Karmienie naturalne&
Piel. Pediatryczne  mgr M. Zagroba
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Proces tworzenia siÄ™ mleka&
Funkcja biologiczna gruczołów sutkowych
dostarczenie mleka, które zapewni potrzeby odżywcze
nowonarodzonego dziecka (laktacja).
Złożony proces wydzielniczy w następstwie działania
wzajemnie uwarunkowanych mechanizmów hormonalnych
i odruchowych oraz wrodzonego i wyuczonego zachowania
matki, a także niemowlęcia.
Proces tworzenia siÄ™ mleka&
Prolaktyna najważniejszy hormon dla zapoczątkowania laktacji!
Øð niesiona prÄ…dem krwi do sutka pobudza pÄ™cherzyki do wytworzenia
mleka syntetyzowanego z wody, białka i laktozy dostarczonych przez
krew
Øð zwiÄ™kszanie wydzielania prolaktyny po porodzie jest wyraz
nie
zależne od częstości, intensywności i czasu działania bodz
ców
ssania piersi
Øð dziecko ssie, a mózg kobiety odczytuje interpretacjÄ™, że piersi muszÄ…
wytwarzać pokarm. Pokarm pobierany, jest szybko zastępowany
nowym.
LaktacjÄ™ stabilizuje dobrze przystawione dziecko do piersi i nie
ograniczanie czasu karmienia
Równowaga między potrzebami dziecka a ilością pokarmu
wytwarzanego przez piersi jest precyzyjnie dostrojona do potrzeb
dziecka.
Proces tworzenia siÄ™ mleka&
Dostarczenie niemowlęciu wytwarzanego mleka
odbywa się w wyniku działania odruchu
oksytocynowego, inaczej zwanego odruchem
wyrzucania mleka.
Do wydzielania w podwzgórzu oksytocyny, która
w odpowiedzi na bodziec ssania, poprzez skurcz komórek
mioepitelialnych sutka, powoduje wyrzucanie mleka
ze światła pęcherzyków do przewodów mlecznych.
Odruch wyrzucania mleka może zostać uruchomiony,
ułatwiony lub zahamowany przez bodz
ce z kory
mózgowej.
Wszelkie ujemne emocje matki wpływają
niekorzystnie na odruch wyrzucania mleka!
Właściwości mleka kobiecego
Skład i właściwości mleka są dostosowane do potrzeb
dziecka.
Skład i wielkość wydzielania mleka:
zmienia się w zależności od stadium laktacji i odżywiania
matki
Øð różni siÄ™ w zależnoÅ›ci od pory dnia
Øð zmienia siÄ™ podczas aktu karmienia
Øð o skÅ‚adzie mleka decyduje także dziecko przez swoje
zachowanie przy piersi, przez długość i intensywność
ssania
Øð a także matka, która decyduje o przystawieniu drugiej
piersi lub odstawieniu od piersi.
Øð Fizjologiczne zmiennoÅ›ci uważa siÄ™ za zaletÄ™
karmienia piersiÄ….
Właściwości mleka kobiecego
Najbardziej istotna jest :
Øð zdolność dostosowania siÄ™ laktacji do potrzeb
wcześniaka
Øð wpÅ‚yw wydzielania tÅ‚uszczów na ksztaÅ‚towanie
mechanizmów regulacji łaknienia i pragnienia
Øð zmienność wydzielania skÅ‚adników odpornoÅ›ciowych.
Mleko matki wcześniaka - może być wydzielone
w okresie, kiedy noworodek nie potrafi jeszcze ssać.
Ważne jest, aby dziecko miało możliwość otrzymania
tego pokarmu po odciągnięciu przez matkę.
W porównaniu z mlekiem dojrzałym posiada mniej
laktozy, więcej białek, IgA, laktoferyny oraz jest
bardziej dostosowane do potrzeb wcześniaka.
Właściwości mleka kobiecego
Mleko dobrze odżywionych kobiet podczas
ustabilizowanej laktacji i prawidłowego odruchu
wyrzucenia mleka jest optymalnym i wystarczajÄ…cym
pokarmem dla niemowlÄ…t przynajmniej przez
pierwsze 6 miesięcy!
Siara (młodziwo)  wydziela w pierwszych dniach po
porodzie
Skład siary jest różny od składu mleka dojrzałego
w zakresie białek, których w siarze jest dwukrotnie
więcej, co z kolei zwiększa ilość białek odpornościowych
zwłaszcza całkowitej IgA, sIgA i laktoferny.
