MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Wiesława Górniak
Organizowanie stanowiska do robót dekarsko-blacharskich
713[01].Z1.03
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Zbigniew Chwieduk
mgr inż. Jan Grycuk
Opracowanie redakcyjne:
inż. Danuta Frankiewicz
Konsultacja:
mgr inż. Teresa Sagan
inż. Danuta Frankiewicz
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 713[01].Z1.03
Organizowanie stanowiska do robót dekarsko-blacharskich,zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu dekarza.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Bezpieczeństwo i higiena pracy na stanowisku pracy 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 18
4.13. Ćwiczenia 19
4.1.4. Sprawdzian postępów 20
4.2. Zasady organizacji miejsca pracy 22
4.2.1. Materiał nauczania 22
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 26
4.2.3. Ćwiczenia 26
4.2.4. Sprawdzian postępów 28
4.3. Karta technologiczna 29
4.3.1. Materiał nauczania 29
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 31
4.3.3. Ćwiczenia 32
4.3.4. Sprawdzian postępów 33
4.4. Czynności przygotowawcze przed rozpoczęciem krycia, rozmieszczenie 34
materiałów podstawowych i pomocniczych
4.4.1. Materiał nauczania 34
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 36
4.4.3. Ćwiczenia 37
4.4.4. Sprawdzian postępów 38
4.5. Zasady składowania i oznakowania asortymentów 40
4.5.1. Materiał nauczania 40
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 45
4.5.3. Ćwiczenia 46
4.5.4. Sprawdzian postępów 47
4.6. Organizacja i skład zespołów roboczych 48
4.6.1. Materiał nauczania 48
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 52
4.6.3. Ćwiczenia 52
4.6.4. Sprawdzian postępów 53
5. Sprawdzian osiągnięć 54
6. Literatura 59
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Zdobywając kwalifikacje zawodowe w zawodzie dekarza będziesz przyswajać wiedzę
i kształtować umiejętności zawodowe, korzystając z nowoczesnego modułowego programu
nauczania.
Do nauki otrzymujesz Poradnik dla ucznia, który zawiera:
- wymagania wstępne  wykaz umiejętności, jakimi powinieneś dysponować przed
przystąpieniem do nauki w tej jednostce modułowej,
- cele kształcenia (wykaz umiejętności) jakie ukształtujesz podczas pracy z tym poradnikiem,
czyli czego nowego siÄ™ nauczysz,
- materiał nauczania, czyli co powinieneś wiedzieć, aby samodzielnie wykonać ćwiczenia,
- pytania sprawdzające - zestawy pytań, które pomogą Ci sprawdzić, czy opanowałeś podane
treści i możesz już rozpocząć realizację ćwiczeń,
- ćwiczenia, które mają na celu ukształtowanie Twoich umiejętności praktycznych,
- sprawdzian postępów  zestaw pytań, na podstawie którego sam możesz sprawdzić, czy
potrafisz samodzielnie poradzić sobie z problemami, jakie rozwiązywałeś wcześniej,
- wykaz literatury, z jakiej możesz korzystać podczas nauki.
W rozdziale Pytania sprawdzajÄ…ce zapoznasz siÄ™ z wymaganiami wynikajÄ…cymi z potrzeb
zawodu dekarza. Odpowiadając na te pytania, po przyswojeniu treści z Materiału nauczania,
sprawdzisz swoje przygotowanie do realizacji Ćwiczeń, których celem jest uzupełnienie
i utrwalenie wiedzy oraz ukształtowanie umiejętności intelektualnych i praktycznych.
Po przeczytaniu każdego pytania ze Sprawdzianu postępów zaznacz w odpowiednim miejscu
TAK albo NIE  właściwą, Twoim zdaniem, odpowiedz
. Odpowiedzi NIE wskazujÄ… na luki
w Twojej wiedzy i nie w pełni opanowane umiejętności. W takich przypadkach jeszcze raz
powróć do elementów Materiału nauczania lub ponownie wykonaj ćwiczenie (względnie jego
elementy). Zastanów się, co spowodowało, że nie wszystkie odpowiedzi brzmiały TAK.
Po opanowaniu programu jednostki modułowej nauczyciel sprawdzi poziom Twoich
umiejętności i wiadomości. Otrzymasz do samodzielnego rozwiązania test pisemny oraz zadanie
praktyczne. Nauczyciel oceni oba sprawdziany i na podstawie określonych kryteriów podejmie
decyzję o tym, czy zaliczyłeś program jednostki modułowej. W każdej chwili, z wyjątkiem
testów końcowych, możesz zwrócić się o pomoc do nauczyciela, który pomoże Ci zrozumieć
tematy ćwiczeń i sprawdzi, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
Podczas realizacji programu jednostki modułowej musisz przestrzegać zasad ujętych
w regulaminach, instrukcjach przeciwpożarowych, przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony środowiska wynikających z charakteru wykonywanych prac. Z zasadami i przepisami
zapoznasz siÄ™ w czasie nauki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
Schemat układu jednostek modułowych
713[01].Z1
Technologia robót dekarsko  blacharskich
713 [01]Z1.01
713 [01]Z1.02
713 [01]Z1.03
713 [01]Z1.04
713 [01]Z1.05
713 [01]Z1.06
713 [01]Z1.12
713 [01]Z1.09 713 [01]Z1.07
713 [01]Z1.10 713 [01]Z1.08
713 [01]Z1.11 713 [01]Z1.15
713 [01]Z1.13 713 [01]Z1.16
713 [01]Z1.14
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowejpowinieneś umieć:
- poszukiwać informacji w różnych z
ródłach,
- selekcjonować, porządkować i przechowywać informacje,
- dostrzegać i opisywać związki między naturalnymi składnikami środowiska,
człowiekiem i jego działalnością,
- stosować terminologię budowlaną,
- odróżniać technologie wykonania budynku,
- przestrzegać zasad bezpiecznej pracy, przewidywać i zapobiegać zagrożeniom,
- stosować procedury udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,
- rozpoznawać i charakteryzować podstawowe materiały budowlane,
- odczytywać i interpretować rysunki budowlane,
- posługiwać się dokumentacją budowlaną,
- wykonywać przedmiary i obmiary robót,
- wykonywać pomiary i rysunki inwentaryzacyjne,
- organizować stanowiska składowania i magazynowania,
- transportować materiały budowlane,
- rozróżniać materiały i sprzęt budowlany,
- określać i oceniać własne cechy ujawnione w działaniach technicznych,
- oceniać własne mozliwości sprostania wymaganiom stanwiska pracy i wybranego
zawodu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- wyznaczyć stanowisko pracy,
- posłużyć się kartą technologiczną,
- rozplanować stanowisko pracy zależnie od rodzaju i zakresu robót,
- dobrać i ustawić stół roboczy,
- rozmieścić narzędzia i sprzęt,
- rozmieścić sprzęt pomocniczy,
- przygotować i rozmieścić materiał,
- wykonać tymczasowe oświetlenie stanowiska pracy,
- zabezpieczyć stanowisko pracy,
- wyznaczyć i wykonać drogi komunikacyjne do stanowiska pracy,
- zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy
i ergonomii.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Bezpieczeństwo i higiena pracy na stanowisku pracy
4.1.1. Materiał nauczania
Dbałość o bezpieczeństwo i higienę pracy jest obowiązkiem każdego pracownika oraz
związków zawodowych. Istnieje również społeczna służba bezpieczeństwa i higieny pracy
wybierana przez pracowników danego zakładu. Z ramienia przedsiębiorstwa tymi zagadnieniami
zajmują się inżynierowie i technicy bezpieczeństwa i higieny pracy. W każdym
przedsiębiorstwie budowlanym jest stanowisko inżyniera bezpieczeństwa i higieny pracy, który
podlega bezpośrednio naczelnemu inżynierowi. Na wszystkich większych budowlach za sprawy
bezpieczeństwa i higieny pracy odpowiedzialny jest technik bezpieczeństwa i higieny pracy,
podległy bezpośrednio kierownikowi budowy.
Niezależnie od działalności inspektorów i techników bezpieczeństwa i higieny pracy, także
kierownicy robót, majstrowie i brygadziści mają obowiązek:
- dopilnowania, aby pracownicy stosowali bezpieczne metody pracy,
- wstępnego zapoznania z instrukcjami bezpieczeństwa i higieny pracy, zwłaszcza robotników
nowo przybyłych do pracy,
- sprawowania nadzoru nad stanem technicznym urządzeń, maszyn, narzędzi i przyrządów
zabezpieczajÄ…cych,
- sprawowania nadzoru nad korzystaniem przez pracowników z wydanej im odzieży
i sprzętu ochronnego oraz środków ochrony indywidualnej,
- sprawowania nadzoru nad przestrzeganiem przepisów i instrukcji bezpieczeństwa i higieny
pracy przez robotników.
Nieszczęśliwe wypadki podczas pracy najczęściej powstają wskutek:
- niewłaściwie zaplanowanego i urządzonego stanowiska roboczego,
- stosowania niesprawnych narzędzi lub sprzętu,
- nieumiejętnego posługiwania się narzędziami lub sprzętem,
- nieumiejętnego obsługiwania maszyn i urządzeń,
- ograniczonego działania zmysłów pracownika,
- braku odpowiednich urządzeń zabezpieczających.
Podstawowe warunki bezpiecznej pracy to:
- czystość i porządek na stanowiskach roboczych,
- dostatecznie szerokie i wolne przejścia,
- usuwanie z drogi zbędnych przedmiotów, o które można zaczepić się lub potknąć.
Szczególnie w czasie pracy na większej wysokości i na rusztowaniach potknięcie na
odpadku lub poślizgnięcie się na rozlanej zaprawie może skończyć się kalectwem, a nawet
śmiercią.
Stanowisko robocze powinno być dobrze zaplanowane. Brak należytego dostępu do
obrabiarki może narazić obsługującego na uderzenia obrabianym materiałem. Stanowisko
robocze powinno być dobrze oświetlone.
Przyczyną wypadku może być wadliwa budowa rusztowań, pomostów, schodów, pomostów
podwieszonych, jak również urządzeń do podnoszenia materiałów oraz brak barier na dachu lub
wysoko umieszczonych pomostach roboczych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Narzędzia dekarskie i blacharskie i wszelki sprzęt powinny być utrzymywane w dobrym
stanie, przede wszystkim zaś prawidłowo oprawione i naostrzone. Od stanu narzędzi w dużej
mierze zależy bezpieczeństwo pracy.
Osłony stosowane na maszynach powinny uniemożliwiać bezpośredni dostęp do strefy
niebezpiecznej. Osłony niepełne (wykonane z siatki, blachy perforowanej, prętów) powinny
znajdować się w takiej odległości od elementów niebezpiecznych, aby przy danej wielkości
i kształcie otworów nie było możliwe bezpośrednie dotknięcie tych elementów. Odległości
bezpieczeństwa określają Polskie Normy.
Urządzenia ochronne stosowane przy maszynach powinny spełniać następujące ogólne
wymagania:
- zapewniać bezpieczeństwo zarówno pracownikowi zatrudnionemu bezpośrednio przy
obsłudze maszyny, jak i osobom znajdującym się w jej pobliżu,
- działać niezawodnie, posiadać odpowiednią trwałość i wytrzymałość,
- funkcjonować samoczynnie, niezależnie od woli i uwagi obsługującego, w przypadkach gdy
jest to celowe i możliwe,
- nie mogą być łatwo usuwane lub odłączane bez pomocy narzędzi,
- nie mogą utrudniać wykonywania operacji technologicznej ani ograniczać możliwości
śledzenia jej przebiegu oraz nie mogą powodować zagrożeń i dodatkowego obciążenia
fizycznego lub psychicznego pracowników,
- zdjęcie, otwarcie lub wyłączenie urządzenia ochronnego powodowało natychmiastowe
zatrzymanie maszyny bÄ…dz
jej niebezpiecznych elementów lub niemożliwe było zdjęcie albo
otwarcie osłony podczas ruchu osłanianych elementów,
- ponowne założenie, zamknięcie lub włączenie urządzenia ochronnego nie uruchamiało
automatycznie maszyny.
Maszyny i narzędzia oraz ich urządzenia ochronne powinny być utrzymywane w stanie
sprawności technicznej i czystości zapewniającej użytkowanie ich bez szkody dla
bezpieczeństwa i zdrowia pracowników oraz stosowane tylko w procesach i warunkach, do
których są przeznaczone
Maszyn będących w ruchu nie wolno naprawiać, czyścić i smarować, z wyjątkiem
smarowania za pomocą specjalnych urządzeń określonych w dokumentacji techniczno-ruchowej,
a pracownicy zatrudnieni przy obsłudze maszyn z ruchomymi elementami nie mogą pracować w
odzieży z luz
nymi (zwisającymi) częściami, jak na przykład luz
no zakończone rękawy, krawaty,
szaliki, poły, oraz bez nakryć głowy okrywających włosy.
W czasie ruchu maszyny niedopuszczalne jest ręczne zakładanie i zrzucanie pasów pędnych,
lin i taśm. Czynności te mogą być wykonywane wyłącznie przy użyciu specjalnych urządzeń
przeznaczonych do tego celu. Pasy pędne, liny i taśmy pędne mogą być napinane, naprawiane,
łączone, skracane i smarowane po unieruchomieniu napędu maszyny.
Zabrania się robotnikom, oprócz obsługi podnośników i żurawi, przebywać w kabinach
obsługi tych urządzeń, jak również - co często się zdarza - jez
dzić na pomoście wyciągu
szybowego lub masztowego. W czasie pracy żurawi nie należy stać pod ciężarem zawieszonym
na haku.
W strefie działania transportu wewnętrznego, do którego zalicza się wszystkie wózki, należy
przestrzegać przede wszystkim zasady, aby transport materiałów odbywał się po ustalonych
z góry drogach komunikacyjnych zaopatrzonych w odpowiednie znaki ostrzegawcze na
skrzyżowaniach z przejściami dla pieszych. Drogi na placu budowy, zwłaszcza koło budynku,
powinny być uprzątnięte z desek, gruzu i innych materiałów, a przejazdy między składowanymi
materiałami i elementami dostatecznie szerokie, aby środki przewozowe nie zawadzały
o zmagazynowane materiały. Robotnicy zatrudnieni przy transporcie nie mogą w czasie ruchu
pojazdów przebywać na platformach z ładunkiem, stać na stopniach, wskakiwać i zeskakiwać.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Podczas wykonywania prac dekarskich robotnik powinien być ubrany w ubiór ochronny.
Ubiorem ochronnym nazywamy ubrania robocze, rękawice, specjalne obuwie.
Ubranie robocze nie może krępować ruchów, mieć zwisających i luz
nych części, które
mogłyby się owinąć dokoła wirujących części maszyn. Najlepsze są gładkie kombinezony
o zapinanych rękawach i nogawkach.
Podczas robót dekarskich używa się niekiedy preparatów niszczących skórę. Przed ich
działaniem można się zabezpieczyć wkładając rękawice gumowe i fartuchy.
W chwili obecnej transport ręczny jest rzadkością, istnieją jednak sytuacje, w których użycie
mechanicznych środków transportu jest niemożliwe. Dlatego omówimy najważniejsze zasady
bezpiecznego ręcznego przemieszczania materiałów budowlanych:
- dorosły mężczyzna nie powinien dz
wigać więcej niż 50 kg, a dorosła kobieta więcej niż
25 kg,
- do transportu taczkami, w celu zmniejszenia wysiłku, powinny być wykonane tory z desek
lub płaskowników stalowych,
- taczki powinny być dostosowane do rodzaju przewożonego materiału, np. do przewozu
dachówki mogą nie mieć boków, ale muszą mieć oparcie od czoła,
- wspólne dz
wiganie i przenoszenie ładunków przekraczających 75 kg lub przedmiotów
długości powyżej 4 m i masie powyżej 30 kg może się odbywać tylko wyjątkowo, gdy ze
względów technicznych nie można użyć urządzeń mechanicznych,
- transport zespołowy należy przeprowadzać jedynie pod nadzorem doświadczonego
pracownika wyznaczonego w tym celu przez kierownictwo oraz po uprzednim doborze
pracowników pod względem wieku, wzrostu i siły,
- podczas przenoszenia zespołowego należy przestrzegać, aby robotnicy wkładali ładunek na
ramiona i opuszczali jednocześnie i na komendę oraz aby nieśli go tylko na lewych lub tylko
prawych ramionach, tzn. aby wszyscy znajdowali siÄ™ po jednej stronie Å‚adunku,
- odstęp pomiędzy pracownikami powinien wynosić co najmniej 0,75 m,
- w razie zespołowego przenoszenia ładunków ponad 300 kg pracownikom należy wydać
pasy, liny lub inny odpowiedni sprzęt, który wyklucza niesienie ładunku na ramionach lub
plecach,
- pracownicy przenoszący przedmioty o krawędziach ostrych lub powierzchni chropowatej
powinni otrzymać rękawice ochronne, a przenoszący na ramionach powinni być zaopatrzeni
w naramienniki, chroniÄ…ce przed odgnieceniem i skaleczeniem ramion,
Rys. 1. Naramiennik [7, s. 507]
- dopuszcza siÄ™ przetaczanie po poziomych legarach przez jednego pracownika beczek
o masie do 300 kg oraz przetaczanie po pochylni przez jednego pracownika beczek o masie
do 50 kg,
- pracownicy toczący beczki po legarach powinni znajdować się z boku legarów, nie zaś
pomiędzy nimi,
- dopuszcza siÄ™ rÄ™czne przetaczanie beczek po pochylniach o kÄ…cie nachylenia do 30°.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Najczęstsze przyczyny wypadków podczas transportu zmechanizowanego mogą być
następujące:
- niewłaściwe wykonywanie pracy spowodowane niedostatecznym wyszkoleniem obsługi
przenośników,
- nieodpowiedni dobór środka przewozowego, jego zły stan techniczny lub przeciążenie,
- nieodpowiednia lub z
le utrzymana droga przewozu,
- brak lub nieodpowiedni stan środków pomocniczych, na przykład pochylni,
- brak lub nieodpowiedni stan ochron albo nieodpowiednie ubranie robocze obsługi.
