Irena Pilch, MAKIAWELIZM JAKO ELEMENT CIEMNEJ TRIADY OSOBOWOÅšCI
WYKA
AD 2a
 Ciemna triada jako zestaw pokrewnych cech, opisujÄ…cy eksploatacyjny styl interpersonalny
wysoce egoistyczny, opary na fałszu, oszustwie i manipulacji
PSYCHOPATIA
üð Osobowość nieprawidÅ‚owa, pozbawiona "uczuć zÅ‚ożonych" + antyspoÅ‚eczne zachowanie
üð współczesne badania odwoÅ‚ujÄ… siÄ™ do ujÄ™cia psychopatii Cleckleya (1941/1982); stworzona przez
niego lista cech opisujących osobowość nieprawidłową, zawierała zarówno właściwości
osobowościowe, jak i kryteria behawioralne
üð pojÄ™cie niejednoznaczne, obecnie w klasyfikacji DSM-IV nazywane  antysocjalnymi
zaburzeniami osobowości
Koncepcje współczesne:
·ð dwuczynnikowe (czynnik 1 - afektywno-interpersonalny czyli psychopatia pierwotna; czynnik 2 -
behawioralny, czyli psychopatia wtórna; Hare),
·ð trójczynnikowe (rozhamowanie (disinhibition), zuchwaÅ‚ość (boldness) i nikczemność (meanless);
Patrick)
·ð czteroczynnikowe (czynniki: interpersonalny, afektywny, styl życia i antyspoÅ‚eczne zachowanie;
nowa koncepcja Hare)
·ð
Badania współczesne:
·ð Poszukiwanie deficytów:
o afektywnych (niewłaściwe odczytywanie bodz
ców emocjonalnych, niewłaściwa emocjonalna
regulacja zachowania),
o poznawczych (słabe uczenie się pod wpływem kar)
o reaktywności (zaburzona reaktywność ogólna i emocjonalna)
·ð Neurobiologiczne podÅ‚oże: dysfunkcje pÅ‚atów czoÅ‚owych i amygdala
PSYCHOPATIA NIEKRYMINALNA (SUBKLINICZNA)
·ð Psychopaci w populacji ogólnej: kliniczni 1%, subkliniczni 5-15% (LeBreton i in. 2006)
·ð UjÄ™cie kategorialne (zgodnie z którym do grupy psychopatów klasyfikuje siÄ™ ludzi korzystajÄ…c z
listy symptomów, np. PCL-R) zastąpione zostało wymiarowym (psychopatia traktowana jako
wymiar)
·ð Samoopis jako wiarygodne z
ródło informacji o poziomie psychopatii
Rozumienie psychopatii subklinicznej:
1. subkliniczna manifestacja zaburzenia wynika z niższego poziomu psychopatii (różnica
ilościowa)
2. niepełna manifestacja pełnego zaburzenia (złagodzona przez inne czynniki, np.
inteligencja, edukacja)
3. interpersonalno-afektywne właściwości psychopatii są etiologicznie odmienne od
antyspołecznego zachowania (szukanie potencjalnie adaptacyjnych cech składających się na
psychopatię i psychopatów dobrze funkcjonujących)
1
NARCYZM (SUBKLINICZNY)
o Narcyzm kliniczny - od Freuda; obecnie w klasyfikacji zaburzeń DSM-IV.
o Osoba skoncentrowana na sobie, o nieadekwatnie wysokiej samoocenie, zaangażowana w
działania autoprezentacyjne, nieempatyczna i egoistyczna
o Inni ludzie  traktowani przedmiotowo  stanowiÄ…  lustro odzwierciedlajÄ…ce jej idealny
obraz  JA ,
o Główny mechanizm obrony samooceny  dewaluacja innych. Narcystyczna wściekłość
reakcjÄ… na krytykÄ™.
