych  prawo partykularne
(wiążące na danym terenie).
Wykład 6 14.11.2011
Skorowidz
przepisów prawych
1918-2010
8 | S t r o n a
Skorowidz można znalez
ć w bibliotekach, jest to indeks nazw. Do roczników również dodaje się
skorowidz. Można zatrudnić prawnika.
Interpretacja przepisów prawnych stosuje się w celu uelastycznienia przepisów prawnych w związku
ze zmianami rzeczywistości.
Nie można stosować wykładni niezgodnej z przepisem prawa contra legem.
Å»ð WykÅ‚adnia autentyczna (autentyczny jest tylko tekst papierowy  ma wyższość nad
Internetem)  podana jest w samych przepisach na poczÄ…tku, jest powszechnie
obowiÄ…zujÄ…ca, dana przez ustawodawcÄ™.
Å»ð WykÅ‚adnia praktyczna (sÄ…dowa)  dokonywana w rozstrzygniÄ™ciach sÄ…dów lub administracji,
choć w Polsce nie ma prawa precedensu, więc wykładnia ta jest wiążąca jedynie strony w
sprawie.
Å»ð WykÅ‚adnia doktrynalna (naukowa)  opinie uczonych prawników. Znajduje siÄ™ w
podręcznikach, publikacjach naukowych. Nie ma mocy obowiązującej ani powszechnie ani w
sprawie. Nie można się na nią powoływać. Wykorzystywana jest często przez urzędników
jako praktyczna w rozstrzygnięciach, gdyż oni sami nie prowadzą działalności naukowej.
Å»ð WykÅ‚adnia gramatyczna (literalna/sÅ‚owna/dosÅ‚owna)  polega na ustaleniu znaczenia
zwrotów, wyrazów danego języka. Stosowana, gdy pojawiają się wątpliwości językowe;
rzadko w przepisach krajowych, częściej w tłumaczeniach umów międzynarodowych (umowy
wielostronne są zawierane w jednym języku, z którego należy je przetłumaczyć w celu
publikacji w Dzienniku Ustaw).
Å»ð WykÅ‚adnia logiczna  w praktyce nieużywana. Gdyż zazwyczaj ludzie powoÅ‚ujÄ… siÄ™ na
przepisy, a nie na logiczne myślenie. Polega na konstruowaniu norm, mimo że nie zostały one
zawarte w przepisach. A maiori ad minus  od większego do mniejszego  wykorzystywane,
gdy coś jest dozwolone (jeżeli wolno więcej, to i wolno mniej). A minori ad maius  od
mniejszego do większego  wykorzystywane, gdy coś jest zabronione (jeżeli nie wolno mniej,
to nie wolno i więcej).
Å»ð WykÅ‚adnia celowoÅ›ciowa  interpretowanie przepisów ze wzglÄ™du na cel, jaki majÄ… speÅ‚niać.
Å»ð WykÅ‚adnia historyczna  ze wzglÄ™du na genezÄ™ przepisów (bo realia obecne mogÄ… znacznie
się różnić od realiów, w których przepisy powstały).
Luki w prawie- brak unormowań w sytuacji, w której społeczeństwo się unormowań domaga.
Obecnie produkuje się nowe ustawy, wypełniające luki, co służy zwiększeniu chaosu w przepisach i
dewaluacji prawa. Inne rozwiÄ…zania w przypadku luk:
«ð Analogia legis  można stosować analogiczne ustawy
«ð Analogia iuris  można stosować ogólne zasady przyjÄ™tego porzÄ…dku prawnego (np. prawo
cywilne)
Metody te nie mogą być stosowane w prawie karnym ze względu na zasadę Nullum crimen sine lege,
nulla poena sine lege poenali  nie ma przestępstwa bez ustawy, nie ma kary bez ustawy karnej  co
nie jest zabronione, jest dozwolone.
Poenali [penali]
Kryminogenny  sprzyjający powstawaniu przestępstw. Penalizacja  ukarnienie (wprowadzenie kary
za coÅ›)
Zapobieganiu lukom w prawie służą klauzule generalne  zwroty niedookreślone w przepisach
prawa, np. określenie  zgodnie z zasadami współżycia społecznego .
Prawo administracyjne reguluje sprawy organizacyjne w państwie, normy, które służą wykonaniu
zadań organizacyjnych w państwie. Reguluje zarówno organizację władzy państwowej i
samorządowej jak i jej działanie.
Część ogólna  reguluje organizację aparatu administracji i sposób działania tego aparatu.
Część szczególna  reguluje funkcjonowanie poszczególnych resortów
9 | S t r o n a
Istotą prawa administracyjnego jest imperium, czyli władza, jaką ma organ administracji nad innymi
organami i nad stronami postępowania. Ponadto w prawie administracyjnym ważna jest hierarchia.
W prawie cywilnym jest odwrotnie  swoboda zawierania umów i równość stron.
Działalność administracji:
Administracja zajmuje się wydawaniem aktów administracyjnych, które różnią się tym od aktów
prawnych, że akty prawne obowiązują wszystkich, a akty administracyjne to są rozstrzygnięcia
wydane na podstawie przepisów.
I. Akty administracyjne  postanowienia na podstawi przepisów:
1. Konstytutywne  powodują powstanie nowych stosunków prawnych, nowych praw lub
obowiązków (np. decyzja administracyjna)
2. Deklaratywne  nie powodują powstania nowych stosunków prawnych (np. wydanie
aktu zgonu)
II. Wydawanie porozumień administracyjnych  gdy organy są równe sobie
III. Wydawanie aktów normatywnych  władza wykonawcza wydaje normę prawną z delegacji
ustawowej, czyli od parlamentu.
IV. Wykonywanie czynności materialno-technicznych  dokumentowanie spraw, prowadzenie
akt spraw. Robi się to dla bezpieczeństwa, dla ochrony przed nadużyciami pracowników.
Władza ustawodawcza  ustawy, delegacja ustawowa (daje władzy wykonawczej możliwość
tworzenia aktów wykonawczych do ustawy)
WÅ‚adza wykonawcza  akty normatywne (wykonawcze)
Wykład 7 21.11.2011
Postępowanie administracyjne  podział ze względu na przepisy:
·ð Ogólne  reguluje kodeks postÄ™powania administracyjnego (kpa 1960)
·ð Szczególne  regulowane innymi ustawami:
ðð Samoistne  regulujÄ… inne ustawy niż kpa
ðð Niesamoistne  częściowo kpa + inne ustawy
Podział wynikający ze sposobu rozstrzygania spraw:
Å»ð Zwyczajne 2 instancyjne
I. 1 instancja (na wniosek/ z urzędu, decyzja o rozpoczęciu postępowania,
postępowanie wyjaśniające przy użyciu legalnych dowodów  np. dokumenty
wydane przez podmioty prywatne, zeznania stron, świadków, biegłych, opinie
biegłych, oględziny miejsc i rzeczy  obowiązuje zasada równoważności środków
dowodowych, następnie wezwanie stron do wypowiedzenia się na temat akt 
 publikacja akt ; następnie wydanie decyzji 1 instancji; 14 dni na odwołanie do 2
instancji)
II. 2 instancja (decyzja 2 instancji jest zawsze prawomocna, czyli ostateczna, kończąca
postępowanie zgodnie z zasadą RES IUDICATA  zasada rzeczy osądzonych;
odwołanie do 2 instancji wysyła się do organu 1 instancji, który może zmienić decyzję
w ciągu 7 dni, następnie wysyła do 2 instancji)
Å»ð Nadzwyczajne
Służy podważeniu decyzji ostatecznej  można je przeprowadzić, jeżeli decyzja rażąco narusza
prawo (zmiana decyzji) lub procedura wydania decyzji narusza prawo (wznowienie
postępowania).