Mechaniczne podnoszenie materiału i opuszczanie w dół odbywa się najczęściej za pomocą
żurawi wieżowych, wyciągów przyściennych oraz wciągarek ręcznych. Przeciążenie żurawi lub
wciągarek grozi niebezpieczeństwem. W związku z tym każdy podnośnik powinien być
zaopatrzony w tablicę z wypisanym na niej dopuszczalnym obciążeniem.
We współpracy z żurawiem tylko jeden pracownik na dole (najczęściej brygadzista) oraz
drugi na górze, odbierający materiał, są upoważnieni do porozumiewania się sygnałami
z operatorem obsługującym żuraw. Podawanie sygnałów przez dwóch lub więcej pracowników
jednocześnie może być powodem zmylenia operatora. Aby nie było pomyłek, do sygnalizacji
stosuje się tylko znaki ogólnie przyjęte.
Spośród robót przygotowawczych za szczególnie niebezpieczne uznać należy
przygotowywanie i używanie zapraw oraz lepików.
Ze spoiw stosowanych do zapraw najbardziej szkodliwe jest wapno, ponieważ może
powodować oparzenia skóry. Oparzenie wapnem palonym, unoszącym się jako pył na
stanowisku roboczym w czasie gaszenia wapna, jest szczególnie niebezpieczne dla oczu.
Dlatego też, w celu uniknięcia oparzeń podczas gaszenia wapna, wyznaczeni do tej pracy
robotnicy powinni pracować w kombinezonach roboczych, w czapkach lub hełmach
ochronnych, okularach oraz ochronnych rękawicach skórzanych. Na ustach i nosie powinni mieć
maski  respiratory. Stanowisko do gaszenia wapna powinno być tak umieszczone, aby
pracownik nie był narażony na wdychanie pyłu wapiennego nawiewanego na niego przez wiatr.
Powinno być jednocześnie umieszczone z daleka od dołu, w którym gaszone wapno się dołuje.
Należy pamiętać o zabezpieczeniu dołów deskami umocowanymi do słupów wbitych w grunt w
odległości 1m od zewnętrznej krawędzi dołu.
Wapno gaszone w zaprawie ma również właściwości drażniące skórę. Dlatego powinno się
unikać nanoszenia zaprawy gołą ręką.
Przygotowywanie lepików powoduje powstawanie następujących zagrożeń:
- poparzenia,
- wybuchy,
- zetknięcia się z substancjami szkodliwymi.
W pracach dekarskich poparzeniu można ulec podczas:
 stosowania gruntowników, lepików rozpuszczalnikowych oraz alubitu,
 używania lepiku rozpuszczalnego,
 dotknięcia do nie izolowanego rurociągu kotła do topienia lepiku.
 zapalenia siÄ™ lepiku w kotle,
 operowania palnikami propanowo-butanowymi do naklejania pap zgrzewalnych oraz
suszarkami podłoży.
Zmniejszenie tego zagrożenia (poparzenia), oprócz odpowiedniego przeszkolenia
pracowników, dobrego nadzoru nad robotami, osiąga się dzięki stosowaniu odpowiednich
środków ochrony osobistej, tj. odzieży (bluzy roboczej i spodni), butów na dostatecznie grubej
podeszwie, rękawic pięciopalcowych, nakrycia głowy zasłaniającego włosy i przezroczystej
zasłony twarzy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Należy również przestrzegać, aby jeden pracownik nie przenosił naczyń z roztopionym
lepikiem o łącznej masie większej niż 25 kg.
Naczynia te, podobnie jak i zbiorniki do topienia i podgrzewania lepiku, powinny być
zaopatrzone w pokrywy i w czasie pracy napełnione nie wyżej niż do trzech czwartych ich
wysokości. Stanowiska, na których stosuje się gorące materiały lub je przygotowuje, powinny
być wyposażone w środki i sprzęt przeciwpożarowy:
 gaśnice śniegowe lub halonowe,
 koce azbestowe,
 piasek gaśniczy,
 Å‚opaty.
Ilość środków i sprzętu niezbędną na stanowisku roboczym określają odpowiednie komórki
przedsiębiorstwa.
Zapalenie się lepiku w kotle do topienia lepików może nastąpić w wyniku nieumiejętnej
obsługi urządzenia. Zapaleniu się mogą ulec pary lepiku nagromadzone w zbiorniku ponad
poziomem cieczy, gdy:
- poziom roztopionego lepiku jest zbyt niski,
- kocioł jest odkryty (nie zamknięta pokrywa lub jej brak),
- podgrzewa siÄ™ lepik w zbyt wysokiej temperaturze.
Gaszenie takiego pożaru jest dość łatwe, jeżeli łatwo można odciąć dopływ powietrza do
płonącej masy. W tym celu należy zamknąć pokrywę kotła drągiem lub prętem stalowym,
działając oczywiście z odległości zabezpieczającej przed zetknięciem z ogniem. Następnie
należy wyłączyć ogrzewanie kotła w celu ochłodzenia lepiku do temperatury niższej od
temperatury zapłonu lepiku. Po odczekaniu odpowiedniego czasu można przystąpić do dalszej
eksploatacji urządzenia. Trzeba pamiętać o uzupełnieniu wsadu do kotła, jeżeli pożar nie
wydarzył się na zakończenie pracy.
Wybuch może się zdarzyć podczas:
- obsługi instalacji gazu propan-butan,
- obsługi kotłów do topienia lepiku,
- operowania przewodami pod ciśnieniem,
- stosowania gruntowników rozpuszczalnikowych, lepików i alubitu.
W celu uniknięcia wybuchu trzeba, oprócz przeszkolenia pracowników, odpowiedniego
nadzoru i pracy sprawdzonym sprzętem, uważać, aby:
- nie zbliżać się do stanowisk zagrożonych wybuchem z otwartym ogniem;
- nie rozłączać przewodów (rurociągów) znajdujących się pod ciśnieniem;
- przestrzegać kolejności i sposobu wykonywania czynności technologicznych;
- przestrzegać przepisów dotyczących obchodzenia się z instalacjami gazowymi (propan-
butan); dotyczy to głównie nie rzucania butli z gazem, czerpania gazu z butli w położeniu
stojącym, nie użytkowania instalacji w pomieszczeniach z
le wietrzonych i miejscach, gdzie
może wystąpić iskrzenie.
Wybuch kotła do topienia lepiku jest właściwie gwałtownym wypływem oparów lepiku
z jednoczesnym ich zapaleniem się. Zjawisko to występuje w warunkach podobnych do
zapalenia się lepiku, ale przy zamkniętych kotłach. Prężność oparów może spowodować
uniesienie pokrywy kotła i ich szybkie ujście przez powstałą szczelinę. W zetknięciu
z powietrzem pary zapalają się i od nich zapala się również powierzchnia kotła przeważnie
zanieczyszczona lepikiem. Zjawisko to jest niebezpieczne dla ludzi znajdujÄ…cych siÄ™ blisko i bez
osłony twarzy, ponieważ pokrywy kotłów znajdują się na wysokości głowy. Wypływ gazów jest
krótkotrwały. Zaraz po nim należy ugasić płomień na powierzchni kotła i ochłodzić go za
pomocą gaśnicy, a następnie wyłączyć ogrzewanie kotła w celu obniżenia temperatury wsadu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Pęknięcie sztywnego rurociągu stalowego, stosowanego do transportu roztopionego lepiku,
jest mało prawdopodobne, są to bowiem rury o dużej wytrzymałości. Mogą zdarzyć się
natomiast pęknięcia przewodów giętkich stosowanych do przetłaczania powietrza sprężonego
lub cieczy pod ciśnieniem. Zwykle jest to skutek starzenia się i zużywania przewodów.
Przewody te mają zwykle niewielką średnicę, dlatego rozerwanie takiego przewodu powoduje
oblanie pracownika przetłaczaną cieczą.
W normalnych warunkach wystarczającym zabezpieczeniem jest odzież ochronna i osłona
twarzy lub okulary ochronne. Wybuch par rozpuszczalników organicznych zdarza się, jeżeli
nastąpi duże ich stężenie i zetknięcie się takiej mieszaniny z otwartym ogniem pochodzącym od
papierosa, zapałki czy iskry elektrycznej. Może to wystąpić podczas mieszania materiałów
rozpuszczalnikowych i mycia rozpuszczalnikami sprzętu w pomieszczeniach zamkniętych oraz
natrysku tych materiałów na duże połacie dachu w upalne dni.
Najlepszym zabezpieczeniem przed takim wybuchem jest rygorystyczne przestrzeganie
przez pracowników zasad bezpieczeństwa oraz dobry stan instalacji elektrycznych.
Zgodnie z obowiązującymi w Polsce przepisami każdą pracę wykonywaną na poziomie
wyższym niż 1 m nad terenem uważa się za pracę na wysokości. Wszystkie więc prace na
dachach zalicza siÄ™ do tej kategorii.
Warunki bezpiecznej pracy na dachach to:
- dopuszczenie pracowników do pracy na wysokościach tylko na podstawie specjalistycznych
badań lekarskich,
- odpowiednie przeszkolenie pracowników,
- odpowiedni nadzór nad pracą brygad dekarskich i blacharskich,
- stosowanie zabezpieczeń przed upadkiem z wysokości.
Przed upadkiem z wysokości chronią:
- ogrodzenie krawędzi dachu,
- pasy bezpieczeństwa z potrzebnym osprzętem,
- aparaty bezpieczeństwa z potrzebnym osprzętem.
Do pracy na wysokości używa się pasów ochronnych. Pasy mają przymocowany sznur
konopny, który przywiązuje się do stałego elementu budynku, na przykład filara
międzyokiennego, słupa lub komina. Obecnie zamiast pasów stosuje się najczęściej specjalne
aparaty bezpieczeństwa.
W razie upadku pracownika aparat taki powoduje wyhamowanie jego lotu i zatrzymanie
w pozycji, która jest bardziej bezpieczna dla kośćca ludzkiego w porównaniu z zastosowaniem
pasa bezpieczeństwa.
Zgodnie z przepisami podczas krycia dachów płaskich pracownicy pracujący w pobliżu
krawędzi dachu powinni być zabezpieczeni za pomocą pasa lub aparatu bezpieczeństwa
połączonego linką ze stałymi częściami konstrukcji obiektu. Jeżeli pochylenie dachu przekracza
20% i dach nie jest zabezpieczony rusztowaniami ochronnymi, to wyżej wymienione
zabezpieczenia powinni mieć wszyscy pracownicy bez względu na aktualne miejsce pracy na
dachu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Rys. 2. Aparat bezpieczeństwa [7, s. 506]
Zabezpieczenie za pomocą aparatu bezpieczeństwa polega na zamocowaniu go do elementu
stałej konstrukcji budynku i połączeniu linki bezpieczeństwa karabinkiem
z pierścieniem umocowanym na plecowej części szelek.
Po wykonaniu tych operacji robotnik jest należycie zabezpieczony i może przystąpić do wy-
konania czynności roboczych. Należy pamiętać, że:
- nie wolno przystąpić do pracy bez otrzymania od kierownictwa robót szczegółowej
instrukcji dotyczącej posługiwania się aparatem bezpieczeństwa,
- przed każdorazowym użyciem szelek należy dokładnie sprawdzić stan szwów, szczególnie
w okolicy okuć metalowych,
- nie należy używać szelek uszkodzonych, zabrudzonych lub nie wysuszonych,
- pobierając aparat, należy sprawdzić działanie zapadek przez szarpnięcie liny oraz przez
całkowite wyciągnięcie liny w celu zbadania jej samoczynnego powrotu,
- po każdym uruchomieniu hamulca należy przekazać aparat do przeglądu i ponownego
nastawienia,
- przeglądy, odhamowania i konserwację aparatów bezpieczeństwa mogą przeprowadzać
tylko warsztaty upoważnione przez producenta,
- okres między kolejnymi przeglądami nie może być dłuższy niż jeden rok, bez względu na
liczbę uruchomień hamulca,
- każde uruchomienie hamulca aparatu oraz każdy przegląd powinny być odnotowane
w zeszycie kontrolnym aparatu.
- aparat i szelki należy wycofać z eksploatacji pomimo dobrego stanu technicznego:
- po sześćdziesięciokrotnym uruchomieniu hamulca,
- po pięciu latach użytkowania bez względu na liczbę uruchomień hamulca.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Rys. 3. Przykład zabezpieczenia dekarza przed upadkiem z dachu [7, s. 515]
Ochrona robotników pracujących na drabinie sznurowej polega na:
- usztywnieniu drabiny po zamocowaniu jej dolnego końca,
- zastosowaniu liny asekuracyjnej z sercówkami,
- zastosowaniu szelek aparatu bezpieczeństwa z dwiema linkami zakończonymi karabinkami.
Oprócz tych zabezpieczeń dekarzowi nie wolno ani przez chwilę przebywać na drabinie bez
podwiązania jednej z linek do liny asekuracyjnej lub drabiny. Posługiwanie się linkami
asekuracyjnymi przebiega następująco:
- robotnik rozpoczyna pracę na poziomie I, mając zaczepioną linkę a do sercówki A1 na linie
asekuracyjnej oraz linkÄ™ b do drabiny w punkcie B2,
- przechodząc do pracy na poziomie II, robotnik najpierw odpina linkę a z sercówki A1
i zaczepia ją do sercówki w punkcie A3,
- przechodzÄ…c na poziom III, robotnik odczepia linkÄ™ b z punktu B2 na drabinie i schodzÄ…c
niżej zaczepia ją do drabiny w punkcie B4
Tak postępując w czasie wykonywania pracy, robotnik jest zabezpieczony dwiema linkami
mocowanymi do dwóch różnych elementów, a przechodząc z poziomu na poziom jest zabezpie-
czony jednÄ… linkÄ….
Rys. 4. Sposób zabezpieczania pracownika na drabinie sznurowej [7, s.517]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Na dachach pochyłych należy również zabezpieczyć składowane materiały i przedmioty
przed upadkiem. Bardzo ważne jest również zabezpieczenie ludzi pracujących na dachu przed
możliwością wpadnięcia w otwory dachowe i przed potknięciem się o niskie przeszkody, na
przykład instalacje odgromowe. Realizuje się to nakrywając otwory pomostami, ustawiając
bariery ochronne i wywieszajÄ…c napisy ostrzegawcze.
Ponieważ większość prac montażowych wykonywanych przez blacharzy odbywa się na
wysokości, często niezbędne są im zatem rusztowania  prowizoryczne konstrukcje
podtrzymujÄ…ce pomosty robocze. Rusztowania stanowiÄ… konstrukcje pomocnicze i zgodnie
z obowiązującymi przepisami są stosowane, gdy roboty odbywają się na wysokości większej niż
1 m ponad terenem lub poziomem stropu. Rusztowania składają się z dwu podstawowych
elementów:
 konstrukcji nośnej,
 pomostu roboczego.
Ze względu na materiał, z którego wykonuje się rusztowania, dzielimy je na:
 drewniane,
 metalowe.
Ze względu na sposób rozwiązania konstrukcji nośnej rusztowania dzieli się na:
 stojakowe,
 ramowe,
 kozłowe,
 wspornikowe (na wysuwnicach),
 wiszÄ…ce.
Rusztowanie powinno być wykonane z materiału dobrej jakości, łatwe w montażu
i rozbiórce. Wszystkie elementy rusztowania powinny mieć odpowiednie wymiary, a złącza -
mocne i sztywne. Rusztowanie powinno zapewniać pełne bezpieczeństwo ludziom pracującym
na nim i w jego pobliżu. Dziś stosuje się przeważnie rusztowania znormalizowane
i zinwentaryzowane. Zasady użytkowania rusztowań powinien znać każdy dekarz. Nie wolno
stosować zamiast rusztowań pomostów układanych na:
 beczkach,
 skrzyniach,
 wózkach,
 stosach cegieł
i innych mało stabilnych podparciach
Do robót pokrywczych, a zwłaszcza gzymsów wieńczących i okapów, gdy nie ma rusztowań
służących do robót elewacyjnych, służą rusztowania na wysuwnicach.
Rys. 5. Rusztowanie na wysuwnicach: a) przekrój, b) widok [7, s. 98]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Podczas wykonywania obróbek blacharskich w robotach elewacyjnych dekarze używają na
ogół stojakowych rusztowań rurowych. Podczas prac przy budynkach wysokich stosuje się
rusztowania wiszące pomostowe. Oba typy rusztowań poznałeś realizując materiał nauczania
ujęty w Poradniku dla ucznia  Posługiwanie się podstawowymi pojęciami i terminami
z zakresu budownictwa.
Ostatnio coraz większym powodzeniem cieszą się podwieszane rusztowania dekarskie. Są
one bardzo przydatne przy wykonywaniu obróbek budynków posadowionych na skarpach. Duża
różnica poziomów bardzo komplikuje, a czasami uniemożliwia stosowanie rusztowań
stojakowych. Do zastosowania rusztowań wiszących potrzebny jest płaski dach, a do konstrukcji
rusztowań na wysuwnicach - duża ilość otworów okiennych. Gdy żaden z tych warunków nie
jest spełniony, najlepszym rozwiązaniem jest zastosowanie rusztowań podwieszanych. Idea ich
stosowania opiera się na zapownieniu maksymalnego bezpieczeństwa pracujących dekarzy
poprzez umieszczenie rusztowania w dowolnym miejscu dachu lub ściany.