POMIAR - Skala NPI (Narcissistic Personality Inventory) Raskina i Halla w adaptacji
Bazińskiej i Drat-Ruszczak ; 34 pytania. Podskale:
üð Domagania siÄ™ podziwu (pragnienie bycia zauważanym, podziwianym, sÅ‚awnym)
üð Przywództwa (przekonanie o wÅ‚asnych zdolnoÅ›ciach przywódczych i umiejÄ™tnoÅ›ci
wywierania wpływu)
üð PróżnoÅ›ci ("miÅ‚ość do siebie", aprobata wÅ‚asnej cielesnoÅ›ci)
üð SamowystarczalnoÅ›ci (przekonanie o wÅ‚asnej niezależnoÅ›ci, indywidualizmie,
kompetencjach i sukcesie)
MAKIAWELIZM
" Osobowość człowieka osiągającego cele drogą manipulacji interpersonalnej
(Christie, Geis, 1970)
" Dwulicowy styl interpersonalny, oparty na cynicznych poglÄ…dach i pragmatycznej
moralności (Jones, Paulhus, 2009)
makiawelizm
makiaweliczna wizja egocentryczna makiaweliczna
świata społecznego motywacja moralność
2
KOMPONENTY
Å›ð cyniczny poglÄ…d na naturÄ™ ludzkÄ…  inni ludzie sÄ… sÅ‚abi i niegodni zaufania,
Å›ð egocentryczna motywacja,
Å›ð brak przywiÄ…zania do spoÅ‚ecznie podzielanych zasad moralnych,
Å›ð przekonanie o skutecznoÅ›ci manipulacji i wola angażowania siÄ™ w
manipulacyjne zachowanie,
Å›ð w sytuacjach spoÅ‚ecznych orientacja na poznanie, nie na emocje,
Å›ð odporność na wpÅ‚yw spoÅ‚eczny,
Å›ð nastawienie na kontrolÄ™ sytuacji,
Å›ð chłód emocjonalny, egocentryzm, brak empatii,
Å›ð niska ugodowość i sumienność
MAKIAWELIZM A SKUTECZNOŚĆ DZIAA
AC

ODMIENNOŚCI "ŚWIATÓW" makiawelistów i niemakiawelistów
Świat  złych ludzi i
Åšwiat  dobrych ludzi i
godnych pożądania
wzajemnych więzi
przedmiotów
Orientacja na wspólnotę
Orientacja na wymianÄ™
Strategia prospołeczna
Strategia
indywidualistyczna
CeniÄ… cechy moralne,
zachowujÄ… siÄ™ etycznie
Cenią cechy sprawnościowe
PRIORYTETY
MACH NISKI MACH WYSOKI
Ważny jest cel własny (częściej
Ważny jest własny cel (częściej
niematerialny), cele partnera i
materialny)
relacja
Nacisk na respektowanie norm
Nacisk na sprawność działań
wymiany
Ważny jest dobór partnera - Ważne jest uniknięcie kary za  złe
kooperatora zachowanie
Ważne jest utrzymanie reputacji
3
Istotne pytania dla badacza makiawelizmu:
üð Czy makiaweliÅ›ci majÄ… ponadprzeciÄ™tnÄ… inteligencjÄ™ emocjonalnÄ…?
üð Czy sÄ… "urodzonymi przywódcami"?
üð Czy sÄ… skuteczniejsi i odnoszÄ… wiÄ™ksze sukcesy w pracy zawodowej?
Makiawelista sporządza bilans zysków i strat:
ZYSKI STRATY
Makiawelizm i normy społecznej wymiany a skuteczność działań:
NORMY (wzajemności, sprawiedliwości)
 A
AMACZE
 STRAŻNICY
NORM
NORM
Wrażliwość Wrażliwość na
Trafne rozróżnianie
Trafne rozróżnianie
na karÄ™ sprawiedliwÄ…
kooperatorów i
sytuacji zagrożenia
wymianÄ™
eksploatatorów
i braku zagrożenia
karÄ…
SKUTECZNE DZIAA
ANIE
MAKIAWELISTA
Czerpie zyski z
Zachowuje siÄ™  jak
manipulacji
gdyby był
partnerem unikajÄ…c
niemakiawelistÄ…
zachowań
(mimikra)
zagrożonych karą
4
y
ródła przewagi strategii makiawelicznej:
1. Gotowość do łamania norm społecznego współżycia i czerpania zysków z manipulacji
2. Bezwzględność wobec partnera
3. Kierowanie się bilansem zysków i strat
4. Umiejętność oceny zagrożenia karą i dostosowywania zachowania
5. Utrzymywanie długoterminowych związków dzięki mimikrze
y
ródła przewagi strategii niemakiawelicznej:
1. Wysoka empatia i inteligencja emocjonalna
2. Wola i umiejętność współpracy
3. Unikanie eksploatatorów, poszukiwanie kooperatorów
4. Inwestowanie zasobów w zachowania karzące (co może jednocześnie osłabiać
skuteczność osoby karzącej)
Cechy sytuacji podnoszące skuteczność strategii makiawelicznej
ZapewniajÄ… korzystnÄ… relacjÄ™
UÅ‚atwiajÄ…
zysków do strat
wywieranie wpływu
Brak reguł postępowania, reguły niejasne
trudność w określeniu jakie zachowanie jest
Bezpośredni kontakt z
dopuszczalne
partnerem
Brak kontroli i słaba kontrola małe
Sytuacja słabo
prawdopodobieństwo wykrycia oszusta
ustrukturalizowana
Brak /słabe sankcje za łamanie zasad
Sytuacja wzbudza
emocje partnera
Pomiar makiawelizmu
·ð Skale Mach IV i Mach V (Christie, Geis, 1970)
·ð Skala makiawelizmu Allsoppa i Eysencka (1991)
·ð Mach-B Aziza
·ð Machiavellian Personality Scale(MPS) Dahlinga, Whirakera i Levy ego (2009)
·ð Skala Draheima  makiawelizm  zimny i  gorÄ…cy (Draheim, 2004).
Literatura polecana:
Pilch I. (2008). Osobowość makiawelisty i jego relacje z ludz
mi. Katowice, Wyd. UÅš
5