Adam Bodnar: WytrzymaÅ‚ość Materiałów. UkoÅ›ne zginanie 13. UKOÅšNE ZGINANIE 13.1. Naprężenia i odksztaÅ‚cenia UkoÅ›ne zginanie prÄ™ta pryzmatycznego wystÄ™puje wówczas gdy ukÅ‚ad siÅ‚ zewnÄ™trznych po jednej stronie jego przekroju poprzecznego prÄ™ta redukuje siÄ™ do momentu zginajÄ…cego M , którego wektor nie jest równolegÅ‚y do żadnej z głównych, centralnych osi bezwÅ‚adnoÅ›ci przekroju poprzecznego. BÄ™dziemy siÄ™ starali wyznaczyć elementy macierzy naprężeÅ„ i odksztaÅ‚ceÅ„ oraz współrzÄ™dne wektora przemieszczenia w dowolnym punkcie prÄ™ta. Rozważmy wiÄ™c, pokazany na rys. 13.1 prÄ™t pryzmatyczny okreÅ›lony w ukÅ‚adzie osi (X, Y ,Z), w którym oÅ› X jest osiÄ… prÄ™ta, a osie (Y, Z) sÄ… głównymi centralnymi osiami bezwÅ‚adnoÅ›ci jego przekroju poprzecznego. MateriaÅ‚ prÄ™ta jest izotropowy, liniowo sprężysty o staÅ‚ych materiaÅ‚owych E oraz ½. W rozważanym przypadku moment zginajÄ…cy dziaÅ‚a w pÅ‚aszczyznie zaznaczonej szarym kolorem na rysunku, a jego wektor jest nachylony pod kÄ…tem Ä… do osi Y. Z v(1,0,0) Z Y Ä… M M Mz X Ä… Y My II I A M pÅ‚aszczyzna Å›lad pÅ‚aszczyzny obciążenia obciążenia x Rys. 13.1 Przy rozwiÄ…zywaniu postawionego zadania wykorzystamy wyniki uzyskane dla przypadku zginania prostego. Otóż zgodnie z zasadÄ… de Saint-Venanta statycznie równoważne obciążenia wywoÅ‚ujÄ… jednakowe stany naprężenia i odksztaÅ‚cenia, a jeÅ›li tak to moment M możemy zastÄ…pić dwoma równoważnymi mu momentami M = M cosÄ… i M = M sinÄ… , których kierunki y z sÄ… równolegÅ‚e do odpowiednich osi ukÅ‚adu odniesienia (rys. 13.1). W ten nieskomplikowany sposób otrzymaliÅ›my dwa proste zginania wzglÄ™dem osi Y i Z, dla których macierze naprężeÅ„ sÄ… już nam znane. W obu przypadkach jedynym niezerowym elementem macierzy naprężeÅ„ jest naprężenie normalne à . Proste sumowanie, zgodnie z zasadÄ… superpozycji, daje wzór x okreÅ›lajÄ…cy te naprężenia, dla rozważanego prÄ™ta, w postaci: M M y z à = z - y (13.1) x J J y z lub, po wykorzystaniu zależnoÅ›ci miÄ™dzy M , M i M w formie: y z ëÅ‚ öÅ‚ cosÄ… sinÄ… ìÅ‚ à = M z - y÷Å‚ . (13.2) x ìÅ‚ ÷Å‚ J J y z íÅ‚ Å‚Å‚ 169 Adam Bodnar: WytrzymaÅ‚ość Materiałów. UkoÅ›ne zginanie Wzory okreÅ›lajÄ…ce krzywiznÄ™ osi prÄ™ta po deformacji w wyniku dziaÅ‚ania momentów M i y M , majÄ… postać: z M M 1 1 y y = oraz = . (13.3) Á E J Áz E J y y y Z, w UgiÄ™cia