Skład mleka kobiecego
- mleko dojrzałe :
Białko :
vð Poziom biaÅ‚ka w pokarmie jest staÅ‚y, niezależnie od odżywiania siÄ™ matki
vð Stosunek biaÅ‚ek serwatki do biaÅ‚ek kezeiny wynosi w mleku kobiecym
(MK) 80:20, w mleku krowim (mk) 20:80
vð Ä…-laktoalbumina (nie uczulajÄ…ca)  stanowi 40% biaÅ‚ek MK (mk 3%).
W mk jest ²-laktoglobulina - podstawowy antygen wywoÅ‚ujÄ…cy alergiÄ™.
vð Okres trawienia biaÅ‚ka MK - 1,5h, natomiast w mk - 4h.
TÅ‚uszcze :
vð zawartość tÅ‚uszczów w MK podlega dużej zmiennoÅ›ci w zależnoÅ›ci od pory
dnia (do południa występuje 2,5-krotne zwiększenie wydzielania tłuszczów),
zróżnicowanie występuje też podczas aktu karmienia i 3-krotnie jest więcej
tłuszczów w mleku końcowym niż początkowym.
vð TÅ‚uszcze MK sÄ… znacznie Å‚atwiej trawione i lepiej wchÅ‚aniane
vð Zawartość w MK niezbÄ™dnych nienasyconych kwasów tÅ‚uszczowych (NNKT)
 n-3, n-6  prekursory długołańcuchowych wielonienasyconych kwasów
tłuszczowych LCPUFA
vð Lipidy zawarte w MK stanowiÄ… bogatsze niż w mk z
ródło nasyconych
kwasów tłuszczowych, które mają duże znaczenie dla rozwoju centralnego
układu nerwowego.
Skład mleka kobiecego
- mleko dojrzałe :
Węglowodany:
vð główne znaczenie laktozy polega na jej wartoÅ›ci energetycznej, dziecko
karmione wyłącznie piersią otrzymuje 40% energii w postaci tego złożonego cukru
vð zawartość laktozy w MK jest 2-krotnie wyższa w zestawieniu z mk.
vð laktoza zwiÄ™ksza wchÅ‚anianie wapnia i magnezu, uÅ‚atwia przyswajanie żelaza,
sprzyja rozrostowi bakterii saprofitycznych zakwaszających środowisko jelit,
zapobiegajÄ…c tÄ… drogÄ… infekcjom przewodu pokarmowego niemowlÄ…t (E. coli)
Woda i składniki mineralne:
vð MK jest mlekiem rozcieÅ„czonym w porównaniu z innymi mlekami zwierzÄ™cymi.
vð stężenie niektórych skÅ‚adników mineralnych (Ca, P, Na) jest ponad 3-krotnie
większe w mk niż w MK.
vð mleko dobrze odżywionej kobiety zawiera odpowiedniÄ… ilość innych skÅ‚adników
mineralnych takich jak: żelazo, miedz
, cynk, fluor.
vð Å›rodowisko MK, w wyniku optymalnych współzależnoÅ›ci różnych skÅ‚adników,
stwarza najlepsze warunki dla ich przyswojenia
vð żelazo ma wysokÄ… bioprzyswajalność  2-krotnie wyższÄ… z MK niż z mk
Skład mleka kobiecego
- mleko dojrzałe :
Czynniki przeciwinfekcyjne w pokarmie kobiecym:
vð Elementy odpowiedzi kontaktowej:
Øð kontakt drobnoustrojów z bÅ‚onami Å›luzowymi matki Ä…ð namnożenie siÄ™
immunologicznie kompleksowych komórek plazmatycznych Ä…ð wÄ™drówka
drogami limfatycznymi i krwionoÅ›nymi do sutka Ä…ð osiedlenie siÄ™ w
bezpoÅ›rednim sÄ…siedztwie pÄ™cherzyków mlecznych Ä…ð synteza i wydzielanie do
pokarmu swoistych przeciwciał przeciwko drobnoustrojom stymulującym układ
limfatyczny matki
Øð limfocyty, makrofagi  aktywizacje funkcji w jelicie noworodka, neutrofile.
vð Immunoglobuliny SIgA (16% caÅ‚kowitego biaÅ‚ka IgM, IgG);
vð Lizozym (8% caÅ‚kowitego biaÅ‚ka  aktywny czynnik przeciwko bakteriom E.coli,
Salmonella);
vð Laktoferyna (w MK 26% biaÅ‚ka, w mk jedynie Å›ladowe iloÅ›ci, wiąże żelazo
uniemożliwiając namnożenie się bakterii);
vð Czynnik bifidogenny (zawiera w swojej czÄ…steczce wÄ™glowodan i proteinÄ™)
ułatwia rozrost bakterii Lectobacillus bifidus, zakwaszających środowisko jelit
w obecności laktozy;
vð Nienasycone kwasy tÅ‚uszczowe  m.in. ochronne przeciwko pasożytom.
