Polska upadła na skutek spisku. Jako
Rozbiory Polski
katolicka wyspa w niekatolickim morzu
została Polska obiektem skoncentro-
Polska była potęgą katolicką i przez długi
wanej akcji tych mocarstw, które miały
czas posiadała pozycję prawdziwego
wspólny interes w zniszczeniu obozu
mocarstwa, które stało na granicach
katolickiego w Europie. One były gotowe
Europy (antemurale christianitatis) i
i na siłach aby się porozumieć przeciwko
broniło świat łaciński przed naporem
wspólnemu wrogowi.
Azji. W czasie 5-ciu wieków od XIII do
XVIII Polska musiała odeprzeć 93
Przez 70 lat od 1648 do 1717 Polska była
(dziewięćdziesiąt trzy !) inwazje
w stanie prawie nie ustającej wojny,
mongolskie i tatarskie. Do tego doszedł
która była nie mniej wyniszczająca jak
niesamowicie silny nacisk ze strony
wojna 30-to letnia i zniszczyła Polskę
imperium osmańskiego, który Polska
doszczętnie. Wojna ta w swoich
częściowo musiała sama zatrzymać i
zmieniających się formach była wojną
wzrastający nacisk mocarstwa moskiew-
religijną. Gdy Polska w roku 1655 była
skiego (póz
niejszej Rosji).
prawie w całości zajęta, Oliver Cromwell
(purytański dyktator w Anglii) napisał
jako pozdrowienie zwycięskiemu królowi
szwedzkiemu, Karolowi Gustawowi, że
przez swoje zwycięstwo nad Polską
wyłamał róg z głowy papieża.
Rok póz
niej 6 grudnia 1656 roku doszło
po raz pierwszy w Radnot na Węgrzech
do międzynarodowego spotkania, na
którym przyjęto plan całkowitego
zniszczenia Polski poprzez rozbiór. W
spotkaniu tym wzięły udział: Szwecja,
Brandenburgia, kalwinistyczny Siedmio-
gród, hetman kozacki Chmielnicki i polski
magnat protestancki, książę Radziwiłł.
Polska około 1650
Polsce udało się wtedy wyjść z tej
Reformacja i wojna 30-to letnia
ciężkiej sytuacji i obronić swoją pozycję
przyniosły ze sobą całkowite przewró-
mocarstwową. Jeszcze w roku 1673
cenie sytuacji geopolitycznej w obszarze
potrafiła Polska pobić Turków w bitwie
Europy Środkowej i Wschodniej.
pod Chocimiem i zablokowć na zawsze
Katolicka Polska znalazła się nagle w
drogę tureckiej eskapnsji na północ. I
strasznej samotności, zagrożona z kilku
jeszcze 10 lat póz
niej, w roku 1683
stron. Po jednej stronie stała na
Polska zdołała wystawić silną armię aby
przeciwko potęgi protestanckiej, która
pobić Turków pod Wiedniem. Armia
reprezentowana była z początku przez
polska była dowodzona bezpośrednio
Szwecję, a póz
niej zastąpiona została
przez króla Jana III Sobieskiego. To był
przez Prusy, i która na leżącej po
wielki wkład do ratowania Zachodu. Gdy
przeciwnej stronie granicy miała mocny
70-letni okres wojen kończył się, Polska
przyczułek w kalwińskim Siedmiogrodzie.
nie była już mocarstwem. Pierwsza
Po drugiej stronie stała Polska oko w oko
połowa XVIII wieku była okresem cofania
na przeciw imperium osmańskiego
się, ale druga połowa stopniowego
Turków, które w tym okresie osiągnęło
powolnego wzrostu.
szczyt swojej potęgi i stanowiło ogromne
zagrożenie dla całej Europy. Z trzeciej
Polska nie umarła śmiercią naturalną, nie
strony musiała Polska obronić się przed
był to także historyczny przypadek, to
narastającym naciskiem szybko
był protestancki plan, którego
rosnącego w potęgę imperium
inicjatorem i sprawcą była Szwecja, ale
rosyjskiego, z którym również kozacy
który szybko podchwyciły Branden-
ukraińscy się coraz bardziej sprzymie-
burgia-Prusy. W europejskiej historii nie
rzali.