punktów osi prÄ™ta w kierunku osi Y i Z M obliczamy od każdego momentu zginajÄ…cego Y, v z M y osobno, korzystajÄ…c z równaÅ„ różniczkowych, które przy zwrotach momentów i ukÅ‚adu X odniesienia pokazanych na rys.13.2 sÄ… M y M nastÄ™pujÄ…ce: z Rys.13.2 2 2 M d w d v M y z = - oraz = (13.4) E J E J dx2 dx2 y z CaÅ‚kowite ugiÄ™cie osi belki jest geometryczna sumÄ… ugięć od skÅ‚adowych momentów zginajÄ…cych. Macierz odksztaÅ‚ceÅ„ odpowiadajÄ…c temu stanowi naprężenia Å‚atwo wyznaczymy z równaÅ„ Hooke a, i bÄ™dzie ona zawieraÅ‚a jedynie trzy odksztaÅ‚cenia liniowe, z których dwa sÄ… sobie równe. 13.2. Analiza stanu naprężenia i odksztaÅ‚cenia W tym przypadku wytrzymaÅ‚oÅ›ci w prÄ™cie wystÄ™puje jednoosiowy niejednorodny stan naprężenia, przy czym wartoÅ›ci naprężeÅ„ normalnych à , sÄ… liniowÄ… funkcjÄ… zmiennych y x oraz z i nie zależą od zmiennej x. Ponieważ jedynym niezerowym elementem macierzy naprężeÅ„ jest à , to wnioski z analizy stanu naprężenia i odksztaÅ‚cenia dla tego przypadku, x dotyczÄ…ce naprężeÅ„ i odksztaÅ‚ceÅ„ głównych ich kierunków, jak i ekstremalnych naprężeÅ„ stycznych bÄ™dÄ… analogiczne do tych, jakie byÅ‚y w przypadku osiowego rozciÄ…gania i zginania prostego. Wzory (13.1) czy (13.2) pokazujÄ…, że koÅ„ce wektorów naprężenia à leżą na x pÅ‚aszczyznie - pÅ‚aszczyznie naprężeÅ„. KrawÄ™dz przeciÄ™cia siÄ™ pÅ‚aszczyzny naprężeÅ„ z pÅ‚aszczyznÄ… przekroju poprzecznego, tj. oÅ› obojÄ™tna, stanowi miejsce geometryczne punktów, w których wartoÅ›ci naprężeÅ„ normalnych speÅ‚niajÄ… równanie: à = 0 x PodstawiajÄ…c do niego wyrażenie (13.2) dostajemy równanie osi obojÄ™tnej dla rozważanego przypadku: J y z = tgÄ… y (13.5) J z Zatrzymajmy siÄ™ chwilÄ™ przy równaniu tej prostej. Jego prosta analiza pokazuje, że przy ukoÅ›nym zginaniu: " oÅ› obojÄ™tna przechodzi przez poczÄ…tek ukÅ‚adu współrzÄ™dnych ale jej poÅ‚ożenie (nachylenie) nie zależy od wartoÅ›ci momentu zginajÄ…cego, 170 Adam Bodnar: WytrzymaÅ‚ość Materiałów. UkoÅ›ne zginanie " poÅ‚ożenie osi obojÄ™tnej zależy od wartoÅ›ci J , J oraz Ä… , tzn. od geometrii przekroju y z poprzecznego i pÅ‚aszczyzny dziaÅ‚ania obciążeÅ„, " oÅ› obojÄ™tna nie pokrywa siÄ™ z kierunkiem wektora momentu zginajÄ…cego (tak byÅ‚o w przypadku prostego zginania), odchyla siÄ™ ona od niego w kierunku minimalnej głównej centralnej osi bezwÅ‚adnoÅ›ci