Wskazania do karmienia piersiÄ… (1)
Dzieci urodzone przedwcześnie
powinny mieć zapewniony w miarę możliwości kontakt dotykowy
z matkami i być karmione ich mlekiem.
Mleko matki wcześniaka zawiera więcej laktozy i białka w porównaniu
z mlekiem kobiet, które rodziły o czasie.
Znajdujące się w nim przeciwciała są wcześniakowi szczególnie potrzebne,
gdyż jego system odpornościowy nie działa jeszcze prawidłowo.
Poza tym mleko jest łatwo wchłaniane.
Wcześniaki, które ukończyły 32-34 tydzień wieku płodowego, dobrze
koordynują funkcję ssania, połykania i oddychania, najczęściej mogą być
karmione bezpośrednio z piersi.
Wcześniaki z masą ciała mniejszą niż 1500g mają trudności w ssaniu piersi, ale
po ustabilizowaniu oddechu mogą być do niej przystawiane.
Karmienie trzeba rozpocząć od karmienia sondą, zakraplaczami, łyżeczką lub
strzykawką i możliwie jak najwcześniej przystawić dziecko do piersi
Karmienie jest często uzupełniane, wzbogacane w tzw. wzmacniacze
 białko, wapń, fosfor, węglowodany, witaminy, pierw.śladowe
Wskazania do karmienia piersiÄ… (2)
Dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym
- kłopoty z karmieniem piersią wynikają najczęściej
z występujących u nich zaburzeń ruchu i czucia.
Rozwiązaniem tych problemów jest odpowiednia stymulacja,
która stopniowo ,,odczula lub ,,wzmaga reakcję na dotyk.
Jeżeli występuje nadwrażliwość, dotykamy ręką lub zabawką
skóry wokół ust dziecka, a następnie wnętrza jamy ustnej.
Zaburzenia ruchowe są wynikiem braku kontroli ust, żuchwy,
języka, mięśni policzków, głowy i tułowia. Przyczyną jest też
wzmożone lub osłabione napięcie mięśniowe.
Dlatego odpowiednie trzymanie i ułożenie dziecka przed
karmieniem zmniejsza występujące objawy patologiczne.
Wskazania do karmienia piersiÄ… (3)
Dzieci z Zespołem Downa - też powinny
korzystać ze zdrowotnych zalet karmienia piersią, gdyż
są one bardziej podatne na zakażenia niż dzieci zdrowe.
Utrzymanie tu karmienia naturalnego jest szczególnie
trudne z powodu obniżonego napięcia
mięśniowego i słabszego odruchu ssania.
W takich sytuacjach matki muszą uzbroić się
w cierpliwość i wytrwałość, podpartą wsparciem i
pomocÄ… personelu medycznego.
Dzieci z Zespołem Downa, kiedy nauczą się ssać pierś,
robiÄ… to dobrze... Jð
Wskazania do karmienia piersiÄ… (4)
Dzieci z wadami rozwojowymi - można i trzeba karmić piersią.
Często zdarza się, że karmienie pomaga leczyć wadę. Przykładem mogą być
dzieci z wadami twarzoczaszki (rozszczep wargi i podniebienia).
Tylko ciężkie rozszczepy obustronne wargi, szczęki i podniebienia
uniemożliwiają ssanie. W takich sytuacjach pokarm powinien być ściągany
i podawany do czasu operacji sondą, kubeczkiem lub łyżeczką.
W lżejszych rozszczepach dzięki pomocy, przeszkoleniu i wytrwałości matek,
dzieci same mogą ssać pierś.
Badania przeprowadzone w USA i Indiach wykazały, że wczesne
pooperacyjne karmienie jest bezpieczne i bardziej ekonomiczne niż
karmienie łyżeczką, dzięki czemu noworodki podczas pierwszych 6
tygodni więcej zyskują na wadze.
Składniki mleka kobiecego wpływają na szybsze gojenie się rany
pooperacyjnej i nie podrażniają błony śluzowej tak jak sztuczne mieszanki.