ma takiego przykładu, że duże państwo,
1
które istniało już 800 lat, które 93000 km2 i 1,3 mln mieszkańców,
odgrywało niezależną rolę zarówno w Prusom ca. 36000 km2 i 340000
życiu politycznym Europy jak i w kulturze mieszkańców, Austrii ca. 82000 km2 i
ludzkości, zostałoby unicestwione przez 2,6 mln mieszkańców. Polski Sejm
fizyczną przewagę swoich sąsiadów. musiał, przy proteście niewielkiej
Rozbiory Polski stanowią zwrot w mniejszości wokół T. Rejtana,
europejskiej historii. Oznaczają bowiem ratyfikować ten traktat w roku 1773 w
ostateczne zerwanie z chrześcijańskimi obecności obcych żołnierzy.
pojęciami sprawiedliwości, prawa i
wolności. Współczesny świat, w którym
siła idzie przed prawem, w którym nie
ma żadnej moralności w życiu Drugi rozbiór
politycznym, miał swój początek przy
rozbiorach Polski. Polska podjęła dalsze wysiłki aby uwolnić
się od zależności. Próbowano powiększyć
Pierwszy rozbiór armię i przeprowadzić konieczne
reformy. Sejm Czteroletni (1787-1791)
Pod koniec Wojny Północnej (1700-1721) przeprowadził te reformy uchwalając
Polska popadła pod hegemonialną Konstytucję 3-go Maja 1791. To nie
kontrolę i sterowanie Prus, Rosji i Austrii. podobało się sąsiadom. Ponieważ Polska
Kontrola ta została rozbudowana przez nadal była w politycznej zależności
Rosję do roku 1768 do protektoratu. głównie od Rosji, sytuację tą
1732 roku te trzy mocarstwa zawarły wykorzystały Prusy i wciągnęły Polskę
 Przymierze trzech czarnych orłów świadomie w pułapkę, aby doprowadzić
zwane Traktatem Loewenwolda, od do nowego konfliktu polsko-rosyjskiego i
nazwiska rosyjskiego posła w Warszawie. zdobyć Rosję dla idei ponownego
Traktat ten stanowił, że po śmierci króla rozbioru Polski.
Augusta II koronę polską ma otrzymać
portugalski infant Don Emanuel. W razie
konieczności umowa ta miała zostać
przeprowadzona przy pomocy siły.
Polska około 1793 drugi rozbiór
Na propozycję Prus Polska zawarła w
roku 1790 przymierze z Prusami i przez
Polska około 1772 pierwszy rozbiór to na krótki czas uwolniła się od
rosyjskich nacisków. Doprowadziło to do
Po tym jak polska szlachta zawarła w oziębienia stosunków polsko-rosyjskich i
roku 1768 Konfederację Barską i chciała po dwóch latach do wojny rosyjsko-
uwolnić kraj od Rosjan, poslużyło to jako polskiej. Pretekstem do wojny była
pretekst do interwencji rosyjskiej. Prusy i rosyjska interwencja na rzecz
Austria wykorzystały tę sytuację do Konfederacji Targowickiej skierowanej
wysunięcia swoich roszczeń terytorial- przeciwko reformom i Konstytucji 3-go
nych. Prusy rozpoczęły rokowania z Maja.
Rosją o rozbiorze Polski. 05.08.1772
doszło do formalnego układu Konfederacja Targowicka została
rozbiorowego, który przyznał Rosji ca. zawiązana faktycznie 27 kwietnia 1792
2
roku w Petersburgu pod patronatem Francją. Nadzieje koncentrowały się na
carycy Katarzyny II, a oficjalnie dopiero Napoleonie Bonaparte, który 1799
14 maja 1792 w Targowicy (Ukraina). przejął władzę. Zostały utworzone 3
Wojna rosyjsko-polska rozpoczęła się legiony polskie jako części składowe
przez przywołanie armii rosyjskiej przez wojska francuskiego.
Konfederację. W wojnie tej Prusy miały
wziąć udział jako sprzymierzeniec po
stronie polskiej. Ale Prusy dopuściły się
zdrady, przeszły na stronę rosyjską i
zaproponowały Rosji przeprowadzenie
drugiego rozbioru Polski.
Przymierze z Prusami okazało się
nieszczęściem dla Polski. Rozbór, który
był wynikiem tej polityki (tzw. drugi
rozbiór z roku 1793) był decydującym
ciosem, który zniszczył egzystencję
Polski. Traktat prusko-rosyjski z
23.01.1793 przypieczętował drugi
Polska około 1807 Księstwo Warszawskie
rozbiór. Rosja zaanektowała 250000 km2
i 3 mln mieszkańców, Prusy ca. 58000
1806 Napoleon zaatakował Prusy i w
km2 z 1,14 mln mieszkańców. Polski
układzie pokojowym z Tylsytu w lipcu
Sejm musiał również ten traktat
1807 Prusy musiały oddać swoją zdobycz
ratyfikować we wrześniu 1793. Państwo
z drugiego i trzeciego rozbioru Polski, jak
polskie z ca. 215000 km2 i 3,4 mln
również dystrykt Notecki. Napoleon
mieszkańców było gospodarczo niezdolne
stworzym z nich dwa państwa wasalne:
do życia i było całkowicie
Księstwo Warszawskie (2,6 mln
podporządkowane rosyjskiemu
mieszkańców) i Wolne Miasto Gdańsk. Po
protektoratowi. Dalsza kontynuacja
tym jak 1809 również Austria została
rozbiorów była do przewidzenia.
pokonana przez Napoleona, musiała ona
oddać Księstwu Warszawskiemu
Trzeci rozbiór
zaanektowaną Galicję Zachodnią.
Nieudany marsz Napoleona na Moskwę w
Powstanie Kościuszkowskie w 1794
roku 1812 był dla Polaków równie
pociągnęło za sobą ponowną interwencję
katasrofalny jak dla Francuzów. Rosjanie
Rosji w Polsce, w której żądali udziału
zajęli po tym ponownie Księstwo
również Prusy i Austria. Traktaty
Warszawskie.
pomiędzy tymi trzema mocarstwami z
24.10.1795 uzgodniały całkowity rozbiór
Powołany następnie Kongres Wiedeński
Polski. Rosja otrzymała 120000 km2 z
(1814-1815) uchwalił czwarty rozbiór
1,3 mln mieszkańców, Prusy ca. 48000
Polski. W akcie końcowym z dnia
km2 z 1 mln mieszkaćców, Austria ca.
09.06.1815 ustalił granice, które w
47000 km2 z 1,1 mln mieszkańców.
zasadzie przetrwały do 1914 roku. Rosja
Polski król Stanisław August Poniatowski
otrzymała główną część Księstwa
musiał 25.11.1795 zrzec się tronu. Po
Warszawskiego, który został nazwany
małych nieporozumieniach przy
Królewstwem Polskim (Kongresówką).
dyslokacji wojsk interwencyjnych i
Miało ono pozostać na wieczność w
demarkacji nowej granicy doszło
posiadaniu cara. Prusy otrzymały część
26.01.1796 do zawarcia umowy, która
zachodnią, Księstwo Poznańskie (z
zakończyła trzeci rozbiór. W tajnym
Poznaniem, Gnieznem i Toruniem).
dodatku do umowy ustalono  wymazanie
Kraków pozostał wolnym miastem pod
na zawsze nazwy państwa:  Królewstwo
wspólną  opieką Rosji, Austrii i Prus.
Polskie .
Czwarty rozbiór
Polacy łączyli nadzieję na wyzwolenie i
niepodległość Polski z rewolucyjną
3
ziemskiej, osiedlanie niemieckich
chłopów itd.  Germanizacja obywateli
została zastąpiona  germanizacją ziemi .
Z drugiej strony masywnie werbowano
polską siłę roboczą do szybko rosnącego
przemysłu w Rzeszy Niemieckiej.
Masowy napływ Polaków również z Rosji i
Austrii w Zagłębiu Ruhry doprowadziło w
pruskim rządzie do obawy, że niemiecko-
polski konflikt zostanie przeniesiony ze
wschodu na zachód. Urzędy państwowe
zareagowały na to utworzeniem
pierwszej nowoczesnej obserwacji
obcokrajowców.
Polska okolo 1815 - czwarty rozbior
Piąty rozbiór
Księstwo Kongresowe pod zarządami
księcia Adama Czartoryskiego, było z
Na krótko przed końcem I Wojny
początku najliberalniejszą częścią
Światowej 08 stycznia 1918 amerykański
rosyjskiego imperium ze średnim
prezydent Woodrow Wilson ogłosił w
dobrobytem. Zatrzymało ono swój
swoim 14 punktowym planie m.in.
własny parlament, system zarządzania i
zasadę prawa samostanowienia. W
szkolnictwo. Nacisk z Moskwy wzrastał
punkcie 13 oświadczył on jednoznacznie,
jednak sukcesywnie. W listopadzie 1830
że powinno powstać państwo polskie z
roku doszło do powstania przeciwko
dostępem do morza, niezależne
Rosjanom. Polacy przegrali jednak po
politycznie i gospodarczo. W ten sposób
czym nastąpiła pierwsza duża fala
zostały stworzone podstawy nowego
emigracyjna. Ostatnie duże powstanie
porządku w Europie jak i odrodzenia się
przeciwko Rosjanom rozpoczęło się w
polsiego państwa. To nastąpiło w dniu 11
styczniu 1863 i zakończyło klęską. Po tej
listopada 1918 z chwilą nominacji Józefa
porażce Kongresówka została rozwiązana
Piłsudskiego na głównodowodzącego
i dołączona do Rosji jako  Kraj
polską armią.
Nadwiślany . Rozpoczła się polityka
terroru przeciwko Polakom, konfiskata
Państwowa niezależność w prawie
ziemi, przesiedlenia, wypędzenia itp.
międzynarodowym Polski została
zapisana w Traktacie Wersalskim z dnia
Podobnie nie udało się powstanie
28.06.1919. Polskiej delegacji przewod-
przeciwko Austrii w roku 1846. To
niczył Roman Dmowski. Dmowski był
oznaczało również koniec niezależności
najlepszym polskim politykiem w XX
Krakowa. 1846 Kraków został
wieku. Wyznaczanie granic oparło się na
przyłączony do Galicji i przez to częścią
propozycjach francuskiego i brytyjskiego
Austrii. Austriacka Galicja rozwinęła się
ministerstwa spraw zagranicznych i
powoli do półautonomicznego polskiego
przewidywało plebiscyty o przynależności
organizmu państwowego z polskimi
państwowej dla terenów, których
urzędnikami i polskim systemem
etniczny skład był sporny. Przebieg i
oświaty.
wyniki tych plebiscytów zawierały
wystarczająco dużo problemów
W części Polski pod pruskim zarządem
spornych. Ponadto wygrana wojna z
nie było powstań, lecz rozpoczęła się
Rosją Sowiecką 1919-1920 i Powstania
polityka germanizacji tych terenów Otto
Śląskie, na skutek których dodatkowe
von Bismarcka. Na przeciwko siebie stały
tereny zostały przyłączone do Polski,
protestancko-niemieckie wyższe warstwy
przyczyniły się do powstania
społeczne i administarcja contra
dodatkowych konfliktów z Niemcami i
katolicko-polscy chłopi i drobnomiesz-
Rosją.
czanie. Z jednej strony następowały
polityczne represje, jak zakaz używania
Zaraz po przejęciu władzy w Niemczech
języka, wykupywanie polskich dóbr,
Hitler zawarł 26.01.1934 ograniczony na
wywłaszczanie polskiej własności
dziesięć lat Układ o nieagresji z Polską, w
4
którym obie strony wyrzekły się (Roosevelt), Wielką Brytanią (Churchill) i
przemocy wobec siebie i uzgodniły ZSRR (Stalin) dopiero na Konferencji w
niezwłoczne dążenie do porozumienia we Jałcie 07-11 luty 1945. Granice Polski
wszystkich sprawach spornych. Układ zostały ustalone na nowo. Na wschodzie
ten został podpisany w Berlinie przez straciła Polska na rzecz ZSRR tereny,
ministra spraw zagraniczynch Rzeszy, które zgodnie z niemiecko-sowieckim
Konstantina von Neuratha i polskiego Traktatem z 1939 roku były zajęte i
ambasadora Józefa Lipskiego. Po anektowane przez Związek Radziecki.
Układzie Monachijskim (29.09.1938), po
tym jak Polska zajęła sporny pomiędzy
Polską i Czechami, Śląsk Cieszyński,
Niemcy zaostrzyły żądania rozwiązania
 problemu korytarza , połączenia
pomiędzy Gdańskiem i Prusami
Zachodnimi.
23 sierpnia 1939 roku Niemcy i ZSRR
zawarły skierowany przeciwko Polsce
Pakt o nieagresji (tzw. Pakt-Ribbentrop-
Mołotow lub  Hitler-Stalin-Pakt ). Tajna
klauzula tego paktu przewidywała
całkowity rozbiór Polski wzdłuż rzek
Polska po 1945
Narwi, Wisły i Sanu. Pakt ten umożliwił
Jako  odszkodowanie za to otrzymała
Niemcom prowadzenie dawno
Polska na północy i zachodzie tereny na
zaplanowanej wojny z Polską i dokonanie
wschód od Odry i Nysy, które 1939
piątego rozbioru Polski. Druga Wojna
należały do Niemiec. Ustanowiony przez
Światowa rozpoczęła się 1 września 1939
Sowietów i opanowany przez
niemieckim napadem na Polskę, a 17
komunistów  Rząd Lubelski został
września 1939 Związek Radziecki napadł
uznany przez mocarstwa zachodnie. W
na Polskę od wschodu. W niemiecko-
ten sposób została Polska krajem
rosyjskim Traktacie o granicach i
satelickim Moskwy.
przyjaz
ni z dnia 28 września 1939 w
tajnym załączniku Stalin przyznał
Konferencja w Poczdamie
Hitlerowi tereny pomiędzy Wisłą i
(17.07.-02.08.1945) była następną
Bugiem i zgłosił roszczenia do Litwy.
konferencją wielkiej Trójki (Trumana,
Stalin cofnął się w ten sposób na Linię
Churchilla i Stalina). Została on zwołana
Curzona (propozycję zgłoszoną przez
do wprowadzenia w życie postanowień
brytyjskiego dyplomatę Lorda Curzona
zawartych w Jałcie. Do administrowania
na konferencji w Wersalu w 1919 roku).
Niemcami została powołana do życia
Inny załącznik Traktatu skierowany był
Rada Kontrolna Aliantów, która składała
przeciwko polskiemu ruchowi oporu i
się z czterech głównodowodzących
politykom na emigracji.
strefami okupacyjnymi. Powołana do
życia 8 sierpnia 1945 Rada Kontrolna
została ogłoszona za najwyższą instancję
Szósty rozbiór
nad Niemcami. W ramach przesuwania
granic postanowiono przesiedlić
Porządek geopolityczny w Europie po II
niemiecką ludność z prowincji
Wojnie Światowej był już omawiany na
wschodnich. Zwolnione przez Niemców
Konferencji w Teheranie
tereny zostały zasiedlone przez Polaków
(28.11.-01.12.1943).
wypędzonych z terenów zajętych przez
Sowjetów. W ten sposób zakończył się
Stwierdzono tam, że  w zasadzie
szósty rozbiór Polski.
terytorium państwa polskiego i polskiego
(TAS)
narodu powinno znajdować się pomiędzy
Linią Curzona i Odrą, włącznie z Prusami
wschodnimi i Prowincją Opolską .
Oficjalnie jednak nowy porządek w
Europie został ustalony pomiędzy USA
5