Rusztowania wykonane są ze stali lub z aluminium. Ich konstrukcja opiera się na dwóch
typach ram:
 trójkątnej,
 kwadratowej.
Maksymalna rozpiętość ram, niezależnie od rodzaju konstrukcji wynosi 3 m. Do tej
rozpiętości dostosowany jest aluminiowy pomost teleskopowy. Maksymalne obciążenie jest
uzależnione od rodzaju mocowania. Dla rusztowań mocowanych do ściany wynosi 450 kg, dla
mocowanych na linie - 300 kg.
Ramy kwadratowe ograniczają możliwości montażu wyłącznie na ścianie przy okapie. Są
jednak wygodniejsze przy pracach prowadzonych w jego obrębie ze względu na możliwość
umieszczenia pomostu na obu poziomach rusztowania.
a) b)
Rys. 6. Podwieszane rusztowanie wiszące z ramą prostokątną a) mocowane do ściany z pomostem na górnym poziomie,
b) mocowane do ściany z pomostem na poziomie dolnym [www.dimos.pl]
Ramu trójkątne są uniwersalne  pozwalają na montaż w każdym miejscu w obrębie dachu 
zarówno przy okapie jak i w dowolnym miejscu na jego połaci.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
a) b)
c)
Rys. 7. Podwieszane rusztowanie wiszące z ramą trójkątną z pomostem na górnym poziomie a) mocowane do ściany,
b) posadowione na gzymsie mocowane na linie do krokwi, c) posadowione na połaci mocowane na linie do krokwi
[www.dimos.pl]
Przy remontach dachów nie zawsze trzeba wykonywać rusztowanie wokół gzymsu. Jeżeli do
wykonania są tylko drobne naprawy obróbek blacharskich, to wystarczy umocować nad
gzymsem wysokÄ… bortnicÄ™, chroniÄ…cÄ… otoczenie budynku przed spadajÄ…cymi przedmiotami.
Do zawieszania rur spustowych można używać drabinki sznurowej lub posłużyć się
krzesełkowym rusztowaniem wiszącym.
Rys. 8. Rusztowanie wiszące krzesełkowe [7, s. 99]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Inne rodzaje rusztowań są stosowane rzadko i dlatego ich nie omówiono.
Zasady konserwacji rusztowań i pracy na nich powinien znać każdy pracownik. Przeciążenie
pomostów, zdejmowanie bortnic i poręczy grozi kalectwem lub śmiercią. Rusztowań nie można
używać przed zakończeniem ich budowy i dokonaniem odbioru przez kierownika robót. Na
rusztowaniach powinna być wywieszona tablica z podaniem nośności pomostu.
Zabrania się obciążać pomosty rusztowań ponad ich nośność przez składowanie zbyt dużych
ilości materiałów lub przenoszenie po pomostach ciężkich elementów. Nośność
znormalizowanych rusztowań drewnianych wynosi 2 kPa, a rurowych 4 kPa. Nie można
dopuszczać do gromadzenia się ludzi na rusztowaniach. Po pomostach rusztowań nie można też
biegać. Biegnący człowiek wywiera nacisk do 4 kPa, co może spowodować załamanie się po-
mostu. Nie można składować materiałów na daszkach ochronnych. Miejsca pracy położone
powyżej 1,5 m nad ziemią ogradza się na wysokość 1,1 m mocnymi balustradami. U nasady
słupków balustrad, tuż przy pomoście, umocowuje się na rąb bortnicę wysokości 15 cm. Na
wysokości 60 cm nad pomostem umieszcza się dodatkową poręcz pośrednią. Balustrady
powinny wytrzymać nacisk poziomy równy największemu wysiłkowi robotnika o średniej sile
0,25 kN, toteż deski przybija się do słupków od strony wewnętrznej, słupki zaś umocowuje
zastrzałami od strony zewnętrznej. Wchodzenie i schodzenie z rusztowań powinno odbywać się
wyłącznie po przeznaczonych do tego celu drabinkach. Nie wolno wspinać się po stojakach,
podłużnicach, leżniach i poręczach rusztowania, ani tarasować wejść na rusztowaniach.
W czasie pracy na rusztowaniach należy utrzymywać je w czystości, usuwając z pomostów
gruz i odpadki. W zimie należy zmiatać śnieg z rusztowań, nawet jeśli nikt na nich nie pracuje.
Pomosty w czasie mrozu i gołoledzi należy posypać piaskiem lub popiołem. Na rusztowaniach
nie można zostawiać narzędzi na czas przerw w pracy. Nie wolno pracować w obuwiu
o drewnianych podeszwach. W przypadku wykonywania jednoczesnej pracy na kilku poziomach
należy zwracać uwagę, aby jedni robotnicy nie pracowali tuż nad innymi - praca powinna
odbywać się w różnych pionach.
Drewniane płyty pomostów mogą być przenoszone na różne kondygnacje, wymagane jest
jednak pozostawienie pomostu ochronnego, znajdujÄ…cego siÄ™ o jednÄ… kondygnacjÄ™ pod tym, na
którym pracują ludzie.
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Kto odpowiada za sprawy bezpieczeństwa i higieny pracy na większych budowach?
2. Jakie obowiązki w sprawach bezpieczeństwa i higieny pracy mają kierownicy robót,
majstrowie i brygadziści?
3. Co jest najczęstszą przyczyną nieszczęśliwych wypadków podczas pracy?
4. Jakie sÄ… podstawowe warunki bezpiecznej pracy?
5. Jakie warunki powinno spełniać stanowisko robocze?
6. Jakie warunki powinny spełniać narzędzia i sprzęt?
7. W jakim celu stosuje się osłony?
8. Jakie wymagania powinny spełniać urządzenia ochronne, stosowane przy maszynach?
9. Kiedy wolno naprawiać czyścić i smarować maszyny?
10. Jakich zasad należy przestrzegać w strefie działań transportu wewnętrznego?
11. Jak należy zabezpieczać się przed działaniem preparatów niszczących skórę?
12. Jakie są zasady bezpiecznego przemieszczania materiałów budowlanych?
13. Jakie są najczęstsze przyczyny wypadków podczas transportu zmechanizowanego?
14. Kto jest upoważniony do współpracy z operatorem obsługującym żuraw?
15. Jakie spoiwo używane do zapraw jest najbardziej szkodliwe?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
16. Jakie zagrożenie powoduje przygotowanie lepików?
17. Przy jakich pracach dekarskich można ulec poparzeniu?
18. W co powinny być zaopatrzone zbiorniki do podgrzewania lepiku i naczynia do jego
transportu?
19. Jakie sÄ… przyczyny zapalenia siÄ™ par lepiku w kotle?
20. W jaki sposób gasi się pożar lepiku?
21. Co może być powodem wybuchu podczas prac dekarskich?
22. Jakie zabezpieczenia stosuje się w celu uniknięcia wybuchu?
23. Jak jest sposób postępowania po wybuchu kotła do topienia lepiku?
24. Jaka jest przyczyna pękania przewodów giętkich?
25. Jakie jest pochylenie dachu przy którym wszyscy pracownicy powinni mieć indywidualne
zabezpieczenia?
26. Jaki jest sposób działania aparatu bezpieczeństwa?
27. czym należy pamiętać przy stosowaniu aparatu bezpieczeństwa?
28. Jakie warunki powinno spełniać rusztowanie?
29. Jak zbudowane sÄ… podwieszane rusztowania dekarskie?
30. Jaki jest sposób konstrukcji rusztowań na wysuwnicach?
31. Jakie rusztowania stosuje siÄ™ podczas prac przy budynkach wysokich?
32. Jakie zasady obowiÄ…zujÄ… podczas pracy na rusztowaniach?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Scharakteryzuj zabezpieczenia pod względem bezpieczeństwa i higieny pracy w trakcie
prowadzenia prac dekarskich (na podstawie wycieczki na budowÄ™ lub filmu dydaktycznego).
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia  plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) zapoznać się z instrukcją ćwiczenia,
5) scharakteryzować zabezpieczenia, które zaobserwowałeś w miejscu prowadzonych prac,
6) określić dodatkowe zabezpieczenia, które mogłyby zostać wprowadzone dla zwiększenia
bezpieczeństwa,
7) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
8) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
9) zaprezentować efekty swojej pracy,
10) dokonać samooceny pracy,
11) uporządkować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- filmy dydaktyczne,
- literatura.
Ćwiczenie 2
Dokonaj montażu podwieszanego rusztowania wiszącego, zgodnie z otrzymaną instrukcją
montażu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia  plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) zapoznać się z instrukcją montażu podwieszanego rusztowania wiszącego,
5) sprawdzić, czy jest odpowiednio zabezpieczony pod względem bezpieczeństwa i higieny
pracy aby przystąpić do wykonania zadania - ćwiczenia,
6) przygotować elementy rusztowania,
7) dokonać montażu rusztowania,
8) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
9) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
10) zaprezentować efekty swojej pracy,
11) dokonać samooceny pracy,
12) uporządkować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- dokumentacja techniczna,
- rusztowanie,
- instrukcja montażu rusztowania,
- literatura.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wskazać osobę odpowiedzialną za sprawy bezpieczeństwa i higieny pracy
Ä„% Ä„%
na większych budowach?
2) wymienić obowiązki jakie mają kierownicy robót, majstrowie
Ä„% Ä„%
i brygadziści w sprawach bezpieczeństwa i higieny pracy?
3) wskazać najczęstszą przyczynę nieszczęśliwych wypadków podczas
Ä„% Ä„%
pracy?
4) wymienić podstawowe warunki bezpiecznej pracy? Ą% Ą%
5) określić warunki jakie powinno spełniać stanowisko robocze? Ą% Ą%
6) wymienić warunki jakie powinny spełniać narzędzia i sprzęt? Ą% Ą%
7) określić cel, w jakim stosuje się osłony? Ą% Ą%
8) określić wymagania, jakie powinny spełniać urządzenia ochronne,
Ä„% Ä„%
stosowane przy maszynach?
9) określić, kiedy wolno naprawiać czyścić i smarować maszyny? Ą% Ą%
10) wymienić zasady, których należy przestrzegać w strefie działań transportu
Ä„% Ä„%
wewnętrznego?
11) wyjaśnić sposób, w jaki należy zabezpieczać się przed działaniem
Ä„% Ä„%
preparatów niszczących skórę?
12) wskazać zasady bezpiecznego przemieszczania materiałów budowlanych? Ą% Ą%
13) wskazać najczęstsze przyczyny wypadków podczas transportu
Ä„% Ä„%
zmechanizowanego?
14) wskazać osoby upoważnione do współpracy z operatorem obsługującym
Ä„% Ä„%
żuraw?
15) wskazać najbardziej szkodliwe spoiwo używane do zapraw? Ą% Ą%
16) wyjaśnić zagrożenie jakie powoduje przygotowywanie lepików? Ą% Ą%
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
17) wskazać prace dekarskie, przy których można ulec poparzeniu? Ą% Ą%
18) określić rodzaje zabezpieczeń zbiorników do podgrzewania lepiku
Ä„% Ä„%
i naczynia do jego transportu?
19) wskazać przyczyny zapalenia się par lepiku w kotle? Ą% Ą%
20) określić sposób gaszenia pożaru lepiku? Ą% Ą%
21) określić, jakie są przyczyny wybuchów podczas prac dekarskich? Ą% Ą%
22) wskazać zabezpieczenia stosowane w celu uniknięcia wybuchu? Ą% Ą%
23) wskazać sposób postępowania po wybuchu kotła do topienia lepiku? Ą% Ą%
24) wskazać przyczynę pękania przewodów giętkich? Ą% Ą%
25) określić pochylenie dachu przy którym wszyscy pracownicy powinni mieć
Ä„% Ä„%
indywidualne zabezpieczenia?
26) scharakteryzować sposób działania aparatu bezpieczeństwa? Ą% Ą%
27) wskazać zasady posługiwania się aparatem bezpieczeństwa? Ą% Ą%
28) określić warunki, jakie powinno spełniać rusztowanie? Ą% Ą%
29) scharakteryzować budowę podwieszanych rusztowań dekarskich? Ą% Ą%
30) wyjaśnić sposób konstrukcji rusztowań na wysuwnicach? Ą% Ą%
31) wskazać rusztowania, stosowane podczas wykonywania pokryć budynków
Ä„% Ä„%
wysokich?
32) określić zasady obowiązujące podczas pracy na rusztowaniach? Ą% Ą%
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
4.2. Zasady organizacji miejsca pracy
4.2.1. Materiał nauczania
Podstawowym warunkiem prawidłowego i sprawnego przebiegu robót dekarskich oraz
uzyskania założonej wydajności pracy jest właściwa jego organizacja.
Dobrze zorganizowana praca jest ciągła, równomierna, cykliczna i umożliwia skrócenie
czasu wykonania robót.
Praca ciągła odbywa się bez przerw i z udziałem niezmiennych grup roboczych
wykonujących identyczne, powtarzające się czynności, stosujących te same materiały oraz
maszyny i urzÄ…dzenia pomocnicze.
Praca równomierna oznacza wykonywanie przez poszczególne grupy robocze określonej
ilości pracy, podczas której zużywa się jednakową ilość materiałów i elementów oraz stosuje się
takie same maszyny i urzÄ…dzenia transportowe.
Praca cykliczna oznacza pracÄ™ powtarzajÄ…cÄ… siÄ™ w regularnych odcinkach czasu.
Jeżeli praca ma być ciągła, cykliczna i równomierna, to jest konieczne powtarzanie tych samych
czynności w jednakowym czasie nie tylko bez przerw, lecz także z jednakowym nakładem pracy
i środków. Może to nastąpić tylko w przypadku stosowania na budowie pracy w ramach
zorganizowanego cyklu działania. Cykl działań zorganizowanych jest to szereg działań w
realizacji celu. Może odnosić się on do wielu zadań o różnorodnym stopniu scalenia, między
innymi do:
 wielkiej inwestycji przemysłowej,
 wielkiego osiedla mieszkaniowego,
 domku jednorodzinnego
oraz małej altanki w ogródku działkowym.
Cykl ten składa się z następujących etapów:
- jasnego, ściśle określonego celu,
- planowania środków i warunków, które trzeba osiągnąć, aby zrealizować zamierzony cel,
- przygotowania środków i warunków,
- wykonania zamierzonych czynności stosownie do powziętego planu,
- kontroli otrzymanych wyników.
Dekarze i blacharze mają swój udział głównie w przedostatnim etapie cyklu. Aby jednak ich
praca przebiegała sprawnie, powinna być ciągła, równomierna i cykliczna. Z tego względu w
pierwszym i drugim etapie odpowiednie jednostki organizacyjne przedsiębiorstwa opracowują
odpowiednie projekty działań, inne zaś jednostki zapewniają nagromadzenie, zgodnie z takim
projektem, wystarczających do realizacji przedsięwzięcia środków
w przewidzianym czasie.
Aby umożliwić robotnikom osiąganie dużej wydajności, należy stworzyć im odpowiednie
warunki, czyli należycie urządzić miejsce pracy.
Miejscem pracy nazywamy przestrzeń, w obrębie której poruszają się zatrudnieni robotnicy:
 blacharze przygotowujÄ…cy w warsztacie elementy pokrycia,
 cieśle wykonujący zabezpieczenia lub stawiający rusztowania,
 robotnicy przygotowujący zaprawę i dowożący materiały
 dekarze kryjÄ…cy dach
oraz mieszczÄ… siÄ™:
 materiały,
 sprzęt
oraz efekt działania, czyli pokrycie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Organizacja pracy w warsztacie, w którym przygotowuje się elementy pokrycia oraz
organizacja miejsca montażu tych elementów powinny być tak opracowane, aby zapewnić dobre
i bezpieczne warunki pracy. Miejsca pracy dzieli siÄ™ na stanowiska robocze, to znaczy miejsca,
gdzie pracują poszczególne zespoły. Rozplanowanie tych stanowisk zależy od:
 rodzaju wykonywanych czynności,
 używanych narzędzi i sprzętu,
 stosowanego materiału,
oraz od warunków lokalnych:
 wielkości i kształtu placu budowy,
 rodzaju budynku i jego wielkości,
 kształtu, wielkości i kąta pochylenia dachu.
Zasady obowiÄ…zujÄ…ce podczas organizowania stanowiska roboczego sÄ… jednak niezmienne.
Blacharz wykonujący elementy obróbek musi dysponować stołem blacharskim. Wysokość
stołu powinna być dostosowana do wzrostu robotnika. Stół zbyt niski wymaga od robotnika
zbędnego schylania się i wysiłku do utrzymania tułowia w pozycji pochylonej. Nadmierna
wysokość stołu męczy ręce pracującego, gdyż muszą być wtedy stale wzniesione. Prawidłowa
wysokość stołu powinna być taka, aby robotnik stojący przy nim mógł położyć dłonie na stole,
bez zginania rąk w łokciu i bez pochylania się. Wszelkie narzędzia powinny znajdować się
w zasięgu ręki robotnika. Rozkłada się je na stole, natomiast w czasie pracy na dachu nosi się je
w specjalnej skrzynce. Nie należy ich rozrzucać wśród odpadków materiałów, aby nie tracić
czasu na szukanie. Stojaki, podstawki, zaginadła i inny sprzęt pomocniczy należy ustawiać
w miejscu, gdzie jest on potrzebny, a po wykonaniu odpowiednich czynności składać na stałym
miejscu przechowywania. Materiały powinny być ułożone i posortowane w zasięgu ręki, aby nie
tracić czasu na ich wybieranie i donoszenie.
Miejsce robocze powinno być stale utrzymywane w czystości i porządku. Należy
systematycznie sprzątać obrzynki i drobne odpadki, i składać je na stosy w miejscach, gdzie nie
będą zawadzać w pracy i skąd łatwo będzie je usunąć. Większe arkusze składa się w stosy
według asortymentów, aby można było wykonać z nich drobne elementy.
Podczas wykonywania pokrycia dachu, odcinki robót należy przydzielić w sposób
stwarzający poszczególnym zespołom i robotnikom możliwie duży front robót. Zapobiega się
dzięki temu przestojom, zwiększającym koszty prac. Po zakończeniu robót miejsce pracy należy
oczyścić z odpadów, a wszystkie narzędzia przenieść na miejsce stałego przechowywania.
Każdy większy obiekt budowlany bez względu na rodzaj stosowanego pokrycia wymaga
dużej ilości prac związanych z obróbkami blacharskimi. Większość prac blacharskich jest
obecnie wykonywana w zakładach produkcyjnych, które można lepiej wyposażyć i urządzić niż
prowizoryczne miejsca pracy blacharza na budowie. Produkcją rynien, rur, kolan, wlotów rur
spustowych, uchwytów mocujących i innych akcesoriów blacharskich zajmują się obecnie
wyspecjalizowane firmy. Specjalistyczne maszyny, wykonują w bardzo krótkim czasie tysiące
powtarzalnych elementów.
Tylko małe warsztaty blacharskie są wyposażone w sprzęt i narzędzia mechaniczne
wieloczynnościowe, wymagające zmiany oprzyrządowania w trakcie wykonywania jednego
elementu.
Przykładowe rozmieszczenie maszyn w niewielkim zakładzie przedstawione zostało na
rysunku poniżej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Rys. 9. Rozplanowanie warsztatu blacharskiego [7, s. 531]
Organizację miejsca pracy powinno się przeprowadzać zgodnie z aktualnie obowiązującym
Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. wraz
z póz
niejszymi zmianami.
Dział II tego rozporządzenia w paragrafach od 3 do 13 zawiera przepisy dotyczące obiektów
budowlanych i terenu zakładu pracy.
Dział IV w rozdziale 2 zawiera przepisy dotyczące organizacji stanowisk pracy, natomiast
rozdział 3 przepisy o obsłudze i stosowaniu maszyn, narzędzi i innych urządzeń technicznych.
Stanowiska pracy powinny być urządzone stosownie do rodzaju wykonywanych na nich
czynności oraz psychofizycznych właściwości pracowników, przy czym wymiary wolnej
(niezajętej przez urządzenia) powierzchni stanowiska pracy powinny zapewnić pracownikom
swobodę ruchu wystarczającą do wykonywania pracy w sposób bezpieczny, z uwzględnieniem
wymagań ergonomii.
Stanowiska, na których występuje ryzyko pożaru, wybuchu, upadku lub wyrzucenia
przedmiotów albo wydzielenia się substancji szkodliwych dla zdrowia lub niebezpiecznych,
powinny być zaopatrzone w urządzenia ochronne zapewniające ochronę pracowników przed
skutkami tego ryzyka.
Jeżeli wykonywane na stanowisku prace powodują występowanie czynników szkodliwych
dla zdrowia, powinny być tak usytuowane i zorganizowane, aby pracownicy zatrudnieni na
innych stanowiskach nie byli narażeni na ich działanie.
W razie niebezpieczeństwa powinno być możliwe szybkie opuszczenie stanowisk pracy
przez pracowników lub w razie potrzeby, udzielenie im szybkiej pomocy.
Przy stanowiskach pracy należy zapewnić powierzchnię przeznaczoną na składowanie
materiałów, wyrobów, przyrządów, narzędzi i odpadów.
Nie wolno na tych powierzchniach przechowywać surowców, gotowych wyrobów,
materiałów pomocniczych i odpadów w ilościach większych od wynikających z potrzeb
technologicznych, umożliwiających utrzymanie ciągłości pracy na danej zmianie. Odpady
produkcyjne powinny być sukcesywnie usuwane.
Szmaty, tampony, trociny i inne materiały nasycone lub zanieczyszczone substancjami
łatwozapalnymi, utleniającymi się lub szkodliwymi dla zdrowia albo wydzielające uciążliwe
zapachy - należy przechowywać w zamkniętych naczyniach z materiału niepalnego oraz co
najmniej raz na dobę usuwać z pomieszczeń pracy i niszczyć w sposób określony
w odpowiedniej instrukcji.
Do każdego stanowiska powinno być zapewnione bezpieczne i wygodne dojście, przy czym
jego wysokość w świetle nie powinna być na całej długości mniejsza niż 2 m.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
W przypadkach uzasadnionych względami konstrukcyjnymi maszyn i innych urządzeń
technicznych dopuszcza się zmniejszenie wysokości dojścia do 1,8 m przy jego odpowiednim
zabezpieczeniu i oznakowaniu znakami bezpieczeństwa zgodnymi z Polską Normą.
Przejścia między maszynami a innymi urządzeniami lub ścianami przeznaczone tylko do
obsługi tych urządzeń powinny mieć szerokość co najmniej 0,75 m; jeżeli w przejściach tych
odbywa się ruch dwukierunkowy, szerokość ich powinna wynosić co najmniej 1 m.
Przy wykonywaniu pracy nie wymagającej stałej pozycji stojącej należy zapewnić
pracownikom możliwość siedzenia.
Przy wykonywaniu pracy wymagającej stale pozycji stojącej lub chodzenia należy zapewnić
pracownikom możliwość odpoczynku w pobliżu miejsca pracy w pozycji siedzącej.
Maszyny i inne urządzenia techniczne powinny spełniać wymagania bezpieczeństwa
i higieny pracy przez cały okres ich użytkowania.
Montaż, demontaż i eksploatacja maszyn, w tym ich obsługa, powinny odbywać się przy
zachowaniu wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii, uwzględniających
instrukcje zawarte w dokumentacji techniczno-ruchowej.
Miejsce i sposób zainstalowania oraz użytkowania maszyn powinny uwzględniać
minimalizację ryzyka zawodowego, w szczególności poprzez:
- zapewnienie dostatecznej przestrzeni pomiędzy ruchomymi częściami maszyn
a ruchomymi lub stałymi elementami otoczenia;
- zapewnienie, aby wszystkie używane lub produkowane materiały bądz
energia były
w bezpieczny sposób dostarczane i odprowadzane ze stanowiska pracy.
Każda maszyna powinna być wyposażona w element sterowniczy przeznaczony do jej
całkowitego i bezpiecznego zatrzymywania, a gdy jest to konieczne w związku z zagrożeniami,
jakie stwarza maszyna, powinna być wyposażona w urządzenie do zatrzymywania awaryjnego.
Maszyny powinny być wyposażone w łatwo odróżniające się i odpowiednio oznakowane
urządzenia do odłączania od wszystkich z
ródeł energii. Włączenie zasilania energią nie może
powodować zagrożenia dla obsługi.
Maszyny wielostanowiskowe powinny być wyposażone w urządzenia sygnalizacji
dz
więkowej lub świetlnej automatycznie wysyłające sygnały uprzedzające o uruchomieniu
maszyny. Sygnały powinny być odbierane na wszystkich stanowiskach pracy przy danej
maszynie. Jest to bardzo istotne podczas wykonywania prac dekarskich, w których obsługujący
urządzenia transportu pionowego znajdują się przeważnie na stanowisku pomocniczym.
Elementy ruchome i inne części maszyn, które w razie zetknięcia się z nimi stwarzają
zagrożenie, powinny być do wysokości co najmniej 2,5m od poziomu podłogi (podestu)
stanowiska pracy osłonięte lub zaopatrzone w inne skuteczne urządzenia ochronne, z wyjątkiem
przypadków, gdy spełnienie tych wymagań nie jest możliwe ze względu na funkcję maszyny.
Pasy, łańcuchy, taśmy, koła zębate i inne elementy układów napędowych oraz części maszyn
zagrażające spadnięciem, znajdujące się nad stanowiskami pracy lub przejściami na wysokości
ponad 2,5 m od poziomu podłogi, powinny być osłonięte przynajmniej od dołu trwałymi
osłonami.
Osłony stosowane na maszynach powinny uniemożliwiać bezpośredni dostęp do strefy
niebezpiecznej.
Olbrzymia większość firm dekarskich zajmuje się obecnie świadczeniem usług dekarskich,
wykonując prace polegające na montażu pokryć dachowych i orynnowania z gotowych
elementów. Najczęściej spotykane obecnie stanowiska pracy blacharza to stoły blacharskie
i przenośne giętarki usytuowane w pokrywanych budynkach bądż w ich pobliżu. Przenośna
giętarka o długości 3,2m waży 85 kilogramów.
W wyposażeniu stołu blacharskiego powinny się znalez
ć:
- nożyce do cięcia blachy prawe, lewe i przelotowe,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
- piłka do cięcia metalu,
- cęgi do zaginania rąbka,
- kleszcze uniwersalne,
- młotek ślusarski,
- młotek drewniany,
- zaginadła,
- kowadło dwurożne,
- fałdowniki.
Większość z wymienionych narzędzi powinna znalez
ć się w pasie dekarskim, który coraz
częściej zastępuje na dachu skrzynkę narzędziową.
Stanowiska pracy znajdujące się na zewnątrz pomieszczeń powinny być tak usytuowane
i zorganizowane, aby pracownicy byli chronieni przed zagrożeniami spowodowanymi:
- złymi warunkami atmosferycznymi, w tym opadami, niską lub wysoką temperaturą, silnym
wiatrem,
- spadajÄ…cymi przedmiotami,
- szkodliwym dla zdrowia hałasem,
- szkodliwymi gazami, parami lub pyłami.
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jaka powinna być dobrze zorganizowana praca?
2. Co oznacza pojęcie pracy ciągłej?
3. JakÄ… pracÄ™ nazywa siÄ™ cyklicznÄ…?
4. Czym jest cykl działań zorganizowanych?
5. Z jakich etapów składa się ten cykl?
6. Co nazywamy miejscem pracy?
7. W jaki sposób dzieli się miejsce pracy?
8. Jaka powinna być prawidłowa wysokość stołu blacharskiego?
9. Gdzie jest wykonywana większość prac blacharskich?
10. Co jest podstawÄ… organizacji miejsca pracy?
11. Jaką wysokość powinno mieć dojście do stanowiska pracy?
12. Jaka jest minimalna szerokość przejścia między maszynami, a innymi urządzeniami?
13. W jakie elementy powinny być wyposażone maszyny?
14. Jaką rolę spełniają osłony?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie zawartych w poradniku zasad ergonomii ustal wysokość przeznaczonego dla
siebie stołu blacharskiego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia  plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
4) układać na blacie stołu (stolika uczniowskiego) deski stopniowo aż do uzyskania wysokości
określonej zasadami ergonomii,
5) zmierzyć wysokość stolika (łącznie z ułożonymi deseczkami),
6) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
7) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
8) zaprezentować efekty swojej pracy,
9) dokonać samooceny pracy,
10) uporządkować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- miara długości 2,0 lub 3,00 m  składana lub zwijana,
- odcinki desek o długości kilkunastu centymetrów,
- literatura.
Ćwiczenie 2
Na powierzchni stołu blacharskiego dokonaj rozmieszczenia wyposażenia w postaci
narzędzi blacharskich zachowując zasady ergonomii.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia  plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) zapoznać się z dokumentacją techniczną,
5) ustalić narzędzia i sprzęt, które powinny znalez
ć się na stole blacharskim,
6) dokonać rozmieszczenia narzędzi i sprzętu na powierzchni stołu,
7) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
8) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
9) zaprezentować efekty swojej pracy,
10) dokonać samooceny pracy,
11) uporządkować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- stól blacharski,
- narzędzia blacharskie:
- nożyce do blachy prawe, lewe i przelotowe,
- piłka do cięcia metalu,
- cęgi do zaginania rąbka,
- kleszcze uniwersalne,
- młotek ślusarski,
- młotek drewniany,
- zaginadła,
- kowadło dwurożne,
- fałdowniki.
- literatura.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wyjaśnić jak powinna być dobrze zorganizowana praca? Ą% Ą%
2) zdefiniować pojęcie pracy ciągłej? Ą% Ą%
3) zdefiniować pojęcie pracy cyklicznej? Ą% Ą%
4) wyjaśnić, czym jest cykl działań zorganizowanych? Ą% Ą%
5) wskazać etapy z jakich składa się ten cykl? Ą% Ą%
6) zdefiniować pojęcie miejsca pracy? Ą% Ą%
7) powiedzieć na co dzieli się miejsce pracy? Ą% Ą%
8) objaśnić sposób wyznaczania prawidłowej wysokości stołu blacharskiego? Ą% Ą%
9) określić miejsce wykonywania większości prac blacharskich? Ą% Ą%
10) określić akt prawny będący podstawą organizacji miejsca pracy? Ą% Ą%
11) określić wysokość, jaką powinno mieć dojście do stanowiska pracy? Ą% Ą%
12) określić minimalną szerokość przejścia między maszynami, a innymi
Ä„% Ä„%
urzÄ…dzeniami?
13) wskazać w co powinny być wyposażone maszyny? Ą% Ą%
14) określić rolę, jaką spełniają osłony? Ą% Ą%
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
4.3. Karta technologiczna
4.3.1. Materiał nauczania
Właściwe urządzenie miejsca pracy i wykonanie robót ułatwiają programy technologiczne.
Opracowują je instytuty i zakłady naukowe. Natomiast na potrzeby konkretnych budów -
odpowiednie komórki organizacji robót w przedsiębiorstwach.
Programy technologiczne zawierają wskazówki dotyczące wykonywania robót oraz
omówienie najnowocześniejszych metod organizacji stanowisk roboczych. W szczególności
powinny one zawierać wskazówki dotyczące:
- warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać materiały i roboty,
- wyposażenia i organizacji miejsca pracy, stanowisk roboczych, stosowania sprzętu,
urządzeń i narzędzi,
- sposobu wykonywania i kolejności poszczególnych robót,
- organizacji i składu zespołów roboczych,
- norm robocizny, zużycia materiałów, sprzętu i narzędzi,
- przepisów bezpieczeństwa pracy.
Przepisy opracowane dla konkretnego elementu lub produktu nazywamy kartÄ…
technologicznÄ….
Karta technologiczna zawiera:
- warunki techniczne, jakim powinien odpowiadać wykonany produkt lub element, oraz
roboty poprzedzające, na przykład jakie odchyłki może mieć podkład, na którym będzie
układane pokrycie,
- opis kolejności wykonania wszystkich operacji składających się na wykonanie wyrobu lub
elementu,
- skład zespołów i brygad roboczych,
- normy zużycia materiałów i robocizny oraz pracy maszyn,
- sposób organizacji miejsca pracy i stanowisk roboczych oraz ich wyposażenia,
- przepisy bezpieczeństwa pracy, których należy przestrzegać podczas wykonywania danych
operacji.
Karty technologiczne opracowują pracownie organizacji robót przy przedsiębiorstwach
budowlanych. Zatwierdza je kierownik budowy, a przyjęcie do wykonania potwierdza podpisem
kierownik brygady lub zespołu roboczego.
Opracowuje je siÄ™ tylko na potrzeby produkcji masowej lub co najmniej seryjnej, to znaczy
gdy buduje się kilka albo kilkanaście takich samych budynków lub takich samych elementów
różnych budynków. Mogą więc dotyczyć całego dachu albo odcinka półrynny.
Sporządzane są w formie tabeli zawierającej w nagłówku informacje dotyczące:
 nazwy wyrobu,
 nazwy elementu,
 ciężaru elementu,
 rodzaju materiału,
 ilości,
 postaci (wymiarów i kształtu),
 rozwinięcia produkowanego elementu,
 rozmieszczenia, na przykład sposobu trasowania na arkuszu blachy,
 ilości odpadów,
 i innych danych, które dany zakład będzie uważał za istotne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
W poszczególnych rubrykach wpisywane są:
- numer operacji,
- numer stanowiska,
- opis operacji,
- oprzyrzÄ…dowanie,
- przewidywany i rzeczywisty czas wykonania,
- inne informacje dotyczÄ…ce wykonania wyrobu.
Przykładowe rozmieszczenie danych w karcie technologicznej przedstawione zostało
poniżej.
Tabela 1. Karta technologiczna [7, s.244]
Wyrób: Nazwa części: Symbol, nr rys. ,nr poz.: Nr zlecenia:
Gatunek, stan mat.: Postać, wymiary materiału: Sztuk/wyrób: Sztuk na zlecenie:
Indeks materiałowy: Netto kg/szt.: Materiał kg/zlecenie:
Nr Wydział OPIS OPERACJI Oprzyrządowanie Czas Czas Czas
operacji Stanowisko przewid. rzeczyw.
Opracował: Normował: Sprawdził: Arkusz: Ilość ark./kpl.:
Funkcjonuje również inny rodzaj kart technologicznych. Zawierają one komplet danych
dotyczących określonego wyrobu. Są sporządzane przez producenta i mają pomóc
w stosowaniu wyrobu, którego dotyczą zgodnie z przeznaczeniem i wymaganiami dotyczącymi
podłoża, zakresu i sposobu układania.
Oto przykład karty technologicznej zamieszczonej przez producenta w internecie.
1. Opis
Folia niniejsza jest w 100% zwulkanizowanÄ… membranÄ… wykonanÄ… z etylenu gumy
syntetycznej, propylenu, dienu i teropolimeru. Arkusz składa się z dwóch wzajemnie
zwulkanizowanych warstw.
2. Przygotowanie
Nośność podłoża musi być w stanie przenieść punktowe obciążenia tymczasowe od rolki.
Podłoże musi być czyste, gładkie, suche i wolne od ostrych krawędzi, luz
nych obcych
materiałów, zastoin oleju, smaru i innych materiałów mogących uszkodzić membranę.
Wszystkie szczeliny w podłożu szersze niż 5 mm należy wypełnić odpowiednim materiałem.
3. Stosowanie.
Po rozwinięciu rolki należy umożliwić relaksację membrany przez około 30 min. przed
rozpoczęciem instalowania. Folię należy instalować zgodnie z instrukcją techniczną i detalami
podanymi przez firmÄ™.
4. Pokrycie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Wymiary arkusza folii należy dobrać z uwzględnieniem zakładu na szwach (min. 100 mm
dla standardowego połączenia, 200 dla połączenia z listwą dociskową). Końcowy całkowity
wymiar należy zwiększyć o min. 150 mm dla łatwiejszego manipulowania.
Tabela 2.5. Charakterystyka [12]
Fizyczna Doskonała odporność na promieniowanie UV i działanie ozonu.
Stabilność w zakresie temp.  45 oC do 130oC
Zachowanie elastyczności w niskiej temp. Odporność na nagły wzrost temp. do + 250oC
Doskonała odporność na kwaśne deszcze, mniejsza na substancje ropopochodne. Należy unikać kontaktu z olejami roślinnymi,
produktami naftowymi, gorÄ…cym bitumem i smarem.
Techniczna Metoda badania Wartość
Grubość EN 1849.2 1.14 mm 10%
1.52 mm 10%
ASTM D 412 Nominalnie 10%
Wytrzymałość na rozciąganie EN 12311.2 > 8N/mm2
ASTM D 412 (Die C) > 9N/ mm2, wart. rzeczywista 9.8 N/ mm2
Wydłużenie EN 12311.2 > 300%
ASTM D 412 (Die C) > 300%, wart. rzeczywista 450%
Wytrzymałość na rozerwanie EN 12112.2 > 50 N
ASTM D 624 (Die C) > 26,3 kN/m, wart. rzeczywista 35 kN/m
Punkt łamliwości ASTM D 2137 < - 45 oC , wart. rzeczywista - 53 oC
Odporność na UV 4000 godzin QUV, 313 ASTM G 53-84 Brak rys i spękań
UVB
Odporność na ozon ASTM D 1149 Brak rys i spękań
Stabilność wymiarowa EN 1107.2 < 0.5%
ASTM D 1204 < 1.0%
Absorpcja wody ASTM D 471 < 2,0% (zwilżenie powierzchni)
Tabela 3.6. Pakowanie / Magazynowanie / Okres przydatności do użycia [12]
Grubość (mm) Szerokość (m) Długość (m) Waga (kg/m)
1.14 ( .04" ) 2.30*( 7,5' ) 15.25 ( 50' ) 1.41
3.05 ( 10' ) 30.50 ( 100' )
6.10 ( 20' ) 61.00 ( 200' )
9.15 ( 30' )
12.20 ( 40' )
1.25 ( 50' ) 30.50 ( 100' ) tylko 1.41
2.75
1.52 ( .060" ) 2.30*( 7,5' ) 15.25 ( 50' ) 1.95
3.05 ( 10' ) 30.50 ( 100' )
6.10 ( 20' ) 61.00 ( 200' )
2.75 30.50 ( 100' ) tylko 1.95
Magazynowanie: Składować z dala od materiałów mogących przedziurawić lub uszkodzić
mechanicznie folię. Składować z dala od materiałów łatwopalnych, gdyż otwarty płomień może
spowodować zapalenie się membrany.
Okres przydatności do użycia: nieograniczony.
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jaki sposób programy technologiczne ułatwiają pracę dekarza?
2. Jakie wskazówki zawierają programy technologiczne?
3. Jak nazywajÄ… siÄ™ przepisy opracowane dla konkretnego produktu?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
4. Co zawiera karta technologiczna?
5. Dla jakigo rodzaju produkcji opracowuje siÄ™ karty technologiczne?
6. W jakiej formie sporzÄ…dzane sÄ… karty technologiczne?
7. Jakie informacje są podane w nagłówku karty technologicznej?
8. Jakie informacje zamieszczone są w poszczególnych rubrykach kart technologicznych?
9. Czego dotyczą karty technologiczne tworzone przez producentów?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Odczytaj i zinterpretuj informacje zawarte w otrzymanej karcie technologicznej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia  plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) odczytać informacje zawarte w nagłówku,
5) odczytać informacje zawarte w poszczególnych rubrykach,
6) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
7) zinterpretować informacje zawarte w karcie technologicznej
8) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
9) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
10) zaprezentować efekty swojej pracy,
11) dokonać samooceny pracy,
12) uporządkować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- karta technologiczna,
- litaratura.
Ćwiczenie 2
Na podstawie otrzymanej karty technologicznej odcinka rury spustowej dokonaj trasowania
jego rozwinięcia na arkuszu blachy miedzianej, aluminiowej lub innej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia  plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) dokonać trasowania zgodnie z ustaloną planem kolejnością,
5) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
6) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
7) zaprezentować efekty swojej pracy,
8) dokonać samooceny pracy,
9) uporządkować stanowisko pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Wyposażenie stanowiska pracy:
- karta technologiczna,
- arkusz blachy miedzianej, aluminiowej lub innej,
- przymiar składany lub zwijany,
- przyrzÄ…dy traserskie,
- literatura.
Ćwiczenie 3
Dokonaj rozmieszczenia stanowisk i maszyn w zakładzie blacharskim wykonującym odcinki rur
spustowych z blachy ocynkowanej według otrzymanej karty technologicznej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia  plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) zapoznać się z kartą technologiczną,
5) ustalić rodzaj maszyn, stanowiących wyposażenie zakładu blacharskiego wykonującego
określone kartą technologiczną elementy blacharskie,
6) dokonać rozmieszczenia wyposażenia i maszyn na planie zakładu,
7) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
8) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
9) zaprezentować efekty swojej pracy,
10) dokonać samooceny pracy,
11) uporządkować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- karta technologiczna,
- plan zakładu blacharskiego,
- literatura.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wyjaśnić, co ułatwiają programy technologiczne? Ą% Ą%
2) scharakteryzować informacje jakie zawierają programy technologiczne? Ą% Ą%
3) nazwać przepisy opracowane dla konkretnego produktu? Ą% Ą%
4) zinterpretować zawartość karty technologicznej? Ą% Ą%
5) określić rodzaj produkcji dla której opracowuje się karty technologiczne? Ą% Ą%
6) zilustrować formę w jakiej sporządzane są karty technologiczne? Ą% Ą%
7) określić informacje podane w nagłówku karty technologicznej? Ą% Ą%
8) ustalić treści zawarte w poszczególnych rubrykach kart technologicznych? Ą% Ą%
9) zinterpretować treści kart technologicznych tworzonych przez producentów? Ą% Ą%
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
4.4. Czynności przygotowawcze przed rozpoczęciem krycia,
rozmieszczenie materiałów podstawowych i pomocniczych
4.4.1. Materiał nauczania
Poszczególne roboty budowlane i czynności realizacyjne związane ze wznoszeniem każdej
budowli są ze sobą ściśle i w pewnej kolejności powiązane. W celu dobrego zaplanowania
przebiegu robót budowlanych należy znać te czynności, ich liczbę, kolejność i sposoby
wykonania, czas potrzebny do wykonania poszczególnych jednostek robót i inne elementy
realizacji budowy.
Uwzględniając te wszystkie czynniki, można należycie zaplanować przebieg robót, to
znaczy najkorzystniej zaplanować w czasie kolejność wykonania tych robót i określić
szczegółowe zadania każdej brygady roboczej w poszczególnych okresach trwania budowy,
czyli opracować harmonogram budowy.
Obecnie razem z opracowaniem dokumentacji technicznej, na którą składają się rysunki
techniczne i ich opis, opracowuje się również projekt organizacji robót. Projekt ten wskazuje
sposób, w jaki należy zagospodarować plac budowy, ile należy zapotrzebować materiałów i ilu
zatrudnić ludzi oraz jak należy ustalić przebieg poszczególnych rodzajów robót w czasie, aby
wykonać budowę w oznaczonym terminie.
Najważniejszą częścią projektu organizacji robót jest harmonogram wykonania robót, który
wiąże ze sobą roboty występujące na budowie w pewnej kolejności, wynikające z technologii
wykonywania tych robót. W ogólnym harmonogramie robót są podane w formie wykresów
okresy wykonania poszczególnych rodzajów robót i kolejność ich następowania po sobie.
Na podstawie ogólnego harmonogramu robót opracowuje się szczegółowe harmonogramy
poszczególnych rodzajów robót. Harmonogram taki, w odniesieniu do robót dekarskich, oprócz
określenia ilości i czasu trwania prac, powinien powiązać ze sobą wszystkie czynności krycia,
jak i innych robót związanych z kryciem wykonywanych równolegle. Zespół przystępujący do
wykonywania prac dekarskich powinin znać aktualny stan zaawansowania robót.
Wszystkie harmonogramy powinny być stale aktualizowane, dostosowywane do bieżącego
stanu wykonania robót. Aktualizowanie harmonogramów jest zasadniczym elementem
planowania operatywnego.
Planowanie operatywne ma na celu jak najlepsze wykorzystanie zdolności produkcyjnych
przedsiębiorstwa. W naszym wypadku będzie ono polegało na zestawieniu brygad i zespołów
roboczych. Ich rozmieszczeniu, korygowaniu w harmonogramach terminów wykonania
poszczególnych czynności. Organizowaniu bieżącego zaopatrzenia w materiały oraz
zharmonizowaniu wykonawstwa robót dekarskich z innymi zazębiającymi się robotami.
Wystawione brygadzie lub zespołowi zlecenie robocze jest małym odcinkiem
harmonogramu budowy. Zespół lub brygada musi sobie tak zorganizować roboty, aby zleconą
pracę wykonać dobrze i w oznaczonym terminie. Od tego zależy terminowe wykonanie innych
robót na budowie.
W zależności od rodzaju i zakresu zlecenia brygada w całości lub w części wykonuje
czynności przygotowawcze przed rozpoczęciem właściwych prac, wykonywanych na dachu.
Praca dekarza powinna być tak przygotowana, aby pracownicy znajdujący się na dachu nie
potrzebowali schodzić w czasie jej trwania. Zasady tej należy przestrzegać głównie ze względów
bezpieczeństwa. Większość wypadków podczas prac dekarskich i blacharskich dotyczy upadków
w trakcie wchodzenia lub schodzenia z dachu.
Zapas materiałów i elementów obróbek blacharskich na dachu nie powinien przekraczać
zkresu założonej pracy. Powinien być jednak wystarczający do jej wykonania. Dotyczy to
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
szczgólnie przypadku, gdy prace przygotowawcze i prace pokryciowe na dachu wykonują ci
sami pracownicy.
Ponieważ na budowie prawie zawsze brakuje miejsca, plac budowy należy zagospodarować
tak, by miejsca przeznaczonego na drogi transportowe było jak najmniej.
Drogi transportowe od miejsca składowania i magazynowania blach do miejsca wykonywnia
obróbek - cięcia, gięcia, profilowania powinny być jak najkrótsze.
Blachę podczas transportu należy zabezpieczyć przed przesuwaniem się. Nie wolno też
cignąć arkusza blachy ułożonego na innym arkuszu blachy oraz bezpośrednio po ziemi czy
innym podłożu.
Po powierzchni blachy nie wolno chodzić. Jeżeli zaistnieje konieczność poruszania się po
powierzchni blachy, to tylko w butach na odpowiednich podeszwach, uprzednio sprawdzonych
pod względem zanieczyszczenia mechanicznego  piasek, opiłki metalu.
Miejsca składowania i magazynowania materiałów podstawowych i pomocniczych
potrzebnych przy wykonywaniu pokryć dachowych z blach i wykonywania obróbek
blacharskich powinny być zabezpieczone przed przedostawaniem się piasku. Zarysowanie
powierzchni blachy prowadzi do osłabienia jej odporności na korozję.
Transport pionowy gotowych elementów pokryciowych powinien odbywać się, po
wcześniejszym umieszczeniu tych elementów na palecie lub specjalistycznym stelażu.
Bardzo istotne znaczenie ma właściwy dobór zestawu narzędzi w skrzynkę do pracy na
dachu. Nie da się w nią spakować wszystkich narzędzi używanych do prac dekarskich;
ograniczenie stanowi pojemność skrzynki i ciężar narzędzi. Należy więc usunąć te, które nie
będą potrzebne na pewno. Dokładnie przeanalizować czynności, które należy wykonać
i pozostawić narzędzia konieczne do ich wykonania. Początkujący dekarze powinni zasięgnąć
rady bardziej doświadczonych.
Podczas prac przy wykonywaniu prac na dachu bardzo ważne jest zabezpieczenie blacharza
przed upadkiem z wysokości. Służy do tego aparat bezpieczeństwa, który zamocowany do części
stałych budynku na dachu gwarantuje pełne bezpieczeństwo pracy
i swobodne poruszanie się w promieniu 10 m. Oczywiście długość liny zabezpieczającej
powinna być dostosowana do wielkości dachu.
Prace przygotowawcze przed rozpoczęciem krycia dachu obejmują:
- przygotowanie materiałów,
- transport i składowanie materiałów.
- organizacjÄ™ stanowiska przyobiektowego,
- oczyszczenie i zagruntowanie podłoża,
- zabezpieczenie indywidualne i zespołowe.
Oczywiście należy wykonać prace związane z wykonaniem obróbek blacharskich, czyli:
 zamocować uchwyty do rynien, w ilości i w odległościach określonych w projekcie
tecnicnym,
 zamocować blachę okapową, wzdłuż linii okapu,
 zamocować rynny,
 wykonać obróbki blacharskie wokół wszystkich elementów budowlanych między innymi
wokół kominów, okien dachowych, wyłazów, krawędzi dachowych, koszy zlewowych
zaplanowanych na dachu.
Organizując przyobiektowe stanowisko dekarzy, należy zwrócić baczną uwagę na właściwe
rozmieszczenie podręcznych składowisk materiałów i zachowanie wymaganych odległości
między elementami zagospodarowania. Przykładowe zagospodarowanie stanowiska
przyobiektowego pokazano na rysunku poniżej.
Przy wykonywaniu pokrycia papÄ… termozgrzewalnÄ… organizowanie stanowiska
przyobiektowego sprowadza siÄ™ do magazynowania papy przed transportem na dach. Zbyteczny
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
jest również pracownik obsługujący kocioł do grzania lepiku. Dlatego ten sposób krycia papą
jest najchętniej wykonywany przez małe zakłady dekarskie.
Oczyszczanie i gruntowanie podłoża.
Do oczyszczenia i powleczenia gruntownikiem asfaltowym przystępuje się po wizualnym
sprawdzeniu jakości wykonania podłoża. Gruntowanie stosuje się w celu wzmocnienia podłoża
i zwiększenia jego przyczepności.
Oczyszczenie podłoża i jego gruntowanie rozpoczyna się od kalenicy, pasami szerokości
około 2 m, równoległymi do ściany szczytowej w kierunku do okapu i z powrotem do kalenicy.
Rys. 10. Kierunki czyszczenia i gruntowania powierzchni dachu [7, str. 349]
Po oczyszczeniu całej powierzchni dachu i zakończeniu gruntowania podłoża, można
przystąpić do krycia właściwego.
Ważnym zagadnieniem jest oświetlenie miejsca pracy. W ciepłej porze roku podczas
długiego dnia pracuje się przeważnie przy świetle dziennym. Zimą lub w czasie pracy nocnej
powinno być zainstalowane oświetlenie sztuczne. Najlepsze jest światło elektryczne. Instalację
elektryczną ze względów przeciwpożarowych wykonuje się z przewodów w grubym płaszczu.
Przewody należy tak zainstalować, aby nie groziło porażenie prądem elektrycznym.
Bardzo ważną rolę odgrywa sposób rozmieszczenia lamp oświetlających miejsce pracy.
Powinny zostać rozmieszczone wysoko i tak, aby każde miejsce było oświetlone co najmniej
dwukrotnie. Ogranicza to w znaczny sposób zacienianie sobie wzajemnie przez pracowników
stanowisk pracy.
Najważniejszym etapem przygotowań do wykonania prac dekarskich jest zapewnienie
bezpieczeństwa podczas pracy zespołowi jako całości i poszczególnym pracownikom na ich
miejscach pracy.
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co to jest harmonogram budowy?
2. Co składa się na dokumentację techniczną?
3. Jaki projekt opracowuje się równolegle z dokumentacją techniczną?
4. Co wskazuje projekt organizacji robót?
5. Co jest najważniejszą częścią tego projektu?
6. Co jest podane w ogólnym harmonogramie robót?
7. Co składa się na ogólny harmonogram robót?
8. Na czym polega planowanie operatywne?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
9. Co to jest zlecenie robocze?
10. Czego dotyczÄ… zlecenia robocze?
11. Jak powinna być przygotowana praca na dachu?
12. W jakich okolicznościach ma miejsce większość wypadków podczas prac dekarskich?
13. Jaki powinien być zapas materiałów do prac na dachu?
14. W jaki sposób dokonujemy doboru zestawu narządzi w skrzynkę do pracy na dachu?
15. Co służy do transportu materiałów na dach?
16. Jakiej długości elementy rynien transportujemy na dach?
17. Co służy do zabezpieczenia blacharza przed upadkiem z wysokości?
18. Jak nazywamy miejsce obok budynku służące do przygotowania i gromadzenia materiałów
dekarskich?