Karmienie piersią powoduje także fizjologiczny rozwój oraz zaangażowanie
wszystkich elementów jamy ustnej i twarzy dziecka.
Niestety, twierdzi się, że dzieci z rozszczepem podniebienia nie
mogÄ… być karmione piersiÄ… Lð  rola pracowników sÅ‚użby zdrowia Jð
Bezwzględne przeciwwskazania
do karmienia piersiÄ… ze strony dziecka
Galaktozemia - genetycznie uwarunkowane zaburzenie
przemiany cukru galaktozy w glukozÄ™ prowadzÄ…ce do
nieodwracalnego uszkodzenia ośrodkowego układu
nerwowego i niekiedy żółtaczki spowodowanej toksycznym
uszkodzeniem wÄ…troby.
Wrodzona nietolerancja laktozy i wrodzony niedobór
laktozy
Fenyloketonuria  schorzenie uwarunkowane genetycznie
polegajÄ…ce na zaburzeniu przemiany aminokwasu
fenyloalaniny (której z
ródłem nadmiernej ilości jest białko)
w tyrozynÄ™ prowadzÄ…ce do nieodwracalnego uszkodzenia
centralnego układu nerwowego; leczenie wymaga stosowania
specjalnej, ubogiej w fenyloalaninÄ™ diety;
wszystkie noworodki w Polsce sÄ… badane w kierunku tej choroby
Względne przeciwwskazania
do karmienia piersiÄ… ze strony dziecka
ciężkie obustronne rozszczepy wargi, szczęki
i podniebienia utrudniajÄ…ce ssanie
wyniszczenie
niektóre wady serca, w których wysiłek związany
ze ssaniem stanowi dla niemowlęcia zbyt duże
obciążenie
W tych przypadkach ściągnięty pokarm
kobiecy powinien być podawany,
w zależności od sytuacji, przez sondę,
kieliszkiem, łyżeczką.
Bezwzględne przeciwwskazania
do karmienia piersiÄ… ze strony matki
Matka z wadÄ… serca - przeciwwskazaniem do karmienia piersiÄ… jest wada
serca w stanie niewydolności krążenia III i IV stopnia, według klasyfikacji
NYHA, gdy zwykle wysiłki w codziennym życiu powodują nasilenie
dolegliwości;
Choroby zakaz
ne:
zakażenie HIV (karmienie piersią jest wskazane, gdy dziecko w momencie
urodzenia uważane jest za zarażone, ryzyko związane z odstawieniem dziecka od
piersi przewyższa ryzyko karmienia)
ciężka choroba psychiczna;
narkomania;
Choroby układowe i nowotworowe o ciężkim przebiegu. W przypadku
niektórych chorób matki karmienie piersią może być przeciwwskazane także
ze względu na otrzymane przez matkę leki zwłaszcza cytostatyczne
i immunosupresyjne (nowotwory, matka po transplantacji nerek);
Karmienie piersią w ciąży - jest przeciwwskazane, jeśli matka miała
trudności w donoszeniu poprzedniej ciąży i jeśli w obecnej ciąży stwierdza
się krwawienia, nieprawidłowe skurcze macicy lub inne czynniki ryzyka.
Względne przeciwwskazania
do karmienia piersiÄ… ze strony matki
Gruz
lica aktywna nieleczona
Choroby zakaz
ne, w których zleca się czasową izolację i opóz
nienie w
rozpoczęciu karmienia piersią, uwarunkowane rozpoczęciem leczenia, m.in.:
nieswoiste  objawowe zakażenie okołoporodowe (uogólnione oddechowe,
pokarmowe) w okresie 24 h od momentu porodu;
zakażenie paciorkowcami grupy A;
objawowe zakażenia gronkowcowe w okresie 24 h od momentu porodu;
Połogowe zapalenie sutka :
Powierzchowne zapalenie sutka  czyrak  przystawienie dziecka do chorej
piersi może być uniemożliwione jedynie przez umiejscowienie i bolesność
czyraka, a ewentualne odstawienie dziecka od chorej piersi nie powinno być
dłuższe niż 1-2 dni po chirurgicznym otwarciu.
Ostre zapalenie sutka  miąższowe i śródmiąższowe  czasowe odstawienie
od piersi usprawiedliwione jest, gdy dojdzie do powstania ropnia przez 1-2
dni po jego opróżnieniu. Przejściowo zaleca się karmienie wyłącznie ze
zdrowej piersi.