Postanowienia się różnią od decyzji tym, że nie rozstrzygają sprawy, a środkiem odwoławczym na
postanowienie jest zażalenie, na które jest 7 dni. Przy pomyleniu nazw (zażalenie/odwołanie) nadal
dokument jest ważny, bo rozpatruje się urzędowo dokumenty na podstawie treści, a nie formy.
Termin 14 dni można uchylić.
10 | S t r o n a
Decyzja administracyjna składa się z:
1. Podstawy prawnej
2. Osnowy (rozstrzygnięcia)
3. Uzasadnienia aktywnego i prawomocnego  musi być tylko, gdy nie jest zgodna z żądaniami
stron
Ponadto:
«ð Data i miejsce
«ð Oznaczenie stron (organ, strony)
«ð Pouczenie
«ð Podpis
Właściwość organów administracji  kompetencja:
ðð Ze wzglÄ™du na przedmiot sprawy  wÅ‚aÅ›ciwość rzeczowa
ðð Ze wzglÄ™du na terytorium rozstrzygania sprawy  wÅ‚aÅ›ciwość miejscowa
ðð Ze wzglÄ™du na szczebel sprawy  wÅ‚aÅ›ciwość funkcjonalna
Wyłączenie organu  odsunięcie organu od prowadzenia postępowania, są to sytuacje gdy jest to
organ kompetentny, ale z jakichś przyczyn nie powinien prowadzić sprawy. Zasada NEMO IUDEX IN
CAUSA SUA  nikt sędzią we sprawie własnej. Organ nie może rozstrzygać spraw dotyczących siebie,
organu nadrzędnego, krewnych, powinowatych,
Krewni to osoby, z którym ma się wspólną krew, czyli z którymi ma się wspólnego członka:
W linii prostej  wstępni (osoby, które są w starszych pokoleniach), zstępni (osoby, które są w
młodszych pokoleniach)
W linii bocznej  rodzeństwo i krewni rodzeństwa
Powinowaci  krewni współmałżonka
Współmałżonek
Przysposobieni  dzieci adoptowane; przy przysposobieniu pełnym dziedziczenie wygląda jak przy
własnym dziecku, a w niepełnym nie dziedziczy po dalszych krewnych.
Ustanowienie opieki  nie nabywa siÄ™ praw rodzicielskich, np. rodzina w stosunku do sieroty.
Spory kompetencyjne  spory o właściwość: mogą wynikać z błędnej interpretacji przepisów lub
zawiłości, co do tego, kto ma rozpatrzyć:
ªð Pozytywne  wiÄ™cej niż 1 organ chce rozpatrywać sprawÄ™  w tym przypadku organ
nadrzędny stwierdza, który rozpatrzy sprawę
ªð Negatywne  nikt nie chce, na wniosek stron organ nadrzÄ™dny decyduje, kto to rozpatrzy
Mogą też dotyczyć sporów ze względu na terytorium, gdy np. nieruchomość się znajduje na
pograniczu 2 gmin.
Strony postępowania
Podmioty na prawach stron:
Organizacje społeczne
Prokurator
Podmioty i strony postępowania
podmiot = org społeczne  by mogła brać udział w postępowaniu musi być do niego dopuszczona na
prawach strony (org. ekologiczne); są 2 podmioty które mogą się zawsze włączyć do postępowania
bez dopuszczenia: prokurator (w przypadku zagrożenia naruszenia prawa) i rzecznik praw
obywatelskich (zagrożenie osobowe)
Prokurator zazwyczaj tylko w postępowaniu nadzwyczajnym bierze udział.
strony = podmiot, osoba fizyczna lub prawna, którego interesu prawnego dotyczy postępowanie,
oraz każdy kto chce wydania decyzji przez organ.
11 | S t r o n a
Decyzja kończy postępowanie przez organ, natomiast w trakcie postępowania wydaje się
postanowienie, np. o opłatę skarbową, przedstawienie dowodu; postanowienie nie rozstrzyga
sprawy; środkiem odwoławczym do postanowienia jest zażalenie (7 dni od wydania postanowienia).
W postępowaniu skarbowym nie ma ugody.
Wykład 8 28.11.2011
8 zasad postępowania administracyjnego:
1. Zasada praworządności  organy państwowe działają zgodnie i na podstawie prawa;
wspomina o tym kpa i konstytucja
2. Zasada pogodzenia interesu obywateli i interesu społecznego  nie dyktuje priorytetu
żadnego z nich, ma je pogodzić
3. Zasada prawdy obiektywnej  należy przyjąć prawdę przedmiotową, a nie prawdę
podmiotową ani formalną (wynikającą z przepisów); ustalenie stanu faktycznego
4. Zasada czynnego udziału stron postępowania  spraw nie rozstrzyga się zaocznie, ale
umożliwia się stronom udział w postępowaniu (wypowiedzenie się, co do materiału
dowodowego, uzupełnienie go); strona nie musi skorzystać z tego prawa, ale postępowanie
prowadzi siÄ™ dalej
5. Zasada udzielania pomocy prawnej  organy administracji powinny informować o
obowiązujących przepisach, żeby strony nie doznały szkody z tytułu nieznajomości prawa;
również odzwierciedleniem tej zasady jest wskazanie podstawy prawnej w decyzjach i
postanowieniach
6. Zasada szybkości i prostoty postępowania  organy powinny działać wnikliwie i szybko, dążąc
do najprostszego rozstrzygnięcia sprawy; wg przepisów szybko w postępowaniu ogólnym 
sprawę należy rozstrzygnąć niezwłocznie(ok. 2 tyg. w praktyce), do 1 miesiąca, a w sprawach
zawiłych do 2 miesięcy.
7. Zasada pisemności  regułę stanowi pisemne załatwienie sprawy; kpa jednak pozwala na
składanie podań ustnie do protokołu, telegrafem, pocztą elektroniczną, dalekopisem itp.;
dopuszczalne są czynności ustne, ale i tak trzeba je zaprotokołować, co się rzadko zdarza,
chyba że nie ma innego wyjścia (analfabetyzm, problemy zdrowotne związane z pisaniem lub
czytaniem). Poczta elektroniczna również jest drukowana.
8. Zasada trwałości decyzji ostatecznej  opiera się na zasadzie RES IUDICATA  rzecz osądzona
 nie można próbować dalej po wykorzystaniu trybu dwuinstancyjnego, wyjątkiem jest
postępowanie nadzwyczajne
Prawo karne
Prawo karne to przepisy określające czyny społecznie niebezpieczne i sankcje za popełnienie takich
czynów. Często są to przepisy eliminujące czyny zagrażające władzy.
Przestępstwo to czyn zagrożony karą w momencie jego popełnienia. Obowiązuje zasada: co nie jest
zabronione jest dozwolone.