19. Co wykonujemy przed przystąpieniem do krycia właściwego?
20. Jaka zasada obowiązuje przy przygotowaniu sztucznego oświetlenia miejsca pracy?
21. Co jest najważniejszym etapem przygotowań do wykonania prac dekarskich?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj doboru zestawu narzędzi w skrzynkę do wykonania otrzymanego zadania
dekarskiego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia  plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) ustalić rodzaj narzędzi, które powinny znalez
ć się w skrzynce do wykonania otrzymanego
zadania dekarskiego,
5) dokonać rozmieszczenia narzędzi w skrzynce,
6) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
7) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
8) zaprezentować efekty swojej pracy,
9) dokonać samooceny pracy,
10) uporządkować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- zestaw narzędzi stanowiących pełne wyposażenie skrzynki dekarskiej,
- literatura.
Ćwiczenie 2
Na stanowisku do wykonywania robót dekarskich dokonaj rozmieszczenia materiałów
podstawowych i pomocniczych, potrzebnych do krycia dachu papÄ….
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia  plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
4) ustalić rodzaj materiałów podstawowych i pomocniczych, potrzebnych do krycia dachu
papÄ…,
5) dokonać rozmieszczenia rozmieszczenia materiałów podstawowych i pomocniczych na
stanowisku,
6) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
7) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
8) zaprezentować efekty swojej pracy,
9) dokonać samooceny pracy,
10) uporządkować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- model dachu z miejscem do składowania materiałów,
- materiały dekarskie do krycia papą,
- litaratura.
Ćwiczenie 3
Na stanowisku pracy w zakładzie robót blacharskich dokonaj rozmieszczenia materiałów
podstawowych i pomocniczych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia  plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) ustalić rodzaj materiałów, potrzebnych do wykonania rynien i rur spustowych,
5) dokonać rozmieszczenia materiałów podstawowych i pomocniczych,
6) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
7) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
8) zaprezentować efekty swojej pracy,
9) dokonać samooceny pracy,
10) uporządkować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- stół blacharski,
- gilotyna do cięcia blachy,
- giętarka,
- zaginarka,
- literatura.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) zdefiniować pojęcie harmonogramu budowy? Ą% Ą%
2) określić skład dokumentacji technicznej? Ą% Ą%
3) nazwać projekt opracowywany równolegle z dokumentacją techniczną? Ą% Ą%
4) scharakteryzować projekt organizacji robót? Ą% Ą%
5) wskazać najważniejszą część projektu organizacji robót? Ą% Ą%
6) określić zawartość ogólnego harmonogramu robót? Ą% Ą%
7) scharakteryzować planowanie operatywne? Ą% Ą%
8) zdefiniować pojęcie zlecenia roboczego? Ą% Ą%
9) wskazać czego dotyczą zlecenia robocze? Ą% Ą%
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
10) scharakteryzować prace przygotowawcze na dachu? Ą% Ą%
11) scharakteryzować okoliczności wypadków podczas prac dekarskich? Ą% Ą%
12) określić wielkość zapasu materiałów do prac na dachu? Ą% Ą%
13) scharakteryzować sposób doboru zestawu narządzi w skrzynkę do pracy
Ä„% Ä„%
na dachu?
14) wskazać urządzenie służące do transportu materiałów na dach? Ą% Ą%
15) określić długość elementów rynien transportowanych na dach? Ą% Ą%
16) wskazać urządzenie służące do zabezpieczenia blacharza przed upadkiem
Ä„% Ä„%
z wysokości?
17) nazwać miejsce obok budynku służące do przygotowania i gromadzenia
Ä„% Ä„%
materiałów dekarskich?
18) określić czynności jakie wykonujemy przed przystąpieniem do krycia
Ä„% Ä„%
właściwego?
19) wskazać zasadę jaka obowiązuje przy przygotowaniu sztucznego
Ä„% Ä„%
oświetlenia miejsca pracy?
20) określić najważniejszy etap przygotowań do wykonania prac dekarskich? Ą% Ą%
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
4.5. Zasady składowania i oznakowania asortymentów
4.5.1. Materiał nauczania
Materiały powinny być tak przechowywane, aby nie ulegały niszczeniu, były łatwo dostępne
i nie zagrażały bezpieczeństwu i zdrowiu ludzi zatrudnionych na budowie.
Prawie wszystkie materiały dekarskie przechowuje się w budynkach magazynowych,
którymi są :
- szopy zamknięte ścianami ze wszystkich czterech stron,
- szopy otwarte mające tylko ściany tylną i boczną,
- wiaty.
Ze względu na sposób wykonania budynki magazynowe dzieli się na:
- rozbieralne,
- składane z gotowych elementów,
- przewoz
ne.
Przy składowaniu materiałów należy:
- określić dla każdego rodzaju składowanego materiału miejsce, sposób i dopuszczalną
wysokość składowania,
- zapewnić, aby masa składowanego ładunku nie przekraczała dopuszczalnego obciążenia
urządzeń przeznaczonych do składowania (regałów, podestów),
- zapewnić, aby masa składowanego ładunku, łącznie z masą urządzeń przeznaczonych do
jego składowania i transportu, nie przekraczała dopuszczalnego obciążenia podłóg
i stropów, na których odbywa się składowanie,
- wywiesić czytelne informacje o dopuszczalnym obciążeniu podłóg, stropów i urządzeń
przeznaczonych do składowania.
Regały powinny mieć odpowiednio wytrzymałą i stabilną konstrukcję oraz zabezpieczenia
przed ich przewróceniem się.
Szerokość odstępów między regałami powinna być odpowiednia do stosowanych środków
transportowych oraz powinna umożliwiać bezpieczne manewrowanie tymi środkami
i Å‚adunkami.
Sposób układania materiałów na regałach i ich zdejmowania nie może stwarzać zagrożeń dla
bezpieczeństwa pracowników.
Przedmioty łatwo tłukące się, niebezpieczne substancje i preparaty chemiczne oraz materiały
o największej masie powinny być składowane na najniższych półkach regałów.
Przedmioty, których wymiary, kształt i masa decydują o ich indywidualnym sposobie
składowania, powinny być ustawiane lub układane stabilnie, z uwzględnieniem położenia ich
środka ciężkości, tak aby zapobiec ich wywróceniu się lub spadnięciu.
Przy składowaniu materiałów w stosach należy zapewnić:
- stateczność stosów przez składowanie materiałów na wysokość uzależnioną od rodzaju
materiałów, ich wymiarów, masy, kształtu oraz wytrzymałości opakowań,
- wiązanie między układanymi warstwami,
- układanie materiałów w stosach tak, aby środek ciężkości stosów pozostawał wewnątrz ich
obrysu,
- zachowanie odległości między stosami, umożliwiającej bezpieczne układanie
i przemieszczanie materiałów.
Rozładunek stosów powinien być prowadzony kolejno począwszy od najwyższych warstw.
Niedopuszczalne jest wyjmowanie materiałów ze środka stosów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
Przy składowaniu materiałów skłonnych do samozapalenia się należy je zabezpieczyć przed
samozapłonem, a w szczególności ograniczyć wysokość składowania, stosować kominy
wentylacyjne oraz przesypywać lub często przerzucać hałdy i zwały.
Wielkość magazynów zależy od ilości przechowywanych w nich materiałów, a ilość
materiałów od wielkości robót i czasu ich trwania. Ponieważ w chwili obecnej nie ma trudności
z zakupem materiałów, wystarczy, jeśli zmagazynuje się trzy lub czterodniowy zapas i na taką
ilość materiałów dekarskich przygotowuje się powierzchnię magazynową. Powierzchnię
magazynu oblicza się dzieląc wielkość wymaganych zapasów przez normatyw składowania,
czyli ilość materiału, jaką można składować na 1 m2 powierzchni magazynu lub składowiska.
Podstawowe zasady przechowywania materiałów:
- cały zapas materiałów jednorodnych powinien być ulokowany w jednym miejscu, co
ułatwia kontrolę i konserwacje,
- należy zachować łatwy dostęp do wszystkich składowanych materiałów,
- materiały cięższe, o większym i częstszym obrocie umieszcza się bliżej przejść i miejsca
wydawania.
Przechowywane materiały nie powinny tracić na jakości. Na zachowanie pełnej wartości
użytkowej materiałów duży wpływ mają czynniki zewnętrzne, takie jak:
- wilgotność panująca w pomieszczeniach,
- temperatura otoczenia,
- wentylacja,
- oświetlenie,
- sposób ogrzewania pomieszczenia.
Do typowych zabiegów konserwacyjnych przechowywanych materiałów należy:
- wietrzenie,
- suszenie,
- usuwanie kurzu,
- smarowanie,
- przekładanie,
- przesypywanie,
- czynności mające na celu ochronę przed korozją,
- zapobieganie działaniu mikroorganizmów.
Konieczne są także okresowe deratyzacje i dezynsekcje.
Normatywy składowania niektórych materiałów dekarskich zamieszczone zostały w tabeli
poniżej.
Tabela 4. Normatywy składowania wybranych materiałów dekarskich [6, s.352]
Rodzaj materiału Ilość na 1 m2 Wysokość Sposób Miejsce
powierzchni składowania składowania składowania
[m]
Piasek w
składowiskach bez
mechanicznych
urządzeń składowisko
transportowych pryzmy otwarte
1,5 ÷ 2,0 m3 1,5 ÷ 2,0
Dachówki ceramiczne na paletach składowisko
240
otwarte
Blacha stalowa stosy pod wiatÄ…
1,0
4,0 ÷ 4,5 t
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
Gwoz
dzie, śruby, nity 2,0 skrzynie magazyn
2,5 ÷ 3,5 t
wielowarstwowe zamknięty
Smoła, lepik w beczkach pod wiatą
600 kg -
Papa bitumiczna lub rolki ustawione
smołowa pionowo pod wiatą
300 m2 2,0
dwuwarstwowo
na podkładkach
Tarcica stosy na otwartym
1,2 ÷ 1,8 m 2 ÷ 3
składowisku
Farby w bańkach stelaż magazyn
0,7 ÷ 1,0 t 2 ÷ 2,2
zamknięty
Oprócz zasad ogólnych dotyczących wszystkich materiałów i ich przechowywania istnieją
szczegółowe przepisy składowania poszczególnych materiałów.
Elementy pokryć dachowych z blachy dostarczane są na plac budowy odpowiednio
zabezpieczone przez dostawcę na czas transportu i składowania.
Zabezpieczenie to polega na odpowiednim opakowaniu, zabezpieczajÄ…cym blachy przed:
- szkodliwym wpływem warunków atmosferycznych,
- nieprzewidzianymi uszkodzeniami mechanicznymi w postaci zadrapań, zarysowań, wygięć,
- przesuwaniem się między sobą i po powierzchni palet.
Drobnowymiarowe wyroby pokryciowe dostarczane są najczęściej w kartonach lub
specjalnych pojemnikach.
Blacha płaska, gładka może być dostarczana w kręgach lub arkuszach umieszczonych na
specjalnie do tego celu przystosowanych paletach, z fabrycznie wykonanymi zabezpieczeniami
krawędzi blach przed załamaniem czy zagięciem. Powierzchnie blach są zawsze zabezpieczane
fabrycznie przed wpływem warunków atmosferycznych. Polega ono na nałożeniu na
powierzchniÄ™ blachy usuwalnej folii z tworzywa sztucznego.
Blachy stalowe składuje się w magazynach zamkniętych, suchych, nie ogrzewanych. Układa
się je w stosach poziomo do wysokości 30 cm. Jeżeli arkuszy jest niewiele, to można układać je
na półkach.
Blacha cynkowa i ocynkowana jest wrażliwa na działanie płynów i gazów kwaśnych.
Równie niekorzystny jest kontakt z cementem i gipsem i dlatego należy dbać, aby materiały te
nie stykały się. Chronić również należy blachę od sąsiedztwa materiałów zawierających siarkę,
jak na przykład żużlobeton. Arkusze blachy układa się płasko jeden na drugim. Jeżeli arkusze są
zwinięte, to trzeba ustawiać je pionowo. Tak samo magazynuje się blachę miedzianą.
Stal taśmową (bednarkę) w kręgach układa się na podkładach w stosy; w wiązkach - kładzie
się na rąb na półkach.
Cyna (czysta) magazynowana dÅ‚uższy czas w temperaturze poniżej - 18°C przechodzi
w zarazę cynową, która objawia się zmianą barwy i rozpadaniem się metalu na szary proszek.
Aby przerwać ten proces, wystarczy nagrzać cynÄ™ do temperatury okoÅ‚o 40°C. Stopy cynowe, na
przykład luty cynowe (spoiwa miękkie), nie są już tak wrażliwe na niską temperaturę.
Wyroby z metali (żelaznych i nieżelaznych), takie jak: narzędzia, okucia budowlane,
gwoz
dzie, śruby, nity, wyroby z blach, magazynuje się w suchych, nie ogrzewanych
pomieszczeniach krytych. Należy chronić je przed korozją, powodowaną głównie przez wilgoć
lub zetknięcie się metalu z kwasami (solnym, siarkowym) i ich oparami, z wapnem
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
chlorowanym itp. Zawilgocenie metalu może powstawać nie tylko w czasie opadów, lecz
również wskutek pocenia, spowodowanego gwałtownymi zmianami temperatury otoczenia
i metalu. Magazyny powinny mieć na tyle ocieplone ściany i dach, aby nie występowały w nich
gwałtowne zmiany temperatury. Nie powinno się też silnie nasłonecznionych i nagrzanych
ładunków przenosić od razu do zimnych pomieszczeń. Cenniejsze wyroby metalowe
przechowuje się w suchym opakowaniu, czyści je i konserwuje tłuszczami mineralnymi.
Wyroby, na których pojawia się rdza, należy włożyć na 2-3 h do nafty, potem wytrzeć suchą,
miękką ścierką, nasmarować i ewentualnie ponownie zapakować.
PapÄ™ asfaltowÄ… przechowuje siÄ™ w miejscach suchych, przewiewnych, zabezpieczonych
przed działaniami atmosferycznymi, a szczególnie przed nadmiernym działaniem promieni
słonecznych i wysoką temperaturą (nagrzewaniem). Na pomieszczenia składowe nadają się
szopy o niezbyt nagrzewającym się dachu. Rolki papy należy układać na wyrównanym
i utwardzonym podłożu magazynowym w pozycji stojącej lub leżącej w zależności od rodzaju
papy. Na stojąco składuje się: papę smołową i asfaltową na osnowie z tektury oraz papę
asfaltową na osnowie z welonu z włókien szklanych. Rolki papy asfaltowej i smołowej ustawia
się tylko w jednej warstwie i to nie więcej niż tysiąc dwieście sztuk. Jeżeli papy jest więcej, to
odległość między grupami rolek nie powinna być mniejsza niż 80 cm. Papa smołowa na osnowie
z tektury może być przechowywana w dwóch warstwach, lecz górne rolki należy układać
poziomo. Magazynowanie papy asfaltowej na osnowie z welonu z włókien szklanych należy
przeprowadzać w jednej warstwie w grupach zawierających nie więcej niż dwieście rolek papy.
Odległość między grupami powinna wynosić 50-70 cm. Poziomo magazynuje się rolki papy na
osnowie z tkanin technicznych i z włókniny przeszywanej. Papę na osnowie z tkanin
technicznych można układać w jednej lub dwóch warstwach, przy czym rolki w warstwach
powinny być ułożone równolegle. Papę na osnowie z włókniny przeszywanej można układać
w nie więcej niż czterech warstwach z zachowaniem równoległości rolek i temperatury większej
niż 5°C.
Folię dachową z PVC należy przechowywać w krytych magazynach w temperaturze od
-10 do +25°C. Rolki folii ukÅ‚ada siÄ™ na równym, twardym podÅ‚ożu w nie wiÄ™cej niż trzech
warstwach.
Bitumy, asfalt, smoła, lepik itp. są dostarczane przeważnie w bębnach blaszanych po
150-200 kg i nie trzeba specjalnych warunków do ich przechowywania. Można je składować na
otwartej przestrzeni, a latem - w miejscach ocienionych. Lepiku bitumicznego używanego na
zimno (w stanie płynnym) nie należy przetrzymywać zbyt długo w wysokiej temperaturze, ze
względu na ubytki powodowane utlenianiem się olejów pochodzenia ponaftowego. Bębny
z bitumami powinny być ustawiane otworem do góry bez względu na twardość lub gęstość
przechowywanego materiału.
Smołę trzymaną w cysternach kolejowych najkorzystniej jest zlewać bezpośrednio z cystern
do beczek metalowych.
Wszystkie ww. materiały, a zwłaszcza lepiki upłynniane, których rozpuszczalniki (benzol,
benzyna) są wybuchowe, należy magazynować z zachowaniem szczególnej ostrożności
przeciwpożarowej.