Korzyści z karmienia
naturalnego dla dziecka (1)
MK - optymalny dla rozwoju dziecka skład, jest łatwo przyswajalne,
jałowe, świeże i dostępne w każdej sytuacji, ma odpowiednią
temperaturÄ™
korzystnie wpływa na rozwój odporności i chroni przed
infekcjami - dzieci kilkakrotnie miej chorują na ostre infekcje układu
oddechowego, zapalenie ucha środkowego, biegunki, zapalenie opon
mózgowo-rdzeniowych, infekcje dróg moczowych.
zmniejsza ryzyko wystąpienia alergii oraz zachorowań w
póz
niejszym wieku na celiakiÄ™, nietolerancje pokarmowe,
wrzodziejÄ…ce zapalenie jelita grubego, chorobÄ™ Crohna, cukrzycÄ™
insulinozależną, miażdżycę, nadciśnienie tętnicze, zawały serca i inne
choroby układu krążenia, chłoniaki i inne nowotwory
obniża częstość występowania SIDS (zespół nagłej śmierci
łóżeczkowej)
chroni przed krzywicą, otyłością i anemią
Korzyści z karmienia
naturalnego dla dziecka (2)
korzystnie wpływa na rozwój mózgu dziecka i jego
zdrowienie z urazów okołoporodowych
sprzyja lepszemu rozwojowi psychomotorycznemu
i społecznemu niemowlęcia - dzieci te szybciej
zaczynają mówić, mają wyższy iloraz inteligencji.
podczas ssania maluch gimnastykuję żuchwę, pierś,
w przeciwieństwie do smoczka, nie deformuje zgryzu
karmiony piersiÄ… maluch je tyle ile potrzebuje - dziecku
nie grozi więc ani niedożywienie, ani nadwaga
Korzyści z karmienia
naturalnego dla matki (1)
Laktacja, poprzez podniesienie poziomu oksytocyny
w organizmie karmiącej, przyśpiesza zwijanie się macicy
i zmniejsza krwawienie poporodowe i w czasie połogu
opóz
nia powrót krwawień miesięcznych, co zapobiega
anemii poprzez oszczędną gospodarkę zasobami żelaza
kobiety karmiÄ…ce piersiÄ… szybciej wracajÄ… do swojej masy
ciała z przed ciąży (karmiąc piersią traci się około
900 kalorii dziennie)
odlegle następstwa karmienia naturalnego, to zmniejszone
ryzyko rozwoju nowotworu jajnika i raka piersi, oraz
osteoporozy i zmniejszenie ryzyka złamań kości udowej
przed 65 rokiem życia.
Korzyści z karmienia
naturalnego dla matki (2)
częste i intensywne karmienie piersią przez pierwszych 6 m-cy po porodzie
zapobiega owulacji i krwawieniu miesięcznemu, co chroni w naturalny
sposób przed przedwczesną kolejną ciążą, zapewniając podczas
skutecznego, wyłącznego karmienia bezpłodność prawie pełną -
prawdopodobieństwo ciąży przy uwzględnieniu cech pełnego karmienia
piersią w pierwszych 6 m-cach po porodzie wynosi mniej niż 1%
Niepłodność laktacyjna (LAM)  warunki:
· wyÅ‚Ä…czne karmienie piersiÄ… (bez dopajania, np. herbatkÄ…, wodÄ…,
soczkiem); trzeba tu także zwrócić uwagę na właściwą technikę karmienia;
· karmienie na żądanie / wg potrzeb w dzieÅ„ i w nocy; także uspokajanie
dziecka piersiÄ…;
· nieużywanie smoczka (bo może zaburzyć odruch ssania);
· liczba karmieÅ„ nie powinna być mniejsza niż 6 na dobÄ™, a najdÅ‚uższe
przerwy nie mogą przekraczać 6 godzin (w nocy);
· sumaryczny czas karmienia w ciÄ…gu 24 godzin powinien wynosić
nie mniej niż 100 minut.
Korzyści z karmienia
naturalnego dla matki (3)
Piersią matka może karmić wszędzie i bez żadnych przygotowań -
w parku, sklepie, pociÄ…gu, nie grozi jej poporodowy areszt domowy Jð.
Może bez przeszkód wybrać się z dzieckiem na długi spacer bo pokarm
jest zawsze gotowy w jej piersi.
Poczucie niesamowitej bliskości ma także znaczenie dla matki.