Funkcje (cele) prawa karnego:
·ð Represyjna prawa karnego  nakÅ‚ada kary
·ð Prewencja generalna  sÅ‚uży odstraszeniu ogółu spoÅ‚eczeÅ„stwa od popeÅ‚niania przestÄ™pstw i
kształtowaniu sumienia
·ð Prewencja specjalna  oddziaÅ‚ywanie na osobÄ™ sprawcy przestÄ™pstwa
·ð Resocjalizacyjna  przywrócenie do spoÅ‚eczeÅ„stwa
12 | S t r o n a
y
ródła prawa karnego:
Kodeks karny z 1997 r.
Kodeks karny składa się z:
ðð Część ogólna  omawia pojÄ™cia wÅ‚aÅ›ciwe dla dalszych działów  zasady odpowiedzialnoÅ›ci
karnej, definicja przestępstwa itp., zasady wymierzania kar.
ðð Cześć szczególna  poszczególne przestÄ™pstwa i kary
ðð Część wojskowa  specyficzne przestÄ™pstwa, które mogÄ… popeÅ‚nić tylko wojskowi
Kodeks karny to przepisy materialne (mówią, co jest materią).
Przepisy materialne są zawarte również w innych ustawach, np. obrót narkotykami wśród młodzieży,
więc z nich się sądzi, a nie z prawa karnego. Wszelkie takie przepisy uzupełniają kodeks karny.
Przepisy prawa karnego formalnego:
Kodeks postępowania karnego  reguluje procedurę postępowania karnego
Kodeks karny wykonawczy  reguluje stosowanie prawa karnego
Co jest konieczne, aby zaistniało przestępstwo:
Å»ð PrzesÅ‚anka przedmiotowa (obiektywna)  popeÅ‚nienie czynu zabronionego w ustawie
Å»ð PrzesÅ‚anka podmiotowa (subiektywna)  wina sprawcy (stosunek psychiczny sprawcy do
popełnionego czynu)
Żeby odpowiadać prawnie musi być przynajmniej wina nieumyślna (dokonanie czynu na skutek
lekkomyślności lub niedbalstwa).
Wina umyślna:
üð Z zamiarem bezpoÅ›rednim  kiedy wola sprawcy jest ukierunkowana na popeÅ‚nienie danego
czynu
üð Z zamiarem poÅ›rednim  kiedy sprawca sÄ…dzi, że skutku przestÄ™pnego uniknie, ale siÄ™ na
niego godzi, np. przy napadzie na bank sprawca liczy, że strażnik banku się nie będzie stawiał,
ale w razie czego go zabije
Określenie zamiaru ma dosyć istotne znaczenie dla określenia winy.
Wykład 9 05.12.2011
Poza sprawcą odpowiada też pomocnik, podżegacz i prowokator w granicach swojego zamiaru.
Pomocnik  ułatwia w popełnieniu przestępstwa
Podżegacz  zachęca do popełnienia przestępstwa, np. zleca przestępstwo
Prowokator  manipuluje, stwarza sytuację, nakłania inną osobę, żeby swoim działaniem
spowodowała czyn nielegalny
Przestępstwa:
·ð Zbrodnie  zagrożone karÄ… powyżej 3 lat pozbawienia wolnoÅ›ci
·ð WystÄ™pek  do 3 lat pozbawienia wolnoÅ›ci, ujÄ™te w kodeksie karnym
·ð Wykroczenia  do 30 dni aresztu/do 30 stawek grzywny  w kodeksie wykroczeÅ„
Karnie odpowiada się od 17 roku życia. W przypadku szczególnych przesłanek, sąd może orzec
odpowiedzialność karną od 15 roku życia. Osób niepoczytalnych nie można w ogóle skazać, można
orzec o izolacji w zakładzie psychicznym itp.
Kontratypy przestępstw  obrona konieczna, stan wyższej konieczności, błąd co do znamion lub
okoliczności, nieświadomość bezprawności czynu, ryzyko sportowe, eksperyment naukowy
Obrona konieczna  odparcie bezprawnego ataku na dobro chronione prawem, przy spełnieniu
przesłanek:
·ð Odpierany atak musi być bezprawny
·ð Dobro musi być chronione prawem
13 | S t r o n a
·ð Musi nastÄ…pić bezpoÅ›rednio w momencie ataku
·ð Åšrodki użyte do obrony muszÄ… być współmierne do zagrożenia
Stan wyższej konieczności  naruszenie czyjegoś dobra niższej wartości dla dobra wyższej wartości
Dyskusyjna jest hierarchia wartości
Np. naruszenie czyjegoś mienia, żeby chronić swoje życie
Błąd co do znamion lub okoliczności
Nieświadomość bezprawności
Eksperyment naukowy  typowym przykładem są eksperymenty medyczne; są dobrowolne, wybiera
się pacjentów, którzy niewiele mają do stracenia, w każdej fazie można odstąpić od eksperymentu.
Ryzyko sportowe  sport musi być legalny i uprawiany regulaminowo.
Kary w prawie karnym:
·ð Grzywna w stawkach dziennych (stawka dzienna, min. 10 zÅ‚ maks. 2000 zÅ‚, maks. 360 stawek,
w przypadku recydywy 540)  w przypadku niewypłacalności zamienia się na areszt
·ð Ograniczenie wolnoÅ›ci
·ð Pozbawienie wolnoÅ›ci (zakÅ‚ady zamkniÄ™te, półotwarte, otwarte, areszt domowy  do 0,5
roku)  orzekana do 15 lat, powyżej 15 lat jest formą kwalifikowaną; W Polsce nie ma kary
dożywocia bezwzględnego, dożywocie jest od 1997 r.
W Polsce zniesiono karę śmierci, bo:
Zmiana systemu politycznego  żeby nie karać zbrodniarzy stalinowskich
Kandydatura do UE  kraje UE podpisują traktat o niestosowaniu kary śmierci
Najpoważniejszy argument przeciwko karze śmierci, to zbyt duża władza w rękach sędziego.
W prawie karnym również stosuje się środki karne  służą lepszemu wykonaniu kary i uniknięciu
popełniania przestępstw:
1. Pozbawienie praw publicznych  polega na pozbawieniu czynnego i biernego prawa
wyborczego, pozbawienie odznaczeń, degradacja do stopnia szeregowca, zakaz piastowania
niektórych stanowisk w państwie np. za szpiegostwo
2. Zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania zawodu, prowadzenia działalności
gospodarczej  za nadużycia zawodowe i przestępstwa gospodarcze
3. Zakaz prowadzenia pojazdów  za przestępstwa drogowe
4. Przepadek mienia  przedmioty podlegające przepadkowi: nielegalne bez pozwolenia (broń
palna), służące wykonaniu przestępstwa (np. samochód), pochodzą z przestępstwa
(pieniądze), kupione za środki z przestępstwa
5. ObowiÄ…zek naprawienia szkody  pochodzÄ…cy z prawa cywilnego
6. Nawiązka  kara pieniężna, zapłata na rzecz organizacji społecznej, opiekującej się np.
ofiarami przestępstw
7. Świadczenie pieniężne  zapłata na rzecz innego podmiotu
8. Podanie wyroku do publicznej wiadomości  w przypadku skrajnych przestępstw  np.
celebryci lub wyjątkowo odrażające przestępstwa
Wykład 10 12.12.2011
Zbieg przestępstw  popełnienie kilku przestępstw jednocześnie.