Płynne materiały bitumiczne zawierają łatwopalne rozpuszczalniki (benzynę lakową,
alkohol etylowy, rozpuszczalniki węglopochodne) i dlatego w czasie ich magazynowania
specjalną uwagę trzeba zwrócić na staranne zabezpieczenie przeciwpożarowe. Pomieszczenia
magazynowe powinny być suche, a temperatura w granicach 10-20°C. WiÄ™ksze wahania
temperatury mogą wpłynąć ujemnie na jakość wyrobów (gęstnienie). Dopuszczalne jest tylko
ogrzewanie centralne (wodne lub parowe). Instalacja oświetleniowa musi odpowiadać ściśle
przepisom przeciwpożarowym, np. przewody elektryczne powinny być umieszczone w rurkach
stalowych lub pod tynkiem, żarówki - w podwójnych kloszach hermetycznych, a wyłączniki - na
zewnątrz pomieszczenia magazynowego. Magazyn powinien być wyposażony w dostateczną
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
liczbę gaśnic pianowych lub z dwutlenkiem węgla oraz piasek, gdyż płonących klejów,
rozpuszczalników i płynnych wyrobów lakierniczych nie wolno gasić wodą. Do magazynów nie
wolno wchodzić z zapalonymi lampami, świecami, papierosami itp. Pomieszczenia magazynowe
trzeba dokładnie wietrzyć, ponieważ mieszaniny par rozpuszczalników tworzą z powietrzem
przy pewnym krytycznym stężeniu mieszaniny wybuchowe.
Wyroby płynne w puszkach i kanistrach ustawia się warstwami na półkach lub na podłodze
na podkładach z desek, układając w piramidy - oddzielnie według rodzaju, kolorów oraz
wielkości opakowania. Wyroby w beczkach, transporterach, bębnach ustawia się na podłodze
w jednej warstwie, dzielÄ…c na rodzaje, kolory i opakowania.
Na jakość wyrobów płynnych szkodliwie działa bezpośrednie naświetlenie słoneczne naczyń
(puszek) i gwałtowne zmiany temperatury otoczenia (powodujące m.in. tzw. pocenie się
puszek).
Wszystkie materiały zgromadzone w magazynie powinny być oznakowane. Oznakowanie
powinno być wyraz
ne, wystarczająco duże i trwałe. Umieszczone powinno być na wysokości
takiej, aby nie zostały zniszczone lub zerwane podczas prac w magazynie.
Materiały niebezpieczne należy przechowywać w miejscach i opakowaniach
przeznaczonych do tego celu i odpowiednio oznakowanych.
Pomieszczenia, aparatura, środki transportu, zbiorniki i opakowania, w których są
stosowane, przemieszczane lub przechowywane materiały niebezpieczne powinny być
odpowiednie do właściwości tych materiałów.
W czasie transportu, składowania i stosowania materiałów niebezpiecznych należy stosować
odpowiednie środki ochrony zbiorowej i indywidualnej - chroniące pracowników przed
szkodliwym lub niebezpiecznym działaniem tych materiałów.
Zbiorniki, naczynia i inne opakowania służące do przechowywania materiałów
niebezpiecznych powinny być:
- oznakowane w sposób określony w przepisach;
- wykonane z materiału nie powodującego niebezpiecznych reakcji chemicznych z ich
zawartością i nie ulegającego uszkodzeniu w wyniku działania znajdującego się w nich
materiału niebezpiecznego;
- wytrzymałe i zabezpieczone przed uszkodzeniem z zewnątrz odpowiednio do warunków ich
stosowania;
- odpowiednio szczelne i zabezpieczone przed wydostawaniem siÄ™ z nich niebezpiecznej
zawartości lub dostaniem się do ich wnętrza innych substancji, które w kontakcie z ich
zawartością mogą stworzyć stan zagrożenia;
- wypełnione w sposób zapewniający wolną przestrzeń odpowiednio do możliwości
termicznego rozszerzania siÄ™ cieczy w warunkach przechowywania, transportu
i stosowania.
Przechowywanie materiałów niebezpiecznych w pojemnikach i opakowaniach służących do
innych celów(szczególnie spożywczych) jest niedopuszczalne.
Elementy przygotowane w warsztacie należy składać wg asortymentów i znakować, aby
można było donieść do miejsca montażu potrzebne ich ilości i rodzaje.
Bardzo istotną rolę w pracach magazynowych odgrywa transport wewnętrzny. Dlatego
w magazynach powinno się zapewnić zastosowanie odpowiednich rozwiązań organizacyjnych
i technicznych. Zwłaszcza w zakresie wyposażenia technicznego, w celu wyeliminowania
potrzeby ręcznego przemieszczania ciężarów.
Jeśli nie ma możliwości uniknięcia ręcznego przemieszczania ciężarów, należy podjąć
odpowiednie przedsięwzięcia, w tym wyposażyć pracowników w niezbędne środki w celu
zmniejszenia uciążliwości i zagrożeń związanych z wykonywaniem tych czynności.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
Ręczne przemieszczanie i przewożenie ciężarów o masie przekraczającej ustalone normy
jest niedopuszczalne.
Szczegółowe wymagania dotyczące ręcznego transportu określają przepisy w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych oraz przepisy o pracach
wzbronionych kobietom i młodocianym.
Masa ładunków przemieszczanych przy użyciu środków transportowych nie powinna
przekraczać dopuszczalnej nośności lub udz
wigu danego środka transportowego.
Masa i rozmieszczenie ładunku na środkach transportowych powinny zapewniać bezpieczne
warunki przewozu i przeładunku.
A
adunek powinien być zabezpieczony w szczególności przed upadkiem, przemieszczeniem i
zsypywaniem się ze środka transportu.
Stosowane do załadunku i rozładunku pomosty i rampy powinny być odpowiednie do
wymiarów i masy ładunków przeznaczonych do transportu. Na pomost i rampę powinno
prowadzić co najmniej jedno wejście.
Przy obsłudze urządzeń transportu zmechanizowanego mogą być zatrudniane tylko osoby
o kwalifikacjach właściwych do obsługi określonego urządzenia.
Należy wiedzieć że zasady ruchu na drogach wewnątrzzakładowych są zgodne z przepisami
prawa o ruchu drogowym.
Do pracodawcy należy określenie maksymalnych prędkości środków transportu
i komunikacji na drogach wewnątrzzakładowych oraz w pomieszczeniach zakładu pracy,
uzależnione od szerokości dróg, natężenia ruchu, widoczności itp.
Drogi powinny być oznakowane znakami drogowymi zgodnymi z przepisami prawa
o ruchu drogowym.
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jakich budynkach magazynuje się materiały dekarskie?
2. Jak dzielimy budynki magazynowe ze względu na sposób wykonania?
3. Jakie zasady należy spełnić podczas składowania materiałów dekarskich?
4. Jakie warunki powinny spełniać regały?
5. Jaka powinna być szerokość odstępów między regałami?
6. W jaki sposób układa się materiały w stosach?
7. Jak powinien być przeprowadzony rozładunek stosów?
8. Jakie warunki powinny być spełnione przy składowaniu materiałów skłonnych do
samozapłonu?
9. Jak obliczamy wielkość potrzebnych magazynów?
10. Jakie są zasady przechowywania materiałów?
11. Jakie czynniki mają wpływ na zachowanie pełnej wartości użytkowej materiałów?
12. Jakie są typowe zabiegi konserwacyjne podczas przechowywania materiałów?
13. Jak magazynuje się dachówki ceramiczne?
14. Gdzie składuje się blachy stalowe?
15. Jakiej wysokości może mieć stos blachy?
16. W pobliżu jakich materiałów nie należy przechowywać blachy?
17. W jakiej temperaturze należy przechowywać cynę?
18. Przed czym należy chronić wyroby z metali?
19. Jak przechowuje się papę smołową i asfaltową?
20. Jakie papy należy układać poziomo?
21. Jak ustawia się wyroby płynne w puszkach i kanistrach?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
22. W jaki sposób powinny być oznakowane materiały w magazynie?
23. Jak należy przechowywać materiały niebezpieczne?
24. Jakie wymagania powinny spełniać pojemniki służące do przechowywania materiałów
niebezpiecznych?
25. W jakich pojemnikach nie wolno przechowywać materiałów niebezpiecznych?
26. Jak powinien być zorganizowany transport wewnętrzny?
27. W jakich sytuacjach dopuszcza się możliwość ręcznego przemieszczania ciężarów?
28. Jakie warunki powinny spełniać pomosty i rampy?
29. Jakie zasady ruchu obowiązują na drogach wewnątrzzakładowych?
30. Kto ustala maksymalne prędkości na drogach wewnątrzzakładowych?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Ustal rozmieszczenie niżej wymienionych materiałów:
 papa asfaltowa w rolach,
 papa termozgrzewalna w rolach,
 lepik asfaltowy w pojemnikach dziesięciolitrowych
w pomieszczeniu magazynowym.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia  plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) zaplanować rozmieszczenia materiałów w magazynie,
5) ustalić miejsca magazynowania materiałów,
6) dokonać rozmieszczenia materiałów na planie magazynu,
7) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
8) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
9) zaprezentować efekty swojej pracy,
10) dokonać samooceny pracy,
11) uporządkować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura.
Ćwiczenie 2
Dokonaj przydziału materiałów dekarskich, umieszczonych w wykazie, który otrzymałeś do
otwartych i zamkniętych magazynów
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia  plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) ustalić materiały do magazynowznia w pomieszxczeniu zamkniętym,
5) ustalić materiały do przechowywania w magazynie zamkniętym,
6) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
7) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
8) zaprezentować efekty swojej pracy,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
9) dokonać samooceny pracy,
10) uporządkować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura.
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) określić, w jakich budynkach magazynuje się materiały dekarskie? Ą% Ą%
2) wyjaśnić, jak dzielimy budynki magazynowe ze względu na sposób
Ä„% Ä„%
wykonania?
3) wymienić zasady jakie należy spełnić podczas składowania materiałów
Ä„% Ä„%
dekarskich?
4) wymienić warunki jakie powinny spełniać regały? Ą% Ą%
5) wskazać szerokość odstępów jaka powinna być między regałami? Ą% Ą%
6) wybrać sposób w jaki układa się materiały w stosach? Ą% Ą%
7) określić jak powinien być przeprowadzony rozładunek stosów? Ą% Ą%
8) określić warunki jakie powinny być spełnione przy składowaniu
Ä„% Ä„%
materiałów skłonnych do samozapłonu?
9) określić jak obliczamy wielkość potrzebnych magazynów? Ą% Ą%
10) wskazać zasady przechowywania materiałów? Ą% Ą%
11) wyjaśnić, jakie czynniki mają wpływ na zachowanie pełnej wartości
Ä„% Ä„%
użytkowej materiałów?
12) wskazać typowe zabiegi konserwacyjne podczas przechowywania
Ä„% Ä„%
materiałów?
13) wybrać sposób magazynowania dachówek ceramicznych? Ą% Ą%
14) określić miejsce gdzie składuje się blachy stalowe? Ą% Ą%
15) określić, jaką wysokość może mieć stos blachy? Ą% Ą%
16) nazwać materiały, w pobliżu których nie należy przechowywać blachy? Ą% Ą%
17) określić, w jakiej temperaturze należy przechowywać cynę? Ą% Ą%
18) określić, przed czym należy chronić wyroby z metali? Ą% Ą%
19) wyjaśnić, jak przechowuje się papę smołową i asfaltową? Ą% Ą%
20) wskazać jakie papy należy układać poziomo? Ą% Ą%
21) wybrać sposób w jaki ustawia się wyroby płynne w puszkach i kanistrach? Ą% Ą%
22) określić, w jaki sposób powinny być oznakowane materiały w magazynie? Ą% Ą%
23) wskazać, jak należy przechowywać materiały niebezpieczne? Ą% Ą%
24) określić wymagania jakie powinny spełniać pojemniki służące do
Ä„% Ä„%
przechowywania materiałów niebezpiecznych?
25) scharakteryzować pojemniki w jakich nie wolno przechowywać
Ä„% Ä„%
materiałów niebezpiecznych?
26) wyjaśnić, jak powinien być zorganizowany transport wewnętrzny? Ą% Ą%
27) wskazać sytuacje w jakich dopuszcza się możliwość ręcznego
Ä„% Ä„%
przemieszczania ciężarów?
28) wymienić warunki jakie powinny spełniać pomosty i rampy? Ą% Ą%
29) określić zasady ruchu jakie obowiązują na drogach
Ä„% Ä„%
wewnątrzzakładowych?
30) wskazać osobę, która ustala maksymalne prędkości na drogach
Ä„% Ä„%
wewnątrzzakładowych?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
4.6. Organizacja i skład zespołów roboczych
4.6.1. Materiał nauczania
Utrzymanie założonego rytmu pracy wymaga umiejętnego organizowania zespołów
i brygad roboczych oraz przydzielania im odpowiednich zadań w procesie roboczym.
Proces roboczy jest to zespół technologicznie powiązanych czynności, wykonywanych przez
jednego robotnika lub zespół robotników.
Całość robót dekarskich można podzielić na niżej wymienione procesy robocze:
- przygotowanie miejsca pracy polegające na wykonaniu zabezpieczeń, dróg
komunikacyjnych, ustawieniu ewentualnych rusztowań i odbiorze podkładu,
- przygotowanie w warsztacie elementów pokrycia, na przykład obróbek rynien i rur
spustowych,
- transport i złożenie na miejscu pracy dekarzy głównego materiału pokrywczego: blachy,
papy, dachówki lub innego,
- przygotowanie i transport lepików,
- wykonanie obróbek dachowych,
- właściwe krycie,
- wykończenie pokrycia na przykład smołowanie papy.
Każdy z procesów roboczych dzieli się na operacje. Operacje są organizacyjnie jednorodne
i wykonywane przeważnie przez ten sam zespół robotników, używających tych samych
narzędzi.
Na przykład krycie dachówką składa się z następujących operacji:
 rozmieszczenie rzędów,
 przecinanie dachówek,
 układanie dachówek.
Operacje dzieli się dalej na poszczególne stadia, zwane czynnościami, na przykład układanie
dachówek wymaga dopasowania ich i ułożenia z zapięciem zamków.
Dobra organizacja pracy polega na racjonalnym i przemyślanym podziale czynności
pomiędzy członków zespołu lub brygady. W pracy indywidualnej wszystkie czynności
wykonuje jeden rzemieślnik; w związku z tym nie można osiągnąć dużej wydajności, gdyż wiele
czynności nie wymagających wysokich kwalifikacji wykonuje wysoko wykwalifikowany
robotnik. Wykonując wiele czynności, nie jest w stanie osiągnąć we wszystkich pełnej
sprawności. Jeżeli natomiast wymienione czynności zostaną zlecone do wykonania
poszczególnym robotnikom o kwalifikacjach odpowiadających tym czynnościom, przy czym
będą oni je stale wykonywali, to wydajność pracy będzie znacznie większa. Stąd dochodzimy do
określenia pracy zespołowej.
Pracą zespołową nazywamy pracę, której całość dzieli się na poszczególne czynności, przy
czym oddzielne czynności są wykonywane przez różnych robotników o odpowiednich
kwalifikacjach.
Koncentracja czynności jednorodnych i należyty podział pracy to podstawowe zasady
właściwej organizacji robót.
Roboty dekarskie mogą być wykonywane zespołowo, ponieważ dają się rozłożyć na
czynności, które wykonują robotnicy o różnych kwalifikacjach. Dotyczy to nie tylko
przygotowania elementów pokrycia, ale także montażu. Poza tym wykonując tę samą pracę
przez długi czas pracownicy dochodzą do perfekcji.
Skład osobowy zespołu nie jest stały i zależy przede wszystkim od rodzaju wykonywanych
robót i stopnia zmechanizowania poszczególnych czynności. Na budowie warunki pracy są
różne, nie tak jak w fabryce, gdzie warunki pracy są na ogół stałe. Ta zmienność warunków jest
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
powodem, że skład zespołu, który na jednej budowie w pewnych określonych warunkach jest
dobry, może okazać się niewłaściwy w innych warunkach.
Na ogół roboty proste wykonuje zespół dwuosobowy: dekarz i pomocnik. Przy bardziej
złożonych kryciach jeden pomocnik może obsługiwać dwóch dekarzy. Na dużych budowach
zespoły mogą być wieloosobowe zorganizowane w brygadę dekarską. Zasadą podziału pracy
w zespole powinno być przydzielenie każdemu członkowi takiej pracy, jaka odpowiada
kwalifikacjom.
Brygady robocze są przeważnie jednorodne, to znaczy takie, które wykonują zawsze takie
same roboty i składają się z robotników o jednakowej specjalności. Mogą być również
organizowane brygady kompleksowe, w skład których wchodzą zespoły różnych specjalności.
W skład brygady wyznaczonej do wykonania wszystkich robót pokrywczych wchodzą
zespoły:
- blacharski do wykonywania obróbek, rynien i rur spustowych,
- dekarskie do krycia dachu odpowiednimi materiałami,
- transportowe,
- przygotowujÄ…ce lepiki lub zaprawy.
W brygadzie takiej zespół wykonujący zasadniczą robotę nazywa się zespołem kierującym,
będzie nim przeważnie zespół dekarzy. Na kierownika brygady wyznacza się zawsze
przewodnika zespołu kierującego.
Przebieg robót wszystkich zespołów powinien być zintegrowany z pracą zespołu
kierującego. Nienadążanie w pracy któregokolwiek zespołu uniemożliwia rytmiczną pracę
i osiąganie założonej wydajności przez całą brygadę. W związku z tym jest niezbędne
zainteresowanie każdego zespołu i każdego robotnika pracą całej brygady oraz uświadomienie
wszystkich robotników o znaczeniu i wpływie ich pracy na wydajność całego zespołu czy
brygady.
Kierownikiem brygady powinien być robotnik o najwyższych kwalifikacjach w brygadzie,
cieszący się zaufaniem i autorytetem u wszystkich członków brygady.
Do jego obowiązków należy:
- przyjęcie zlecenia na wykonanie robót,
- zaplanowanie przebiegu robót, to jest kolejności czynności związanych z danym zadaniem,
- określenie koniecznej liczby i kategorii robotników do wykonania pracy,
- zebranie brygady przed rozpoczęciem robót, zaznajomienie jej ze zleconą pracą, warunkami
technicznymi wykonania oraz wyznaczenie robót poszczególnym zespołom czy też
robotnikom,
- sprawdzenie liczby i stanu narzędzi, urządzeń i sprzętu potrzebnych do pracy,
- sprawdzanie jakości i ilości dostarczanych materiałów,
- sprawdzanie postępu robót i sprawdzenie jakości wykonanych robót,
- przekazanie wykonanych robót.
W celu podniesienia kwalifikacji poszczególnych członków brygady należy wyznaczać im
prace coraz trudniejsze, które powinni wykonywać pod nadzorem kierownika brygady lub
wyszkolonego fachowca. Kierownik brygady powinien znać nowe metody pracy, pomysły
racjonalizatorskie w swoim zawodzie oraz interesować się nowymi osiągnięciami w zakresie
dekarstwa i blacharstwa budowlanego. Powinien on zaznajamiać członków brygady z nowymi
metodami pracy oraz zachęcać do szerszego ich stosowania. Brygadzista powinien omawiać
z członkami brygady zagadnienia związane z polepszeniem warunków pracy, zwiększeniem
wydajności, wprowadzeniem nowych metod pracy oraz polepszeniem jakości wykonania.
Brygadzista powinien rozwijać w członkach brygady poczucie odpowiedzialności za powierzone
im zadanie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
Zespoły dekarzy
Małe powierzchnie dachów pokrywa się sposobem rzemieślniczym. Pokrycia pojedyncze
lub o niewielkiej powierzchni może wykonywać jeden dekarz, któremu materiał podaje
pomocnik.
Rys. 11. Fazy krycia papą przez jednego robotnika I  rozprowadzanie lepiku na podłożu, II  rozprowadzanie
lepiku na papie, III  przyklejanie papy, IV  wygładzanie papy, V  ręczne dociskanie papy [7, s. 345]
Przy kryciu papą na podłożu betonowym dachów o średniej wielkości może pracować
zespół dwu- lub trzyosobowy. Liczba pracujących w zespole robotników zależy od rodzaju
środka transportu pionowego, jakim dysponuje zespół oraz od urządzenia do grzania lepiku.
Najważniejszą zasadą obowiązującą podczas prac na dachu jest ograniczenie liczby
pracowników tak, by nie przeszkadzali sobie wzajemnie i nie stanowili dla siebie zagrożenia.
Dotyczy to w szczególności prac z użyciem sprzętu o dużych wydajnościach. Przypadkowe
załamanie węża podającego pod dużym ciśnieniem lepik na jedno stanowisko przez pracownika
pracującego obok może doprowadzić do wybuchu i poparzeń. Dlatego stanowiska na dachu
muszą być ściśle rozplanowane.
Podział czynności w wieloosobowym zespole dekarzy
Krycie dachu w wykonaniu zespołów wieloosobowych stosuje się na dachach o dużych
powierzchniach, za pomocą sprzętu o dużej wydajności. Podział prac w takim zespole musi
zostać ściśle ustalony przed przystąpieniem do realizacji robót. Przykładowy podział prac dla
zespołu sześcioosobowego pracującego na dachu może wyglądać w sposób następujący.
Dwóch dekarzy przygotowuje rolki papy do układania, rozwijając je na długości 3-4 m, aby
nadać im właściwy kierunek. Dwójka ta zajmuje się również przycinaniem papy na odcinki
odpowiedniej długości i pod odpowiednim kątem.
Druga dwójka dekarzy obsługuje ciśnieniowy podgrzewacz i rozpylacz lepiku. Robotnik
z rozpylaczem rozprowadza lepik bezpośrednio przed przyklejaną papą, którą rozwija piąty
członek zespołu. Musi on cały czas uważać, aby rolka nie zsuwała się na boki. Szósty dekarz
wprasowuje każdą ułożoną warstwę papy ręcznym walcem dachowym o sile nacisku
500  800 N.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50
Rys. 13. Krycie papą w sześcioosobowym zespole dekarzy [7, s. 354]
Podczas krycia dach papą termozgrzewalną brygada pracuje w sposób identyczny, z tą
jednak różnicą, że zbędny jest pracownik obsługujący podgrzewacz lepiku. Pracownik
obsługujący rozpylacz lepiku, obsługuje teraz baterię swielopalnikową. Najczęściej jednak
krycie papÄ… termozgrzewalnÄ… wykonujÄ… brygady dwu lub trzyosobowe. Jeden pracownik
przygotowuje odcinki papy o odpowiedniej długości dla jednego lub dwóch dekarzy
zgrzewajÄ…cych.
Rozplanowanie prac zespołu wykonującego pokrycia z blachy lub dachówki wykonuje się
dostosowując liczbę pracowników pomocniczych do wielkości frontu robót ( wielkości i kształtu
dachu) i sprawności pracowników układających obrobione arkusze czy dachówkę na dachu.
Każdy dach jest z reguły dla blacharza nowym wyzwaniem, a praca na nim za każdym razem
inna. Przyczyną tego jest moda na coraz bardziej skomplikowane projekty dachów. Przy dużej
ilości krawędzi, koszy, kominów, wywietrzników, świetlików i okien dachowych zdarza się, że
jeden pomocnik podający materiały na dach wystarczy na trzech dekarzy układających elementy
pokryciowe. Dlatego bardzo trudno jest zdefiniować wzorcowy skład zespołu blacharskiego czy
dekarskiego.
Zasadą doboru składu zespołu dekarskiego jest wykonywanie pokryć dachowych połaciami
lub też wydzielanie wzdłuż okapu dachu równych działek, z których każda jest strefą pracy
jednego blacharza.
Rys. 14. Podział dachu na strefy pracy blacharzy podczas montażu rynny wiszącej [7, s. 264]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
51
Jeszcze bardziej skomplikowane jest ustalanie składu zespołów wykonujących prace
artystyczne, czyli układających strzechę, gonty i łupek. Pracami tymi trudnią się z reguły
niewielkie zakłady, a każdy układający sam dobiera sobie zespół odpowiedni do zakresu prac.
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Czego wymaga utrzymanie założonego rytmu pracy?
2. Jaki proces nazywamy roboczym?
3. Na jakie procesy robocze dzielimy całość robót dekarskich?
4. Co się składa na każdy z procesów?
5. Na czym polega dobra organizacja pracy?
6. Jaki pracę nazywamy zespołową?
7. Jakie są podstawowe zasady właściwej organizacji robót?
8. Jakie zespoły wchodzą w skład brygady wyznaczonej do wykonania wszystkich robót
pokrywczych?
9. Kogo wyznacza siÄ™ na kierownika brygady?
10. Jakie obowiązki należą do kierownika brygady?
11. Jakimi sposobami pokrywa się małe powierzchnie dachów?
12. Jaka jest najważniejsza zasada obowiązująca podczas wykonywania prac na dachu?
13. Kiedy stosuje się krycie dachów w zespołach wieloosobowych?
14. Co opracowuje się przed przystąpieniem do robót przez zespół wieloosobowy?
15. Jaka jest optymalna liczebność zespołu układającego papę na lepiku, na rozległym dachu?
16. W jaki sposób planuje się pracę zespołu wykonującego obróbki blacharskie?
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj rozmieszczenia zespołu dekarzy wykonujących pokrycie dachu papą
termozgrzewalną. Przydziel zadanie zawodowe dla poszczególnych robotników.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia  plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) ustalić liczbę pracowników proporcjonalnie do wielkości dachu,
5) ustalić zadania poszczególnych członków zespołu,
6) dokonać rozmieszczenia pracowników na planie dachu,
7) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
8) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
9) zaprezentować efekty swojej pracy,
10) dokonać samooceny pracy,
11) uporządkować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
52
Ćwiczenie 2
Dokonaj rozmieszczenia dekarzy wykonujących montaż rynien na modelu dachu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia  plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) ustalić zadania poszczególnych członków zespołu,
5) dokonać rozmieszczenia pracowników na modelu dachu,
6) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
7) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
8) zaprezentować efekty swojej pracy,
9) dokonać samooceny pracy,
10) uporządkować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- fragment konstrukcji (dowolnej) dachu z dwiema poÅ‚aciami o powierzchni minimum 9 m², z
koszem i wymurowanym kominem w jednej z połaci,
- literatura.
4.6.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wyjaśnić, czego wymaga utrzymanie założonego rytmu pracy? Ą% Ą%
2) zdefiniować pojęcie procesu roboczego? Ą% Ą%
3) wymienić, na jakie procesy robocze dzielimy całość robót dekarskich? Ą% Ą%
4) wymienić, co się składa na każdy z procesów? Ą% Ą%
5) wskazać, na czym polega dobra organizacja pracy? Ą% Ą%
6) zdefiniować pojęcie pracy zespołowej? Ą% Ą%
7) określić podstawowe zasady właściwej organizacji robót? Ą% Ą%
8) wskazać zespoły wchodzące w skład brygady wyznaczonej do wykonania
Ä„% Ä„%
wszystkich robót pokryciowych?
9) określić, kogo wyznacza się na kierownika brygady? Ą% Ą%
10) wymienić obowiązki kierownika brygady? Ą% Ą%
11) określić sposoby jakimi pokrywa się małe powierzchnie dachów? Ą% Ą%
12) wskazać najważniejszą zasadę obowiązującą podczas prac na dachu? Ą% Ą%
13) określić, kiedy stosuje się krycie w zespołach wieloosobowych? Ą% Ą%
14) określić, co opracowuje się przed przystąpieniem do robót przez zespół
Ä„% Ä„%
wieloosobowy?
15) określić maksymalną długość jednego odcinka papy? Ą% Ą%
16) określić stronę, od której zaczyna się układanie papy? Ą% Ą%
17) określić optymalną liczebność zespołu układającego papę na lepiku, na
Ä„% Ä„%
rozległym dachu?
18) wybrać sposób w jaki planuje się pracę zespołu wykonującego obróbki
Ä„% Ä„%
blacharskie?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
53
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
A. INSTRUKCJA OGÓLNA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
3. Odpowiedzi udzielaj tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
4. KartÄ™ odpowiedzi podpisz imieniem i nazwiskiem.
B. INSTRUKCJA SZCZEGÓA
OWA
1. Zestaw zadań testowych składa się z zadań wielokrotnego wyboru.
2. Zadania wielokrotnego wyboru mają 4 wersje odpowiedzi, z których jedna jest prawidłowa.
Prawidłową odpowiedz
należy zakreślić we właściwym miejscu na karcie odpowiedzi.
3. W przypadku pomyłki błędną odpowiedz
należy ująć w kółko i ponownie zakreślić
odpowiedz
prawidłową.
4. Jeżeli udzielenie odpowiedzi na jakieś pytanie sprawia Ci trudność to opuść je i przejdz
do
zadania następnego. Do zadań bez odpowiedzi możesz wrócić póz
niej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
54
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. PracÄ™ powtarzajÄ…cÄ… siÄ™ w regularnych odcinkach czasu nazywamy pracÄ…
a) ciągłą.
b) cyklicznÄ….
c) nieregularnÄ….
d) równomierną.
2. Przestrzeń, w obrębie której poruszają się zatrudnieni robotnicy nazywamy
a) budowÄ….
b) warsztatem.
c) magazynem.
d) miejscem pracy.
3. Prawidłowa wysokość stołu blacharskiego powinna być taka, aby
a) stojący pracownik sięgał do blatu palcami.
b) stół sięgał stojącemu pracownikowi do pasa.
c) stół sięgał stojącemu pracownikowi do bioder.
d) stojący pracownik mógł oprzeć na blacie stołu dłonie.
4. Zasadnicze prace blacharskie wykonywane sÄ… obecnie
a) na dachu.
b) w stałych warsztatach.
c) na rusztowaniach stałych.
d) na stanowisku przyobiektowym.
5. Wysokość dojścia do miejsca pracy nie powinna być w świetle mniejsza niż
a) 1,60 m.
b) 2,00 m.
c) 2,20 m.
d) 2,40 m.
6. Elementy ruchome i inne części maszyn stwarzające zagrożenie powinny być osłonięte do
wysokości co najmniej
a) 1,90 m.
b) 2,20 m.
c) 2,50 m.
d) 2,80 m.
7. Programy technologiczne zawierające przepisy ułatwiające urządzenie miejsca pracy
i wykonanie robót nie zawierają
a) przepisów bezpieczeństwa pracy.
b) organizacji i składu zespołów roboczych.
c) sposobu wykonywania i kolejności poszczególnych robót.
d) sposobu magazynowania i przechowywania poszczególnych materiałów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
55
8. Przepisy opracowane dla konkretnego produktu nazywamy
a) kartÄ… technologicznÄ….
b) tabelÄ… produkcyjnÄ… elementu.
c) programem technicznym produktu.
d) kartÄ… realizacji produkcji warsztatowej.
9. W nagłówku karty technologicznej zapisuje się
a) opis operacji.
b) oprzyrzÄ…dowanie.
c) wymiary i kształt.
d) przewidywany czas wykonania.
10. Dokumentem ustalającym kolejność i termin wykonania robót na budowie jest
a) program technologiczny.
b) projekt organizacji robót.
c) dokumentacja techniczna.
d) harmonogram wykonania robót.
11. Wyznaczone brygadzie lub zespołowi zadanie nazywamy
a) zleceniem roboczym.
b) zadaniem montażowym.
c) organizacjÄ… prac dekarskich.
d) planowaniem operatywnym.
12. Prace przygotowawcze przed rozpoczęciem krycia nie obejmują
a) przygotowania materiałów.
b) organizacji stanowiska przyobiektowego.
c) przycinania papy na odpowiedni wymiar.
d) zabezpieczenia indywidualnego i zespołowego.
13. Czynność mającą na celu wzmocnienie podłoża i zwiększenie jego przyczepności nazywamy
a) zgrzewaniem.
b) smołowaniem.
c) utwardzaniem.
d) gruntowaniem.
14. Prace na dachu można przeprowadzać po pokryciu go
a) papÄ….
b) słomą.
c) Å‚upkiem.
d) dachówką.
15. Lampy oświetlające miejsce pracy powinny być rozmieszczone tak, by każde miejsce było
oświetlone co najmniej
a) trzykrotnie.
b) dwukrotnie.
c) jednokrotnie.
d) czterokrotnie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
56
16. Szerokość odstępów między regałami w magazynie powinna być
a) nie mniejsza niż 0,75 m.
b) nie mniejsza niż 1,20 m.
c) odpowiednia do rodzaju składowanych materiałów.
d) odpowiednia do rodzaju stosowanych środków transportowych.
17. Rozładunek stosów w magazynach powinien być prowadzony
a) z jednej strony.
b) z dwóch stron jednocześnie.
c) począwszy od najwyższych warstw.
d) ze wszystkich stron w kierunku środka.
18. Zasady ruchu na drogach wewnątrzzakładowych
a) ustala pracodawca.
b) ustala inspektor pracy.
c) sÄ… zgodne z przepisami prawa o ruchu drogowym.
d) ustala inspektor nadzoru w zależności od szerokości dróg.
19. Poniższy rysunek przedstawia
a) regał magazynowy.
b) wzmocnienie zagrożonej ściany.
c) podwieszane rusztowanie dekarskie.
d) konstrukcjÄ™ rusztowania na wysuwnicach.
20. Pomostowe rusztowanie wiszące stosuje się w budynkach o wysokości nieprzekraczającej
a) 35 m.
b) 40 m.
c) 45 m.
d) 50 m.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
57
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko ................................................................................................
Organizowanie stanowiska dla robót blacharsko-dekarskich.
Podkreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punktacja
zadania
1
a b c d
2
a b c d
3
a b c d
4
a b c d
5
a b c d
6
a b c d
7
a b c d
8
a b c d
9
a b c d
10
a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
58
6. LITERATURA
1. Frankiewicz D.: Rozpoznawanie podstawowych materiałów budowlanych. KOWEZ,
Warszawa 2002
2. Frankiewicz D.: Transport, składowanie i magazynowanie materiałów budowlanych.
KOWEZ, Warszawa: 2002
3. Gąsiorowska D, Horsztyńska B.: Posługiwanie się dokumentacją techniczną. KOWEZ,
Warszawa 2002
4. Gąsiorowska D, Horsztyńska B.: Posługiwanie się podstawowymi pojęciami i terminami
z zakresu budownictwa. KOWEZ, Warszawa 2002
5. Mac S.; Leowski J.: Bezpieczeństwo i higiena pracy dla szkół zasadniczych. WSiP,
Warszawa 2000
6. Martinek W., Michnowski Z.: Dekarstwo i blacharstwo budowlane Warszawa 1990
7. Martinek W., Pieniążek J.: Technologia budownictwa, WSiP, Warszawa 1997
8. Mirski J., A
ącki K.: Budownictwo z technologią część 2, WSiP, Warszawa 1998
9. Praca zbiorowa: Nowy Poradnik majstra budowlanego. Arkady, Warszawa 2004
10. Praca zbiorowa: Remonty budynków mieszkalnych  poradnik, Arkady, Warszawa 1995
11. Instrukcje producentów zabezpieczeń, odzieży ochronnej, rusztowań
12. Instrukcje producentów materiałów dekarskich zamieszczone w Internecie.
Akty prawne:
1. Ustawa z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2003 r. nr 207, poz. 2016 z
póz
niejszymi zmianami).
2. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa
i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz. U. Nr 47, poz. 41).
3. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 20 września 2001 r. w sprawie bezpieczeństwa
i higieny pracy podczas eksploatacji maszyn i innych urządzeń technicznych do robót
ziemnych, budowlanych i drogowych (Dz. U. Nr 118, poz. 1263).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
59