Więz
ta nie powstaje automatycznie. Umacnia się z dnia na dzień,
także podczas karmienia. Matka czuje się niezastąpiona, wie że daje
swojemu dziecku to czego nikt inny nie może mu dać.
Karmiąc piersią odpoczywa, czas ten poświęca wyłącznie dziecku
i sobie. W nocy może się wyspać, ponieważ podanie dziecku piersi nie
wymaga dłuższego czasu ani wysiłku.
Aspektem ekonomicznym karmienia naturalnego jest mniejszy koszt
niż karmienia sztucznego (matka nie musi wydawać pieniędzy na
mieszanki mleczne, butelki, smoczki, podgrzewacze itp.)
oraz zmniejszenie wydatków na leczenie i opiekę nad chorym
niemowlęciem.
Skuteczne karmienie piersiÄ…
Edukacja matki już w czasie ciąży Jð
Stały, bezpośredni kontakt już od chwili urodzenia dziecka -
w czasie porodu wydzielane sÄ… hormony (oksytocyna,
²-endorfina) wywoÅ‚ujÄ… stan wzajemnego uwrażliwienia,
skutkujÄ…cego m.in. spontanicznym karmieniem piersiÄ…
karmienie należy rozpocząć w ciągu pierwszej godziny
po porodzie
już po 15 minutach występują ruchy ssące warg i języka,
po 20 ssanie własnej dłoni, po 30  nasilone odruchy szukania
i pełzania w kierunku brodawki piersi matki oraz jej ssanie
Karmienie wg potrzeb /  na żądanie
Odpowiednia technika karmienia
Czas dla matki i dziecka
Żywienie niemowląt
Zmiany w zaleceniach żywieniowych :
Powodem wprowadzenia zmian były doniesienia odnoszące się do
optymalnego czasu wprowadzenia glutenu.
Badania potwierdzają że przedłużone karmienie piersią (przynajmniej
do wieku 6 miesięcy) i gluten wprowadzony przynajmniej
w 5 miesiącu, znacząco opóz
niajÄ… ujawnienie siÄ™ choroby trzewnej
(celiakii).
Stopniowe wprowadzanie glutenu do diety niemowlęcia
w czasie, kiedy jest jeszcze karmione piersiÄ…, zmniejsza ryzyko
choroby trzewnej we wczesnym dzieciństwie
i prawdopodobnie także w dzieciństwie póz
niejszym.
Poniżej:
ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA NIEMOWL
T ZDROWYCH - wg IMiDz
Tab.1. Nowy model żywienia niemowląt karmionych piersią (2007)
(m-
RODZAJ POŻYWIENIA / ŻYWNOŚĆ UZUPEA
NIAJ
CA
ce)
1-6 k.piersią Karmienie piersią 1 oraz posiłki dodatkowe - w 5-6. m-cu początkowo (nie
wcześniej niż w 5 m-cu): zupa  przecier2 jarzynowy z dodatkiem kaszy manny
na
(2-3 g na 100 ml) - 1 x dziennie
żądanie
7-9 k. piersią Posiłki uzupełniające 3 :
" zupa jarzynowa lub przecier jarzynowy z gotowanym mięsem (bez wywaru),
na
z kleikiem zbożowym glutenowym i z 1/2 żółtka co 2-gi dzień
żądanie
" kaszka / kleik zbożowy bezglutenowy lub glutenowy 4
" sok owocowy (przecierowy) lub przecier owocowy (nie więcej niż 150 g)
10 k. piersią Posiłki uzupełniające
" obiad z 2 dań : zupka jarzynowa z kaszką glutenową + jarzynka
na
z gotowanym mięsem, 1/2 żółtka do potraw codziennie 5
żądanie
" kaszki / kleiki glutenowe i bezglutenowe, niewielkie ilości pieczywa, biszkopty,
sucharki
" przecier lub sok owocowy (nie więcej niż 150 g)
11-12 k. piersią Posiłki uzupełniające
" obiad z 2 dań : zupka jarzynowa z kaszką glutenową + jarzynka
na
z gotowanym mięsem, ewentualnie z ziemniakiem lub ryżem i całe jajko 3-4 razy
żądanie
w tygodniu
" produkty zbożowe (kaszki / kleiki glutenowe i bezglutenowe, pieczywo,
biszkopty, sucharki) Å‚Ä…czone z produktami mlecznymi (np. mleko modyfikowane,
twarożek, jogurt 6, kefir  kilka razy w tygodniu)
" przecier lub sok owocowy (nie więcej niż 150 g)
Uwagi do zaleceń żywieniowych:
1
na życzenie matki można wprowadzić mleko modyfikowane
2
składnikiem tłuszczowym zup jarzynowych może być wysokiej jakości
masło, oliwa z oliwek lub niskoerukowy olej rzepakowy
3
nowe produkty  np. owoce, warzywa, kasze, mięso  należy
wprowadzać kolejno i osobno, obserwując reakcję dziecka.