przekroju poprzecznego. WyjÄ…tek mogÅ‚yby stanowić przekroje dla których J = J , ale wobec zerowania siÄ™ y z momentu dewiacji J , każda oÅ› centralna jest osiÄ… głównÄ… centralnÄ… i w takim przypadku yz zawsze wystÄ™pować bÄ™dzie proste zginanie. Powyższe spostrzeżenia sÄ… bardzo istotne z punktu widzenia wymiarowania, bo pozwalajÄ… Å‚atwo wyznaczyć punkty przekroju poprzecznego, w których naprężenia normalne à osiÄ…gajÄ… wartoÅ›ci ekstremalne. Punkty te poÅ‚ożone sÄ… najdalej od osi obojÄ™tnej co wynika x to z liniowoÅ›ci wzoru okreÅ›lajÄ…cego wartoÅ›ci naprężeÅ„ normalnych. RozkÅ‚ad naprężeÅ„ normalnych à w przekroju poprzecznym prÄ™ta pokazuje rys.13.3. x Z oÅ› obojÄ™tna Y X Rys. 13.3 RozkÅ‚ad ten jest wynikiem dodania do siebie rozkÅ‚adów z dwóch prostych zginaÅ„, tj. zginania w pÅ‚aszczyznie (X, Z) i w pÅ‚aszczyznie (X, Y) (rys.13.4). Z Z Mz My Y Y X X Rys.13.4 Jak już zostaÅ‚o powiedziane, najwiÄ™ksze co do bezwzglÄ™dnej wartoÅ›ci naprężenia wystÄ…piÄ… w punktach najodleglejszych od osi obojÄ™tnej. Wyznaczenie poÅ‚ożenia tych punktów przy znajomoÅ›ci poÅ‚ożenia osi obojÄ™tnej nie powinno sprawiać trudnoÅ›ci. Kolejny raz należy podkreÅ›lić, że wyprowadzone wzory obowiÄ…zujÄ… przy przyjÄ™tych zwrotach osi ukÅ‚adu odniesienia i wektora momentu zginajÄ…cego. W przypadku innych zwrotów należy we wzorach uwzglÄ™dnić korektÄ™ znaków. 171 Adam Bodnar: WytrzymaÅ‚ość Materiałów. UkoÅ›ne zginanie 13.3. Wymiarowanie prÄ™tów ukoÅ›nie zginanych Tak jak w przypadku prostego zginania ograniczymy siÄ™ teraz tylko do wymiarowania ze wzglÄ™du na stan graniczny noÅ›noÅ›ci, przyjmujÄ…c, że bÄ™dzie on osiÄ…gniÄ™ty, jeÅ›li przynajmniej w jednym punkcie przekroju poprzecznego wielkość naprężenia normalnego bÄ™dzie równa wytrzymaÅ‚oÅ›ci obliczeniowej. JeÅ›li prÄ™t wykonany jest z materiaÅ‚u którego wytrzymaÅ‚oÅ›ci obliczeniowe przy rozciÄ…ganiu Rr i Å›ciskaniu Rc , sÄ… różne to warunek stanu granicznego noÅ›noÅ›ci stanowiÄ… nierównoÅ›ci: max à d" Rr i max à d" Rc x r x c gdzie: max à i max à - najwiÄ™ksze naprężenia rozciÄ…gajÄ…ce i Å›ciskajÄ…ce w przekroju x r x c poprzecznym. W przypadku materiaÅ‚u o tej samej wytrzymaÅ‚oÅ›ci obliczeniowej na rozciÄ…ganie i Å›ciskanie (materiaÅ‚ izonomiczny) warunek wymiarowania bÄ™dzie jeden: max à d" R . x Gdy przekrój poprzeczny prÄ™ta ma dwie osie