14 | S t r o n a
Absorbcja  wymierzenie kary według górnej granicy wyroku najcięższego przestępstwa (w
przypadku zbiegu przestępstw).
W krajach anglosaskich jest kumulacja wyroków.
Nadzwyczajne złagodzenie kary  np. zawieszenie wykonania kary za młody wiek sprawcy, pomoc w
śledztwie, okazywanie skruchy
Nadzwyczajne zaostrzenie kary  za mataczenie, utrudnianie śledztwa, nieokazywanie skruchy.
Zawieszenie wykonania kary  przez dany okres kara nie jest wykonywana, a jeśli przestępca nie
popełni w tym czasie podobnego przestępstwa, kara jest darowana.
Zatarcie skazania  można wnioskować po 10 lub 5 latach od wykonania lub darowania kary.
Skutkuje ono tym, że można kłamać na temat swojej karalności.
Akt łaski  stosuje go prezydent państwa. Dotyczy kary pozbawienia wolności.
Przedawnienie karalności przestępstwa  od 3 do 30 lat po popełnieniu przestępstwa; nie można
skazać po tym czasie.
Przedawnienie wykonania kary  od 10 do 30 lat.
Zbiorowy akt łaski  amnestia  zazwyczaj stosowana, by zwolnić miejsca w więzieniach.
Obecnie w więzieniach jest ok. 80 000 osób
Abolicja  czasowe uchylenie karalności jakiegoś czynu, stosowana, by skończyć popełnianie jakiegoś
przestępstwa.
Depenalizacja  trwałe uchylenie karalności  likwidacja kary.
Prawo cywilne  regulują stosunki majątkowe i niektóre stosunki osobiste między równorzędnymi
podmiotami.
Ius civile
Civis  obywatel
V w.p.n.e. poczÄ…tki prawa cywilnego
W krajach o gospodarce rynkowej funkcjonujÄ… 2 zasady:
Zasada równości podmiotów  przywrócona z 1990 r.: żaden podmiot nie jest przez prawo
preferowany, wcześniej uprzywilejowane były Jednostki Gospodarki Uspołecznionej (wygrywały
konkurencjÄ™ z podmiotami prywatnymi)
Zasada swobody umów  można zawierać wszelkiego rodzaju umowy, byle by były zgodne z prawem:
a) Zasada swobody kontraktowania  można zawierać umowy, albo nie (wyjątek:
przedsiębiorstwa o charakterze publicznym, np. przewoz
nicy, przedsiębiorstwa oczyszczania)
b) Zasada swobody wyboru kontrahenta  można sobie samemu wybrać kontrahenta (wyjątek:
inwestycje publiczne  wybór musi odbyć się przez przetarg)
c) Swoboda wyboru treści i formy umowy  ze względu na treść mogą być umowy dowolne, ale
zgodne z prawem; rodzaje: nazwane (wymienione w przepisach prawa), nienazwane
(niewymienione w przepisach), mieszane (łączą elementy wielu umów, np. umowa
hotelowa). Formy  rodzaje:
·ð Dorozumiana (umowa wyrażana za pomocÄ… samej czynnoÅ›ci albo gestu)  do 2000 zÅ‚
chyba, że przepisy stanowią inaczej,
·ð Ustna (za pomocÄ… słów)
·ð Notarialna (akt notarialny lub forma pisemna z podpisem)  wymagana zazwyczaj
pod rygorem nieważności umowy
Prawo cywilne kc 1964/1990
1990 r. najważniejsza nowelizacja ze względu na zmianę gospodarki na rynkową
15 | S t r o n a
4 działy prawa cywilnego:
I. Część ogólna
II. Prawo rzeczowe
a. Własność (4)
b. Użytkowanie wieczyste (1)
c. Ograniczone prawa rzeczowe (5)
III. ZobowiÄ…zania
a. y
ródła zobowiązań (4)
b. Wygaśnięcie zobowiązań (11)
c. Pojęcia
IV. Spadki
a. Dziedziczenie ustawowe
b. Dziedziczenie testamentowe
c. Pojęcia
Pojęcia w części ogólnej:
Osoba fizyczna
Osoba prawna
Kres osoby:
Osoba fizyczna  śmierć stwierdzona w akcie zgonu na podstawie śmierci mózgowej lub w akcie
sądowym, gdy ciało zostało zniszczone np. ktoś się spali i są na to świadkowie lub sądowe orzeczenie
o uznaniu za zmarłego.
Osoba prawna  wykreślenie z rejestru.
Uznanie za zmarłego:
Po 10 latach można uznać osobę, która zaginęła
Po 5 latach zaginionego po 70 r. ż.
Nie można uznać za zmarłego osobę młodą do momentu ukończenia 23 lat
Po 6 miesiącach od dnia katastrofy morskiej, powietrznej, innej lub od dnia, kiedy statek powinien był
przybyć do portu docelowego
Po 1 roku od dnia ustania innego niebezpieczeństwa, np. tsunami, działania wojenne
Gdy w tym samym momencie ginie wiele osób, mają one wpisany w akcie zgonu ten sam czas.
Pojęcie mienia:
Własność (najpełniejsze prawo do rzeczy)i inne prawa majątkowe (prawa względne, itp.).
MajÄ…tek obejmuje dobra:
Materialne  rzeczy
Niematerialne  prawa takie jak autorskie (niezbywalne), własności przemysłowej (patentowe, know-
how, wzory użytkowe, znaki towarowe), osobiste (zdrowie, cześć, itp.)
Prawa autorskie majÄ…tkowe (przez 70 lat  prawa do utworu)
Prawo z patentu 20 lat chronione są tylko na drodze prawnej  można pozwać za produkcję wg
patentu
Prawa ponad terminowe zwiÄ…zane z badaniem wynalazku
Umowa know-how: utrzymywanie w tajemnicy jakieś rozwiązanie techniczne  można pozwać tylko
za bezprawne ujawnienie tajemnicy, ale nie za wymyślenie równolegle tego samego patentu
Wzory użytkowe  nowa forma starego rozwiązania
Wykład 11 19.12.2011
16 | S t r o n a
Rzeczy:
1. Nieruchome
a) Grunty, częścią składową są rośliny
b) Budynki najczęściej stanowią część składową gruntów  obiekt trwale związany z
gruntem
c) Lokale własnościowe w budynkach
2. Ruchome
a) Oznaczone
·ð Co do tożsamoÅ›ci  nie można ich zastÄ…pić innymi (np. dzieÅ‚a sztuki) 
jesteśmy zobowiązani do oddania żeby tych samych, ale fizycznie nie takich
samych
·ð Co do gatunku  można je zastÄ™pować innymi (np. pieniÄ…dze)  jesteÅ›my
zobowiązani do oddania rzeczy takiej samej, ale nie tej samej; przy pożyczce
zachodzi zobowiązanie zwrotu, a przedmiot przechodzi na własność
pożyczającego Komentarz [M1]: Podział ten może
wynikać z postaci rzeczy lub z umowy
między stronami; zwierzęta traktuje się
Część składowa rzeczy  nie jest traktowana przez prawo jak rzecz, np. silnik samochodu  kupując różnie, mogą być zaliczane do obu kategori
samochód nie trzeba sprawdzać, czy ma silnik itp., bo musi mieć jako przedmiot obrotu
Przynależność  rzecz ruchoma, która ułatwia korzystanie z rzeczy głównej, np. klucz
Pożytki z rzeczy (fructus łac.  owoc)  pożytki naturalnie rozmnażające się bez ingerencji człowieka
np. płody roślin i zwierząt
Pożytki prawne (cywilne/cywilno-prawne)  rozmnażają się, bo prawo na to pozwala np. pieniądze
Grunty mogą dać oba rodzaje pożytku  naturalne (płody rolne) i prawne (dzierżawa).
Przedstawicielstwo  reprezentowanie
Przedstawiciel  osoba reprezentująca jakiś podmiot lub organ, gdy ten nie może lub nie chce sam
tego robić.
Przedstawicielstwo:
ðð Ustawowe  ustawa wymaga, np. ustawa wymaga, żeby maÅ‚oletni nie majÄ…cy zdolnoÅ›ci do
czynności prawnych są reprezentowane przez rodziców
ðð PeÅ‚nomocnictwo (plenipotencja)  dobrowolne przedstawicielstwo wynika z woli osoby
reprezentowanej, która nie chce sama się reprezentować
·ð Ogólne  dokonuje czynnoÅ›ci zwykÅ‚ego zarzÄ…du w imieniu osoby reprezentowanej,
np. sklepowa w sklepie
·ð Szczególne  umocowanie kogoÅ› do wykonywania czynnoÅ›ci przekraczajÄ…cych zwykÅ‚y
zarzÄ…d, np. sklepowa sprzedaje lokal sklepu
Plenus  pełen, potentia  moc
Pełnomocnictwa należy udzielić w formie pisemnej. W przypadku szczególnego  w takiej formi, w
jakiej zachodzi czynność pełnomocnictwa.
Pełnomocnik rzekomy  osoba działająca jak pełnomocnik, ale nie mająca pełnomocnictwa  jej
czynności są nieważne. Może wymagać np. z oszustwa, z wygaśnięcia pełnomocnictwa, z
przekroczenia swoich kompetencji.
Osoba pozostająca w lokalu i wykonująca czynności zwykłego zarządu, domniema się, że jest
umocowana.
Prawa rzeczowe  prawa, jakie istniejÄ… do rzeczy
Rodzaje:
·ð WÅ‚asność  najpeÅ‚niejsze prawo do rzeczy, nieograniczona w czasie, uprawnienia:
1. Ius possidendi  prawo posiadania
17 | S t r o n a
2. Ius utendi  prawo korzystania z rzeczy (należy korzystać zgodnie z przeznaczeniem
rzeczy)
3. Ius fruendi  prawo czerpania pożytków (poza przypadkami surowców
koncesjonowanych przez prawo)
4. Ius disponendi  prawo rozporządzania (najtrwalsze prawo, stanowi o własności, bo
pozostałe prawa właściciel może przenieść na najemców; można kupując przedmiot nie
korzystać w ogóle z pozostałych praw)
·ð Użytkowanie wieczyste
·ð Ograniczone prawa rzeczowe
Posiadanie  faktyczne władanie rzeczą:
üð Samoistne  wÅ‚aÅ›ciciel, znalazca
üð Zależne  najemca, dzierżawca
üð W dobre wierze  wÅ‚aÅ›ciciel, najemca, dzierżawca  ich posiadanie jest uprawnione
üð W zÅ‚ej wierze  zÅ‚odziej  posiadanie nie chronione prawem
Dzierżyciel  włada rzeczą, ale dla kogoś innego
Kradzież używania rzeczy  często nie powoduje naruszenia prawa posiadania rzeczy, ale bezprawne
korzystanie z rzeczy może powodować utratę korzyści z rzeczy lub zużycie rzeczy.
Ochrona własności
Roszczenia:
üð Windykacyjne  sÅ‚uży wydobyciu posiadania od osoby, która naruszyÅ‚a prawo wÅ‚asnoÅ›ci
üð Negatoryjne - sÅ‚uży do ochrony wÅ‚asnoÅ›ci przed innym naruszeniem niż wÅ‚asnoÅ›ci
Obrona konieczna  w momencie naruszenia
Samopomoc  metoda przywrócenia stanu poprzedniego lub sposób ochrony przed następnymi
naruszeniami, kiedy już nastąpiło naruszenie, nie wolno stosować przemocy wobec osób, można
stosować niezwłocznie w przypadku rzeczy nieruchomych, a w przypadku ruchomych natychmiast
Metody nabycia własności:
Pierwotne  nabywca traktowany jakby był 1 właścicielem, nie wchodzi w prawa poprzedniego
właściciela
Pochodne  prawa i obowiązki nabywcy są kontynuacją praw i obowiązków poprzedniego właściciela
Przypadki pierwotnego nabycia rzeczy:
«ð Znalezienie rzeczy ( w wielu przypadkach ograniczone przez prawo np. jeżeli rzecz ma
właściciela  właściciel wypłaca za znalezienie 10% wartości znalez
nego, po 2 tyg. Jest
traktowane jak kradzież, dotyczy tylko rzeczy porzuconych)
«ð WywÅ‚aszczenie/nacjonalizacja/komunalizacja  nabywa skarb paÅ„stwa bÄ…dz
gmina
«ð Przetworzenie rzeczy  jeÅ›li ktoÅ› przetworzy surowiec, to rzecz przetworzona jest wÅ‚asnoÅ›ciÄ…
przetwarzającego, a właściciel surowca może mieć roszczenie co do surowca
«ð Zasiedzenie  musi stwierdzić sÄ…d, nie może być przerwane postÄ™powaniem sÄ…dowym
Zasiedzenie rzeczy W dobrej wierze W złej wierze
Rzeczy nieruchomej 20 lat 30 lat
Rzeczy ruchomej 3 lata Nie da się  ze względu na kradzież
Nabycie w sposób pochodny:
ªð Przeniesienie wÅ‚asnoÅ›ci w drodze umowy (sprzedaż, zamiana, darowizna)
NEMO PLUS IURIS TRANSFERERE POTEST, QUAM IPSE HABET  nikt więcej praw przenieść
może niż sam ma  naruszenie tej zasady jest istotą wszelkich nadużyć gospodarczych
18 | S t r o n a
Utrata własności
Przeniesienie na innÄ… osobÄ™ w drodze umowy
Wywłaszczenie administracyjne, nacjonalizacja, komunalizacja
SÄ…dowe orzeczenie przepadku mienia  w sprawach karnych
Zrzeczenie się nieruchomości  np. w przypadku konserwowanego zabytku
Porzucenie rzeczy ruchomych
Wyrojenie się pszczół  przepis kazuistyczny  określający konkretny przykład sytuacji
Kazuistyka
A
ac. Casus  przypadek
Wykład 12 09.01.2012
Współwłasność
1. A
ączna (niepodzielnej ręki)  są współwłaściciele, ale nie ma udziałów, nie są wyodrębnione,
nie można nimi osobno zarządzać i rozporządzać; wszyscy współwłaściciele muszą razem
rozporządzać (w przypadku spraw wykraczających poza zwykły zarząd); np. wspólnicy spółki
cywilnej na majątku spółki, tak samo komandytowej i jawnej; małżonkowie. Aby znieść łączną
należy określić udziały w rzeczy, zazwyczaj równe (przekształcić w zwykłą) chyba, że sąd
ustali, że komuś się należy więcej, bo więcej wniósł. Robi się tak m.in. przypadku spraw o
dziedziczenie majątku zmarłego małżonka  sąd rozporządza tylko majątkiem zmarłego
małżonka, czyli połową majątku całego. Znoszenie łącznej  podział fizyczny rzeczy (np.
pieniądze), przyznanie rzeczy wspólnej jednemu z obowiązkiem spłaty pozostałej (jak nie
można podzielić, np. zwierzyna, gospodarstwo, gdy nieekonomiczne jest podzielenie go),
podział cywilny  sprzedaż rzeczy wspólnej i podział pieniędzy między właścicieli (gdy nie ma
pieniędzy na spłatę części rzeczy).
2. W częściach ułamkowych (zwykła)  każdy współwłaściciel ma prawo do ułamka wartości
przedmiotu, nie do części fizycznej, ale idealnej; najczęściej powstaje na skutek dziedziczenia
Użytkowanie wieczyste  pośrednie pomiędzy własnością, a ograniczonym prawem rzeczowym; jest
na rzeczy cudzej, dotyczy gruntów (Skarbu państwa w postaci np. gminy-właściciel -> osoba fizyczna
lub prawna- użytkownik wieczysty). Użytkownik może korzystać, czerpać pożytki i płaci czynsz.
Zazwyczaj jest na 99 lat, ale nie mniej niż 40. Jest zbywalne i dziedziczne. Użytkownik zbywa prawo
użytkowania wieczystego. W umowie określa się sposób użytkowania, można wypowiedzieć
wcześniej umowę, jeśli korzysta niezgodnie z przeznaczeniem. Nie ma mowy o zasiedzeniu. Po 99
latach grunt wraca do właściciela. Budynki gmina może wykupić za ź wartości. Powstało ono po IIWŚ
w komunizmie, aby ograniczać własność prywatną i jest to najczęstsza forma posiadania gruntów na
ziemiach odzyskanych, bo nie było pewne, czy one będą należeć do Polski.
Ograniczone prawa rzeczowe  prawa na rzeczy cudzej:
1. Użytkowanie  może być na jakiejkolwiek rzeczy, zarówno ruchomej jak i nieruchomej, na
prawach lub na pieniądzach; na prawach  np. użytkowanie na znaku towarowym, na
patencie; na pieniądzach. Przedmiot może być własnością kogokolwiek, nie tylko skarbu
państwa. Może być odpłatne lub nie (wieczyste jest zawsze płatne). Może być prawem
terminowym lub bezterminowym, a termin może być dowolny. Niezbywalne i niedziedziczne
 wygasa ze śmiercią użytkownika lub nieużytkowaniem przez 10 lat.
·ð  PrawidÅ‚owe  na rzeczach oznaczonych co do tożsamoÅ›ci, których nie można
innymi zastąpić, np. grunty
·ð  NieprawidÅ‚owe  na rzeczach oznaczonych co do gatunku, zastÄ™powalne innymi,
np. pieniądze  nieprawidłowe, bo rzecz przechodzi na własność użytkownika i
powstaje zobowiÄ…zanie zwrotu rzeczy takiej samej, ale nie tej samej
19 | S t r o n a
2. Zastaw  właściciel rzeczy jest wierzycielem; rzecz można oddać osobie trzeciej, nie tylko
wierzycielowi; rzecz służy zaspokojeniu wierzyciela, nie przechodzi ona na własność w
przypadku niespłacenia długu, ale można ją zbyć, może pokryć odsetki długu i koszty procesu
egzekucji. Nie każdy przedmiot jest wygodnie zastawić. Dlatego wymyślono zastaw
rejestrowy (np. w przypadku samochodów)  należy wpisać do rejestru zastawów w sądzie,
dzięki temu można sprawdzić czy to, co kupujemy, jest zastawiony. Zastaw można zbyć. Na
okrętach morskich jest rejestr okrętowy. Jest jeszcze zastaw ustawowy  z ustawy niektóre
osoby mają zastaw na danej rzeczy, jeśli wejdą w jej posiadanie, np. hotelarz ma zastaw z
ustawy na rzeczach wniesionych do hotelu, przewoz
nik na rzeczach przeznaczonych do
przewozu, właściciel wynajmowanego mieszkania na rzeczach w mieszkaniu, spedycja na
rzeczach przeznaczonych do spedycji.
3. Hipoteka  zabezpieczenie wierzytelności rzeczą nieruchomą, polega na wpisie do księgi Komentarz [M2]: służą zabezpieczeniu
wierzytelności na rzeczy, zastaw na
wieczystej stwierdzenia, że nieruchomość zabezpiecza wierzytelność, dlatego musi być
ruchomej, a hipoteka na nieruchomej
założona księga wieczysta; Polega na tym, że sprzedaje się nieruchomość, a nadwyżka wraca
do właściciela, bo hipoteka nie daje własności kredytodawcy; można wpisać na określoną
sumę, hipotekę kaucyjną  do określonej sumy, np. banki; do 1 księgi można wpisać wiele
hipotek, które mogą przekraczać sumą wartość kredytu. Można wpisać do księgi przymusowo
z orzeczenia sądowego, bez zgody właściciela  za długi w związku z opłatami za to
mieszkanie. Od niedawna hipoteka odwrócona  nieruchomość przechodzi na własność
kredytodawcy po śmierci kredytobiorcy, dla osób powyżej 62 roku życia, wyklucza to
spadkobierców z prawa.
4. Służebność  serwituty (łac. Servus = sługa)  polegają na korzystaniu z cudzej nieruchomości
i czerpaniu z niej pożytków. Wygasa na wniosek osoby wykorzystującej, nieużywanie przez 10
lat, osobieste też w wyniku śmierci użytkownika.
·ð Gruntowe  np. drogi konieczne, nieruchomość, która udostÄ™pnia drogÄ™ jest gruntem
służebnym, a ten, co korzysta, to grunt władnący, służebność też się wpisuje do ksiąg
wieczystych; jest zbywalna i dziedziczna, przypisana do gruntu, czyli podziela jego
losy, np. przy sprzedaży; mogą powstać z umowy (z sąsiadem np.), z orzeczenia
sÄ…dowego (gdy sÄ…siad nie chce po dobroci), z decyzji administracyjnej (przy planach
zagospodarowania przestrzennego), przez zasiedzenie (po 20 latach w dobrej wierze,
po 30 w złej).
·ð Osobiste  jest przypisana do osoby, niezbywalna i niedziedziczna, np. prawo
przechodu przez działką, uprawnienie jest dla konkretnej osoby, gdy ona umrze,
prawo wygasa, podobnie przy sprzedaży działki. W miastach występuje służebność w
zwartej zabudowie  opieranie budynków o siebie; wieszanie czegoś na cudzym
budynku; umieszczanie na cudzym gruncie słupów telegraficznych itp.
ðð Czynne  korzystamy z cudzej nieruchomoÅ›ci, np. mieszkanie w czyimÅ› mieszkaniu,
czerpanie ze studni, prawo przechodu lub przepędu bydła
ðð Bierne  nie korzystamy z cudzej rzeczy, ale korzystamy na tym, że wÅ‚aÅ›ciciel
wstrzymuje się od wykonywania swojego prawa, np. służebność światła, gdy
właściciel ziemi nie buduje budynku, aby nie zasłaniać światła sąsiadowi
5. Spółdzielcze własnościowe (prawo do lokalu lub domku jednorodzinnego) - Właścicielem jest
spółdzielnia, a najemca ma ograniczone prawo, nie ma prawa własności. 1 spółdzielca to 1
głos, niezależnie od wkładu. Jest zbywalne i dziedziczne, gdy ktoś nie jest przyjęty do
spółdzielni nie może dysponować lokalem. Lokale spółdzielcze były zazwyczaj budowane dla
określonego środowiska. Wykluczano możliwość spekulowania lokalem. Ograniczenie
nabycia ogranicza zbycie. Można na taki lokal założyć księgę wieczystą oraz zastawić pod
hipotekę. Z lokalu należy korzystać zgodnie z przeznaczeniem. Prawo do domów
jednorodzinnych jest tylko przejściowe. Po zakończeniu budowy spółdzielców się wywłaszcza.
Lokatorskie prawo spółdzielcze  niezbywalne i niedziedziczne.
20 | S t r o n a
Wykład 13 16.01.2012
Spółdzielnia- służy zaspokajaniu potrzeb mieszkańców (spółdzielców)
w Polsce spółdzielczość funkcjonuje od XVIII w. od początku XX w. rozwinęła się spół dzielność
mieszkaniowa. tania forma dla osób które nie były w stanie samodzielnie wykupywać mieszkań. są
też spółdzielnie działające komercyjnie.
prawo nabycia lokalu nabywa się z chwilą przejęcia mieszkania przez wspólnotę. mieszkania takie
funkcjonują normalnie na rynku w obrocie tak samo jak mieszkania własnościowe.
spółdzielnie są demokratyczne bo każdy członek ma jeden głos bez względu na wielkość wkładu (taka
sama waga głosu). głos przysługuje np. jednej parze małżeńskiej. spółdzielca zobowiązany jest do
korzystania z lokalu w sposób zgodny z jego przeznaczeniem.
spółdzielcze prawo własnościowe do domku jednorodzinnego jest przejściowe.
3 dział prawa cywilnego  Zobowiązania
zobowiązania stosunek cywilno-prawny, jaki zachodzi między wierzycielem(uprawniony) a
dłużnikiem (zobowiązany) (relacja regulowana prawem cywilnym).
dłużnik powinien spełnić określone zobowiązania wierzycielowi
Dług to obowiązek ciążący na dłużniku.
Celem zobowiązania (długu) jest zaspokojenie uzasadnionego interesu wierzyciela. Dłużnik powinien
wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią, zasadami współżycia społecznego i istniejącymi
zwyczajami. Musi spełnić świadczenie. Może ono polegać na działaniu lub zaniechaniu.
- działanie  praca lub przekazanie pieniędzy
- zaniechanie  opuszczenie lokalu
Dłużnik odpowiada całym majątkiem za wykonanie zobowiązania. Wierzyciel może zwrócić się do
organów państwowych o egzekucję zobowiązania. Przymusowe zaspokojenie wierzyciela. (dłużnik
płaci koszty postępowania sądowego, za komornika no i sam dług)
Komornik najpierw zajmuje dochody a póz
niej aktywa. Dłużnik odpowiada za szkody powstałe w
wyniku nie wykonania, lub złego wykonania zobowiązania.
zobowiązania są względne, tylko wierzyciel ma prawo wymagać długo od dłużnika. spełnienie
obowiązku wobec wierzyciela czyli zaspokojenie go. w punktu widzenia prawa każde zobowiązanie
wobec klientów jest długiem. dłużnik powinien spłacać długi nie tylko zgodnie z umową ale także
zgodnie z tradycyjnym podejściem i społeczno- gospodarczym rozumieniem prawa. literalne
wykonanie prawa często szkodzi np. zawiezienie tylko w jedną stronę. za zobowiązania dłużnik
odpowiada całym swoim majątkiem obecnym i przyszłym. obecnie nie stosuje się już takich form
długo jak poddaństwo czy niewolnictwo, czyli odpowiedzialność własną osobą (jedynie majątkiem).
wierzyciel może wystąpić do sądu o przymusowe zaspokojenie z pomocą komornika. w pierwszej
kolejności zajmuje się wynagrodzenie za pracę, w drugiej gotówkę a na koniec nieruchomości. dłużnik
odpowiadani nie tylko za spłatę długo ale także za straty spowodowane nie spłacaniem.
a) zobowiÄ…zania dzielimy na jednostronne i dwustronne (wzajemne)
jednostronne- np. darczyńca, ogłoszenia publiczne typu coś gratis dla pierwszej osoby lub
upust
dwustronne- coś za coś, wiec obie strony są jednocześnie dłużnikami i wierzycielami dla
siebie
b) podzielne i niepodzielne:
podzielne- można spłacać w częściach
niepodzielne- muszą być spłacane w całości. jeśli są niepodzielne to występuje
odpowiedzialność solidarna. czyli spośród kilku osób które są dłużne jeden niepodzielny dług
to wierzyciel sam wybiera jednego lub kilku z pośród solidarnych do spłaty długu a następnie
21 | S t r o n a
wybrani domagają się wyrównania regresowego od pozostałych solidarnych. czasami ustawa
decyduje o zobowiązaniu solidarnym np. od małżonka, współwłaściciele budynków,
wspólnicy spółki cywilnej współuczestnicy deliktu.
delikt- czyn niedozwolony
solidarność wierzycieli- jeżeli solidarni są wierzycieli to dłużnik może wybrać jednego lub kilku z nich
których zaspokaja w całości.
Roszczenie regresowe  ten, który spełni świadczenie może żądać od innych spłaty długu;
Odpowiedzialność cywilna:
- odpowiedzialność umowna = kontraktowa  nie wykonanie lub nie należyte wykonanie umowy,
powstaje szkoda z niewykonania umowy, wierzyciel nie musi odpowiadać za szkodę;
- odpowiedzialność deliktowa  z czynów niedozwolonych:
a) odpowiedzialność na zasadzie winy  powyżej 13 roku życia
b) odpowiedzialność na zasadzie ryzyka  doniczka z okna
c) odpowiedzialność na zasadzie słuszności i zasad współżycia społecznego 
odpowiedzialność rodziców za dzieci;
Odpowiedzialność pod wpływem siły wyższej (vis major = siła wyższa)  zdarzenie, którego nie
można przewidzieć, pochodzi z zewnątrz i nie można mu zapobiec. np. klęski żywiołowe, wojny,
rewolucje, meteoryty itp.
Odpowiedzialność z tytuły siły wyższej bywa przedmiotem ubezpieczenia
zobowiÄ…zania biorÄ… siÄ™ z:
1. ex contractu- z umowy, z czynności prawnych
2. ex delictu  z czynu niedozwolonego
3. orzeczenia sÄ…dowe- z wyroku sÄ…dowego i aktu administracyjnego
4. z innych zdarzeń- bezpodstawne wzbogacenie (np. listonosz dwa razy przyniósł rentę) lub
prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia np. ktoś znalazł naszego psa na który mamy
nałożony obowiązek prawny opieki, ten ktoś go nakarmił i poszedł do weterynarza a po
zwróceniu nam domaga się od nas zwrotu tych kosztów. lub karmienie cudzych dzieci czy
zbiór plonów z powodu pobytu w szpitalu
jak wygasajÄ… zobowiÄ…zania:
1. wykonanie zobowiązania- zapłacenie pieniędzy lub wykonanie pracy
2. świadczenie w miejsce wykonania- odpracowanie długu
3. złożenie przedmiotu długu do depozytu sądowego- wierzyciel nie chce przyjąć albo nie
można go znalez
ć (cwaniak liczy na odsetki)
4. połączenie w jednym ręku wierzytelności i długu np. gość hotelowy zalegający z opłatami za
pokój kupuje ten hotel
5. zwolnienie dłużnika z długu- wymaga zgody dłużnika
6. rozwiązanie umowy- strony umawiają się o nie wykonaniu umowy i rozwiązania jej (działa
wstecz)
7. niemożliwość świadczenie umowy- niezawiniona niemożność świadczenia pracy z powodu
choroby lub zniszczenie przedmiotu umowy
8. potrącenia- przy zobowiązaniu wzajemnym z długu w jedną stronę potrąca się dług w drugą
stronÄ™
9. nowacja- zastąpienie starej umowy nową zamiana np. wypożyczenia na sprzedaż
22 | S t r o n a
10. przedawnienie- po upływie lat 10, a zobowiązania miesięczne np. opłaty po 3 latach (upływ
terminu zawitego, czyli określonego w ustawie)
11. tylko przy zobowiązaniach niedziedzicznych przy śmierci dłużnika (krewni pobierają
emeryturÄ™ za martwÄ… babciÄ™)
Dziedziczenie, spadki = IV ks. Kodeksu Cywilnego
Dziedziczenie - jest to przejście praw i obowiązków zmarłego (spadkodawcy) na
inne podmioty prawa (spadkobiercy). Dziedziczyć można tylko po osobie fizycznej,
bo tylko takowa może umrzeć. Dziedziczyć mogą zarówno osoby fizyczne jak i osoby
prawne.
Dziedziczenie dzieli siÄ™ na testamentowe i ustawowe.
Co siÄ™ dziedziczy?
Zarówno aktywa jak i pasywa (majątek i długi).
W Polsce nie ma obowiÄ…zku dziedziczenia.
Możliwości zachowania się spadkobiercy:
- przyjęcie proste  wszystko, majątek i długi itd.
- odrzucenie spadku
- przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza  spadkobierca przyjmuje
spadek, zobowiązuje się jednocześnie do pokrycia długów tylko do wysokości
aktywów zawartych w spadku (czyli do wysokości majątku pozostawionego przez
zmarłego). Po to aby ktoś nie zbankrutował.
Do długów spadkowych należą:
- koszty pogrzebu
- koszty postępowania sądowego
Cały majątek dziedziczy się w wyniku postępowania sądowego. Orzeczenie o
spadku działa wstecz. Chodzi o to by zobowiązania nie miały luki, żeby zawsze do
kogoś należały. Dlatego z momentem śmierci kolejna osoba przejmuje zobowiązanie.
- roszczenia z tytułu poleceń, zapisu i zachowku:
- polecenie  zobowiązuje spadkobiercę do działań o charakterze
niemajÄ…tkowym np. zmiana wystroju pokoju itp. ;
- zapis  ma charakter majątkowy np. musi komuś trochę z kasy odpalić ze
spadku;
- zachowek  dot. dziedziczenia testamentowego; gdy kogoś pominięto w
testamencie a kiedy ktoś powinien dziedziczyć z ustawy. Zachowek to jest 1/2
(dla osób pełnoletnich i zdolnych do pracy) bądz
2/3 (dla osób małoletnich
niezdolnych do pracy) tego, co się by dziedziczyło z ustawy. Zachowek
niweluje nieumiejętność pisania testamentów.
Z ustawy zawsze dziedziczą współmałżonkowie a dopiero potem dzieci. Kogoś
takiego można pominąć w testamencie. Ale może się on upomnieć o swoją część.
Wydziedziczenie  celowe pozbawienie kogoÅ› prawa do zachowku (dziedziczenia),
ale tylko wtedy, gdy:
- ktoś postępuje wbrew prawu, dopuszcza się przestępstw, niedopełnia obowiązków
rodzinnych.
Pewna osoba może być niegodna dziedziczenia:
- osoba, która nastawała na życie spadkodawcy;
23 | S t r o n a
- osoba, która dopuściła się ciężkiej obrazy spadkodawcy, chyba że ten wybaczy mu
przed śmiercią;
- wszelkie kombinacje przy testamencie (przerabianie, podrabianie, ukrywanie itp.)
wykluczajÄ… kombinatora:
Po śmierci można przez 3 mies. spokojnie korzystać z mieszkania i przedmiotów
zmarłego. Np. matka z dziećmi może spokojnie mieszkać po śmierci męża czy coś w
tym stylu.
Scheda spadkowa  zaliczenie darowizn na poczet (rzecz) dziedziczenia; np.
dziadek ma 3 mieszkania i 3 synów, 1 mieszkanie podarował 1 z synów i on już nie
będzie dziedziczył tamtych 2 pozostałych mieszkań.
Testator = spadkodawca
Dziedziczenie testamentowe:
- oświadczenie woli spadkodawcy, w którym stwierdza on kto ma po nim objąć
spadek;
Rodzaje testamentów:
- zwykłe 
a) hollograficzny  własnoręczny, całkowicie pisany własną ręką; czasem
potrzebna jest data w testamencie (póz
niejsza odwołuje wcześniejszą). Najczęściej
bywa przedmiotem nadużyć.
b) notarialny  (najpewniejszy) sporzÄ…dza go notariusz, ma duplikat w sejfie;
nie ma możliwości nadużyć; notariusz wie jak podzielić majątek itd., zna się na tym
(ale bierze za to kupÄ™ kasy).
c) allograficzny  potrzebne sÄ… do niego 3 dodatkowe osoby  spadkodawca
wyraża swoją wolę ustnie, wzywa się urzędnika (stanu cywilnego, gminy), który
spisuje wszystko przy obecności dwóch świadków. Wady: nie mogą go sporządzić
osoby nieme, ale mogą te, które już pisać nie mogą.
- szczególne  gdy spadkodawcy grozi nagła śmierć;
a) ustny  potrzeba 3 świadków, którym mówi się swoją wolę. Jedna osoba
powinna spisać ten testament a następnie wszystkie powinny się podpisać, i dobrze
jest, gdy testator też się podpisze. Gdy nie może tego zrobić to należy napisać, z
jakiego powodu.
b) podróżny  przed kapitanem statku bądz
samolotu, w obecności jeszcze 2
świadków; wszyscy się powinni podpisać;
c) wojskowy  oświadczenie woli składa się przed sędzią sądu polowego lub
przed kolegami żołnierzami, przy czym nie muszą oni jednocześnie słuchać
testamentu.
24 | S t r o n a