Wprowadzając posiłki uzupełniające zaczynać od małych ilości, np.
3-4 łyżeczki. Posiłek inny niż karmienie mlekiem kobiecym, podawać
po zakończeniu karmienia piersią (uzupełniające!)
4
zaleca się, by produkty zbożowe wprowadzane w 1 r.ż. były
wzbogacone w żelazo
5
konsystencja jarzyn i mięsa powinna stymulować żucie pokarmu
6
tylko naturalne składniki, bez konserwantów z ograniczeniem cukru
Warunki przechowywania
pokarmu kobiecego
Miejsce przechowywania Pokarm matek dzieci Pokarm matek
urodzonych dzieci wcześniaków,
o czasie, zdrowych chorych
Temperatura pokojowa 10-12 godzin 4 godziny
Lodówka 48 godzin 24 godziny
(+30C do +50C)
Zamrażalnik lodówki 10-14 dni 7 dni
(-100C)
Zamrażarka 6 miesięcy nie stosuje się
(-180C do -200C)
Uwaga!
Mleka przechowywanego nigdy nie należy gotować
(traci właściwości ochronne i odżywcze).
Nie stosować kuchenek mikrofalowych (zmieniają
konfigurację białek mleka).
Pokarm rozmrażać w temperaturze pokojowej.
Pokarm raz rozmrożony nie nadaje się do powtórnego
zamrożenia.
Pokarm przed podaniem dziecku wystarczy podgrzać do
temp. ok. 36-37 °C.
Nie mieszać mleka świeżo odciągniętego z mlekiem
rozmrożonym.
Uwaga!
Pokarm odciągnięty podajemy dziecku łyżeczką, kubeczkiem,
filiżanką. Podanie butelki ze smoczkiem zaburza mechanizm
ssania u dzieci karmionych piersiÄ….
Pokarm przechowujemy w czystym (wygotowanym
- dla wcześniaków i dzieci chorych, wyparzonym  dla dzieci
zdrowych) naczyniu szklanym lub plastikowym (dopuszczonym
do kontaktu z żywnością) lub specjalnych torebkach plastikowych.
W trakcie przechowywania na powierzchni mleka może oddzielić się
warstwa tłuszczowa i wtedy należy lekko potrząsnąć naczyniem, aby
przywrócić mleku jednolitą konsystencję.
Przechowywać małe racje pokarmu (równe ilości, jakie otrzymuje
dziecko podczas jednego karmienia), w oddzielnych naczyniach,
oznaczając na nich datę odciągania i ilość mililitrów pokarmu
Zalecenia Konsultanta Krajowego w dziedzinie
pediatrii dotyczÄ…ce profilaktyki krzywicy
i osteoporozy
Do prawidłowego wzrastania i mineralizacji kości należy
zapewnić dzieciom i młodzieży spożycie odpowiednich ilości
wapnia oraz witaminy D. Powinny one pochodzić z codziennej
diety uzupełnianej żywnością wzbogacaną w te składniki,
a w razie potrzeby - preparatami farmaceutycznymi.
Ilość wymaganego spożycia wapnia zależy od wieku:
0-0,5 roku - 400 mg/24 h
0,5-1 roku - 600 mg/24 h
1-3 lat - 800-1000 mg/24 h
4-9 lat - 800 mg/24 h
10-18 lat - 1200 mg/24 h
Dieta dzieci (2.-18. rż.) powinna zawierać więcej mleka i przetworów
mlecznych. Należy przy tym wziąć pod uwagę zawartość wapnia
w różnych produktach i uwzględnić zasadę urozmaiconej diety.
c.d.:
vð Jednej Å›redniej szklance mleka pod wzglÄ™dem
zawartości wapnia (240 mg) odpowiadają:
jeden mały kubeczek jogurtu (150 g),
jedna szklanka kefiru,
jedna szklanka maślanki,
35 dkg sera białego (4 lub 5 naleśników z serem;
około 20 pierogów leniwych),
dwa małe "trójkąciki" serka topionego,
dwa plasterki sera żółtego.