symetrii i obrys zewnÄ™trzny jego ksztaÅ‚tu jest prostokÄ…tny np. dwuteownik, prostokÄ…t z wyciÄ™tymi otworami itp. to maksymalne naprężenia normalne wystÄ…piÄ… w narożach i majÄ… wartość: M M y z max à = max à = + . x r x c Wy Wz 13.4. PrzykÅ‚ady Z Ä… PrzykÅ‚ad 13.4.1. Drewniana belka wspor- pÅ‚aszczyzna obciążenia nikowa o dÅ‚ugoÅ›ci l = 1.0 m i prostokÄ…tnym przekroju poprzecznym b = 12 cm, h = 24 cm obciążona jest na Y P koÅ„cu siÅ‚Ä… P = 4.0 kN nachylonÄ… pod kÄ…tem Ä… = 20° do osi pionowej (rysunek obok). Wyznaczyć rozkÅ‚ad naprężeÅ„ normalnych w przekroju utwierdzenia i h X poÅ‚ożenie osi obojÄ™tnej. l b RozwiÄ…zanie P Ä… Z P = 4.0 kN Z 1 4 Mz M Y X Y l = 1.0 m My M 2 kNm 3 Å›lad pÅ‚aszczyzny obciążenia 172 4.0 Adam Bodnar: WytrzymaÅ‚ość Materiałów. UkoÅ›ne zginanie Rysunek wyżej pokazuje wykres momentów zginajÄ…cy w pÅ‚aszczyznie obciążenia. W utwierdzeniu moment ma wartość M = 4.0 kNm a jego wektor bÄ™dÄ…c prostopadÅ‚y do pÅ‚aszczyzny obciążenia nie jest równolegÅ‚y do żadnej z głównych centralnych osi bezwÅ‚adnoÅ›ci przekroju poprzecznego. Mamy do czynienia ze zginaniem ukoÅ›nym (dokÅ‚adniej mówiÄ…c wraz ze Å›cinaniem, ale naprężenie styczne, w tym przykÅ‚adzie, nie sÄ… przedmiotem naszego zainteresowania). SkÅ‚adowe tego wektora (pokazane na rysunku) w osiach głównych centralnych majÄ… wartoÅ›ci: M = M cosÄ… = 4.0 * 0.9397 =3.759 kNm, M = M sinÄ… = 4.0* 0.3420 = 1.368 kNm. y z Główne centralne momenty bezwÅ‚adnoÅ›ci wynoszÄ…: J =12* 243 12=13824 cm4, J = 24 *123 12 =3456 cm4. y z W przyjÄ™tym ukÅ‚adzie odniesienia i zwrotach momentów rozkÅ‚ad naprężeÅ„ normalnych okreÅ›la wzór: M M 3.759* 103 1.368*103 y z à = z - y = z - y = 2.72*107 z -3.96* 107 y x J J 13824* 10-8 3456* 10-8 y z WartoÅ›ci naprężeÅ„ normalnych w narożach przekroju wynoszÄ…: à = 2.72*107( 0.12 ) -3.96* 107( 0.06 ) = 3.26* 106 - 2.38* 106 = 0.88MPa x1 à = 2.72* 107( -0.12 ) -3.96* 107( 0.06 ) = - 3.26* 106 - 2.38* 106 = -5.64MPa x2 à = 2.72* 107( -0.12 ) -3.96* 107( -0.06 ) = - 3.26* 106 + 2.38* 106 = - 0.88MPa x3 à = 2.72* 107( 0.12 ) -3.96* 107( -0.06 ) = 3.26* 106 + 2.38* 106 = 5.64MPa x4 Równanie osi obojÄ™tnej: à = 0 2.72* 107 z -3.96*107 y = 0 z = 1.456 y . x OÅ› obojÄ™tna tworzy z osiÄ… Y kÄ…t 55°31 , widać jak wyraznie odchyla siÄ™ ona od wektora momentu gnÄ…cego, który tworzy z osiÄ… Y kÄ…t 20°, w stronÄ™ głównej centralnej osi o mniejszym momencie bezwÅ‚adnoÅ›ci. Rysunki poniżej pokazujÄ… rozkÅ‚ad naprężeÅ„ normalnych w przekroju utwierdzenia. Rysunek po lewej, czÄ™sto nazywany jest bryÅ‚Ä… naprężeÅ„, rysunek po prawej pokazuje rozkÅ‚ady naprężeÅ„ na krawÄ™dziach przekroju, ale daje peÅ‚ny obraz tego co siÄ™ dzieje wewnÄ…trz. à x Z oÅ› obojÄ™tna MPa 0.88 5.64 Z 5.64 oÅ› obojÄ™tna 0.88 Y Y 55°312 5.64 0.88 0.88 5.64 173 0.88 5.64 0.88 5.64 Adam Bodnar: WytrzymaÅ‚ość Materiałów. UkoÅ›ne zginanie Z q P Ä… Ä… = 30 ° PrzykÅ‚ad 13.4.2. Wyznaczyć rozkÅ‚ad P = 1.0 kN Z Y naprężeÅ„ normalnych w przekroju q=0.5 kN/ m utwierdzenia belki wspornikowej o Y obciążeniu i przekroju poprzecznym 24 cm X jak na rysunku. l = 3.0 m 12 cm RozwiÄ…zanie Obciążenie ciÄ…gÅ‚e q dziaÅ‚a w pÅ‚aszczyznie która odchyla siÄ™ od pÅ‚aszczyzny (X, Z) o kÄ…t 30°, siÅ‚a skupiona P dziaÅ‚a w pÅ‚aszczyznie (X, Z). Zadanie w którym obciążenia dziaÅ‚ajÄ… w dowolnych pÅ‚aszczyznach najproÅ›ciej jest rozwiÄ…zywać wykorzystujÄ…c zasadÄ™ superpozycji sumujÄ…c momenty od poszczególnych obciążeÅ„. Ponieważ momenty wystÄ™pujÄ… w różnych pÅ‚aszczyznach sumowanie należy wykonać z uwzglÄ™dnieniem ich wÅ‚asnoÅ›ci wektorowych pamiÄ™tajÄ…c, że wektory momentów sÄ… prostopadÅ‚e do pÅ‚aszczyzn dziaÅ‚ania obciążeÅ„ które je wywoÅ‚ujÄ…. OtrzymanÄ… sumÄ™ należy potem rozÅ‚ożyć na skÅ‚adowe równolegÅ‚e do głównych centralnych osi bezwÅ‚adnoÅ›ci przekroju poprzecznego. Z tego wzglÄ™du wydaje siÄ™, że najzgrabniej jest rozkÅ‚adać obciążenie na skÅ‚adowe równolegÅ‚e do tych osi bo otrzymane od nich momenty bÄ™dÄ… od razu tymi które należy wstawiać do wzoru na naprężenia normalne. I tak też bÄ™dziemy postÄ™pować w tym przykÅ‚adzie. Z Ä… Ä… = 30 ° SkÅ‚adowe obciążenia ciÄ…gÅ‚ego q wynoszÄ…: qy = 0.250 qy = q sinÄ… = 0.5* 0.500 = 0.250 kN/m qz = q cosÄ… = 0.5*0.866 =0.433kN/m Y qz = 0.433 q = 0.500 Wykresy momentów w pÅ‚aszczyznach ukÅ‚adu odniesienia obciążenie w pÅ‚aszczyznie (X, Z) obciążenie w pÅ‚aszczyznie (X, Y) P = 1.0 kN Z Z Y Y qz =0.433 kN/ m X X qy =0.250 kN/ m l = 3.0 m l = 3.0 m My Mz kNm kNm 1.125 174 4.949 Adam Bodnar: WytrzymaÅ‚ość Materiałów. UkoÅ›ne zginanie Z SkÅ‚adowe momentu zginajÄ…cego w przekroju utwierdzenia pokazane sÄ… na rysunku obok, a 4 1 rozkÅ‚ad naprężeÅ„ normalnych okreÅ›la Y Mz = 1.125 zależność: My = 4.949 M M y z à = z - y x 3 2 J J y z WartoÅ›ci naprężeÅ„ policzymy w narożach przekroju. W tym przypadku bÄ™dÄ… to punkty, których współrzÄ™dne sÄ… maksymalne, stÄ…d możemy naprężenia policzyć korzystajÄ…c ze wskazników wytrzymaÅ‚oÅ›ci: 2 2 J b h2 12 * 24 J hb2 24 *12 y z Wy = = = =1152 cm3, Wz = = = =576 cm3. max z 6 6 max y 6 6 M M 4.949*103 1.125*103 y z à = - = - = 2.343*106 Pa = 2.343 MPa, x1 Wy Wz 1152*10-6 576 *10-6 M M 4.949 *103 1.125*103 y z à = - - = - - = - 6.249 *106 Pa = -6.249 MPa, x2 Wy Wz 1152 *10-6 576 *10-6 M M 4.949*103 1.125*103 y z à = - + = + = - 2.343*106 Pa = -2.343 MPa, x3 Wy Wz 1152*10-6 576*10-6 M M 4.949 *103 1.125*103 y z à = + = + = 6.249 *106 Pa = 6.249 MPa x4 Wy Wz 1152 *10-6 576 *10-6 Z 2.343 6.249 oÅ› obojÄ™tna Y à x MPa 6.249 2.343 PrzykÅ‚ad 13.4.3. Dobrać potrzebne Z0 Y0 q wymiary kÄ…townika równoramiennego ze q =11 kN/ m Z0 wzglÄ™du na naprężenia normalne dla Y0 belki obciążonej jak na rysunku jeÅ›li X R = 215 MPa. l = 3.0 m 175 2.343 6.249 2.343 6.249 Adam Bodnar: WytrzymaÅ‚ość Materiałów. UkoÅ›ne zginanie RozwiÄ…zanie Obciążenie dziaÅ‚a w pÅ‚aszczyznie (X, Z0) Z0 Y0 q =11 kN/m zatem wektor momentu zginajÄ…cego jest równolegÅ‚y do osi Y0 . Ponieważ jest ona tylko osiÄ… centralnÄ… a nie głównÄ… centralnÄ… X wystÄ™puje przypadek ukoÅ›nego zginania. l = 3.0 m Osie główne centralne (Y, Z) w tym przekroju M poprzecznym (oÅ› Z jest osiÄ… symetrii) nachylone sÄ… pod kÄ…tem 45° do osi centralnych (Y0, Z0). Maksymalny moment max M = q l2/8 zginajÄ…cy wystÄ™pujÄ…cy w Å›rodku rozpiÄ™toÅ›ci belki wynosi: Z0 A 2 Y Z q l 11* 32 1.5 max M = = =12.375 kNm, 45° 8 8 10 oÅ› obojÄ™tna a jego współrzÄ™dne w osiach głównych Mz centralnych majÄ… wartoÅ›ci: Y0 max M max M 12.375 4 My wymiary w M = M = = =8.750 kNm. y z 2 2 cm 4 10 PrzyjÄ™to kÄ…townik równoramienny 140*140*15, którego główne centralne momenty bezwÅ‚adnoÅ›ci majÄ… wartoÅ›ci Jy = 298 cm4, Jz = 1150 cm4. Należy teraz sprawdzić czy speÅ‚niony jest warunek stanu granicznego noÅ›noÅ›ci ze wzglÄ™du na naprężenia normalne, który wymaga aby: max à d" R . x Maksymalne naprężenia normalne wystÄ…piÄ… w punkcie najodleglejszym od osi obojÄ™tnej. Jej poÅ‚ożenie jest Å‚atwo naszkicować. Odchyla siÄ™ ona od wektora momentu zginajÄ…cego w stronÄ™ osi Y, bo wzglÄ™dem tej osi moment bezwÅ‚adnoÅ›ci jest najmniejszy. Nietrudno teraz stwierdzić, że punkt A jest najodleglejszy od osi obojÄ™tnej i w osiach głównych centralnych ma współrzÄ™dne (8.84, 5.02) cm. RozkÅ‚ad napreżeÅ„ normalnych w tym przypadku okreÅ›la zależność: M M y z à = - z - y , x J J y z stÄ…d M M 8.75* 103 8.75* 103 y A z à = - zA - yA = - 5.02* 10-2 - 8.84* 10-2 = - 214.66 MPa x J J 298* 10-8 1150* 10-8 y z A , a ponieważ : à = max à = 214.66 < R = 215, wiÄ™c przekrój zostaÅ‚ przyjÄ™ty prawidÅ‚owo. x x 176 Adam Bodnar: WytrzymaÅ‚ość Materiałów. UkoÅ›ne zginanie PrzykÅ‚ad 13.4.4. Wyznaczyć maksymalne naprężenia normalne w przekroju poprzecznym zadanej belki oraz maksymalne ugiÄ™cie jej osi jeÅ›li E = 205 GPa. Z M = 24 kNm Z q = 20 kN/m Y Profil spawany IPES 360 Y Huty Pokój 36 cm Jy = 16084 cm4, Jz = 1147 cm4 X l = 6.0 m 17 cm RozwiÄ…zanie M = 24 kNm Z Y q = 20 kN/m A B Aatwo dowieść z równaÅ„ równowagi, że X dziaÅ‚ajÄ…ce w pÅ‚aszczyznie (X, Z) RBY = 4 kN RAY = 4 kN x obciążenie q wywoduje reakcje RBZ =60 kN RAZ =60 kN RAZ = RBZ = 60.0kN a dziaÅ‚ajÄ…cy w l = 6.0 m pÅ‚aszczyznie (X, Y) moment powoduje Y Z My(x) reakcje RAY = RBY = 4.0 kN. Równania momentów zginajÄ…cych M (x) y i M (x) napiszemy przyjmujÄ…c za z dodatnie momenty pokazane na wykresach Y Z obok. I tak M (x) =60x - 20x2 2 y M (x) = 4x z Mz(x) Z RozkÅ‚ad napreżeÅ„ normalnych przy tych ustalonych zwrotach momentów i osi ukÅ‚adu współrzÄ™dnych wyznacza zależność: My Y 36 cm M M Mz K y z à (x) = - z + y x J J y z 17 cm Z rozkÅ‚adu momentów na belce można wnioskować, że maksymalne naprężenia wystÄ…piÄ… w punkcie K ( jeÅ›li mamy wÄ…tpliwoÅ›ci to można sprawdzić we wszystkich punktach narożnych). Zatem: M M 106 y K z à (x) = - (-18* 10-2) + (8.5* 10-2) = (M + 6.62 M )= x y z 893 16084* 10-8 1147* 10-8 106 = (60x - 20x2 2+ 26.48x) 893 Warunek konieczny ekstremum funkcji jednej zmiennej daje równanie, z którego wyznaczymy poÅ‚ożenie przekroju w którym naprężenie normalne jest maksymalne: 177 Adam Bodnar: WytrzymaÅ‚ość Materiałów. UkoÅ›ne zginanie K dà (x) x = 60 - 20 x + 26.48= 0 x = 4.324 m. d x Momenty zginajÄ…ce w tym przekroju majÄ… wartoÅ›ci: M (4.324)= 60* 4.324 -10* 4.3242 = 72.470 kNm, y M (4.324) = 4* 4.324 = 17.296 kNm. z StÄ…d maksymalne naprężenia normalne w przekroju poprzecznym belki wynoszÄ…: 72.470* 103 17.296* 103 K à (4.324) = - (-18* 10-2) + (8.5* 10-2) = x 16084* 10-8 1147* 10-8 = (81.103+128.174)* 106 N/m2 = 209.277 MPa. Zajmiemy siÄ™ teraz obliczeniem maksymalnego ugiÄ™cia osi belki. Przekrój poprzeczny w którym oÅ› belki przemieÅ›ci siÄ™ najwiÄ™cej nie musi siÄ™ pokrywać z tym w którym wystÄ™pujÄ… najwiÄ™ksze naprężenia normalne. UgiÄ™cia punktów osi prÄ™ta w kierunku osi Y i Z obliczymy My v od każdego momentu osobno korzystajÄ…c z równaÅ„ Mz różniczkowych, które przy zwrotach momentów i ukÅ‚adu odniesienia pokazanych na rysunku obok sÄ… nastÄ™pujÄ…ce: X Mz 2 2 My M w d w d v M y z = - oraz = - . E J E J dx2 dx2 y z Obliczenie ugiÄ™cia w pÅ‚aszczyznie (X, Z). 2 M (x) d w(x) y = - E J dx2 y EJ w'' (x) =10x2 - 60x y EJ w' (x) =10x3 3 - 30x2 +C1 y EJ w (x) =5x4 6 -10x3 +C1x + D1 y Kinematyczne warunki brzegowe: 1/ w (0)= 0 D1 = 0 D1 = 0 Å„Å‚ . òÅ‚5* 64 6 - 10* 63 + 6C1 =0 2 / w(6)= 0 C1 = 180 kNm2 ół Zatem funkcja ugiÄ™cia w pÅ‚aszczyznie (X, Z) ma postać: ëÅ‚ öÅ‚ 1 5x4 ìÅ‚ w (x) = -10x3 +180x÷Å‚ . ìÅ‚ ÷Å‚ EJ 6 y íÅ‚ Å‚Å‚ Obliczenie ugiÄ™cia w pÅ‚aszczyznie (X, Y). 178 Adam Bodnar: WytrzymaÅ‚ość Materiałów. UkoÅ›ne zginanie 2 d v(x) Mz(x) = - E J dx2 z EJ v'' (x) = - 4x z EJ v' (x) = - 2x2 + C2 z EJ v (x) = - 2x3 3 + C2 x + D2 z Kinematyczne warunki brzegowe: 1/ v (0)= 0 D2 =0 D2 = 0 Å„Å‚ . òÅ‚ 2 / v(6)= 0 ół- 2* 63 3+ 6C2 = 0 C2 = 24 kNm2 StÄ…d funkcje ugiÄ™cia w pÅ‚aszczyznie (X, Y) okreÅ›la zależność: ëÅ‚ 1 - 2x3 öÅ‚ ìÅ‚ v (x) = + 24x÷Å‚ . ìÅ‚ ÷Å‚ EJ 3 z íÅ‚ Å‚Å‚ CaÅ‚kowite ugiÄ™cie jest geometrycznÄ… sumÄ… przemieszczeÅ„ w tych dwóch prostopadÅ‚ych pÅ‚aszczyznach okreÅ›lonÄ… wzorem: f (x)= v2(x)+ w2(x) . PodstawiajÄ…c za v (x) oraz w (x) wyżej otrzymane zależnoÅ›ci dostajemy: 2 2 öÅ‚ ëÅ‚ 24x - 2x3 3öÅ‚ ëÅ‚ 5x4 6 -10x3 +180x ÷Å‚ ìÅ‚ ÷Å‚ f (x)= +ìÅ‚ = ìÅ‚ ÷Å‚ ìÅ‚ ÷Å‚ EJ EJ z y íÅ‚ Å‚Å‚ íÅ‚ Å‚Å‚ 2 2 = 30.328*10-6 196.635 (24x - 2x3 3) +(5x4 6 -10x3 +180x) Miejsce wystÄ…pienia maksymalnego ugiÄ™cia otrzymujemy z równania zerowania siÄ™ pochodnej jego funkcji: df (x) = 0 dx 2*196.635 (24x - 2x3 3)(24 - 2x2) + 2* (5x4 6 -10x3 +180x)(20x3 6 - 30x2 +180)= 0 2 2 196.635 (24x - 2x3 3) +(5x4 6 -10x3 +180x) którego rozwiÄ…zaniem jest x = 3.387 m. Maksymalne ugiÄ™cie wynosi: max f = f (3.387)= 30.328* 10-6 * 844.148 = 0.0256 m = 2.56 cm. SkÅ‚adowe tego przemieszczenia sÄ… równe: v(3.387)= 2.355 cm i w(3.387)=1.003cm. 179