W innych przetworach mlecznych dla dzieci zawartość
wapnia jest różna w zależności od receptury.
Należy zapewnić również odpowiednie dzienne
spożycie witaminy D:
Kobiety ciężarne
Kobiety ciężarne powinny uzupełniać dietę witaminą D w dawce 400
j.m. wit. D dziennie.
Suplementację należy rozpocząć od drugiego trymestru ciąży.
c.d.:
Noworodki donoszone
A
ączne spożycie witaminy D z diety i preparatów farmaceutycznych powinno
wynosić 400 j.m./24 h.
Moment rozpoczęcia podawania preparatów witaminy D noworodkowi
donoszonemu należy dobierać indywidualnie. Powinien on zależeć od tego, czy
matka przyjmowała witaminę D w ostatnim trymestrze ciąży oraz od sposobu
żywienia noworodka.
Noworodek karmiony piersią, którego matka nie otrzymywała witaminy D
w ostatnim trymestrze ciąży, wymaga wcześniejszego rozpoczęcia podawania
witaminy D - od pierwszych dni życia w dawce 400 j.m. wit. D/24 h.
Jeżeli natomiast matka przyjmowała witaminę D w ostatnim trymestrze ciąży,
witaminę tę należy podawać dziecku od 3. tygodnia życia.
Noworodki karmione mlekiem modyfikowanym, spożywające (na dobę)
wystarczającą objętość mleka do zapewnienia dobowego zapotrzebowania na
witaminÄ™ D, nie wymagajÄ… dodatkowej suplementacji tej witaminy.
Przy karmieniu mieszanym lekarz ustala dawkÄ™ indywidualnie
c.d.:
Niemowlęta
Niemowlętom karmionym piersią należy podawać
witaminę D w dawce 400 j.m./24 h niezależnie od tego,
czy matka karmiÄ…ca przyjmuje preparaty zawierajÄ…ce tÄ™
witaminÄ™.
Niemowlęta karmione mlekiem modyfikowanym nie
wymagają dodatkowego podawania witaminy D, o ile ilość
spożytego mleka pokrywa w całości dobowe
zapotrzebowanie.
Uwaga! Mieszanki mleczne poczÄ…tkowe zawierajÄ… 40-60
j.m. witaminy D w 100 ml. Mieszanki mlecze następne
zawierajÄ… od 56-76 j.m. wit. D w 100 ml. Pokarm kobiecy
zawiera 1,5-8 j.m. wit. D w 100 ml.
c.d.:
Dzieci 1.-18. roku życia
Dzieci 1.-18. roku życia wymagają dodatkowej
podaży witaminy D w dawce 400 j.m./24 h,
pochodzącej z żywności wzbogacanej tą witaminą
lub preparatów farmaceutycznych.
Działanie witaminy D jest skuteczne pod
warunkiem stosowania urozmaiconej diety,
zawierającej odpowiednie ilości wapnia, oraz
przestrzegania zasady aktywnego wypoczynku na
świeżym powietrzu.
Dorośli  suplementacja w okresie X - III
 LITERATURA :

ROZPORZ
DZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 23 września 2010 r. w sprawie standardów postępowania
oraz procedur medycznych przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki okołoporodowej
sprawowanej nad kobietą w okresie fizjologicznej ciąży, fizjologicznego porodu, połogu oraz opieki nad
noworodkiem (Dz.U. z 2010, Nr 187, poz.1259)
A
epecka-Klusek C., Pielęgniarstwo we współczesnym położnictwie i ginekologii, Czelej, Lublin 2003
Sztyber B., 10 kroków do karmienia naturalnego, ,,Położna. Nauka i praktyka  , Wydanie specjalne.
Laktacja, 2010, 13
Mikiel-Kostyra K., Karmienie piersią. Postępowanie, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2000
Nehring-Gugulska M., Żukowska-Rubik M. (red.), Karmienie piersią. Podręcznik z ćwiczeniami, Komitet
Upowszechniania Karmienia PiersiÄ…, Warszawa 2006
Zagórecka E., Piotrowska-Jastrzębska J., Żywienie niemowląt - wybrane aspekty, Pediatria Pol.,
2007, 82 (7)
Kowalewska-Kantecka B., Karmienie pokarmem matki złotym standardem żywienia noworodków i
niemowlÄ…t, Pediatria Wsp., 2007, 9 (1)
http://www.laktacja.pl
http://www.karmienie-piersia.win.pl
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego