Poważne awarie
Komentarz do ustawy Prawo ochrony środowiska
Art. 73
NOTA REDAKCYJNA
Komentarz w tezie 3 uwzględnia przepisy ustawy z dnia 7 lipca 1994 r.
o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 1999 r. Nr 15, poz. 139),
która utraciła moc na podstawie art. 88 ust. 1 ustawy z dnia 27 marca
2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003 r.
Nr 80, poz. 717) z dniem 11 lipca 2003 r.
Komentarz uwzględnia przepisy ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o
ochronie dóbr kultury (Dz. U. z 1999 r. Nr 98, poz. 1150), które utraciły
moc na podstawie art. 150ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie
zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568) z dniem 17
listopada 2003 r.
Komentarz uwzględnia przepisy ustawy z dnia 16 paz
dziernika 1991 r.
o ochronie przyrody (Dz. U. z 2001 r. Nr 99, poz. 1079), które utraciły
moc na podstawie art. 161 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie
przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880) z dniem 1 maja 2004 r.
Komentarz uwzględnia przepis art. 73 niniejszej ustawy w brzmieniu
sprzed nowelizacji dokonanej przez art. 1 ustawy z dnia 3 paz
dziernika
2003 r. o zmianie ustawy - Prawo ochrony środowiska oraz niektórych
innych ustaw (Dz. U. Nr 190, poz. 1865) z dniem 8 grudnia 2003 r.
Art. 73. 1. W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego
oraz w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu
uwzględnia się w szczególności ograniczenia wynikające z:
1) ustanowienia w trybie przepisów ustawy o ochronie przyrody parku
narodowego, rezerwatu przyrody, parku krajobrazowego, obszaru
chronionego krajobrazu, zespołu przyrodniczo-krajobrazowego, użytku
1
ekologicznego, stanowiska dokumentacyjnego, pomników przyrody oraz
ich otulin,
2) utworzenia obszarów ograniczonego użytkowania,
3) ustalenia w trybie przepisów ustawy - Prawo wodne warunków
korzystania z wód regionu wodnego i zlewni oraz ustanowienia stref
ochronnych ujęć wód, a także obszarów ochronnych zbiorników wód
śródlądowych.
2. Linie komunikacyjne, napowietrzne i podziemne rurociągi, linie
kablowe oraz inne obiekty liniowe przeprowadza się i wykonuje w sposób
zapewniający ograniczenie ich oddziaływania na środowisko, w tym:
1) ochronę walorów krajobrazowych,
2) możliwość przemieszczania się dziko żyjących zwierząt.
3. W granicach administracyjnych miast oraz w obrębie zwartej
zabudowy wsi jest zabroniona budowa zakładów stwarzających zagrożenie
dla życia lub zdrowia ludzi, a w szczególności zagrożenie wystąpienia
poważnych awarii. Rozbudowa takich zakładów jest dopuszczalna pod
warunkiem, że doprowadzi ona do ograniczenia zagrożenia dla zdrowia
ludzi, w tym wystąpienia poważnych awarii.
4. Zakłady stwarzające zagrożenie wystąpienia poważnych awarii
powinny być lokalizowane w bezpiecznej odległości od siebie, od osiedli
mieszkaniowych, od obiektów użyteczności publicznej, budynków
zamieszkania zbiorowego i obszarów, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 3.
1. Ustawowe określenie  uwzględnia się (ust. 1) oznacza, że zarówno
rada gminy uchwalając plan miejscowy, jak i wójt (burmistrz, prezydent
miasta) podejmując decyzję ustalającą warunki zabudowy i
zagospodarowania terenu, mają obowiązek ukształtowania tych
rozstrzygnięć w sposób, który będzie respektował uwarunkowania
wynikające z opisanych wyżej rozstrzygnięć. W istocie jednak wyliczenie
znajdujące się w art. 73 ust. 1, ma charakter wyłącznie przykładowy, o
czym świadczy określenie w szczególności . O tym, czy wspomniane
organy winny  uwzględniać inne uwarunkowania ochronne, przesądzają
dalsze przepisy. Tytułem przykładu można powołać się na rozwiązania
2
wprowadzające formy ochrony (zwłaszcza obszarowej) innych dóbr, jak
przewidziane ustawą z dnia 15 lutego 1962 r. o ochronie dóbr kultury czy
teżustawą z dnia 7 maja 1999 r. o ochronie terenów byłych hitlerowskich
obozów zagłady.
2. Co do znaczenia takich pojęć, jak:
- park narodowy, rezerwat przyrody, park krajobrazowy, obszar
chronionego krajobrazu, zespół przyrodniczo-krajobrazowy, użytek
ekologiczny, stanowisko dokumentacyjne, otulina - por. ustawę z dnia 16
paz
dziernika 1991 r. o ochronie przyrody,
- obszar ograniczonego użytkowania - por. art. 135-136 POŚ w zw.
z art. 17 (art. 26 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy -
Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych
ustaw),
- warunki korzystania z wód regionu wodnego i zlewni, strefy
ochronne ujęć wód, obszary ochronne zbiorników wód śródlądowych -
por. ustawę z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne.
3. Komentowane rozwiązania nie są nowością. W przeważającej
mierze stanowią one powtórzenie dotychczasowego stanu prawnego,
korespondując zresztą z wymaganiami odnoszącymi się do sporządzania
miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz podejmowania
decyzji w sprawie warunków zabudowy i zagospodarowania terenu
wymagania stanowią rozwinięcie rozwiązań przewidzianych przepisami
dotyczącymi sporządzania miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego i ustalania warunków zabudowy i zagospodarowania
terenu (art. 10 ust. 1 u.z.p). Każda gmina winna sporządzić dla swego
terytorium tzw. studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego, przybierające postać uchwały rady gminy. Jego celem jest
m.in. usystematyzowana inwentaryzacja dotychczasowego
zagospodarowania; w szczególności zaś studium winno uwzględniać
uwarunkowania wynikające z  występowania obiektów i terenów
chronionych na podstawie przepisów szczególnych . Studium jest wiążące
dla przyszłego planu. Decyzja w sprawie ustalenia warunków zabudowy i
3
zagospodarowania terenu pod rygorem nieważności musi być zgodna z
planem miejscowym. W razie braku planu staje się jego substytutem.
Podejmuje się ją wówczas m.in.  na podstawie przepisów szczególnych .
Wyjątkiem jest natomiast sytuacja, w której planu miejscowego nie ma
pomimo istnienia obowiązku jego sporządzenia (art. 6, art. 13, art. 40,
art. 44-45u.z.p.).
4. Wymagania określone w ust. 2-4 komentowanego przepisu w
istocie są dyrektywami pod adresem organów właściwych w sprawach:
- zagospodarowania przestrzennego, przede wszystkim rady gminy
oraz wójta (burmistrza, prezydenta miast),
- administracji architektoniczno-budowlanej.
5. Stosownie do art. 2a pkt 14b ustawy o ochronie
przyrody,  walorami krajobrazowymi są wartości ekologiczne, estetyczne
i kulturowe terenu oraz związane z nim elementy przyrodnicze,
ukształtowane przez siły przyrody lub w wyniku działalności człowieka.
Podlegają one ochronie bez względu na to, czy są objęte regulowanymi tą
ustawą formami ochronnymi. Wspomniana ustawa zabrania
również  wznoszenia w pobliżu morza, jezior i innych zbiorników wodnych,
rzek i kanałów, krajobrazowych punktów widokowych lub na terenach o
szczególnych walorach krajobrazowych, obiektów budowlanych
naruszających walory krajobrazowe, uniemożliwiających do nich dostęp
albo uniemożliwiających lub utrudniających zwierzętom dziko żyjącym
dostęp do wód (art. 47a ust. 2 u.o.p.).
6. Prawnymi środkami realizacji opisanych wyżej nakazów (zakazów)
są odpowiednio instrumenty zagospodarowania przestrzennego oraz
związane z realizacją procesu budowlanego. Co prawda, rozwiązanie
przewidziane komentowanym art. 73 (a także w art. 47a ustawy o
ochronie przyrody) są zredagowane w sposób bezwzględny, zobowiązujący
do ich respektowania, tyle że o szczegółach rozstrzygają organy właściwe
przede wszystkim w zakresie zagospodarowania przestrzennego. O ile zaś
lokalizacja inwestycji dokonywana jest z wyłączeniem wymagań
dotyczących zagospodarowania przestrzennego, odnoszące się do niej
4
decyzje administracyjne muszą respektować uwarunkowania przewidziane
w art. 73 ust. 2-4 komentowanej ustawy. Przykładami może być ustalanie
lokalizacji autostrady (oraz niektórych dróg ekspresowych), co- stosownie
do art. 25 ustawy o autostradach płatnych oraz Krajowym Funduszu
Drogowym - następuje z wyłączeniem przepisów o zagospodarowaniu
przestrzennym.
7. Instrumentów związanych z kontrolą prawidłowości stosowania
omawianych rozwiązań, zwłaszcza zaś zmierzających do ustalenia, czy są
respektowane nakazy wynikające z komentowanego art. 73 (a także art.
47a ustawy o ochronie przyrody) należy poszukiwać m.in. w wymaganiach
dotyczących uspołecznienia procesów podejmowania rozstrzygnięć
dotyczących korzystania ze środowiska oraz jego ochrony (por. ustawę z
dnia 9 listopada 2000 r. o dostępie do informacji o środowisku i jego
ochronie oraz o ocenach oddziaływania na środowisko).
8.  Poważną awarią , stosownie do art. 3 pkt 23 POŚ,
jest  niespodziewane i nagłe zdarzenie, w szczególności emisja, pożar lub
eksplozja, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania
lub transportu, w których występuje jednak lub więcej niebezpiecznych
substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia dla
życia lub zdrowia ludzi bądz
środowiska lub powstania takiego zagrożenia
życia lub zdrowia bądz
środowiska lub powstania takiego zagrożenia z
opóz
nieniem . Zasady odnoszące się do zapobiegania takim awariom oraz
ograniczania (usuwania) jej skutków reguluje tytuł IV komentowanej
ustawy (art. 243 - 271).
Autor: Aleksander Lipiński
Tytuł IV Poważne awarie
DZIAA
I Przepisy ogólne
NOTA REDAKCYJNA
Komentarz uwzględnia przepisy rozporządzenia Ministra Spraw
Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie
5
przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę oraz dróg pożarowych (Dz. U. Nr
121, poz. 1139), które utraciło moc obowiązującą na podstawie w związku
z wejściem w życie rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i
Administracji z dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie przeciwpożarowego
zaopatrzenia w wodę oraz dróg pożarowych (Dz. U. 2003 r. Nr 121
poz.1139) z dniem 26 lipca 2003 r.
Komentarz uwzględnia przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
28 września 1993 r. w sprawie obrony cywilnej (Dz. U. Nr 93, poz. 429),
które utraciły moc w związku z art. 1 pkt 63 ustawy z dnia 29 paz
dziernika
2003 r. o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony
Rzeczypospolitej Polskiej oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U.
Nr 210, poz. 2036) z dniem 1 lipca 2004 r.
Podkreślenia wymaga przede wszystkim zmiana aparatury pojęciowej,
bowiem dotychczasowe przepisy posługiwały się pojęciem nadzwyczajnych
zagrożeń środowiska. Ustawa z 1980 r. o ochronie środowiska definiowała
je jako:  ...zagrożenie spowodowane gwałtownym zdarzeniem, nie
będącym klęską żywiołową, które może wywołać znaczne zniszczenie
środowiska lub pogorszenie jego stanu, stwarzające powszechne
niebezpieczeństwo dla ludzi i środowiska . Na tle całego ustawodawstwa
dotyczącego problematyki zwalczania rozmaitych rodzajów zagrożeń
szczególnie ważne było tu wyłączenie z zakresu regulacji klęsk
żywiołowych [zob. szerzej: Jerzy Sommer (red.), Ustawa o ochronie i
kształtowaniu środowiska. Komentarz, Wrocław 1999, str. 525 i n.].
Komentowana ustawa w art. 3 pkt 23 i pkt 24 definiuje dwa nowe
pojęcia, a mianowicie:  poważnej awarii oraz  poważnej awarii
przemysłowej . Ich szczegółowa analiza będzie jeszcze przedmiotem
odrębnych rozważań [zob. komentarz do art. 243 i art. 248]. W tym
miejscu można zauważyć, że w nowym ujęciu kluczowym elementem
awarii jest użytkowanie niebezpiecznych substancji w trakcie procesu
przemysłowego, magazynowania lub transportu. Oznacza to również
wyłączenie z zakresu regulacji problematyki naturalnych klęsk
żywiołowych i innych niż wskazane rodzajów zagrożeń. Odwołanie się do
6
pojęcia substancji niebezpiecznej [zob. art. 3 pkt 37 i komentarz do art.
243] było wyraz
nie inspirowane przepisami Unii Europejskiej i
międzynarodowego prawa środowiska [zob. niżej].
Takie zawężenie powoduje konieczność umiejscowienia
komentowanych przepisów tytułu IV  Poważne awarie w całym systemie
regulacji, której zakres wyznaczyć można, posiłkując się postanowieniami
Konstytucji RP. W art. 232, przy regulacji problematyki stanów
nadzwyczajnych, Konstytucja RP posługuje się terminem  katastrofa
naturalna lub awaria techniczna . Należy to uznać za określenie
najszersze, obejmujące wszystkie zdarzenia o charakterze
nadzwyczajnym; w tym wypadku istnieje możliwość wprowadzenia przez
Radę Ministrów tzw. stanu klęski żywiołowej. Szczegółowe rozwiązania w
tej mierze zawiera ustawa z 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej
(Dz. U. Nr 62, poz. 558). W art. 3 definiuje ona następujące pojęcia:
- klęska żywiołowa - rozumie się przez to katastrofę naturalną lub awarię
techniczną, których skutki zagrażają życiu lub zdrowiu dużej liczby osób,
mieniu w wielkich rozmiarach albo środowisku na znacznych obszarach, a
pomoc i ochrona mogą być skutecznie podjęte tylko przy zastosowaniu
nadzwyczajnych środków, we współdziałaniu różnych organów i instytucji
oraz specjalistycznych służb i formacji działających pod jednolitym
kierownictwem,
- katastrofa naturalna - rozumie się przez to zdarzenie związane z
działaniem sił natury, w szczególności wyładowania atmosferyczne,
wstrząsy sejsmiczne, silne wiatry, intensywne opady atmosferyczne,
długotrwałe występowanie ekstremalnych temperatur, osuwiska ziemi,
pożary, susze, powodzie, zjawiska lodowe na rzekach i morzu oraz
jeziorach i zbiornikach wodnych, masowe występowanie szkodników,
chorób roślin lub zwierząt albo chorób zakaz
nych ludzi albo też działanie
innego żywiołu,
- awaria techniczna - rozumie się przez to gwałtowne, nieprzewidziane
uszkodzenie lub zniszczenie obiektu budowlanego, urządzenia
7
technicznego lub systemu urządzeń technicznych powodujące przerwę w
ich używaniu lub utratę ich właściwości.
Pamiętać przy tym należy, że katastrofą naturalną lub awarią
techniczną może być również zdarzenie wywołane działaniem
terrorystycznym.
Zagadnienia związane z tak szeroko pojętym zagrożeniem są w prawie
polskim przedmiotem regulacji wielu aktów prawnych. Oprócz
komentowanej ustawy poważnym awariom poświęcony
jest rozdział ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska (art. 29 - 31). Inne
przepisy zawierają przede wszystkim:
- ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (tekst jedn. Dz.
U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1229) oraz
- ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (tekst jedn.
Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1230).
Ustanawiają one tzw. krajowy system ratowniczo - gaśniczy
obejmujący również zapobieganie i zwalczanie poważnych awarii i
poważnych awarii przemysłowych:
 rozumie się przez to integralną część organizacji bezpieczeństwa
wewnętrznego państwa, obejmującą, w celu ratowania życia, zdrowia,
mienia lub środowiska, prognozowanie, rozpoznawanie i zwalczanie
pożarów, klęsk żywiołowych lub innych miejscowych zagrożeń; system ten
skupia jednostki ochrony przeciwpożarowej, inne służby, inspekcje, straże,
instytucje oraz podmioty, które dobrowolnie w drodze umowy
cywilnoprawnej zgodziły się współdziałać w akcjach ratowniczych (art. 2
pkt 4ustawy o ochronie przeciwpożarowej).
Ustawa o ochronie przeciwpożarowej posługuje się inną terminologią
niż komentowana, bowiem operuje pojęciami pożaru, klęski żywiołowej
oraz innego miejscowego zagrożenia. To ostatnie oznacza:  ...inne niż
pożar i klęska żywiołowa zdarzenie wynikające z rozwoju cywilizacyjnego i
naturalnych praw przyrody (katastrofy techniczne, chemiczne,
ekologiczne), stanowiące zagrożenie dla życia, zdrowia, mienia
lub środowiska . W istocie jednak w omawianym zakresie przedmiot
8
regulacji jest bardzo zbliżony. Sposób organizacji systemu ratowniczo-
gaśniczego oprócz przepisów ustawowych
konkretyzuje rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji
z 14 września 1998 r. w sprawie zakresu, szczegółowych warunków i trybu
włączania jednostek ochrony przeciwpożarowej do krajowego systemu
ratowniczo-gaśniczego (Dz. U. Nr 121, poz. 798). Jego sposób działania
określa natomiast rozporządzenie MSWiA z 15 stycznia 1999 r. w sprawie
określenia szczegółowych wymagań w zakresie przeciwpożarowego
zaopatrzenia wodnego, ratownictwa technicznego, chemicznego,
ekologicznego lub medycznego oraz warunków, jakim powinny
odpowiadać drogi pożarowe (Dz. U. Nr 7, poz. 64). Problematyką tzw.
bezpieczeństwa jądrowego zajmuje się prawo atomowe - ustawa z 2000 r.
Prawo atomowe (tekst jedn. Dz. U. z 2004 r. Nr 161, poz. 1689).
Zagadnienie klęsk żywiołowych, oprócz wzmiankowanej już ustawy o
ochronie przeciwpożarowej i ustawy o stanie klęski żywiołowej, jest także
przedmiotem regulacji dekretu z 23 kwietnia 1953 r. o świadczeniach w
celu zwalczania klęsk żywiołowych (Dz. U. Nr 23, poz. 93). Klęska taka
oznacza  wszelkiego typu zdarzenia żywiołowe zagrażające
bezpieczeństwu życia lub mienia większej ilości osób albo też mogące
wywołać poważne zakłócenia gospodarki narodowej . Przepisy dekretu
stosuje się wszakże również do tzw. katastrof noszących podobne cechy
(co nota bene potwierdza art. 245 ust. 2 komentowanej ustawy). Nie
stosuje się ich natomiast do ochrony przeciwpożarowej, a w odniesieniu
do powodzi - tylko w zakresie nieuregulowanym w przepisach odrębnych.
Zwalczaniu powodzi poświęcony jest osobny dział w ustawie z 2001 r.
Prawo wodne. Ustawa ta formułuje przede wszystkim przepisy
prewencyjne oraz organizacyjne. Ochrona przed powodzią (a także przed
suszą) jest zadaniem organów administracji rządowej i samorządowej. W
porównaniu do poprzednio obowiązujących przepisów nowością jest, że
ustawa definiuje pojęcie powodzi - jak się jednak wydaje jest to całkowicie
zbędne:  rozumie się przez to takie wezbranie wody w ciekach
naturalnych, zbiornikach wodnych, kanałach lub na morzu, podczas
9
którego woda po przekroczeniu stanu brzegowego zalewa doliny rzeczne
albo tereny depresyjne i powoduje zagrożenie dla ludności lub
mienia (art. 9 ust. 1 pkt 10).
Ponadto pamiętać należy, że na podstawie ustawy z dnia 21 listopada
1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.
U. z 2004 r. Nr 241, poz. 2416) została utworzona obrona cywilna, która
zgodnie z art. 137  ma na celu ochronę ludności, zakładów pracy i
urządzeń użyteczności publicznej, dóbr kultury, ratowanie i udzielanie
pomocy poszkodowanym w czasie wojny oraz współdziałanie w zwalczaniu
klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska oraz usuwaniu ich skutków . Jej
szczegółowe zadania oraz zasady współpracy w akcjach ratunkowych
organizowanych i prowadzonych przez inne organy
określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 września 1993 r. w
sprawie obrony cywilnej (Dz. U. nr 93, poz. 429).
Wzajemny stosunek wszystkich wymienionych powyżej ustaw nie jest
dookreślony. Dotyczy to zarówno zakresu przedmiotowego, jak i systemu
organizacji zwalczania rożnego rodzaju klęsk, zagrożeń i awarii. Cechą
wspólną jest powierzanie zadań organizacyjnych i koordynacyjnych
organom administracji (wojewodom, starostom oraz organom gmin) i
współdziałanie ze strukturami Państwowej Straży Pożarnej oraz innych
wyspecjalizowanych służb. Przewiduje się również koordynację działań na
szczeblu centralnym przez właściwych ministrów [zob. też Ryszard
Paczuski, Podstawy prawne ochrony środowiska przed nadzwyczajnymi
zagrożeniami; w: Ochrona Środowiska. Prawo i Polityka, nr 4/1996].
W omawianej dziedzinie Polska ponadto podpisała Konwencję w
sprawie transgranicznych skutków awarii przemysłowych (Helsinki 1992
r.). Nie ma ona jeszcze mocy obowiązującej w stosunkach wewnętrznych
(niezbędna jest w tym celu publikacja ustawy ratyfikacyjnej i tekstu
konwencji w Dz. U.) W istotny sposób oddziałuje ona już jednak na polski
porządek prawny, czego dowodem były zmiany wprowadzone do ustawy o
ochronie i kształtowaniu środowiska w 1997 r. Nie wyczerpywały one
jednak zakresu zmian niezbędnych dla wypełnienia zobowiązań
10
międzynarodowych naszego państwa. Ponadto forma, w jakiej uczynił to
ustawodawca, pozostawiała wiele wątpliwości [zob. szerzej Jerzy
Jendrośka, Jan Jerzmański (red.), Prawo ochrony środowiska dla
praktyków, wyd. Verlag Dashoefer, Warszawa, wydawnictwo ciągłe,
aktualizacja z 1999]. Konwencja w sprawie awarii przemysłowych nie
stanowi instrumentu zwalczania wszelkich zagrożeń dla środowiska o
charakterze nadzwyczajnym. Jej rozwiązania dotyczą wybranych rodzajów
działalności przemysłowej, wiążącej się z wykorzystaniem szczególnie
groz
nych substancji chemicznych. Wyraz
nie inspirowane regulacją
prawno-międzynarodową są przepisy komentowanej ustawy, dotyczące
planów operacyjno-ratowniczych i raportów bezpieczeństwa, a także dział
II tytułu IV  Współpraca międzynarodowa . Jej postanowienia miały
również wpływ na ukształtowanie przepisów dotyczących kontroli procesu
inwestycyjnego oraz udziału społeczeństwa w postępowaniach w sprawie
ochrony środowiska [zob. komentarz do działów V - VII w tytule
I  Przepisy ogólne ]. Problematyce awarii przemysłowych poświęcona jest
również Konwencja nr 174 Międzynarodowej Organizacji Pracy w sprawie
zapobiegania dużym awariom przemysłowym, podpisana w Genewie w
1993 r. Polska jest sygnatariuszem tej Konwencji MOP, ale brak jest nadal
ratyfikacji. Jej postanowienia są bardzo zbliżone do postanowień
wzmiankowanej wyżej Konwencji Helsińskiej z 1992 r., kładzie ona jednak
zdecydowany nacisk na obowiązki pracodawców w zakresie zwalczania
awarii przemysłowych. Ponadto w omawianej dziedzinie mamy do
czynienia z licznymi zaleceniami organizacji międzynarodowych (o
charakterze niewiążącym). Wśród nich wymienić można przede wszystkim
 Wytyczne Organizacji Współpracy i Rozwoju Gospodarczego (OECD) w
sprawie zapobiegania awariom chemicznym z roku 1992 r.
(OECD/GD/92/43).
W Unii Europejskiej omawianym zagadnieniom poświęcono również
wiele miejsca. Podstawowe znaczenie ma tu zwłaszcza
nowa dyrektywa 96/82/EC w sprawie zapobiegania poważnym awariom,
będących skutkiem stosowania niebezpiecznych substancji. Zastępuje ona
11
słynną dyrektywę  Post-Seveso (82/501/EEC), przyjętą po awarii
przemysłowej w owej włoskiej miejscowości jeszcze w roku 1982.
Obowiązki prowadzących określoną działalność przemysłową wiąże się tu z
użytkowaniem konkretnych substancji chemicznych. Nie są to wiec
przepisy o zwalczaniu wszelkich nadzwyczajnych zagrożeń środowiska,
ale o kontroli wytwarzania i użytkowania produktów chemicznych. W
swojej istocie mają one przede wszystkim charakter prewencyjny.
Zaznaczyć tu zwłaszcza można, że dotyczy to zobowiązań tak operatora,
jak i organów administracji odnośnie informowania zainteresowanych
społeczności oraz umożliwienia zgłaszania swych zastrzeżeń czy
protestów. Zarówno dyrektywy Unii Europejskiej, jak i konwencja o
awariach przemysłowych [zob. wyżej] nakazują tu stworzenie specjalnych
mechanizmów prawnych, uwzględniających specyfikę problemu. Kluczowa
ideą tej regulacji jest tworzenie odpowiednich planów ratowniczych - tak o
charakterze wewnątrzzakładowym, jak i zewnętrznych.
Określając cel nowej regulacji możliwe było albo uregulowanie ochrony
przed nadzwyczajnymi zagrożeniami w całej rozciągłości, albo też
ograniczenie się tylko do wycinka tego zagadnienia w zakresie
uregulowanym przez dyrektywę 96/82/EC. Ze względu na fakt, że próby
całościowego uregulowania zagadnienia kończyły się w przeszłości
niepowodzeniem, a nadto - że wychodziłoby ono poza zakres
przedmiotowy komentowanej ustawy, wybrano w zasadzie drugą
możliwość.
Autor: Jan Jerzmański
Art. 243
1. Kluczowymi pojęciami nowej regulacji w zakresie zwalczania
zagrożeń środowiska, które w komentowanym dziale I tytułu IV  Przepisy
ogólne , nazwano zbiorczo awariami są:
12
- poważna awaria -  rozumie się przez to zdarzenie, w szczególności emisję,
pożar lub eksplozję, powstałe w trakcie procesu przemysłowego,
magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej
niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania
zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego
zagrożenia z opóz
nieniem (art. 3 pkt 23),
- substancja -  należy przez to rozumieć pierwiastki chemiczne oraz ich
związki, mieszaniny lub roztwory występujące w środowisku lub powstałe
w wyniku działalności człowieka (art. 3 pkt 36),
- substancja niebezpieczna -  rozumie się przez to jedną lub więcej
substancji albo mieszaniny substancji, które ze względu na swoje
właściwości chemiczne, biologiczne lub promieniotwórcze mogą, w razie
nieprawidłowego obchodzenia się z nimi, spowodować zagrożenie życia lub
zdrowia ludzi lub środowiska; substancją niebezpieczną może być
surowiec, produkt, półprodukt, odpad a także substancja powstała w
wyniku awarii (art. 3 pkt 37).
Pojęcie poważnej awarii przemysłowej (art. 3 pkt 24) pojawi się
dopiero w przepisach działu II tytułu IV  Instrumenty prawne służące
przeciwdziałaniu poważnej awarii przemysłowej oraz działu III tytułu
IV  Współpraca międzynarodowa .
2. Poważna awaria może być spowodowana poprzez stacjonarny
proces przemysłowy w konkretnym zakładzie [zob. komentarz do art. 248]
lub przez inne czynności przygotowawcze do takich procesów
(magazynowanie, transport, co trzeba rozumieć szeroko, bowiem mieści
się tu niewątpliwie również np. przepakowywanie), dokonywane w
dowolnym miejscu. Warunkiem sine qua non uznania zdarzenia
za  poważną awarię jest występowanie w tych procesach substancji
niebezpiecznych - odróżniać to ma pojęcie poważnej awarii od szerszego
pojęcia miejscowego zdarzenia w rozumieniu ustawy z 1991 r. o ochronie
przeciwpożarowej [zob. wyżej uwagi wprowadzające do tytułu IV].
Definicja zawarta w art. 3 pkt 37 jest jednak zbyt ogólna, aby mogła
posłużyć jako samodzielna podstawa takiego wyodrębnienia. Brak jest w
13
szczególności odpowiedniej delegacji ustawowej do określenia, o jakie
substancje może tu w rzeczywistości chodzić. Pamiętać należy, że przepisy
o poważnych awariach nakładają na różne podmioty bardzo istotne
obowiązki, w części zagrożone również odpowiedzialnością karną [zob.
np. art. 352], i muszą być w związku z tym bardzo precyzyjne. Brak taki
występował również w przepisach dotychczasowych i powodował, że
rozwiązania wprowadzone w 1997 r. do ustawy z 1980 r. o ochronie i
kształtowaniu środowiska pozostawały martwą literą [zob. wyżej uwagi
wprowadzające do tytułu IV].
Prima facie delegację ustawową do określenia rodzajów substancji
niebezpiecznych stanowi art. 248 ust. 3 i 4. Tak jednak nie jest, bowiem
dotyczy on jedynie rodzajów i ilości substancji niebezpiecznych, których
występowanie w danym zakładzie powoduje jego kwalifikację do grupy
zwiększonego ryzyka poważnych awarii przemysłowych lub dużego ryzyka
poważnych awarii przemysłowych. Nie wystarcza to również wobec
szerszego zakresu znaczeniowego pojęcia poważnej awarii. Można
przecież zakładać, że ilości substancji niebezpiecznych w poważnych
awariach poza zakładami mogą być mniejsze, a mimo to równie groz
ne.
Mamy więc niewątpliwie do czynienia z niezamierzoną luką w regulacji,
którą wypełnić można jedynie poprzez odwołanie do przepisów
odrębnych.
W polskim prawie napotykamy kilkadziesiąt aktów prawnych
poświęconych kontroli różnego rodzaju substancji i materiałów
niebezpiecznych. Podstawowe przepisy rangi ustawowej stanowią m. in.:
- ustawa z 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych
(Dz. U. Nr 11, poz. 84),
- ustawa o odpadach z 2001 r.,
- ustawa z 29 listopada 2000 r. Prawo atomowe (tekst jedn. Dz. U. z 2004 r.
Nr 161, poz. 1689).
- Kodeks pracy,
- ustawa z 1997 r. Prawo o ruchu drogowym.
14
Akty wykonawcze do tych ustaw posługują się rożnymi definicjami i
listami substancji lub materiałów zawierających takie substancje. W
części, jak np.rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z
dnia 15 czerwca 1999 r. w sprawie przewozu drogowego materiałów
niebezpiecznych (Dz. U. Nr 57, poz. 608) odwołują się wprost do
przepisów międzynarodowych - Umowa europejska dotycząca
międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych /ADR/,
Genewa, 1957 r. (Dz. U. z 1999 r. Nr 30, poz. 287). Wszystko to
uniemożliwia jednoznaczne sklasyfikowanie takich substancji jako
niebezpiecznych - na potrzeby komentowanej ustawy.
W tym stanie rzeczy sytuację ratuje ustawa o Inspekcji Ochrony
Środowiska. W wersji znowelizowanej ustawa wprowadzająca przewiduje
ona obowiązek zgłaszania poważnych awarii Głównemu Inspektorowi
Ochrony Środowiska, który prowadzi ich rejestr (art. 31 ust. 2 i ust. 3).
Jednocześnie formułuje ona delegację dla ministra właściwego do spraw
środowiska do określenia w drodze rozporządzenia kryteriów
charakteryzujących poważne awarie objęte tym obowiązkiem. Trzeba więc
uznać, że poważne awarie, o których mowa w komentowanym art. 243 i
innych artykułach działu I tytyłu IV  Przepisy ogólne , oznaczają poważne
awarie, które wymienione będą w rozporządzeniu wykonawczym wydanym
na podstawie upoważnienia z art. 31 ust. 4 ustawy o Inspekcji Ochrony
Środowiska. Alternatywą jest uznanie, że o wystąpieniu poważnej awarii
przesądza w drodze analogii występowanie w czasie zdarzenia substancji
w ilości i rodzaju wskazanych w rozporządzeniu ministra właściwego do
spraw gospodarki z art. 248 ust. 3. Można mieć przy tym nadzieję, że oba
te rozporządzenia będą niesprzeczne.
3. Komentowany artykuł dotyczy wszystkich rodzajów poważnych
awarii w podanym wyżej rozumieniu, a więc również i poważnych awarii
przemysłowych oraz awarii powstałych poza terytorium RP [zob.
komentarz do art. 271]. Formułuje on dwa podstawowe obowiązki:
- zapobiegania powstawaniu poważnych awarii,
- ograniczania skutków powstałych poważnych awarii.
15
Dalsze artykuły działu I tytułu IV  Przepisy ogólne , a mianowicie art.
244 - art. 247, określają adresatów tych obowiązków oraz podstawowe
instrumenty prawne, jakimi mogą się posłużyć organy administracji
publicznej. Szczególne obowiązki w zakresie ochrony środowiska przed
poważnymi awariami przemysłowymi ustanawiają natomiast dalsze
przepisy tytułu IV - dział II Instrumenty prawne służące przeciwdziałaniu
poważnej awarii przemysłowej oraz dział III  Współpraca
międzynarodowa .
Autor: Jan Jerzmański
Art. 244
1. Komentowany przepis wskazuje podstawowych adresatów
obowiązków sformułowanych w art. 243:
- zapobiegania powstawaniu wszystkich poważnych awarii,
- ograniczania skutków wszystkich powstałych poważnych awarii.
Są nimi prowadzący zakłady [zob. art. 3 pkt 31] lub dokonujący
przewozu substancji niebezpiecznych. Zgodnie z definicją poważnej awarii
dodać tu trzeba, że dotyczy to również podmiotów dokonujących innych
czynności przygotowawczych do procesów przemysłowych lub transportu
[np. magazynowanie - zob. komentarz do art. 243]. Obowiązki te
obciążają również wszystkie organy administracji publicznej (a nie tylko
organy ochrony środowiska - zob. art. 3 pkt 14 i pkt 15).
2. Szczególne obowiązki w zakresie ograniczania skutków powstałych
poważnych awarii ciążą ponadto, na mocy postanowień art. 245 ust. 1, na
wszystkich (przepis skierowany erga omnes).
Autor: Jan Jerzmański
1. W art. 244 wyrażono zasadę, że prowadzący zakład stwarzający
zagrożenie wystąpienia w tym zakładzie awarii, jak też dokonujący
przewozu substancji niebezpiecznych, a także organy administracji, są
obowiązani do ochrony środowiska przed awariami.
16
2. Zakładem, w rozumieniu przepisów prawa ochrony środowiska, jest
jedna lub kilka instalacji (art. 3 pkt 6) wraz z terenem, do którego
prowadzący instalację posiada tytuł prawny, wraz z urządzeniami
znajdującymi się na danym terenie (art. 3 pkt 48).
3. Tytułem prawnym prowadzącego instalację może być prawo
własności, użytkowanie wieczyste, trwały zarząd, ograniczone prawo
rzeczowe albo stosunek zobowiązaniowy (art. 3 pkt 41).
Substancjami niebezpiecznymi są jedna lub więcej substancji albo
mieszaniny substancji, które ze względu na swoje właściwości chemiczne,
biologiczne lub promieniotwórcze mogą, w razie nieprawidłowego
obchodzenia się z nimi, spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi
albo środowiska. Substancją niebezpieczną może być surowiec, produkt,
półprodukt, odpad, a także substancja powstała w wyniku awarii (art. 3
pkt 37).
5. Organami administracji w rozumieniu omawianego przepisu są:
ministrowie, centralne organy administracji rządowej, wojewodowie, inne
organy terenowe administracji rządowej, działające w imieniu
wymienionych organów lub we własnym imieniu, organy jednostek
samorządu terytorialnego oraz inne podmioty, gdy są powołane z mocy
prawa lub na podstawie porozumień do wykonywania zadań publicznych
dotyczących środowiska i jego ochrony (art. 3 pkt 14).
Autor: Edward Radziszewski
Art. 244 określa podmioty zobowiązane do ochrony środowiska przed
awariami, które to pojęcie zdefiniowano w art. 243. Obowiązek taki ciąży
na:
 prowadzących zakład stwarzający zagrożenie wystąpienia poważnej
awarii; zakłady takie określane są na podstawie przesłanek zawartych w
rozporządzeniu wydanym na podstawie art. 248 ust. 3; na temat definicji
zakładu patrz art. 3 pkt 48; w związku z tą definicją oraz prowadzącego
instalację (art. 3 pkt 31) można przyjąć, że prowadzącym zakład będzie
17
podmiot uprawniony na podstawie określonego tytułu prawnego (to
pojęcie zdefiniowano w art. 3 pkt 41) do władania zakładem;
 dokonujących przewozu substancji niebezpiecznych; pojęcie
substancji niebezpiecznych zdefiniowane zostało w art. 3 pkt 37 jako
jedna lub więcej substancji albo mieszaniny substancji, które ze względu
na swoje właściwości chemiczne, biologiczne lub promieniotwórcze mogą,
w razie nieprawidłowego obchodzenia się z nimi, spowodować zagrożenie
życia lub zdrowia ludzi lub środowiska; substancją niebezpieczną może
być surowiec, produkt, półprodukt, odpad, a także substancja powstała w
wyniku awarii; definicja ta ma stosunkowo ogólny charakter; wydaje się,
biorąc pod uwagę cel tych przepisów, że uzupełniający w stosunku do
definicji charakter ma rozporządzenie wydane na podstawie art. 248 ust.
3, które określa nazwy substancji niebezpiecznych, decydujących o
zaliczeniu zakładu do stwarzającego zagrożenie wystąpienia poważnej
awarii przemysłowej, oraz kryteria kwalifikowania innych substancji do
określonych kategorii substancji niebezpiecznych;
 organach administracji, które to pojęcie zdefiniowano w art. 3 pkt
14.
Autor: Zbigniew Bukowski
Art. 245
1. Obowiązek sformułowany w ust. 1 komentowanego artykułu
obciąża każdego bez żadnych wyjątków (przepis skierowany erga omnes).
Jego naruszenie jest wykroczeniem z art. 352. Wybór podmiotów, jakie
trzeba zawiadomić, należy traktować jako przykładowy. Nie ulega
wątpliwości, że zazwyczaj najprościej zawiadomić jest policję lub straż
pożarną, jednak zawiadomienie np. inspekcji ochrony środowiska czy
wojewody również czyni zadość temu obowiązkowi.
2. Ust. 2 omawianego artykułu odwołuje się do postanowień
obowiązującego ciągle jeszcze dekretu (jego moc jest równa ustawie) z
1953 r. o świadczeniach w celu zwalczania klęsk żywiołowych. Poważna
18
awaria nie jest wprawdzie klęską żywiołową w rozumieniu dekretu, ale
jego przepisy stosuje się również do niektórych tzw. katastrof noszących
podobne cechy, co expressis verbis zostało potwierdzone w
komentowanym art. 245 ust. 2 [zob. też uwagi wprowadzające do tytułu
IV  Poważne awarie ].
3. Kierownictwo zorganizowaną akcją społeczną (ratunkową) sprawują
odpowiednio właściwy wójt, burmistrz (prezydent miasta), starosta oraz
wojewoda ze względu na obszar zagrożony lub dotknięty klęską żywiołową
(art. 2 dekretu). Organy te mogą wprowadzić obowiązek świadczeń
osobistych i rzeczowych tylko wtedy, gdy środki, którymi dysponują, są
niewystarczające. Obowiązek jest wymagalny z dniem ogłoszenia (art.
3 dekretu).
Do wykonania obowiązku świadczeń osobistych i rzeczowych powołuje
odpowiednio wójt, burmistrz (prezydent miasta), starosta albo wojewoda.
Tryb powoływania do wykonania obowiązku świadczeń osobistych i
rzeczowych, zasady wykonywania świadczeń oraz kategorie osób
zwolnionych od tych świadczeń określiła Rada Ministrów
w rozporządzeniu z dnia 14 lipca 1953 r. w sprawie wykonania art.
5 dekretu o świadczeniach w celu zwalczania klęsk żywiołowych (Dz. U. nr
37, poz. 158).
Uwzględniając zmiany, jakie zaszły od 1953 r. w naszym systemie
prawnym, przyjąć trzeba, że powołanie następuje bądz
w formie uchwały
lub rozporządzenia (dawniej zarządzenia), ogłaszanych w sposób
zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości bądz
w formie wezwania
skierowanego do określonej osoby. W razie niewykonania uchwały
(rozporządzenia) lub wezwania w czasie, miejscu i w sposób określony
wykonanie to następuje w trybie przewidzianym w przepisach o
postępowaniu egzekucyjnym (dawniej przymusowym) w administracji
[zob. komentarz do art. 247].
4. Świadczenia osobiste i rzeczowe, zgodnie z art. 4 dekretu mogą
polegać na:
19
- udzielaniu pierwszej pomocy osobom, które uległy nieszczęśliwym
wypadkom
- udostępnieniu pomieszczenia poszkodowanym na czas niezbędny dla
udzielenia pierwszej pomocy i schronienia,
- przyjęciu na przechowanie i pilnowaniu mienia poszkodowanych,
- zabezpieczeniu zagrożonego inwentarza żywego (dostarczenie paszy i
pomieszczenia),
- pełnieniu warty w celu zapobieżenia rozszerzaniu się klęski,
- wykonywaniu określonych robót,
- dostarczeniu narzędzi potrzebnych przy prowadzeniu akcji,
- dostarczeniu środków przewozowych wraz z niezbędnym inwentarzem
pociągowym.
Kto nie wykonuje ciążącego na nim obowiązku świadczeń lub kto
złośliwie uchyla się od wykonywania takiego obowiązku świadczeń
popełnia wykroczenie (art. 7 i art. 8 dekretu).
Art. 6 dekretu w sposób nieco archaiczny (wyraz
na preferencja
pracowników najemnych) ustala podstawowe zasady przyznawania
odszkodowań osób poszkodowanych w wyniku pojętej akcji ratowniczej. W
tym względzie jednak obowiązują przepisy rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 8 czerwca 1999 r. w sprawie zasad oraz trybu ustalania i wypłaty
odszkodowań za szkody poniesione w związku z akcjami zwalczania klęsk
żywiołowych (Dz. U. nr 55, poz. 573). Nakazują one przez
poszkodowanego rozumieć  osobę fizyczną, która bez własnej winy w
czasie zorganizowanej akcji społecznej w celu zwalczenia klęski żywiołowej
i w związku z udziałem w tej akcji doznała utraty zdrowia powodującej
całkowitą lub częściową utratę zdolności do pracy zarobkowej, jak również
osobę fizyczną, osobę prawną, jednostkę organizacyjną nie mającą
osobowości prawnej, która poniosła szkodę wskutek zniszczenia,
uszkodzenia, zużycia lub utraty mienia w czasie zorganizowanej akcji
społecznej w celu zwalczania klęski żywiołowej .
Autor: Jan Jerzmański
20
1. Art. 245 nakłada powszechny obowiązek na każdego, kto zauważy
wystąpienie poważnej awarii, zawiadomienia o tym równolegle dwie
kategorie podmiotów:
 osoby znajdujące się w strefie zagrożenia,
 jednostkę organizacyjną Państwowej Straży Pożarnej albo Policji
albo wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, przy czym dla wykonania
obowiązku w tym zakresie wystarczające jest zawiadomienie jednego z
tych organów administracji.
Jednakże należy zwrócić uwagę na dwa problemy. Pierwszy to
zakwalifikowanie dostrzeganego zdarzenia jako poważnej awarii. W wielu
sytuacjach taka kwalifikacja, zwłaszcza w zakresie emisji (wątpliwości
mogą się czasem pojawić także co do wybuchu), może być niemożliwa dla
osoby, która nie jest specjalistą w danym zakresie. Inaczej będzie w
przypadku pożaru, który, gdyby nawet nie był poważną awarią, to
obowiązek zawiadomienia o nim wynika z art. 9 ustawy o ochronie
przeciwpożarowej ( Kto zauważy pożar, klęskę żywiołową lub inne
miejscowe zagrożenie, obowiązany jest niezwłocznie zawiadomić osoby
znajdujące się w strefie zagrożenia oraz jednostkę ochrony
przeciwpożarowej bądz
policję lub wójta albo sołtysa ).
Druga sporna kwestia to pojęcie strefy zagrożenia, której wyznaczenie
może być w tym przypadku również wielce problematyczne dla osoby
niebędącej specjalistą w tym zakresie. Należy więc przyjąć, że chodzi o
taką strefę, którą przeciętna osoba na podstawie posiadanego
doświadczenia jest w stanie określić.
2. Naruszenie obowiązku określonego w art. 245 ust. 1 stanowi
wykroczenie (art. 352).
3. Art. 245 ust. 2 określa możliwość ustanawiania przez organy
administracji obowiązku świadczeń osobistych i rzeczowych w celu
prowadzenia akcji na rzecz ochrony życia i zdrowia ludzi oraz środowiska
przed skutkami awarii. Chodzi o organy administracji, które prowadzą
akcje w przypadku poważnej awarii, a więc m.in. organy określone w art.
246 ust. 1 oraz art. 268. Co do trybu i zasad wprowadzenia obowiązku
21
świadczeń odwołano się do przepisów dekretu z 23 kwietnia 1953 r.
o świadczeniach w celu zwalczania klęsk żywiołowych. W literaturze
wyrażony został pogląd, że w obecnym stanie prawnym powinno się
stosować nie ten dekret, lecz przepisy ustawy o stanie klęski żywiołowej w
tym zakresie (K. Gruszecki, Prawo ochrony środowiska. Komentarz,
Kraków 2007, s. 481). Nie sposób zgodzić się z tym stanowiskiem i to z
kilku względów:
 dekret o świadczeniach w celu zwalczania klęsk żywiołowych nie
został uchylony, a więc jest aktem prawnym powszechnie obowiązującym i
możliwe są odesłania do niego w innych aktach prawnych (co więcej,
wprowadzane są do niego zmiany, czego ostatnim przykładem
jest ustawa z 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym),
 nie każda poważna awaria powoduje wprowadzenie stanu klęski
żywiołowej, co umożliwia dopiero wprowadzenie przewidzianych w ustawie
o stanie klęski żywiołowej świadczeń (co więcej praktyka wskazuje, że
wprowadzenie tego stanu ma charakter wyjątkowy),
 obowiązki nakładane na obywateli i inne podmioty powinny mieć
jednoznaczną, a nie domniemywaną podstawę prawną.
Zgodnie z art. 4 dekretu z 23 kwietnia 1953 r. o świadczeniach w celu
zwalczania klęsk żywiołowych możliwe jest nałożenie następujących
świadczeń osobistych i rzeczowych polegających na:
1) udzielaniu pierwszej pomocy osobom, które uległy nieszczęśliwym
wypadkom,
2) udostępnieniu pomieszczenia poszkodowanym na czas niezbędny
dla udzielenia pierwszej pomocy i schronienia,
3) przyjęciu na przechowanie i pilnowaniu mienia poszkodowanych,
4) zabezpieczeniu zagrożonego inwentarza żywego (dostarczenie
paszy i pomieszczenia),
5) pełnieniu warty w celu zapobieżenia rozszerzaniu się klęski,
6) wykonywaniu określonych robót,
7) dostarczeniu narzędzi potrzebnych przy prowadzeniu akcji,
22
8) dostarczeniu środków przewozowych wraz z niezbędnym
inwentarzem pociągowym.
Świadczenia te można nałożyć, jeżeli środki, którymi dysponuje
właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego albo wojewoda, są
niewystarczające (art. 3 ust. 1). Do wykonania obowiązku świadczeń
osobistych i rzeczowych powołuje odpowiednio wójt, burmistrz (prezydent
miasta), starosta albo wojewoda (art. 5 ust. 1).
Autor: Zbigniew Bukowski
Art. 246
1. Komentowany artykuł stanowi niemal dokładna replikę dotychczas
obowiązującego art. 104 ust. 1 ustawy z 1980 r. o ochronie i
kształtowaniu środowiska i - podobnie jak on - nie jest sformułowany
precyzyjnie [zob. szerzej, Jerzy Sommer (red.), Ustawa o ochronie i
kształtowaniu środowiska. Komentarz, Wrocław 1999, s. 527].
2. W omówionym powyżej [zob. uwagi wprowadzające do tytułu
IV  Poważne awarie ] systemie regulacji dotyczącym zwalczania szeroko
pojętych zagrożeń środowiska szczególna rola przypada tzw. krajowemu
systemowi ratowniczo - gaśniczemu. Zarówno ustawa z 1991 r. o ochronie
przeciwpożarowej, jak i wydane na jej podstawie akty wykonawcze dość
szczegółowo określają kompetencje wojewody (i innych organów
administracji) oraz formy prawne ich działania. Podobnie czyni również
omówiony powyżej dekret z 1953 r. o świadczeniach w celu zwalczania
klęsk żywiołowych [zob. komentarz do art. 245]. Komentowany przepis
należy postrzegać na tle całej tej regulacji, tym bardziej, że milczy on w
zakresie określenia prawnych form działania wojewody.
3. Zgodnie z postanowieniami komentowanego art. 246 można
przyjąć, ze wojewoda ma pełnić tu rolę koordynatora akcji ratowniczej w
przypadku powstania poważnej awarii. W tym zakresie może on w pełni
korzystać z wszystkich uprawnień, jakie jemu lub wojewódzkiemu
komendantowi Państwowej Straży Pożarnej i wojewódzkiemu inspektorowi
23
ochrony środowiska (obaj wchodzą w skład zespolonej administracji
rządowej w województwie) przysługują na mocy przepisów szczególnych
[zob. też komentarz do art. 245 oraz art. 247].
Autor: Jan Jerzmański
1. Art. 246 ust. 1 określa organ odpowiedzialny za podjęte działania i
zastosowane środki niezbędne do usunięcia poważnej awarii i jej skutków,
którym jest wojewoda. Jest to zgodne z art. 15 pkt 4 ustawy z 5 czerwca
1998 r. o administracji rządowej w województwie (tekst jedn. Dz. U. z
2001 r. Nr 80, poz. 872), który wśród zadań wojewody, jako
przedstawiciela Rady Ministrów odpowiedzialnego za wykonywanie polityki
rządu na obszarze województwa, wymienia zapewnienie współdziałania
wszystkich jednostek organizacyjnych administracji rządowej i
samorządowej działających na obszarze województwa i kierowanie ich
działalnością w zakresie zapobiegania zagrożeniu życia, zdrowia lub mienia
oraz zagrożeniom środowiska, bezpieczeństwa państwa i utrzymania
porządku publicznego, ochrony praw obywatelskich, a także zapobiegania
klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym zagrożeniom oraz
zwalczania i usuwania ich skutków na zasadach określonych w ustawach
szczególnych. Jedną z nich jest właśnie ustawa  Prawo ochrony
środowiska. Zarazem wojewoda działa w tym zakresie jako zwierzchnik
wojewódzkiej rządowej administracji zespolonej za pośrednictwem
komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej i wojewódzkiego
inspektora ochrony środowiska.
Treść in fine art. 246 ust. 1 stwarza wątpliwość, czy wojewoda lub
wskazani tam kierownicy jednostek wojewódzkiej rządowej administracji
zespolonej mogą na podstawie tego przepisu określać samoistnie
obowiązki organów administracji i podmiotów korzystających ze
środowiska. Biorąc pod uwagę umiejscowienie przepisu w tytule IV,
określa on ogólne, a nie szczegółowe uprawnienia organów administracji,
a więc nałożenie szczegółowych obowiązków na organy administracji i
podmioty korzystające ze środowiska powinno być dokonane na podstawie
24
szczegółowych przepisów (np. w stosunku do obowiązków nakładanych
przez wojewodę na organy administracji jest nim art. 16 ust. 1 ustawy o
administracji rządowej w województwie).
2. Działania Państwowej Straży Pożarnej w zakresie usunięcia awarii i
jej skutków określone zostały w:
 art. 266 ust. 1 oraz art. 268 p.o.ś.,
 rozdziale czwartym ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie
przeciwpożarowej,
 rozdziale trzecim ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży
Pożarnej. W tych dwóch ostatnich ustawach są to regulacje dotyczące
prowadzenia akcji ratowniczych.
3. Zadania Inspekcji Ochrony Środowiska w zakresie poważnych
awarii określone zostały w rozdziale piątym ustawy z 20 lipca 1991 r. o
Inspekcji Ochrony Środowiska. W zakresie usunięcia awarii i jej skutków
przyjęto, że Inspekcja Ochrony Środowiska współdziała w akcji zwalczania
poważnej awarii z organami właściwymi do jej prowadzenia oraz sprawuje
nadzór nad usuwaniem skutków tej awarii (art. 30).
4. Art. 246 ust. 2 określa obowiązek powiadomienia przez wojewodę
marszałka województwa o podjętych działaniach. Należy go rozpatrywać w
kontekście wskazanego wyżej obowiązku wojewody zapewnienia
współdziałania administracji wojewódzkiej rządowej z samorządową.
Biorąc pod uwagę charakter poważnej awarii, trzeba przyjąć, że wojewoda
powinien poinformować marszałka najwcześniej jak to jest możliwe
(można by rzec niezwłocznie).
Autor: Zbigniew Bukowski
Art. 247
1. Postanowienia komentowanego artykułu postrzegać należy na tle
regulacji ustawy z 1991 o Inspekcji Ochrony Środowiska oraz art. 246.
2. Do zadań Inspekcji Ochrony Środowiska należy m. in. (art. 2 pkt
10)  inicjowanie działań tworzących warunki zapobiegania poważnym
25
awariom oraz usuwania ich skutków i przywracania środowiska do stanu
właściwego . Szczegółowy ich zakres ustala natomiast:
 Rozdział 5. Wykonywanie zadań w zakresie poważnych awarii.
Art. 29. W zakresie przeciwdziałania poważnym awariom do Inspekcji
Ochrony Środowiska należy:
1) kontrola podmiotów, których działalność może stanowić przyczynę
powstania poważnej awarii,
2) prowadzenie szkoleń organów administracji, a także podmiotów, o
których mowa w pkt 1,
3) badanie przyczyn powstawania oraz sposobów likwidacji skutków
poważnych awarii dla środowiska,
4) prowadzenie rejestru zakładów o zwiększonym i dużym ryzyku w
rozumieniu przepisów o ochronie środowiska.
Art. 30. Inspekcja Ochrony Środowiska współdziała w akcji zwalczania
poważnej awarii z organami właściwymi do jej prowadzenia oraz sprawuje
nadzór nad usuwaniem skutków tej awarii.
Art. 31. 1. Inspekcja Ochrony Środowiska dokonuje co najmniej raz w
roku kontroli w zakładach o dużym ryzyku, a co najmniej raz na 2 lata w
zakładach o zwiększonym ryzyku.
2. Główny Inspektor Ochrony Środowiska prowadzi rejestr poważnych
awarii.
3. Organy administracji właściwe do zwalczania poważnych awarii
obowiązane są do informowania Głównego Inspektora Ochrony
Środowiska o poważnych awariach, które miały miejsce w kraju oraz o ich
ewentualnych skutkach transgranicznych .
3. Komentowany artykuł należy uznać za rozwinięcie postanowień art.
30 ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska. Istotą jego postanowień jest
umożliwienie wydawania decyzji administracyjnych w trybie
uproszczonym, w szczególności z pominięciem wymagań formalnych
określonych w art. 107 k.p.a.
26
4. W zakresie egzekucji administracyjnej szczególne znaczenie mają
tu następujące przepisy ustawy wzmiankowanej w ust. 5 komentowanego
artykułu:
 Art. 46. ż 1. Organ egzekucyjny i egzekutor może w razie potrzeby
wezwać, w pilnych przypadkach także ustnie, pomocy organu Policji,
Straży Granicznej lub Urzędu Ochrony Państwa, jeżeli natrafił na opór,
który uniemożliwia lub utrudnia przeprowadzenie egzekucji, albo jeżeli
istnieje uzasadnione przypuszczenie, że na taki opór natrafi. Jeżeli opór
stawia żołnierz w czynnej służbie wojskowej, należy wezwać pomocy
właściwego organu wojskowego, chyba że zwłoka grozi udaremnieniem
egzekucji, a na miejscu nie ma organu wojskowego.
ż 2. Organy wymienione w ż 1 nie mogą odmówić udzielenia
egzekutorowi pomocy.
oraz ponieważ mamy tu do czynienia z obowiązkami o charakterze
niepieniężnym:
 Art. 116. Środkami egzekucji administracyjnej obowiązków o
charakterze niepieniężnym są:
1) grzywna w celu przymuszenia,
2) wykonanie zastępcze,
3) odebranie rzeczy ruchomej,
4) odebranie nieruchomości, opróżnienie lokali i innych pomieszczeń,
5) przymus bezpośredni.
Art. 117. Organy (...), w granicach swojej właściwości do nakładania
obowiązków o charakterze niepieniężnym, mogą stosować środki
egzekucyjne wskazane w art. 116 pkt 2, 3 i 5 również w celu
wyegzekwowania wydanych bezpośrednio ustnych poleceń, bez potrzeby
wystawienia tytułu wykonawczego i doręczenia zobowiązanemu
postanowienia o zastosowaniu środka egzekucyjnego, jeżeli zwłoka w
wykonaniu obowiązku groziłaby niebezpieczeństwem dla życia lub zdrowia
ludzkiego albo ciężkimi szkodami dla gospodarstwa narodowego lub jeżeli
wymaga tego szczególny interes społeczny.
27
Autor: Jan Jerzmański
1. Wojewódzki inspektor ochrony środowiska, realizujący zadania tej
inspekcji na obszarze województwa, nie tylko jest uprawniony do
zarządzenia przeprowadzenia badań dotyczących przyczyn, przebiegu i
skutków awarii oraz do wydania zakazów i ograniczeń w korzystaniu ze
środowiska (art. 247 ust. 1 p.o.ś.), lecz może także inicjować działania
tworzące warunki zapobiegania awariom oraz usuwania ich skutków i
przywracania środowiska do stanu właściwego (art. 2 ust. 1 pkt 10 ustawy
o Inspekcji Ochrony Środowiska).
Od decyzji wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska przysługuje
odwołanie do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska (art. 2 i 8 ustawy
o Inspekcji Ochrony Środowiska).
2. Decyzjom wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska,
przewidzianym w art. 247 ust. 1 p.o.ś., nadaje się z mocy ustawy rygor
natychmiastowej wykonalności (art. 247 ust. 2 p.o.ś.). Nadanie decyzji
tego rygoru nie wyłącza możliwości odwołania się od takiej decyzji.
Z przepisów kodeksu postępowania administracyjnego wynika jednak,
że decyzja objęta rygorem natychmiastowej wykonalności podlega
natychmiastowemu wykonaniu. Wiąże się to z treścią art. 130 k.p.a.,
który w ż 1 i 2 generalnie stanowi, że przed upływem terminu do
wniesienia odwołania decyzja nie ulega wykonaniu, a wniesienie odwołania
w terminie wstrzymuje wykonanie decyzji, lecz w ż 3 tego artykułu
jednoznacznie stwierdza się, iż ż 1 i 2 nie mają zastosowania, gdy decyzji
został nadany rygor natychmiastowej wykonalności lub gdy decyzja
podlega natychmiastowemu wykonaniu z mocy ustawy.
3. Wobec konieczności podejmowania w razie awarii szybkich działań,
niezbędnych ze względu na możliwość zwiększenia zagrożenia życia lub
zdrowia ludzi albo bezpośredniego zagrożenia stanu środowiska w
znacznych rozmiarach, w art. 247 ust. 3 p.o.ś. przewidziano możliwość
wydania decyzji ustnej.
28
Decyzje ustne są przewidziane w przepisach kodeksu postępowania
administracyjnego (art. 109 ż 2 w zw. z art. 14 ż 2 k.p.a.). Jak wynika z
przepisu art. 14 ż 2 k.p.a., treść oraz motywy decyzji ustnej powinny być
utrwalone w formie protokołu lub podpisanej przez strony adnotacji.
Z art. 247 ust. 4 p.o.ś. wynika, że na wniosek zobowiązanego decyzją
ustną, złożony w terminie 7 dni od ogłoszenia decyzji, organ który wydał
tę decyzję powinien niezwłocznie doręczyć ją na piśmie.
Odwołanie od decyzji ogłoszonej ustnie wnosi się w terminie 14 dni od
dnia jej ogłoszenia stronie (art. 129 ż 2 k.p.a.).
4. Ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w
administracji, o której mowa w art. 247 ust. 5, została opublikowana w
brzmieniu tekstu jednolitego w Dz. U. z 2002 r. Nr 110 poz. 968.
5. W sprawach przeciwdziałania poważnym awariom istotne zadania
powierzono Inspekcji Ochrony Środowiska. Zadania te określono m. in. w
ustawie o Inspekcji Ochrony Środowiska. Z art. 29 tej ustawy wynika, że
w sprawach tych do Inspekcji Ochrony Środowiska należy:
- kontrola podmiotów, których działalność może stanowić przyczynę
powstania poważnej awarii,
- badanie przyczyn powstawania oraz sposobów likwidacji skutków
poważnych awarii dla środowiska,
- prowadzenie przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska rejestru
zakładów o zwiększonym i dużym ryzyku w rozumieniu przepisów prawa
ochrony środowiska (art. 248 i nast. p.o.ś.), a także prowadzenie szkoleń
dla organów administracji oraz podmiotów, których działalność może
stanowić przyczynę powstania poważnej awarii.
6. Inspekcja Ochrony Środowiska współdziała w akcji zwalczania
poważnych awarii z organami właściwymi do prowadzenia akcji oraz
sprawuje nadzór nad usuwaniem skutków awarii. Jednocześnie organy
właściwe do zwalczania poważnych awarii (wojewodowie i organy
Państwowej Straży Pożarnej - patrz art. 246 i 265-269 p.o.ś.) są
obowiązane do informowania Głównego Inspektora Ochrony Środowiska o
poważnych awariach, które miały miejsce w kraju oraz o ich ewentualnych
29
skutkach transgranicznych. W związku z tymi obowiązkami minister
właściwy do spraw środowiska został zobowiązany, na podstawie art. 31
ust. 4 ustawy o Państwowej Inspekcji Środowiska, do określenia w drodze
rozporządzenia kryteriów charakteryzujących poważne awarie objęte
wskazanymi obowiązkami, a także terminów wymaganego informowania i
zakresu informacji zawartych w zgłoszeniu o awarii.
7. Na podstawie art. 31 ust. 4 ustawy z dnia 20 lipca 1991 r. o
Inspekcji Ochrony Środowiska (tekst jedn: Dz. U. z 2002 r. Nr 112 poz.
982) Minister Środowiska wydał rozporządzenie z dnia 30 grudnia 2002 r.
w sprawie poważnych awarii objętych obowiązkiem zgłoszenia do
Głównego Inspektora Środowiska (Dz. U. z 2003 r. Nr 5 poz. 58). W
rozporządzeniu tym określono:
1) kryteria charakteryzujące poważne awarie objęte obowiązkiem zgłoszenia
do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska przez organy administracji
właściwe do zwalczania poważnych awarii,
2) terminy zgłaszania poważnych awarii,
3) zakres informacji wymaganej w zgłoszeniu poważnej awarii; zakres ten
został określony we wzorze stanowiącym załącznik do powołanego
rozporządzenia.
Autor: Edward Radziszewski
DZIAA
II Instrumenty prawne służące przeciwdziałaniu poważnej
awarii przemysłowej
Rozdział 1 Przepisy ogólne
Art. 248
NOTA REDAKCYJNA
Komentarz uwzględnia przepis art. 248 niniejszej ustawy w brzmieniu
sprzed jego nowelizacji dokonanej przez art. 1 ustawy z dnia 24 lutego
30
2006 r. o zmianie ustawy - Prawo ochrony środowiska oraz niektórych
innych ustaw (Dz. U. Nr 50, poz. 360) z dniem 29 czerwca 2006 r.
Art. 248. 1. Zakład stwarzający zagrożenie wystąpienia poważnej
awarii przemysłowej, zwanej dalej  awarią przemysłową , w zależności od
rodzaju, kategorii i ilości substancji niebezpiecznej znajdującej się w
zakładzie uznaje się za zakład o zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii,
zwany dalej  zakładem o zwiększonym ryzyku , albo za zakład o dużym
ryzyku wystąpienia awarii, zwany dalej  zakładem o dużym ryzyku .
2. Do zakładu, w którym przewiduje się możliwość wystąpienia
substancji niebezpiecznej, lub do zakładu, w którym powstanie tej
substancji jest możliwe w trakcie procesu przemysłowego, przepis ust. 1
stosuje się w zależności od przewidywanej ilości substancji niebezpiecznej
mogącej znalez
ć się w zakładzie.
3. Minister właściwy do spraw gospodarki, w porozumieniu z
ministrem właściwym do spraw zdrowia, ministrem właściwym do spraw
wewnętrznych oraz ministrem właściwym do spraw środowiska, określi, w
drodze rozporządzenia, rodzaje i ilości substancji niebezpiecznych, których
znajdowanie się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o
zwiększonym ryzyku lub zakładu o dużym ryzyku.
4. W rozporządzeniu, o którym mowa w ust. 3, zostaną ustalone:
1) nazwy i ilości substancji niebezpiecznych, decydujące o zaliczeniu do
zakładu o zwiększonym ryzyku albo zakładu o dużym ryzyku,
2) oznaczenie numeryczne substancji, o których mowa w pkt 1, pozwalające
na jednoznaczną ich identyfikację,
3) kryteria kwalifikowania substancji niewymienionych na podstawie pkt 1,
do kategorii:
a) bardzo toksycznych,
b) toksycznych,
c) utleniających,
d) wybuchowych,
e) łatwopalnych,
f) wysoce łatwopalnych,
31
g) skrajnie łatwopalnych,
h) niebezpiecznych w szczególności dla ludzi lub środowiska
oraz ich ilości decydujące o zaliczeniu do zakładu o zwiększonym
ryzyku albo zakładu o dużym ryzyku.
1. W komentowanym przepisie (i całym dziale) pojawia się pojęcie
poważnej awarii przemysłowej, która - zgodnie z art. 3 pkt 24 - oznacza
poważną awarię w zakładzie. Zakład został zdefiniowany w art. 3 pkt 48:
jest to jedna lub kilka instalacji wraz z terenem, do którego prowadzący
posiada tytuł prawny, oraz znajdujące się na nim urządzenia [zob. też
komentarz do art. 243].
2. Komentowany przepis wprowadza podział zakładów, dla których
przyjęto wspólną nazwę  stwarzających zagrożenie wystąpienia poważnej
awarii przemysłowej , na zakłady o zwiększonym ryzyku oraz o dużym
ryzyku wystąpienia takiej awarii. Nazwy są mylące, więc podkreślenia
wymaga, że zakłady o zwiększonym ryzyku są poddane łagodniejszemu
rezimowi prawnemu.
3. O zaliczeniu zakładu do wspólnej grupy  stwarzających zagrożenie
wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (a następnie o ich dalszym
podziale) decydują te same kryteria, co o uznaniu zdarzenia za poważna
awarię, czyli występowanie w określonej ilości wskazanych substancji
niebezpiecznych [zob. komentarz do art. 243]. W tym wypadku jednak nie
ma wątpliwości, że ich rodzaje i ilości ma określić w rozporządzeniu
wykonawczym minister właściwy do spraw gospodarki.
4. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 9 kwietnia 2002 r. w
sprawie rodzajów i ilości substancji niebezpiecznych, których znajdowanie
się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o zwiększonym ryzyku
albo zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej
(Dz. U. Nr 58, poz. 535) jest typowo technicznym aktem prawnym.
Podstawę zaliczenia zakładu do określonej kategorii (o zwiększonym
ryzyku lub o dużym ryzyku) stanowią tu szczegółowe przepisy zawarte
w Załączniku do rozporządzenia. Tabela nr 1 określa przy tym  Nazwy,
oznaczenia numeryczne, kryteria kwalifikowania, kategorie i ilości
32
substancji niebezpiecznych, których znajdowanie się w zakładzie decyduje
o zaliczeniu go do zakładu o zwiększonym ryzyku albo zakładu o dużym
ryzyku , a tabela nr 2 pozostałe kategorie substancji niebezpiecznych. W
obu wypadkach podstawą zróżnicowania zakładów jest ilość substancji
niebezpiecznej. Załącznik uzupełniają obszerne wyjaśnienia (uwagi)
dotyczące sposobów kwalifikowania i przeliczania ilości substancji
niebezpiecznych. Zawierają one również stosowne wzory matematyczne.
Autor: Jan Jerzmański
NOTA REDAKCYJNA
Komentarz uwzględnia przepis art. 248 niniejszej ustawy w brzmieniu
sprzed jego nowelizacji dokonanej przez art. 1 ustawy z dnia 24 lutego
2006 r. o zmianie ustawy - Prawo ochrony środowiska oraz niektórych
innych ustaw (Dz. U. Nr 50, poz. 360) z dniem 29 czerwca 2006 r.
Art. 248. 1. Zakład stwarzający zagrożenie wystąpienia poważnej
awarii przemysłowej, zwanej dalej  awarią przemysłową , w zależności od
rodzaju, kategorii i ilości substancji niebezpiecznej znajdującej się w
zakładzie uznaje się za zakład o zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii,
zwany dalej  zakładem o zwiększonym ryzyku , albo za zakład o dużym
ryzyku wystąpienia awarii, zwany dalej  zakładem o dużym ryzyku .
2. Do zakładu, w którym przewiduje się możliwość wystąpienia
substancji niebezpiecznej, lub do zakładu, w którym powstanie tej
substancji jest możliwe w trakcie procesu przemysłowego, przepis ust. 1
stosuje się w zależności od przewidywanej ilości substancji niebezpiecznej
mogącej znalez
ć się w zakładzie.
3. Minister właściwy do spraw gospodarki, w porozumieniu z
ministrem właściwym do spraw zdrowia, ministrem właściwym do spraw
wewnętrznych oraz ministrem właściwym do spraw środowiska, określi, w
drodze rozporządzenia, rodzaje i ilości substancji niebezpiecznych, których
znajdowanie się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o
zwiększonym ryzyku lub zakładu o dużym ryzyku.
4. W rozporządzeniu, o którym mowa w ust. 3, zostaną ustalone:
33
1) nazwy i ilości substancji niebezpiecznych, decydujące o zaliczeniu do
zakładu o zwiększonym ryzyku albo zakładu o dużym ryzyku,
2) oznaczenie numeryczne substancji, o których mowa w pkt 1, pozwalające
na jednoznaczną ich identyfikację,
3) kryteria kwalifikowania substancji niewymienionych na podstawie pkt 1,
do kategorii:
a) bardzo toksycznych,
b) toksycznych,
c) utleniających,
d) wybuchowych,
e) łatwopalnych,
f) wysoce łatwopalnych,
g) skrajnie łatwopalnych,
h) niebezpiecznych w szczególności dla ludzi lub środowiska
oraz ich ilości decydujące o zaliczeniu do zakładu o zwiększonym
ryzyku albo zakładu o dużym ryzyku.
1. Z art. 248 ust. 1 wynika, że zakład stwarzający zagrożenie
wystąpienia poważnej awarii przemysłowej, zwanej w skrócie  awarią
przemysłową , uznaje się w zależności od rodzaju, kategorii i ilości
substancji niebezpiecznej znajdującej się w nim, za:
- zakład o zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii, zwany w
skrócie  zakładem o zwiększonym ryzyku albo
- zakład o dużym ryzyku wystąpienia awarii, zwany w skrócie  zakładem o
dużym ryzyku .
2. Pojęcia: zakład, tytuł prawny prowadzącego zakład i substancje
niebezpieczne - zostały szerzej omówione w uwagach 2-4 do art.
244 p.o.ś.
3. Zasady kwalifikowania zakładu w sposób określony w art. 248 ust.
1 stosuje się również do zakładu, w którym przewiduje się możliwość
wystąpienia substancji niebezpiecznej, lub w którym powstanie tej
substancji jest możliwe w trakcie procesu przemysłowego. O tym
34
zakwalifikowaniu przesądza przewidywana ilość substancji niebezpiecznej,
mogącej znalez
ć się w zakładzie (art. 248 ust. 2).
4. Podstawy zaliczania (kwalifikowania) zakładu jako zakładu o
zwiększonym ryzyku albo zakładu o dużym ryzyku obowiązany jest
określić minister właściwy do spraw gospodarki.
5. Minister Gospodarki rozporządzeniem z dnia 9 kwietnia 2002 r. w
sprawie rodzajów i ilości substancji niebezpiecznych, których znajdowanie
się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o zwiększonym ryzyku
albo zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej
(Dz. U. Nr 58 poz. 535) w załącznikuustalił nazwy, oznaczenia
numeryczne, kryteria kwalifikowania, kategorie i ilości substancji
niebezpiecznych, których znajdowanie się w zakładzie decyduje o
zaliczeniu go do zakładu o zwiększonym ryzyku albo do zakładu o dużym
ryzyku.
Z treści powołanego rozporządzenia wynika, że do zakładu o
zwiększonym ryzyku zalicza się zakład, w którym występuje jedna lub
więcej substancji niebezpiecznych, w ilości równej lub większej niż
określone w załączniku do rozporządzenia w tabeli 1 lub 2 tego załącznika,
w kolumnie  Ilość substancji niebezpiecznej, decydująca o zaliczeniu do
zakładu o zwiększonym ryzyku . Podobnie do zakładu o dużym ryzyku
zalicza się zakład, w którym występuje jedna lub więcej substancji
niebezpiecznych w ilości równej lub większej niż określona w załączniku do
rozporządzenia, w tabeli 1 lub 2, w kolumnie  Ilość substancji
niebezpiecznej, decydująca o zaliczeniu do zakładu o dużym ryzyku .
W tabelach 1 i 2 załącznika do rozporządzenia wymieniono nazwy
substancji niebezpiecznych lub ich grupy albo kategorie substancji
niebezpiecznych, a także ilości tych substancji decydujące o zaliczeniu
zakładu do zakładu o zwiększonym ryzyku lub do zakładu o dużym
ryzyku.
W odniesieniu do polichlorowanych dibenzofuranów i polichlorowanych
dibenzodioksyn zastosowano w załączniku do rozporządzenia wzór na
obliczanie masy zastępczej substancji, która, przez porównanie z ilością
35
podaną w kolumnie 4 lub 5 tabeli 1, służy do zaliczenia zakładu do zakładu
o zwiększonym lub dużym ryzyku.
Autor: Edward Radziszewski
Rozdział 2 Obowiązki prowadzącego zakład stwarzający
zagrożenie wystąpienia awarii przemysłowej
Art. 249
Komentowany artykuł oznacza de facto potwierdzenie nakazu
stosowania się do wszystkich przepisów szczególnych, sformułowanych
zarówno w komentowanej ustawie, jak i w całym systemie prawnym i jako
taki jest pozbawiony samodzielnego znaczenia prawnego. Naruszenie
obowiązków, określonych w omawianym przepisie, może jednak
teoretycznie skutkować wydaniem decyzji nakazującej usunięcie uchybień,
a nawet wstrzymaniem użytkowania instalacji [zob. komentarz do art.
373]. Wydaje się to jednak pewnym nieporozumieniem wynikającym z
konstrukcji przepisu art. 373 (zbiorcze potraktowanie naruszenia
wszystkich obowiązków określonych w art. 248 - art. 269). Sankcje za
naruszanie konkretnie sformułowanych obowiązków są przedmiotem
regulacji przepisów szczególnych (np. przewidziane w ustawie Prawo
budowlane w zakresie projektowania czy budowy instalacji
przemysłowych).
Autor: Jan Jerzmański
Z art. 249 wynika, że obowiązek zapewnienia, aby zakład o
zwiększonym ryzyku lub o dużym ryzyku był zaprojektowany, wykonany,
prowadzony i likwidowany w sposób zapobiegający awariom
przemysłowym oraz ograniczający skutki tych awarii dla ludzi
i środowiska, obciąża zamierzającego prowadzić zakład lub prowadzącego
go.
Autor: Edward Radziszewski
36
1. Rozdział 2 działu II tytułu IV określa obowiązki prowadzącego (ale
także zamierzającego prowadzić) zakład stwarzający zagrożenie
wystąpienia poważnej awarii przemysłowej, przy czym obowiązki te
zostały zróżnicowane w związku z przeprowadzoną na podstawie art. 248
ust. 1 kategoryzacją tych zakładów.
2. Art. 249 ma charakter przepisu ogólnie określającego obowiązek
zapobiegania awariom przemysłowym i ograniczania ich skutków dla ludzi
oraz środowiska. Obowiązek ten ciąży zarówno na prowadzących zakład
stwarzający zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej, jak i
na zamierzających dopiero prowadzić taki zakład. Polega on na takim
zaprojektowaniu, wykonaniu, prowadzeniu i likwidowaniu zakładu, aby
zapobiegać awariom i ograniczać ich skutki dla ludzi oraz środowiska.
Realizacja tego obowiązku powinna być kontrolowana przez właściwe
organy administracji na różnych etapach powstawania i działalności
zakładu (od projektu, m.in. przez analizę raportu o ocenie oddziaływania
na środowisko i projektu budowlanego, aż po jego likwidację, co wiązać
będzie się z dokonaniem odpowiedniego zgłoszenia na podstawie art. 250
ust. 8).
3. Art. 373 wprowadza środki odpowiedzialności administracyjnej w
przypadku naruszenia art. 249, jego zastosowanie jest jednak znów
praktycznie niemożliwe wobec ogólnikowego określenia obowiązku.
Możliwe będzie natomiast w związku z obowiązkami szczegółowymi,
będącymi konkretyzacją tego obowiązku ogólnego, które określone zostały
w dalszej części rozdziału 2.
Autor: Zbigniew Bukowski
Art. 250
NOTA REDAKCYJNA
Komentarz uwzględnia przepis art. 250 niniejszej ustawy w brzmieniu
sprzed jego nowelizacji dokonanej przez art. 1 ustawy z dnia 24 lutego
37
2006 r. o zmianie ustawy - Prawo ochrony środowiska oraz niektórych
innych ustaw (Dz. U. Nr 50, poz. 360) z dniem 29 czerwca 2006 r.
Art. 250. 1. Prowadzący zakład o zwiększonym ryzyku lub o dużym
ryzyku jest obowiązany do zgłoszenia zakładu właściwemu organowi
Państwowej Straży Pożarnej.
2. Zgłoszenie, o którym mowa w ust. 1, powinno zawierać następujące
dane:
1) oznaczenie prowadzącego zakład, jego adres zamieszkania lub siedziby,
2) adres zakładu,
3) informację o tytule prawnym,
4) charakter prowadzonej lub planowanej działalności,
5) rodzaj instalacji i istniejące systemy zabezpieczeń,
6) rodzaj, kategorię i ilość oraz charakterystykę fizykochemiczną, pożarową
i toksyczną substancji niebezpiecznej,
7) charakterystykę terenu w bezpośrednim sąsiedztwie zakładu, ze
szczególnym uwzględnieniem czynników mogących przyczynić się do
zwiększenia zagrożenia awarią przemysłową lub pogłębienia jej skutków.
3. Do zgłoszenia, o którym mowa w ust. 1, należy dołączyć dokument
potwierdzający, że zgłaszający jest upoważniony do występowania w
obrocie prawnym, jeżeli prowadzący zakład nie jest osobą fizyczną.
4. Prowadzący zakład jest obowiązany do dokonania zgłoszenia, o
którym mowa w ust. 1, co najmniej na 30 dni przed uruchomieniem
zakładu lub jego części.
5. Każda istotna zmiana ilości lub rodzaju substancji niebezpiecznej
albo jej charakterystyki fizykochemicznej, pożarowej i toksycznej, zmiana
technologii lub profilu produkcji w stosunku do danych zawartych w
zgłoszeniu, o którym mowa w ust. 1, powinny zostać zgłoszone
właściwemu organowi Państwowej Straży Pożarnej w terminie 14 dni
przed jej wprowadzeniem.
6. Istotną zmianę ilości substancji niebezpiecznej stanowi zwiększenie
lub zmniejszenie ilości określonego rodzaju substancji o więcej niż 20% w
stosunku do danych przedstawionych w zgłoszeniu.
38
7. Istotną zmianę rodzaju substancji lub jej charakterystyki
fizykochemicznej, pożarowej i toksycznej stanowi zmiana, która wiąże
się z zaliczeniem do innej kategorii substancji niebezpiecznych w stosunku
do danych przedstawionych w zgłoszeniu.
8. Termin przewidywanego zakończenia eksploatacji instalacji lub
zamknięcia zakładu prowadzący zakład jest obowiązany zgłosić
właściwemu organowi Państwowej Straży Pożarnej co najmniej 14 dni
przed zamknięciem.
9. Zgłoszenia, o których mowa w ust. 1, 5 i 8, prowadzący zakład
przekazuje równocześnie do wiadomości wojewódzkiemu inspektorowi
ochrony środowiska.
1. Komentowany przepis dotyczy obu grup zakładów, dla których
w art. 248 przyjęto wspólną nazwę  stwarzających zagrożenie wystąpienia
poważnej awarii przemysłowej , a więc zarówno zakładów o zwiększonym
ryzyku, jak i o dużym ryzyku wystąpienia takiej awarii.
2. Zgłoszenie (notyfikacja), którego obowiązek dokonania ustanawia
ust. 1, powinno zawierać informacje wymienione w ust. 2 i ust. 3. Jest to
obowiązek jednorazowy [ale zob. też art. 263]. Dokonać go trzeba co
najmniej na 30 dni przed zamierzonym uruchomieniem zakładu,
uwzględnić tu jednak należy konieczność zgłoszenia programu
zapobiegania awariom (art. 251) oraz uzyskania decyzji zatwierdzającej
raport bezpieczeństwa [w przypadku zakładów o dużym ryzyku - zob. art.
254], co de facto może oznaczać, że termin ten jest zbyt optymistyczny.
Omawiane zgłoszenie rozpoczyna w zasadzie proces weryfikacji stopnia
gotowości zakładu do zapobiegania powstawania awarii przemysłowych.
3. Zgłoszenie (notyfikacja), którego obowiązek dokonania ustanawia
ust. 5, dotyczy istotnych zmian w informacjach przekazanych w
zgłoszeniu, o którym mowa w ust. 1. Pojęcie zmian istotnych wyjaśniają
ust. 6 i ust. 7. Dokonuje się go na 14 dni przed zamierzona zmianą, może
to jednak wymagać dodatkowej weryfikacji [zob. komentarz do art. 256 -
art. 258].
39
4. Zgłoszenie (notyfikacja), którego obowiązek dokonania ustanawia
ust. 8, dotyczy terminu przewidywanego zakończenia eksploatacji całego
zakładu lub części instalacji. Dokonuje się go na 14 dni przed
zamierzonym zakończeniem.
5. Wszystkie omówione powyżej zgłoszenia dokonuje się właściwemu
organowi Państwowej Straży Pożarnej [zob. art. 3 pkt 45] czyli:
- komendantowi powiatowemu Państwowej Straży Pożarnej w
przypadku zakładu o zwiększonym ryzyku,
- komendantowi wojewódzkiemu Państwowej Straży Pożarnej w
przypadku zakładu o dużym ryzyku,
- oraz przekazuje wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska.
6. Naruszenie obowiązków określonych w komentowanym artykule
jest wykroczeniem z art. 354. Ponadto może to skutkować wydaniem
decyzji nakazującej usunięcie uchybień, a nawet wstrzymaniem
użytkowania instalacji [zob. komentarz do art. 373].
7. Na mocy postanowień art. 15 ust. 1 pkt 1 ustawy wprowadzającej,
prowadzący zakład w dniu wejścia w życie owej ustawy (zaliczony do obu
grup zakładów, dla których w art. 248 przyjęto wspólną
nazwę  stwarzających zagrożenie wystąpienia poważnej awarii
przemysłowej ) ma do 31 marca 2002 r. przedstawić właściwemu
organowi Państwowej Straży Pożarnej [zob. wyżej] zgłoszenie spełniające
wymogi określone w art. 250 ust. 1.
Autor: Jan Jerzmański
NOTA REDAKCYJNA
Komentarz uwzględnia przepis art. 250 niniejszej ustawy w brzmieniu
sprzed jego nowelizacji dokonanej przez art. 1 ustawy z dnia 24 lutego
2006 r. o zmianie ustawy - Prawo ochrony środowiska oraz niektórych
innych ustaw (Dz. U. Nr 50, poz. 360) z dniem 29 czerwca 2006 r.
Art. 250. 1. Prowadzący zakład o zwiększonym ryzyku lub o dużym
ryzyku jest obowiązany do zgłoszenia zakładu właściwemu organowi
Państwowej Straży Pożarnej.
40
2. Zgłoszenie, o którym mowa w ust. 1, powinno zawierać następujące
dane:
1) oznaczenie prowadzącego zakład, jego adres zamieszkania lub siedziby,
2) adres zakładu,
3) informację o tytule prawnym,
4) charakter prowadzonej lub planowanej działalności,
5) rodzaj instalacji i istniejące systemy zabezpieczeń,
6) rodzaj, kategorię i ilość oraz charakterystykę fizykochemiczną, pożarową
i toksyczną substancji niebezpiecznej,
7) charakterystykę terenu w bezpośrednim sąsiedztwie zakładu, ze
szczególnym uwzględnieniem czynników mogących przyczynić się do
zwiększenia zagrożenia awarią przemysłową lub pogłębienia jej skutków.
3. Do zgłoszenia, o którym mowa w ust. 1, należy dołączyć dokument
potwierdzający, że zgłaszający jest upoważniony do występowania w
obrocie prawnym, jeżeli prowadzący zakład nie jest osobą fizyczną.
4. Prowadzący zakład jest obowiązany do dokonania zgłoszenia, o
którym mowa w ust. 1, co najmniej na 30 dni przed uruchomieniem
zakładu lub jego części.
5. Każda istotna zmiana ilości lub rodzaju substancji niebezpiecznej
albo jej charakterystyki fizykochemicznej, pożarowej i toksycznej, zmiana
technologii lub profilu produkcji w stosunku do danych zawartych w
zgłoszeniu, o którym mowa w ust. 1, powinny zostać zgłoszone
właściwemu organowi Państwowej Straży Pożarnej w terminie 14 dni
przed jej wprowadzeniem.
6. Istotną zmianę ilości substancji niebezpiecznej stanowi zwiększenie
lub zmniejszenie ilości określonego rodzaju substancji o więcej niż 20% w
stosunku do danych przedstawionych w zgłoszeniu.
7. Istotną zmianę rodzaju substancji lub jej charakterystyki
fizykochemicznej, pożarowej i toksycznej stanowi zmiana, która wiąże
się z zaliczeniem do innej kategorii substancji niebezpiecznych w stosunku
do danych przedstawionych w zgłoszeniu.
41
8. Termin przewidywanego zakończenia eksploatacji instalacji lub
zamknięcia zakładu prowadzący zakład jest obowiązany zgłosić
właściwemu organowi Państwowej Straży Pożarnej co najmniej 14 dni
przed zamknięciem.
9. Zgłoszenia, o których mowa w ust. 1, 5 i 8, prowadzący zakład
przekazuje równocześnie do wiadomości wojewódzkiemu inspektorowi
ochrony środowiska.
1. Właściwym organem Państwowej Straży Pożarnej, któremu, w myśl
art. 250 ust. 1, należy zgłosić zakład o zwiększonym lub dużym ryzyku,
jest:
- komendant powiatowy - w sprawach zakładów o zwiększonym ryzyku,
- komendant wojewódzki - w sprawach dotyczących zakładów o dużym
ryzyku (art. 3 pkt 45).
2. Dane, które należy podać w zgłoszeniu organowi Państwowej Straży
Pożarnej zakładu o zwiększonym ryzyku lub o dużym ryzyku, zostały
określone w art. 250 ust. 2 i 3.
3. W art. 250 ust. 4-8 określono obowiązujące terminy zgłoszeń,
zarówno uruchamianego zakładu, jak i istotnych zmian ilości i rodzaju
substancji niebezpiecznej, a także zakończenia eksploatacji instalacji.
4. Zgłoszenia organowi Państwowej Straży Pożarnej zakładu o
zwiększonym lub o dużym ryzyku, jak też zgłoszenia dotyczące istotnych
zmian ilości i rodzaju niebezpiecznych substancji oraz zgłoszenia
zakończenia eksploatacji instalacji powinny być podane do wiadomości
wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska (art. 250 ust. 9).
5. W art. 15 ustawy wprowadzającej prawo ochrony środowiska ustala
się, że prowadzący w dniu wejścia w życie prawa ochrony środowiska
zakład o zwiększonym lub dużym ryzyku (art. 248 p.o.ś.) został
zobowiązany do:
1) dokonania zgłoszenia zakładu, o którym mowa w art. 250 p.o.ś.,
właściwemu organowi Państwowej Straży Pożarnej, w terminie do 31
marca 2002 r.,
42
2) przedstawienia właściwemu organowi Państwowej Straży Pożarnej
programu zapobiegania awariom, o którym mowa w art. 251 p.o.ś., w
terminie do dnia 30 września 2003 r.
Jeżeli program zapobiegania awariom nie został przedstawiony
organowi, o którym mowa w pkt 2, lub przedstawiony dokument nie
spełnia wymagań określonych w przepisach (art. 251 p.o.ś.), właściwy
organ Państwowej Straży Pożarnej (patrz uwaga 1 do komentowanego
artykułu), może wstrzymać w drodze decyzji działalność zakładu o
zwiększonym lub dużym ryzyku. Podjęcie wstrzymanej działalności może
nastąpić w warunkach określonych w art. 251 ust. 4 p.o.ś.
W decyzji wstrzymującej działalność zakładu należy uwzględnić
potrzebę bezpiecznego dla środowiska zakończenia tej działalności.
Autor: Edward Radziszewski
1. Art. 250 przewiduje obowiązek zgłoszenia (notyfikacji) różnych
istotnych zdarzeń związanych z zakładem stwarzającym zagrożenie
wystąpienia awarii (zarówno tych o zwiększonym ryzyku, jak i tych o
dużym ryzyku). Zgłoszenie to dotyczy:
 uruchomienia nowego zakładu lub zaliczenia istniejącego do
określonej kategorii zakładów stwarzających zagrożenie wystąpienia awarii
(ust. 1 4),
 istotnej zmiany ilości lub rodzaju substancji niebezpiecznej albo jej
charakterystyki fizykochemicznej, pożarowej i toksycznej, zmiany
technologii lub profilu produkcji oraz zmiany, która mogłaby mieć poważne
skutki związane z ryzykiem awarii (ust. 5 i 7),
 terminu przewidywanego zakończenia eksploatacji instalacji lub
zamknięcia zakładu (ust. 8).
Dokonanie zgłoszenia jest obowiązkiem prowadzącego zakład.
Zakres zgłoszenia o uruchomieniu nowego zakładu lub zaliczeniu
istniejącego do określonej kategorii zakładów stwarzających zagrożenie
wystąpienia awarii określony został w ust. 2 art. 250, a obligatoryjny
43
załącznik w przypadku, gdy prowadzący zakład nie jest osobą fizyczną, w
ust. 3 art. 250.
Zakres zgłoszenia dotyczący zmian pierwotnego zgłoszenia w zakresie
skutków związanych z ryzykiem awarii nie został ściśle wskazany (art. 250
ust. 5). Jednoznacznie określono jedynie pojęcie istotnej zmiany rodzaju
substancji niebezpiecznej albo jej charakterystyki fizykochemicznej,
pożarowej i toksycznej przez zdefiniowanie go w art. 250 ust. 7 .
Stosunkowo jasna jest też kwestia zmiany technologii lub profilu
produkcji. Natomiast niejednoznaczne są pojęcia istotnej zmiany ilości
rodzaju substancji niebezpiecznej (co w pierwotnym brzmieniu
zdefiniowane było w uchylonym ust. 6) oraz zmiany, która mogłaby mieć
poważne skutki związane z ryzykiem awarii, co pozostawiono do uznania
prowadzącego zakład (chociaż biorąc pod uwagę zakres zgłoszenia
określony w ust. 2, trzeba by przyjąć, że zasadniczo może to dotyczyć
systemów zabezpieczeń, ilości substancji niebezpiecznej oraz
charakterystyki zmian w sąsiedztwie zakładu). Biorąc pod uwagę cel tego
zgłoszenia, zawarte w nim informacje nie muszą powielać wszystkich
danych określonych w ust. 2, a jedynie te, w zakresie których nastąpiły
zmiany (czy też istotne zmiany).
Natomiast zgłoszenie o zakończeniu eksploatacji instalacji lub
zamknięciu zakładu zawiera wyłącznie termin tego zdarzenia.
2. Zgłoszenia przedkładane są właściwemu organowi Państwowej
Straży Pożarnej, przez który, zgodnie z art. 3 pkt 45, należy rozumieć:
a) komendanta powiatowego  w sprawach dotyczących zakładów o
zwiększonym ryzyku,
b) komendanta wojewódzkiego  w sprawach dotyczących zakładów o
dużym ryzyku.
Ponadto przekazywane są one równocześnie do wiadomości
wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska.
Należy zauważyć, że zgłoszenia są przekazywane zasadniczo przed
określonym faktem  uruchomieniem zakładu, zmianą w zakładzie czy
zakończeniem eksploatacji instalacji lub zamknięciem zakładu. Jedynie w
44
przypadku zaliczenia zakładu do określonej kategorii zgłoszenie
następuje post factum. Jednakże w każdym z tych przypadków określony
jest termin, w którym musi nastąpić zgłoszenie.
3. Procedura zgłoszeniowa (notyfikacyjna) jest w świetle polskiego
prawa administracyjnego czynnością materialno-techniczną, a więc nie
stosuje się do niej Kodeksu prawa administracyjnego. W przypadku
przedstawienia zgłoszenia nieodpowiadającego wymogom formalnym
organ powinien zawiadomić o tym wnoszącego. Dopiero złożenie
zgłoszenia odpowiadającego wymogom ustawowym traktowane będzie
jako dokonanie zgłoszenia i od tego momentu liczone będą terminy
określone w art. 250.
4. Niewypełnienie obowiązków określonych w art. 250 stanowi
wykroczenie (art. 354 ust. 1). Ponadto możliwe jest zastosowanie środków
odpowiedzialności administracyjnej określonych w art. 373.
Autor: Zbigniew Bukowski
Art. 251
NOTA REDAKCYJNA
Komentarz uwzględnia przepis art. 251 niniejszej ustawy w brzmieniu
sprzed jego nowelizacji dokonanej przez art. 1 ustawy z dnia 24 lutego
2006 r. o zmianie ustawy - Prawo ochrony środowiska oraz niektórych
innych ustaw (Dz. U. Nr 50, poz. 360) z dniem 29 czerwca 2006 r.
Art. 251. 1. Prowadzący zakład o zwiększonym ryzyku lub o dużym
ryzyku sporządza program zapobiegania poważnym awariom
przemysłowym, zwany dalej  programem zapobiegania awariom , w
którym przedstawia system zarządzania zakładem gwarantujący ochronę
ludzi i środowiska.
2. Program zapobiegania awariom powinien zawierać w szczególności:
1) określenie prawdopodobieństwa zagrożenia awarią przemysłową,
2) zasady zapobiegania oraz zwalczania skutków awarii przemysłowej
przewidywane do wprowadzenia,
45
3) określenie sposobów ograniczenia skutków awarii przemysłowej dla ludzi
i środowiska w przypadku jej zaistnienia,
4) określenie częstotliwości przeprowadzania analiz programu zapobiegania
awariom w celu oceny jego aktualności i skuteczności.
3. Prowadzący zakład o zwiększonym ryzyku lub o dużym ryzyku
przedkłada program zapobiegania awariom właściwemu organowi
Państwowej Straży Pożarnej przed uruchomieniem zakładu oraz
przekazuje go równocześnie do wiadomości wojewódzkiemu inspektorowi
ochrony środowiska.
4. Uruchomienie zakładu o zwiększonym ryzyku lub o dużym ryzyku
może nastąpić po upływie 14 dni od dnia otrzymania przez właściwy organ
Państwowej Straży Pożarnej programu zapobiegania awariom, jeśli w tym
terminie organ ten nie wniesie sprzeciwu w drodze decyzji.
1. Komentowany przepis dotyczy obu grup zakładów, dla których
w art. 248 przyjęto wspólną nazwę  stwarzających zagrożenie wystąpienia
poważnej awarii przemysłowej , a więc zarówno zakładów o zwiększonym
ryzyku, jak i o dużym ryzyku wystąpienia takiej awarii.
2. Dla zakładu, zaliczonego do grupy zakładów o dużym ryzyku
omawiany przepis pozbawiony jest de facto samodzielnego znaczenia.
Program zapobiegania awariom jest w tym wypadku weryfikowany
ostatecznie na etapie zatwierdzania raportu bezpieczeństwa (art. 253 i art.
254), a ponadto musi być z natury rzeczy również częścią ogólnego
systemu zarządzania i organizacji zakładu, o którym mowa w art. 252. W
tym kontekście całkowitym nieporozumieniem są postanowienia ust. 4
odnoszące się do możliwości uruchomienia zakładu o dużym ryzyku - jest
to niedozwolone bez odrębnej decyzji [zob. art. 255]. Formalnie jednak
prowadzącego zakład o dużym ryzyku wiążą wszystkie postanowienia art.
251, a zwłaszcza jego ust. 3. Wydaje się to w tym wypadku również
nieporozumieniem. Świadczy o tym zakres regulacji art. 258, który
dotyczy identycznego trybu weryfikacji zmian dokonywanych w programie
zapobiegania awariom: jest on ograniczony do zakładów o zwiększonym
ryzyku (o łagodniejszym reżimie prawnym), co jest jak najbardziej
46
uzasadnione, ale niekonsekwentne. Mimo powyższych uwag, pamiętać
należy, że naruszenie tych obowiązków jest wykroczeniem z art. 354.
Ponadto może to skutkować wydaniem decyzji nakazującej usunięcie
uchybień, a nawet wstrzymaniem użytkowania instalacji [zob. komentarz
do art. 373]. Liczyć tu można jedynie na rozsądek organów stosujących
komentowany przepis; nie oznacza to przy tym negowania konieczności
przygotowania takiego programu, a tylko nadmiaru środków prawnych
służących jego weryfikacji.
3. Prowadzący zakłady stwarzające zagrożenie wystąpienia poważnej
awarii przemysłowej są zobowiązani do opracowania programu
zapobiegania awariom, który z punktu widzenia formalnego stanowi akt
władztwa zakładowego. Jego obowiązkowe elementy, określone w ust. 2,
wyraz
nie nawiązują do postanowień odnoszących się do raportów
bezpieczeństwa (art. 253) oraz planów operacyjno-ratowniczych (art.
260), choć w skromniejszym zakresie. Pamiętać przy tym należy, że w
przypadku zakładu o zwiększonym ryzyku (łagodniejszy reżim prawny)
program zapobiegania awariom jest najważniejszym dokumentem
pozwalającym stwierdzić wykonanie wszystkich obowiązków
spoczywających na prowadzącym zakład w zakresie zapobiegania
powstawaniu i eliminacji ewentualnych skutków poważnej awarii
przemysłowej. Nie stosuje się wobec nich przecież wzmiankowanych
przepisów o raportach bezpieczeństwa i planach operacyjno -
ratowniczych [zob. też komentarz do art. 267]. Programy zapobiegania
awariom należy przygotować przed uruchomieniem zakładu.
4. Programy zapobiegania awariom przedkłada się właściwym
organom Państwowej Straży Pożarnej [zob. art. 3 pkt 45] czyli:
- komendantowi powiatowemu Państwowej Straży Pożarnej w przypadku
zakładu o zwiększonym ryzyku,
- komendantowi wojewódzkiemu Państwowej Straży Pożarnej w przypadku
zakładu o dużym ryzyku
- oraz w obu wypadkach wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska.
47
Właściwy organ Państwowej Straży Pożarnej może w ciągu 14 dni
wnieść sprzeciw - formą prawną jest tu decyzja administracyjna.
5. Naruszenie obowiązków, określonych w komentowanym artykule w
przypadku zakładu o zwiększonym ryzyku jest bez wątpliwości
wykroczeniem z art. 354. Ponadto może to skutkować wydaniem decyzji
nakazującej usunięcie uchybień, a nawet wstrzymaniem użytkowania
instalacji [zob. komentarz do art. 373].
6. Na mocy postanowień art. 15 ust. 1 pkt 2 ustawy wprowadzającej
prowadzący zakład w dniu wejścia w życie owej ustawy (zaliczony do obu
grup zakładów, dla których w art. 248 przyjęto wspólną
nazwę  stwarzających zagrożenie wystąpienia poważnej awarii
przemysłowej ) ma do 30 września 2003 r. przedstawić właściwemu
organowi Państwowej Straży Pożarnej [zob. art. 3 pkt 45] program
zapobiegania awariom, spełniający wymogi określone w art. 251. Jego
zatwierdzenie nie wymaga żadnej decyzji, mamy więc w istocie do
czynienia z notyfikacją (zgłoszeniem). Gdyby notyfikacja taka nie
nastąpiła (lub gdyby jej ocena była negatywna), właściwy organ
Państwowej Straży Pożarnej może  wstrzymać, w drodze decyzji,
działalność zakładu o zwiększonym lub dużym ryzyku , określając
jednocześnie  termin wstrzymania działalności, uwzględniając potrzebę
bezpiecznego dla środowiska jej zakończenia (art. 15 ust. 2 i ust. 3
ustawy wprowadzającej). Ponowne jego uruchomienie może nastąpić w
trybie art. 251, tj. po przedstawieniu nowego programu zapobiegania
awariom.
Autor: Jan Jerzmański
NOTA REDAKCYJNA
Komentarz uwzględnia przepis art. 251 niniejszej ustawy w brzmieniu
sprzed jego nowelizacji dokonanej przez art. 1 ustawy z dnia 24 lutego
2006 r. o zmianie ustawy - Prawo ochrony środowiska oraz niektórych
innych ustaw (Dz. U. Nr 50, poz. 360) z dniem 29 czerwca 2006 r.
48
Art. 251. 1. Prowadzący zakład o zwiększonym ryzyku lub o dużym
ryzyku sporządza program zapobiegania poważnym awariom
przemysłowym, zwany dalej  programem zapobiegania awariom , w
którym przedstawia system zarządzania zakładem gwarantujący ochronę
ludzi i środowiska.
2. Program zapobiegania awariom powinien zawierać w szczególności:
1) określenie prawdopodobieństwa zagrożenia awarią przemysłową,
2) zasady zapobiegania oraz zwalczania skutków awarii przemysłowej
przewidywane do wprowadzenia,
3) określenie sposobów ograniczenia skutków awarii przemysłowej dla ludzi
i środowiska w przypadku jej zaistnienia,
4) określenie częstotliwości przeprowadzania analiz programu zapobiegania
awariom w celu oceny jego aktualności i skuteczności.
3. Prowadzący zakład o zwiększonym ryzyku lub o dużym ryzyku
przedkłada program zapobiegania awariom właściwemu organowi
Państwowej Straży Pożarnej przed uruchomieniem zakładu oraz
przekazuje go równocześnie do wiadomości wojewódzkiemu inspektorowi
ochrony środowiska.
4. Uruchomienie zakładu o zwiększonym ryzyku lub o dużym ryzyku
może nastąpić po upływie 14 dni od dnia otrzymania przez właściwy organ
Państwowej Straży Pożarnej programu zapobiegania awariom, jeśli w tym
terminie organ ten nie wniesie sprzeciwu w drodze decyzji.
1. W komentowanym artykule wskazano przede wszystkim na to, że
dla zakładu o zwiększonym ryzyku lub o dużym ryzyku obowiązuje
sporządzanie programu zapobiegania awariom przemysłowym. Program
ten sporządza prowadzący zakład. Program ten powinien wskazywać
system zarządzania zakładem, zapewniający ochronę ludzi i środowiska.
Przedstawia się go właściwemu organowi Państwowej Straży Pożarnej
(patrz uwagi 1 i 5 do art. 250 p.o.ś.) i przekazuje do wiadomości
wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska.
2. Prowadzący zakład o dużym ryzyku ma dodatkowy obowiązek
opracowania i wdrożenia systemu bezpieczeństwa, będącego elementem
49
ogólnego systemu zarządzania i organizacji zakładu (patrz art.
252 p.o.ś.).
3. Prowadzący zakład o dużym ryzyku jest obowiązany do
opracowania również raportu o bezpieczeństwie (patrz art. 253 p.o.ś.).
4. Prowadzący jest obowiązany do przedstawienia właściwemu
organowi Państwowej Straży Pożarnej programu zapobiegania awariom w
terminie do dnia 30 września 2003 r. (patrz uwaga 5 do art. 250 p.o.ś.).
Autor: Edward Radziszewski
1. Art. 251 dotyczy kolejnego instrumentu prawnego służącego
przeciwdziałaniu poważnym awariom przemysłowym, jakim jest  program
zapobiegania awariom .
Program zapobiegania awariom sporządzany jest przez prowadzącego
zakład stwarzający zagrożenie wystąpienia awarii (zarówno tych o
zwiększonym ryzyku, jak i tych o dużym ryzyku). Program ma zawierać
system bezpieczeństwa gwarantujący ochronę ludzi i środowiska. Jego
szczegółowa obligatoryjna zawartość określona został w ust. 2 art. 251.
Nie jest to jednak katalog zamknięty i program może zawierać jeszcze
inne, dodatkowe informacje. Program stanowić ma element ogólnego
systemu zarządzania zakładem, a więc powiązany powinien zostać z
dokumentacją dotyczącą takiego zarządzania (m.in. sporządzaną w
ramach regulacji dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy  patrz art.
252).
2. Program przedkładany jest właściwemu organowi Państwowej
Straży Pożarnej, przez który, zgodnie z art. 3 pkt 45, rozumie się:
a) komendanta powiatowego  w sprawach dotyczących zakładów o
zwiększonym ryzyku,
b) komendanta wojewódzkiego  w sprawach dotyczących zakładów o
dużym ryzyku, oraz
c) wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska, w określonych w
ust. 3 art. 251 terminach.
50
Organy Państwowej Straży Pożarnej mogą w terminie 14 dni od
otrzymania programu wnieść wobec niego sprzeciw w drodze decyzji.
Sprzeciw taki może zostać wniesiony jedynie w odniesieniu do treści
programu niezgodnej z wymogami formalnymi określonymi w ust. 1 2 art.
251 oraz w związku z naruszeniem przez program innych przepisów
dotyczących zapobiegania poważnym awariom. Wniesienie sprzeciwu
wstrzymuje uruchomienie zakładu. Trwa to aż do przedłożenia programu,
w stosunku do którego nie zostanie wniesiony sprzeciw, z uwzględnieniem
terminów, o których mowa w ust. 3 4 art. 251.
Notabene można zwrócić uwagę na niedostosowanie wzajemne
terminów określonych w ust. 3 i 4 art. 251 co do uruchomienia zakładu.
Ust. 3 przewiduje przedłożenie programu na co najmniej 30 dni przed
dniem uruchomienia nowego zakładu lub jego części, natomiast ust. 4
umożliwia to uruchomienie już po upływie 14 dni od dnia otrzymania
programu przez właściwy organ Państwowej Straży Pożarnej, jeżeli nie
wniesie on sprzeciwu. Zastosowanie ust. 4 umożliwiałoby uruchomienie
zakładu w terminie wcześniejszym, niż wynikający z ust. 3. Jednakże ust.
4 nie wprowadza w tym zakresie wyjątku od ust. 3, jedynie określa termin
do wniesienia sprzeciwu. Należy więc przyjąć, że uruchomienie zakładu
możliwe jest po 14 dniach od otrzymania programu przez właściwy organ
Państwowej Straży Pożarnej, jeżeli nie wniesie on sprzeciwu, ale nie
wcześniej niż przez upływem 30 dni od przedłożenia programu.
3. Niewypełnienie obowiązków określonych w art. 251 stanowi
wykroczenie (art. 354 ust. 1). Ponadto możliwe jest zastosowanie środków
odpowiedzialności administracyjnej określonych w art. 373.
Autor: Zbigniew Bukowski
Art. 252
NOTA REDAKCYJNA
Komentarz uwzględnia przepis art. 252 niniejszej ustawy w brzmieniu
sprzed jego nowelizacji dokonanej przez art. 1 ustawy z dnia 24 lutego
51
2006 r. o zmianie ustawy - Prawo ochrony środowiska oraz niektórych
innych ustaw (Dz. U. Nr 50, poz. 360) z dniem 29 czerwca 2006 r.
Art. 252. 1. Prowadzący zakład o dużym ryzyku jest obowiązany do
opracowania i wdrożenia systemu bezpieczeństwa stanowiącego element
ogólnego systemu zarządzania i organizacji zakładu.
2. W systemie bezpieczeństwa należy uwzględnić:
1) określenie, na wszystkich poziomach organizacji, obowiązków
pracowników odpowiedzialnych za działania na wypadek awarii
przemysłowej,
2) szkolenia pracowników, których obowiązki są związane z
funkcjonowaniem instalacji, w której znajduje się substancja
niebezpieczna,
3) funkcjonowanie mechanizmów umożliwiających systematyczną analizę
zagrożeń awarią przemysłową oraz prawdopodobieństwa jej wystąpienia,
4) instrukcje bezpiecznego funkcjonowania instalacji, w której znajduje się
substancja niebezpieczna, przewidziane dla normalnej eksploatacji
instalacji, a także konserwacji i czasowych przerw w ruchu,
5) instrukcje sposobu postępowania w razie konieczności dokonania zmian w
procesie przemysłowym,
6) analizę przewidywanych sytuacji awaryjnych, służącą należytemu
opracowaniu planów operacyjno-ratowniczych,
7) prowadzenie monitoringu funkcjonowania instalacji, w której znajduje się
substancja niebezpieczna, umożliwiającego podejmowanie działań
korekcyjnych w przypadku wystąpienia zjawisk stanowiących odstępstwo
od normalnej eksploatacji instalacji,
8) systematyczną ocenę programu zapobiegania awariom oraz systemu
bezpieczeństwa, prowadzoną z punktu widzenia ich aktualności i
skuteczności.
1. Komentowany artykuł odwołuje się do tzw. przepisów BHP.
Podstawowe zasady  organizacji systemu bezpieczeństwa stanowiącego
element ogólnego systemu zarządzania i organizacji zakładu stanowią
52
przepisy kodeksu pracy, a zwłaszcza jego działu X  Bezpieczeństwo i
higiena pracy .
2. System organizacji bezpieczeństwa obejmuje zarówno obowiązki
pracodawców, jak i pracowników. Ponadto szczegółowe obowiązki
związane są z użytkowaniem obiektów budowlanych, maszyn i urządzeń
technicznych, substancji chemicznych, itp. Całość regulacji obejmuje
aktualnie ok. 150 różnej rangi aktów prawnych, których omówienie
wykracza znacznie poza problematykę awarii przemysłowych oraz poza
problematykę nawet szeroko pojmowanego prawa ochrony środowiska.
3. Wyliczenie zawarte w ust. 2 komentowanego artykułu należy
traktować jako listę problemów priorytetowych, które muszą być brane
pod uwagę w zakładach należących do grupy o dużym ryzyku wystąpienia
poważnej awarii przemysłowej (wyodrębnionych zgodnie z
postanowieniami rozporządzenia wykonawczego z art. 248).
4. Naruszenie obowiązków, określonych w komentowanym artykule
jest wykroczeniem z art. 355. Ponadto może to skutkować wydaniem
decyzji nakazującej usunięcie uchybień, a nawet wstrzymaniem
użytkowania instalacji [zob. komentarz do art. 373]. Wydaje się to być
jednak pewnym nieporozumieniem wynikającym z konstrukcji przepisu
art. 373 (zbiorcze potraktowanie naruszenia wszystkich obowiązków
określonych w art. 248 - art. 269). Wdrożenie systemu bezpieczeństwa
jest kontrolowane na etapie przygotowywania i zatwierdzania raportu
bezpieczeństwa: są tam przewidziane odrębne (choć identyczne) sankcje
[zob. komentarz do art. 253 - art. 257]. Natomiast sankcje za naruszanie
konkretnie sformułowanych obowiązków w zakresie BHP są przedmiotem
regulacji przepisów szczególnych.
Autor: Jan Jerzmański
Art. 252 dotyczy obowiązku opracowania i wdrożenia systemu
bezpieczeństwa dla zakładów o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii
(a więc nie jest to wymóg dla zakładów o zwiększonym ryzyku).
Obowiązek ten ciąży na prowadzącym zakład. System ten ma
53
gwarantować ochronę ludzi i środowiska i stanowić element ogólnego
systemu zarządzania zakładem.
W ramach systemu zarządzania zakładem elementem związanym z
ochroną ludzi i środowiska jest system bezpieczeństwa i higieny pracy,
uregulowany ogólnie w Kodeksie pracy, a szczegółowo w aktach
wykonawczych do Kodeksu.
Obowiązkowe uregulownia, które muszą byż uwzględnione w systemie
bezpieczeństwa w zakresie przeciwdziałania poważnym awariom,
określone zostały w ust. 2 art. 252.
Niewypełnienie obowiązków określonych w art. 252 stanowi
wykroczenie (art. 355 pkt 1). Ponadto możliwe jest zastosowanie środków
odpowiedzialności administracyjnej określonych w art. 373.
Autor: Zbigniew Bukowski
Art. 253
NOTA REDAKCYJNA
Komentarz uwzględnia przepisy rozporządzenia Ministra Gospodarki z
dnia 16 sierpnia 2001 r. w sprawie wymagań, jakim powinien odpowiadać
raport bezpieczeństwa, oraz szczegółowych zasad jego weryfikacji (Dz. U.
Nr 97, poz. 1058), które utraciły moc w związku z wejściem
w życie rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z
dnia 29 maja 2003 r. w sprawie wymagań, jakim powinien odpowiadać
raport o bezpieczeństwie zakładu o dużym ryzyku (Dz. U. Nr 104, poz.
970) z dniem 28 czerwca 2003 r.
1. Raport bezpieczeństwa jest wymagany tylko w przypadku zakładu
zaliczonego do grupy zakładów o dużym ryzyku, na podstawie
przepisów rozporządzeniawykonawczego z art. 248. Jest on w całym
omawianym systemie kontroli takich zakładów najważniejszym
dokumentem pozwalającym stwierdzić wykonanie wszystkich obowiązków
spoczywających na prowadzącym zakład w zakresie zapobiegania
powstawaniu i eliminacji ewentualnych skutków poważnej awarii
54
przemysłowej. Treść raportu bezpieczeństwa, o której mowa w ust. 2
komentowanego artykułu, odpowiada obowiązkom określonym:
- w art. 249 w zakresie projektowania, wykonywania i eksploatacji,
- w art. 251 w zakresie zapobiegania awariom,
- w art. 252 w zakresie systemu bezpieczeństwa,
- w art. 260 w zakresie planów operacyjno ratowniczych.
2. Szczegółowe wymagania, jakim odpowiadać powinien raport
bezpieczeństwa, ma określić niewydane jeszcze rozporządzenie ministra
właściwego do spraw gospodarki. Zauważyć tu przyjdzie, że
dotychczasowe przepisy ustawy z 1980 r. o ochronie i kształtowaniu
środowiska od 1997 r. zobowiązywały Ministra Gospodarki do wydania
rozporządzenia dokładnie w tej samej sprawie. Stało się to dopiero 16
sierpnia 2001 r. poprzez wydanie rozporządzenia MG w sprawie wymagań,
jakim powinien odpowiadać raport bezpieczeństwa, oraz szczegółowych
zasad jego weryfikacji (Dz. U. Nr 97, poz. 1058).
Do czasu wydania nowego rozporządzenia (ale nie dłużej niż do 30
czerwca 2003 r.) na mocy art. 4 ust. 1 ustawy wprowadzającej zachowują
moc rozporządzenia wydane na podstawie ustawy z 1980 r. o ochronie i
kształtowaniu środowiska - o ile ich postanowienia nie są sprzeczne z
komentowaną ustawą. Jak się wydaje, taki przypadek jednak tu częściowo
zachodzi. Rozporządzenie MG w zakresie obowiązków dotyczących
weryfikacji raportów wkracza w materię regulacji ustawowej. Ponadto w
istotny sposób zmienił się krąg podmiotów, do których owe przepisy
mogłyby być adresowane, a tym samym założyć można, że weryfikacji
wymaga zakres adresowanych do nich wymagań. Niemniej jednak
szczegółowe postanowienia załącznika do rozporządzenia nie są sprzeczne
z delegacją ustawową sformułowaną w komentowanym art. 253 ust. 3 i
ust. 4.
3. Raport bezpieczeństwa wymaga zatwierdzenia przez komendanta
wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej [zob. komentarz do art. 254].
Brak zatwierdzenia wyklucza możliwość rozpoczęcia ruchu zakładu [zob.
komentarz do art. 255].
55
4. Raport bezpieczeństwa musi być okresowo weryfikowany [zob.
komentarz do art. 256 i art. 257].
5. Informacje o zatwierdzonych i zmienianych raportach
bezpieczeństwa podaje się do publicznej wiadomości [zob. komentarz do
art. 19 oraz do art. 267].
6. Na mocy postanowień art. 16 ust. 1 ustawy wprowadzającej,
prowadzący zakład w dniu wejścia w życie owej ustawy (zaliczony do
grupy zakładów o dużym ryzyku, na podstawie
przepisów rozporządzenia wykonawczego z art. 248) ma do 31 grudnia
2002 r. przedstawić właściwemu komendantowi wojewódzkiemu
Państwowej Straży Pożarnej raport bezpieczeństwa spełniający wymogi
określone w komentowanym art. 253 [zob. też komentarz do art. 254
i art. 255].
Autor: Jan Jerzmański
1. W art. 253 ust. 3 i 4 minister właściwy do spraw gospodarki został
zobowiązany do określenia w drodze rozporządzenia wymagań, jakim
powinien odpowiadać raport o bezpieczeństwie zakładu o dużym ryzyku.
2. Z art. 16 ustawy wprowadzającej prawo ochrony środowiska
wynika, że prowadzący w dniu wejścia w życie prawa ochrony środowiska
zakład o dużym ryzyku, został zobowiązany do przedstawienia w terminie
do dnia 30 czerwca 2003 r. właściwemu organowi Państwowej Straży
Pożarnej (patrz uwaga 1 do art. 250 p.o.ś.) raportu o bezpieczeństwie,
wymaganego przez art. 253 p.o.ś., oraz wewnętrznego planu operacyjno-
ratowniczego i informacji niezbędnych do opracowania zewnętrznego
planu operacyjno-ratowniczego, o których mowa w art. 261 p.o.ś. (patrz
uwaga 3 art. 261 p.o.ś.).
Właściwy komendant Państwowej Straży Pożarnej może wstrzymać w
drodze decyzji działalność zakładu o dużym ryzyku, jeżeli nie
przedstawiono do zatwierdzenia raportu bezpieczeństwa lub przedstawiony
raport nie spełnia wymagań przepisów.
56
Autor: Edward Radziszewski
1. Art. 253 dotyczy raportu o bezpieczeństwie, którego opracowanie
jest obowiązkiem prowadzącego zakład o dużym ryzyku; nie jest on
sporządzany przez prowadzących zakład o zwiększonym ryzyku. Biorąc
pod uwagę specyficzny sposób jego przygotowania i przyjmowania,
określony w art. 254, staje się on najważniejszym dokumentem w
zakresie zapobiegania poważnym awariom.
W ust. 2 art. 254 określono w sposób pośredni treść raportu poprzez
wskazanie przesłanek, które mają zostać w nim wykazane. Wiążą one
ściśle raport z innymi instrumentami prawnymi służącymi przeciwdziałaniu
poważnej awarii, tj. z:
 programem zapobiegania awariom (art. 251),
 systemem bezpieczeństwa (art. 252),
 planami operacyjno-ratowniczymi (art. 260 261),
 obowiązkami ogólnymi w zakresie zapobiegania awariom i
ograniczania ich skutków (art. 249).
2. Szczegółowe wymagania, jakim powinien odpowiadać raport,
określone są w obligatoryjnym akcie wykonawczym do ustawy, wydanym
na podstawie ust. 3 art. 254, tj. w rozporządzeniu Ministra Gospodarki,
Pracy i Polityki Społecznej z 29 maja 2003 r. w sprawie wymagań, jakim
powinien odpowiadać raport o bezpieczeństwie zakładu o dużym ryzyku
(Dz. U. Nr 104, poz. 970).
Raport jest przedkładany oraz zatwierdzany przez organy administracji
publicznej (art. 254), podlega też okresowej analizie i aktualizacji (art.
256 257). Zatwierdzenie raportu jest warunkiem sine qua non ruchu
zakładu (art. 255).
Art. 373 wprowadza środki odpowiedzialności administracyjnej w
przypadku naruszenia przepisów art. 253, jednakże jego zastosowanie w
kontekście dalszych przepisów związanych z raportem, zawartych w art.
254 257, jest właściwie iluzoryczne. Zwłaszcza nie wydaje się ono w ogóle
możliwe w przypadku zatwierdzenia raportu.
57
Autor: Zbigniew Bukowski
Art. 254
NOTA REDAKCYJNA
Komentarz uwzględnia przepis art. 254 niniejszej ustawy w brzmieniu
sprzed jego nowelizacji dokonanej przez art. 1 ustawy z dnia 24 lutego
2006 r. o zmianie ustawy - Prawo ochrony środowiska oraz niektórych
innych ustaw (Dz. U. Nr 50, poz. 360) z dniem 29 czerwca 2006 r.
Art. 254. 1. Prowadzący zakład o dużym ryzyku jest obowiązany,
przed uruchomieniem zakładu, do przedłożenia raportu o bezpieczeństwie
komendantowi wojewódzkiemu Państwowej Straży Pożarnej i
wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska.
2. Raport o bezpieczeństwie oraz jego zmiany zatwierdzane są w
drodze decyzji przez komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży
Pożarnej, po uzyskaniu opinii wojewódzkiego inspektora ochrony
środowiska.
1. Raport bezpieczeństwa przygotowany przez prowadzącego zakład
zaliczony do grupy o dużym ryzyku, na podstawie
przepisów rozporządzenia wykonawczego z art. 248, powinien odpowiadać
wymaganiom określonym w art. 253. Prowadzący zakład przedkłada go
komendantowi wojewódzkiemu Państwowej Straży Pożarnej (wraz z
wnioskiem o jego zatwierdzenie) oraz wojewódzkiemu inspektorowi
ochrony środowiska.
2. Zatwierdzenie raportu bezpieczeństwa jest typową decyzją
administracyjną wydawaną w trybie k.p.a. Organem odwoławczym jest
Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej. Wojewódzki inspektor
ochrony środowiska wyraża swą opinię w formie postanowienia, na które
przysługuje zażalenie (art. 106 k.p.a.). Przepis ten znajduje również
zastosowanie w przypadku zmian w raporcie bezpieczeństwa [zob. art.
256 oraz art. 257].
3. Na mocy postanowień art. 16 ust. 1 i ust. 2 ustawy wprowadzającej
prowadzący zakład w dniu wejścia w życie owej ustawy (zaliczony do
58
grupy zakładów o dużym ryzyku, na podstawie
przepisów rozporządzenia wykonawczego z art. 248) ma do 31 grudnia
2002 r. przedstawić właściwemu komendantowi wojewódzkiemu
Państwowej Straży Pożarnej raport bezpieczeństwa, spełniający wymogi
określone w art. 253. Jego zatwierdzenie nie wymaga decyzji, o której
mowa w komentowanym art. 254 - mamy więc w istocie do czynienia z
notyfikacją (zgłoszeniem). Komendant wojewódzki Państwowej Straży
Pożarnej dysponuje tu możliwością władczej ingerencji w postaci odrębnej
decyzji [zob. komentarz do art. 255].
Autor: Jan Jerzmański
1. Art. 254 ma charakter proceduralny, tj. określa organy, którym
raport musi zostać przedłożony oraz postępowanie w sprawie jego
zatwierdzenia. Raport przedkładany jest:
 komendantowi wojewódzkiemu Państwowej Straży Pożarnej,
 wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska.
Określony został także termin przedłożenia: co najmniej na 30 dni
przed dniem uruchomienia nowego zakładu lub jego części albo w terminie
roku od dnia zaliczenia istniejącego zakładu do zakładu o dużym ryzyku.
Termin ten ma charakter formalny, ale jego naruszenie nie powoduje
sankcji karnej, lecz jedynie odpowiedzialność administracyjną (art. 373).
Raport, a także jego zmiany (o których stanowią art. 256 i 257),
podlega zatwierdzeniu przez komendanta wojewódzkiego Państwowej
Straży Pożarnej w drodze decyzji administracyjnej. Jednakże przed
zatwierdzeniem raportu komendant jest zobowiązany do uzyskania opinii
wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska, która wydawana jest w
trybie określonym w art. 106 k.p.a. Zatwierdzenie raportu jest
potwierdzeniem spełnienia wymagań określonych dla raportu w art. 253.
Jedynie niespełnienie tych wymagań stanowi przesłankę odmowy
zatwierdzenia raportu, przy czym musi to zostać szczegółowo wskazane w
uzasadnieniu decyzji.
59
3. Art. 373 wprowadza środki odpowiedzialności administracyjnej w
przypadku naruszenia przepisów art. 254, jednakże jego zastosowanie dla
nowych zakładów w kontekście skutków podjęcia ruchu zakładu bez
zatwierdzonego raportu (art. 255) jest właściwie iluzoryczne. Natomiast
istotne będą określone w nim środki dla zakładów, które zostały zaliczone
do zakładów o dużym ryzyku w przypadku niewywiązania się z obowiązku,
o którym mowa w art. 254 ust. 1.
Autor: Zbigniew Bukowski
Art. 255
1. Rozpoczęcie ruchu zakładu, zaliczonego do grupy zakładów o
dużym ryzyku, na podstawie przepisów rozporządzenia wykonawczego
z art. 248, nie jest dopuszczalne bez posiadania ważnej decyzji
komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej o zatwierdzeniu
raportu bezpieczeństwa [zob. komentarz do art. 254].
2. Uzyskanie decyzji komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży
Pożarnej o zatwierdzeniu raportu bezpieczeństwa nie jest konieczne dla
uzyskania innych wymaganych dla rozpoczęcia ruchu decyzji (pozwoleń),
jak np. pozwolenie na użytkowanie obiektu (art. 55 ustawy Prawo
budowlane) czy pozwoleń emisyjnych wymaganych na podstawie
komentowanej ustawy (art. 180).
3. Rozpoczęcie ruchu zakładu bez wymaganej tu decyzji jest
wykroczeniem z art. 355. Ponadto może to skutkować wydaniem decyzji
nakazującej usunięcie uchybień, a nawet wstrzymaniem użytkowania
instalacji [zob. komentarz do art. 373].
4. Na mocy postanowień art. 16 ustawy wprowadzającej, prowadzący
zakład w dniu wejścia w życie owej ustawy (zaliczony do grupy zakładów o
dużym ryzyku, na podstawie przepisów rozporządzenia wykonawczego
z art. 248) ma do 30 czerwca 2003 r. przedstawić właściwemu
60
komendantowi wojewódzkiemu Państwowej Straży Pożarnej raport
bezpieczeństwa spełniający wymogi określone w art. 253. Jego
zatwierdzenie nie wymaga decyzji, o której mowa w art. 254, mamy więc
w istocie do czynienia z notyfikacją (zgłoszeniem). Gdy notyfikacja taka
nie nastąpiła (lub gdy jej ocena była negatywna), Komendant wojewódzki
Państwowej Straży Pożarnej może wstrzymać, w drodze decyzji,
uruchomienie zakładu o dużym ryzyku , określając jednocześnie  termin
wstrzymania działalności, uwzględniając potrzebę bezpiecznego dla
środowiska jej zakończenia (art. 16 ust. 2 i ust. 3 ustawy
wprowadzającej). Mimo dość niezręcznej redakcji oznacza to de
facto wskazanie terminu unieruchomienia funkcjonującego zakładu.
Ponowne jego uruchomienie może nastąpić w trybie art. 254, tj. po
zatwierdzeniu nowego raportu bezpieczeństwa.
Autor: Jan Jerzmański
1. Art. 255 określa skutki zatwierdzenia raportu o bezpieczeństwie
przez komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej (art. 254).
Skutkiem tym jest umożliwienie rozpoczęcia ruchu zakładu o dużym
ryzyku. Przez pojęcie ruchu zakładu, które nie jest zdefiniowane oraz nie
jest też wykorzystywane w innych przepisach ustawy  Prawo ochrony
środowiska, należy rozumieć eksploatację instalacji i urządzeń
znajdujących się na terenie zakładu.
Art. 255 odnosi się zarówno do całego zakładu (w tym przypadku
nowego), jak i jego części (w związku z art. 254 ust. 1). Natomiast w
przypadku zmian w zakładzie, zastosowanie znajdzie procedura określona
w art. 257, a w związku z innymi zmianami  w art. 256.
2. Rozpoczęcie ruchu zakładu bez zatwierdzonego raportu o
bezpieczeństwie stanowi wykroczenie (art. 355 pkt 2). Ponadto możliwe
jest zastosowanie środków odpowiedzialności administracyjnej
określonych w art. 373. Przepisy te znajdą zastosowanie w kilku
przypadkach:
 rozpoczęcia ruchu bez przedłożenia raportu,
61
 przedłożenia raportu, lecz rozpoczęcia ruchu bez oczekiwania na
zatwierdzenie raportu,
 rozpoczęcia ruchu w przypadku odmowy zatwierdzenia raportu.
3. Problematyka rozpoczęcia ruchu czy też uruchomienia zakładu (jak
określono to w art. 251 ust. 4, a przyjąć trzeba, że chodzi o tę samą
czynność) powoduje zbieg różnych terminów określonych w art. 251 i 255.
Jest ono możliwe przy jednoczesnym spełnieniu wszystkich warunków, tj.:
 po 30 dniach od przedłożenia właściwemu organowi programu
zapobiegania awariom i raportu o bezpieczeństwie,
 po upływie 14 dni od dnia otrzymania przez właściwy organ
Państwowej Straży Pożarnej programu zapobiegania awariom, jeśli w tym
terminie organ ten nie wniesie sprzeciwu w drodze decyzji,
 po zatwierdzeniu raportu o bezpieczeństwie przez komendanta
wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej (i uprawomocnieniu tej
decyzji).
Autor: Zbigniew Bukowski
Art. 256
1. Komentowany artykuł dotyczy sytuacji, gdy w ocenie prowadzącego
zakład (zaliczony do grupy zakładów o dużym ryzyku, na podstawie
przepisów rozporządzeniawykonawczego z art. 248) w jego ruchu nie
zachodzą zmiany mogące mieć wpływ na zagrożenie awarią przemysłową.
W przeciwnym wypadku zastosowanie znajdują postanowienia art. 257.
2. Okresowa weryfikacja raportu bezpieczeństwa powinna odbywać się
co 5 lat lub częściej, gdy zachodzą okoliczności określone w ust. 2; można
je określić jako zmiana warunków zewnętrznych. Weryfikacja raportu
powinna uwzględniać wszystkie wymagania, o których mowa w art. 253.
Trzeba również przyjąć, że stosuje się tu odpowiednio art. 254 ust. 1 -
prowadzący zakład powinien przedłożyć jej wyniki komendantowi
wojewódzkiemu Państwowej Straży Pożarnej oraz wojewódzkiemu
62
inspektorowi ochrony środowiska. W razie stwierdzenia konieczności
dokonania zmian jest to równoznaczne ze złożeniem wniosku o zmianę
raportu bezpieczeństwa.
Zatwierdzenie zmienionego raportu odbywa się w trybie art. 254 ust.
2. Ostateczna decyzja odmawiająca zatwierdzenia zmienionego raportu
skutkuje zakazem ruchu zakładu. Zgodnie z art. 16 k.p.a. decyzje
ostateczne to te, od których nie służy odwołanie w administracyjnym toku
instancji.
3. W ust. 3 przewidziano sytuację, gdy w świetle informacji
posiadanych przez wojewódzkiego komendanta Państwowej Straży
Pożarnej, prowadzący zakład nie dokonuje uzasadnionych zmian w
raporcie bezpieczeństwa. Wyznaczenie terminu następuje w drodze
decyzji.
4. Naruszenie obowiązków określonych w komentowanym artykule
jest wykroczeniem z art. 355. Ponadto może to skutkować wydaniem
decyzji nakazującej usunięcie uchybień, a nawet wstrzymaniem
użytkowania instalacji [zob. komentarz do art. 373].
Autor: Jan Jerzmański
1. Art. 256 dotyczy okresowych analiz i aktualizacji raportu o
bezpieczeństwie. Przyjęto, że raport podlega co najmniej raz na pięć lat
analizie przeprowadzanej przez prowadzącego zakład o dużym ryzyku.
Częstotliwość takiej analizy pozostawiona została de facto wyborowi
prowadzącego z tym zastrzeżeniem, że ustawowo określono minimalny
okres między dokonywanymi analizami.
Natomiast zmiany w raporcie o bezpieczeństwie, zgodnie z art. 256,
przeprowadza się w przypadku:
 konieczności wynikającej z dokonanej analizy (stąd mowa o
uzasadnionych zmianach; jeśli analiza nie potwierdzi takiej potrzeby, to
oczywiście zmian nie przeprowadza się),
63
 obiektywnych zmian uzasadnionych względami bezpieczeństwa,
wynikającymi ze zmiany stanu faktycznego, postępu naukowo-
technicznego lub analizy zaistniałych awarii przemysłowych.
Kwestia zmian związanych z działaniami prowadzącego zakład o
dużym ryzyku stanowi przedmiot regulacji art. 257.
W obu wskazanych w art. 256 przypadkach decyzje o zmianie raportu
podejmuje prowadzący zakład, przy czym w pierwszym jest to jego
całkowicie suwerenna decyzja niepodlegająca kontroli, natomiast w
drugim wprowadzono mechanizmy kontrolno-nadzorcze. Jeżeli w związku
z obiektywnymi zmianami prowadzący zakład nie dokonuje zmian w
raporcie, komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej wzywa go
do takiej zmiany, wyznaczając termin dokonania zmian. Wezwanie to
dokonywane jest w drodze decyzji administracyjnej, ponieważ związane
jest z nałożeniem na prowadzącego zakład obowiązku o charakterze
materialnym.
Zatwierdzenie zmian w raporcie odbywa się w trybie określonym
w art. 254.
2. Naruszenie obowiązku określonego w art. 256 ust. 1 stanowi
wykroczenie (art. 355 pkt 3). Ponadto możliwe jest zastosowanie środków
odpowiedzialności administracyjnej określonych w art. 373 i to wobec
naruszenia wszelkich obowiązków określonych w art. 256.
Autor: Zbigniew Bukowski
Art. 257
1. Komentowany artykuł dotyczy sytuacji, gdy w ocenie prowadzącego
zakład (zaliczony do grupy zakładów o dużym ryzyku, na podstawie
przepisów rozporządzeniawykonawczego z art. 248) w jego ruchu zachodzi
konieczność dokonania zmian mogących mieć wpływ na zagrożenie
poważną awarią przemysłową. W przeciwnym wypadku zastosowanie
znajdują postanowienia art. 256.
64
2. Zmiany w raporcie bezpieczeństwa powinny odpowiadać
wymaganiom określonym w art. 253, co jest równoznaczne z weryfikacją
programu zapobiegania awariom oraz systemu bezpieczeństwa [zob.
też art. 251 i art. 252]. Prowadzący zakład przedkłada zmieniony raport
komendantowi wojewódzkiemu Państwowej Straży Pożarnej (wraz z
wnioskiem o jego zatwierdzenie) oraz wojewódzkiemu inspektorowi
ochrony środowiska.
Zatwierdzenie zmienionego raportu odbywa się w trybie art. 254 ust.
2. Ostateczna decyzja odmawiająca zatwierdzenia zmienionego raportu
skutkuje zakazem ruchu zakładu. Zgodnie z art. 16 k.p.a. decyzje
ostateczne to te, od których nie służy odwołanie w administracyjnym toku
instancji.
3. Naruszenie obowiązków, określonych w komentowanym artykule
jest wykroczeniem z art. 356. Ponadto może to skutkować wydaniem
decyzji nakazującej usunięcie uchybień, a nawet wstrzymaniem
użytkowania instalacji [zob. komentarz do art. 373].
Autor: Jan Jerzmański
1. Art. 257 dotyczy skutków zmian w ruchu zakładu o dużym ryzyku
dokonanych przez prowadzącego zakład, które mogą mieć wpływ na
wystąpienie zagrożenia awarią. Podmiot ten jest wówczas zobowiązany do
przeprowadzenia analizy programu zapobiegania awariom, systemu
bezpieczeństwa oraz raportu o bezpieczeństwie.
Z ust. 2 art. 257 wynikać by mogło, że skutkiem tej analizy powinno
być przedstawienie jedynie zmienionego raportu o bezpieczeństwie.
Jednakże wniosek taki nie byłby w pełni uzasadniony. Oczywiście,
skutkiem musi być przedłożenie takiego raportu, ale przez powiązanie z
raportem innych instrumentów prawnych mających na celu
przeciwdziałanie poważnej awarii (patrz art. 253), skutkiem powinna być
także w uzasadnionym przypadku zmiana programu zapobiegania
awariom i systemu bezpieczeństwa, co zresztą będzie musiało być
wykazane w zmienionym raporcie (w związku z art. 253 ust. 2 pkt 1 i 2).
65
Natomiast zmiana programu zapobiegania awariom nie podlega
bezpośredniej ocenie przez organy administracji (i w tym przypadku nie
będzie miał zastosowania art. 251 ust. 4), lecz pośredniej przez raport o
bezpieczeństwie.
Zmiana raportu podlega zatwierdzeniu w procedurze określonej w art.
254.
2. Wprowadzenie zmian w ruchu zakładu o dużym ryzyku mogących
mieć wpływ na wystąpienie zagrożenia awarią przemysłową bez uzyskania
zatwierdzenia przez komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży
Pożarnej zmian w raporcie o bezpieczeństwie stanowi wykroczenie (art.
356). Ponadto możliwe jest zastosowanie środków odpowiedzialności
administracyjnej określonych w art. 373.
Autor: Zbigniew Bukowski
Art. 258
1. Komentowany artykuł dotyczy sytuacji, gdy w ocenie prowadzącego
zakład (zaliczony do grupy zakładów o zwiększonym ryzyku, na podstawie
przepisówrozporządzenia wykonawczego z art. 248) w jego ruchu zachodzi
konieczność dokonania zmian mogących mieć wpływ na zagrożenie
poważną awarią przemysłową.
2. Ponieważ mamy do czynienia z grupą zakładów poddanych
łagodniejszemu reżimowi prawnemu, ewentualne zmiany w ruchu zakładu
mogą być wprowadzone po dokonaniu notyfikacji (zgłoszenia) zmian w
programie zapobiegania awariom, o którym mowa jest w art. 251, nie
mają tu natomiast zastosowania przepisy dotyczące raportów
bezpieczeństwa (art. 253 - art. 257). Tryb i skutki prawne dokonania
notyfikacji (zgłoszenia) zmian są identyczne, jak notyfikacji programu
zapobiegania awariom [zob. komentarz do art. 251].
3. Naruszenie obowiązków, określonych w komentowanym artykule
jest wykroczeniem z art. 357. Ponadto może to skutkować wydaniem
66
decyzji nakazującej usunięcie uchybień, a nawet wstrzymaniem
użytkowania instalacji [zob. komentarz do art. 373].
Autor: Jan Jerzmański
1. Art. 258 dotyczy skutków zmian w ruchu zakładu o zwiększonym
ryzyku, dokonanych przez prowadzącego zakład, które mogą mieć wpływ
na wystąpienie zagrożenia awarią. Podmiot ten jest wówczas zobowiązany
do przeprowadzenia analizy programu zapobiegania awariom. Skutkiem
tej analizy może być, ale nie musi, wprowadzenie zmian w programie
(przy czym można by zalecać, aby dla celów dowodowych analiza ta miała
formę pisemną).
Następstwem analizy, z której wynika konieczność wprowadzenia
zmian w programie, jest ich dokonanie przez prowadzącego zakład oraz
przedłożenie programu komendantowi powiatowemu Państwowej Straży
Pożarnej oraz równoczesne przekazanie do wiadomości wojewódzkiemu
inspektorowi ochrony środowiska.
2. Ust. 3 art. 258 jest odpowiednikiem ust. 4 art. 251 (patrz
komentarz do tego artykułu).
3. Wprowadzenie zmian w ruchu zakładu o zwiększonym ryzyku
mogących mieć wpływ na wystąpienie zagrożenia awarią przemysłową bez
przedłożenia komendantowi powiatowemu Państwowej Straży Pożarnej
oraz wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska zmian w programie
zapobiegania awariom stanowi wykroczenie (art. 357). Nie jest nim
natomiast wprowadzenie zmian w ruchu zakładu w przypadku wyrażenia
sprzeciwu przez komendanta powiatowego Państwowej Straży Pożarnej.
Natomiast w związku z naruszeniem wszelkich wymogów określonych
w art. 258 możliwe jest zastosowanie środków odpowiedzialności
administracyjnej przewidzianych w art. 373.
Autor: Zbigniew Bukowski
67
Art. 259
1. Komentowany przepis dotyczy obu grup zakładów, dla których
w art. 248 przyjęto wspólną nazwę  stwarzających zagrożenie wystąpienia
poważnej awarii przemysłowej , a więc zarówno zakładów o zwiększonym
ryzyku, jak i o dużym ryzyku wystąpienia takiej awarii.
2. Przesłanką wydania decyzji, o której mowa w ust. 1, przez
komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej jest de
facto zwiększone prawdopodobieństwo wystąpienia poważnej awarii
przemysłowej lub pogłębienia jej skutków spowodowane lokalizacją
zakładów.
3. Treścią omawianej decyzji może być jedynie zmodyfikowanie
obowiązków dotyczących przekazywanych informacji. W zakresie
podmiotowym obowiązek taki obejmować może inne wskazane zakłady,
a w zakresie przedmiotowym - informacje niezbędne dla wykonania
obowiązków własnych komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży
Pożarnej [zob. komentarz do art. 265 - art. 267].
4. Jest to typowa decyzja administracyjna, wydawana w trybie k.p.a.
Organem odwoławczym jest Komendant Główny Państwowej Straży
Pożarnej. Powinna być ona skierowana do każdego zakładu, którego
obowiązki modyfikuje.
5. Informacje o zamieszczeniu w publicznie dostępnych wykazach
danych o omawianych decyzjach podaje się do publicznej wiadomości
[zob. komentarz do art. 19 oraz do art. 267].
6. Naruszenie obowiązków, określonych w omawianej decyzji, jest
wykroczeniem z art. 358. Ponadto może to skutkować wydaniem decyzji
nakazującej usunięcie uchybień, a nawet wstrzymaniem użytkowania
instalacji [zob. komentarz do art. 373].
Autor: Jan Jerzmański
1. W art. 259 określono zadania koordynacyjne komendanta
wojewódzkiego Państwowej straży Pożarnej w odniesieniu do grup
68
zakładów o zwiększonym lub o dużym ryzyku. Grupy tych zakładów
wskazany organ ustala w drodze decyzji, biorąc pod uwagę zakłady
zlokalizowane w niedużej odległości od siebie, co może zwiększyć
prawdopodobieństwo wystąpienia awarii przemysłowej lub pogłębić jej
skutki.
2. W decyzji komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej
przyjmuje ustalenia zapewniające współdziałanie zakładów, o których
mowa w ust. 1 omawianego artykułu, polegające zwłaszcza na wzajemnej
wymianie informacji, które pozwolą na uwzględnienie w programie
zapobiegania awariom, raportach o bezpieczeństwie i w wewnętrznych
planach operacyjno-ratowniczych istniejącego prawdopodobieństwa
wystąpienia awarii przemysłowej lub zwiększenia skutków tej awarii. W
decyzji tej zakłady mogą też być zobowiązane do dostarczania informacji
niezbędnych do przygotowywania opracowań służących koniecznym
środkom bezpieczeństwa.
Autor: Edward Radziszewski
1. Art. 259 dotyczy decyzji wydawanej przez komendanta
wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej w związku z bliskim
sąsiedztwem zakładów stwarzających zagrożenie poważną awarią, co
może wpłynąć zarówno na prawdopodobieństwo wystąpienia awarii, jak i
jej skutki.
Postępowanie określone w art. 259 prowadzone jest z urzędu przez
komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej na podstawie
posiadanych przez niego informacji (zasadniczo zgromadzonych w związku
z instrumentami określonymi w tytule IV). Stronami tego postępowania są
zakłady, których ma dotyczyć decyzja wydawana na podstawie ust. 1 art.
259.
Alternatywnymi przesłankami podjęcia decyzji, o której mowa w ust. 1
komentowanego artykułu, są:
69
 zwiększenie prawdopodobieństwa wystąpienia awarii przez
zlokalizowanie w niedużej odległości od siebie zakładów stwarzających
zagrożenie poważną awarią,
 pogłębienie skutków awarii przez zlokalizowanie w niedużej
odległości od siebie zakładów stwarzających zagrożenie poważną awarią.
W obu tych przypadkach komendant powinien w szczególności wziąć
pod uwagę skoncentrowanie posiadanych rodzajów, kategorii i ilości
substancji niebezpiecznych, przy czym mogą być wzięte pod uwagę także
inne czynniki. Decyzja ta ma charakter fakultatywny, a więc nawet
wystąpienie tych przesłanek nie oznacza konieczności jej podjęcia przez
komendanta.
2. Określona została obligatoryjna i fakultatywna treść decyzji.
Obowiązkowo w przypadku wydania decyzji określa się grupy zakładów
stwarzających zagrożenie poważną awarią (co oznacza, że muszą to być
co najmniej dwa zakłady). Wskazanie to nie stwarza żadnych szczególnych
obowiązków dla tych zakładów, poza wzięciem pod uwagę przy tworzeniu
dokumentów, określonych w tytule IV, wpływu lokalizacji pozostałych
zakładów określonych w tej decyzji. Natomiast fakultatywna treść decyzji
wskazana została w ust. 2 i dotyczy szczególnych obowiązków
informacyjnych nałożonych na te zakłady.
3. Niedopełnienie obowiązków nałożonych tą decyzją (a więc tych, o
których mowa w ust. 2 art. 259) stanowi wykroczenie (art. 358). Ponadto
możliwe jest zastosowanie środków odpowiedzialności administracyjnej
określonych w art. 373.
Autor: Zbigniew Bukowski
Art. 260
NOTA REDAKCYJNA
Komentarz uwzględnia przepisy rozporządzenia Ministra Gospodarki z
dnia 16 sierpnia 2001 r. w sprawie wymagań, jakim powinien odpowiadać
plan operacyjno-ratowniczny sporządzony na wypadek wystąpienia
70
nadzwyczajnego zagrożenia poza teren, do którego jednostka
organizacyjna eksploatująca instalację mogącą spowodować nadzwyczajne
zagrożenie środowiska posiada tytuł prawny (Dz. U. Nr 97, poz. 1056)
oraz rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 16 sierpnia 2001 r. w
sprawie wymagań, jakim powinien odpowiadać plan operacyjno-
ratowniczy podejmowanych na własnym terenie działań na wypadek
nadzwyczajnych zagrożeń, oraz szczegółowych zasad jego weryfikacji (Dz.
U. Nr 97, poz. 1057), które utraciły moc w związku z art. 2 pkt 1 oraz art.
4 ust. 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy - Prawo
ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw
(Dz. U. 2001 r. Nr 100 poz. 1085) z dniem 1 lipca 2003 r.
1. Komentowany artykuł ustanawia podział oraz podstawowe
wymagania odnośnie planów operacyjno-ratowniczych, a także określa
zadania, jakie mają spełniać. Jego postanowienia uzupełniają:
- art. 261 i art. 262 poprzez określenie obowiązków podmiotów
zobowiązanych do sporządzania planów operacyjno-ratowniczych, którymi
są zakłady należące do grupy o dużym ryzyku wystąpienia poważnej
awarii przemysłowej.
- art. 265 i art. 266 poprzez określenie obowiązków komendanta
wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej w zakresie sporządzania i
wykonywania zewnętrznych planów operacyjno-ratowniczych.
2. Szczegółowe wymagania odnośnie treści zewnętrznych i
wewnętrznych planów operacyjno-ratowniczych, ich formy, zakresu
przedmiotowego oraz zakresu terytorialnego określi w niewydanym
jeszcze rozporządzeniu minister właściwy do spraw środowiska. Zauważyć
tu przyjdzie, że dotychczasowe przepisy ustawy z 1980 r. o ochronie i
kształtowaniu środowiska od 1997 r. zobowiązywały Ministra Gospodarki
do wydania rozporządzenia dokładnie w tej samej sprawie. Stało się to
dopiero 16 sierpnia 2001 r. poprzez wydanie dwu odrębnych aktów
prawnych:
- rozporządzenie MG w sprawie wymagań, jakim powinien odpowiadać plan
operacyjno-ratowniczy podejmowanych na własnym terenie działań na
71
wypadek nadzwyczajnych zagrożeń, oraz szczegółowych zasad jego
weryfikacji (Dz. U. Nr 97, poz. 1057),
- rozporządzenie MG w sprawie wymagań, jakim powinien odpowiadać plan
operacyjno-ratowniczy, sporządzony na wypadek wystąpienia
nadzwyczajnego zagrożenia poza teren, do którego jednostka
organizacyjna eksploatująca instalację mogącą powodować nadzwyczajne
zagrożenie środowiska posiada tytuł prawny (Dz. U. Nr 97, poz. 1056).
Jak wiadomo, do czasu wydania nowego rozporządzenia (ale nie dłużej
niż do 30 czerwca 2003 r.) na mocy art. 4 ust. 1 ustawy wprowadzającej
zachowują moc rozporządzenia wydane na podstawie ustawy z 1980 r. o
ochronie i kształtowaniu środowiska, o ile ich postanowienia nie są
sprzeczne z komentowaną ustawą. Jak się wydaje, taki przypadek jednak
tu częściowo zachodzi. Pierwsze z wymienionych rozporządzeń MG w
zakresie obowiązków dotyczących weryfikacji raportów wkracza w materię
regulacji ustawowej. Ponadto w obu wypadkach w istotny sposób zmienił
się krąg podmiotów, do których owe przepisy mogłyby być adresowane -
tym samym założyć można, że weryfikacji wymaga zakres adresowanych
do nich wymagań. Niemniej jednak szczegółowe
postanowienia załączników do rozporządzeń nie są sprzeczne z delegacją
ustawową sformułowaną w komentowanym art. 260 ust. 3 i ust. 4.
Autor: Jan Jerzmański
Art. 261
NOTA REDAKCYJNA
Komentarz uwzględnia przepis art. 261 niniejszej ustawy w brzmieniu
sprzed jego nowelizacji dokonanej przez art. 1 ustawy z dnia 24 lutego
2006 r. o zmianie ustawy - Prawo ochrony środowiska oraz niektórych
innych ustaw (Dz. U. Nr 50, poz. 360) z dniem 29 czerwca 2006 r.
Art. 261. 1. Prowadzący zakład o dużym ryzyku jest obowiązany do:
72
1) opracowania wewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego, a w razie
zagrożenia awarią przemysłową lub jej wystąpienia - do niezwłocznego
przystąpienia do jego realizacji,
2) dostarczenia komendantowi wojewódzkiemu Państwowej Straży Pożarnej
informacji niezbędnych do opracowania zewnętrznego planu operacyjno-
ratowniczego, z uwzględnieniem transgranicznych skutków awarii
przemysłowych.
2. Sporządzenie wewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego i
dostarczenie informacji, o których mowa w ust. 1 pkt 2, następuje przed
uruchomieniem zakładu o dużym ryzyku.
3. Prowadzący zakład o dużym ryzyku jest obowiązany do
przeprowadzania analizy i przećwiczenia realizacji wewnętrznego planu
operacyjno-ratowniczego co najmniej raz na 3 lata, w celu jego
aktualizacji i dokonania w nim uzasadnionych zmian; w szczególności
należy brać pod uwagę zmiany wprowadzone w instalacji, w sposobie
funkcjonowania jednostek ochrony przeciwpożarowej, stan wiedzy
dotyczącej zapobiegania, zwalczania i usuwania skutków awarii
przemysłowej, a także postęp naukowo-techniczny.
4. Prowadzący zakład o dużym ryzyku niezwłocznie zawiadamia
komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej oraz
wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o przeprowadzonej analizie
wewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego i o jej rezultatach.
1. Opracowanie wewnętrznego planu operacyjno - ratowniczego jest
wymagane tylko w przypadku zakładu zaliczonego do grupy zakładów o
dużym ryzyku, na podstawie przepisów rozporządzenia wykonawczego
z art. 248. Plan taki z punktu widzenia formalnego stanowi akt władztwa
zakładowego przyjmowany w specjalnym trybie [zob. art. 262]. Jego
obowiązkowe elementy określono w art. 260 ust. 2. Ponadto będzie musiał
odpowiadać wymaganiom ustalonym w niewydanym jeszcze
rozporządzeniu z art. 260 ust. 3. Nie wymaga on odrębnego
zatwierdzenia: jego weryfikacja następuje przy zatwierdzaniu raportu
bezpieczeństwa [zob. art. 253 i art. 254].
73
2. Wraz z wewnętrznym planem operacyjno - ratowniczym
prowadzący zakład o dużym ryzyku obowiązany jest przygotować i
dostarczyć komendantowi wojewódzkiemu Państwowej Straży Pożarnej
informacje niezbędne do sporządzenia przez niego zewnętrznego planu
operacyjno - ratowniczego [zob. art. 265] oraz o możliwym oddziaływaniu
transgranicznym poważnej awarii przemysłowej w tym zakładzie [zob.
też art. 270].
3. Postanowienia ust. 2 komentowanego artykułu nie mają
samodzielnego znaczenia, bowiem uruchomienie zakładu może nastąpić
jedynie po zatwierdzeniu raportu bezpieczeństwa (art. 255), w którym
wykazuje się właśnie prawidłowość sporządzonych wcześniej planów oraz
rzetelność wymaganych informacji [zob. art. 253 ust. 2 pkt 5].
4. Obowiązek przystąpienia do realizacji wewnętrznego planu
operacyjno - ratowniczego w przypadku awarii jest oczywisty (ust. 1 pkt
1). Podkreślenia natomiast wymagają obowiązki związane z
utrzymywaniem gotowości do jego realizacji, o których mowa w ust. 3.
Postrzegać ich należy w kontekście całego systemu bezpieczeństwa w
zakładzie [zob. komentarz do art. 252]. O wynikach okresowej analizy
tego systemu należy zgodnie z ust. 4 informować (notyfikacja)
komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej oraz
wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska.
5. Naruszenie obowiązków, określonych w komentowanym artykule
jest wykroczeniem z art. 355. Ponadto może to skutkować wydaniem
decyzji nakazującej usunięcie uchybień, a nawet wstrzymaniem
użytkowania instalacji [zob. komentarz do art. 373].
6. Na mocy postanowień art. 16 ust. 1 ustawy wprowadzającej
prowadzący zakład w dniu wejścia w życie owej ustawy (zaliczony do
grupy zakładów o dużym ryzyku, na podstawie
przepisów rozporządzenia wykonawczego z art. 248) ma do 30 czerwca
2003 r. przedstawić właściwemu komendantowi wojewódzkiemu
Państwowej Straży Pożarnej informacje niezbędne do sporządzenia przez
niego zewnętrznego planu operacyjno - ratowniczego [zob. art. 265]
74
oraz o możliwym oddziaływaniu transgranicznym poważnej awarii
przemysłowej w tym zakładzie [zob. też art. 270], a także raport
bezpieczeństwa spełniający wymogi określone w art. 253.
Autor: Jan Jerzmański
NOTA REDAKCYJNA
Komentarz uwzględnia przepis art. 261 niniejszej ustawy w brzmieniu
sprzed jego nowelizacji dokonanej przez art. 1 ustawy z dnia 24 lutego
2006 r. o zmianie ustawy - Prawo ochrony środowiska oraz niektórych
innych ustaw (Dz. U. Nr 50, poz. 360) z dniem 29 czerwca 2006 r.
Art. 261. 1. Prowadzący zakład o dużym ryzyku jest obowiązany do:
1) opracowania wewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego, a w razie
zagrożenia awarią przemysłową lub jej wystąpienia - do niezwłocznego
przystąpienia do jego realizacji,
2) dostarczenia komendantowi wojewódzkiemu Państwowej Straży Pożarnej
informacji niezbędnych do opracowania zewnętrznego planu operacyjno-
ratowniczego, z uwzględnieniem transgranicznych skutków awarii
przemysłowych.
2. Sporządzenie wewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego i
dostarczenie informacji, o których mowa w ust. 1 pkt 2, następuje przed
uruchomieniem zakładu o dużym ryzyku.
3. Prowadzący zakład o dużym ryzyku jest obowiązany do
przeprowadzania analizy i przećwiczenia realizacji wewnętrznego planu
operacyjno-ratowniczego co najmniej raz na 3 lata, w celu jego
aktualizacji i dokonania w nim uzasadnionych zmian; w szczególności
należy brać pod uwagę zmiany wprowadzone w instalacji, w sposobie
funkcjonowania jednostek ochrony przeciwpożarowej, stan wiedzy
dotyczącej zapobiegania, zwalczania i usuwania skutków awarii
przemysłowej, a także postęp naukowo-techniczny.
4. Prowadzący zakład o dużym ryzyku niezwłocznie zawiadamia
komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej oraz
75
wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o przeprowadzonej analizie
wewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego i o jej rezultatach.
1. Z art. 261 ust. 1 wynika, że prowadzący zakład o dużym ryzyku ma
obowiązek:
- opracowania wewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego i w przypadku
zagrożenia awarią przemysłową lub wystąpieniem tej awarii,
niezwłocznego przystąpienia do realizacji tego planu,
- dostarczenia komendantowi wojewódzkiemu Państwowej Straży Pożarnej
informacji koniecznych do opracowania zewnętrznego planu operacyjno-
ratowniczego.
2. Czynności wskazane w uwadze 1 powinny być wykonane przed
uruchomieniem zakładu o dużym ryzyku.
3. Prowadzący zakład o dużym ryzyku co najmniej raz na 3 lata
dokona analizy i przećwiczy realizację wewnętrznego planu operacyjno-
ratowniczego, biorąc pod uwagę zaistniałe zmiany w instalacji, stan
wiedzy i postęp naukowo-techniczny oraz stwierdzenie potrzeby
doskonalenia środków i metod zwalczania i usuwania skutków awarii
przemysłowej.
O przeprowadzonej analizie wewnętrznego planu operacyjno-
ratowniczego i o jej wynikach prowadzący zakład ma obowiązek
zawiadomić wojewódzkiego komendanta Państwowej Straży Pożarnej oraz
wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska.
Autor: Edward Radziszewski
1. Art. 261 określa obowiązki w zakresie planów operacyjno-
ratowniczych, skierowane do prowadzącego zakład, dotyczące zasadniczo
zresztą planu wewnętrznego (wyjątkiem jest ust. 1 pkt 2 odnoszący się do
planu zewnętrznego). Zostały one nałożone jedynie na prowadzącego
zakład o dużym ryzyku (nie znajdują więc zastosowania do prowadzącego
zakład o zwiększonym ryzyku). Obowiązki dotyczą opracowania planu,
przedłożenia odpowiednim organom, jego analizy i aktualizacji, ćwiczeń
przygotowawczych oraz jego realizacji. Przygotowany plan musi zostać
76
przedłożony komendantowi wojewódzkiemu Państwowej Straży Pożarnej
co najmniej na 30 dni przed dniem uruchomienia nowego zakładu lub jego
części albo w terminie roku od dnia zaliczenia istniejącego zakładu do
zakładu o dużym ryzyku. Plan nie podlega żadnemu zatwierdzeniu,
jednakże informacja o jego opracowaniu znalez
ć się musi w podlegającym
zatwierdzeniu raporcie o bezpieczeństwie (art. 253 ust. 2 pkt 5).
Obowiązkowa analiza planu musi zostać przeprowadzana co najmniej
raz na 3 lata. Możliwa jest częstsza, zależy to od prowadzącego zakład,
ust. 3 art. 261 wyznacza jednak minimalną częstotliwość analizy. Celem
analizy planu jest dokonanie jego aktualizacji, z tym że zmiany są
wprowadzane jedynie wówczas, gdy są uzasadnione. Przesłanki dokonania
zmian mają charakter zarówno subiektywny (zmiany wprowadzone w
instalacji), jak i obiektywny (zmiany w sposobie funkcjonowania jednostek
ochrony przeciwpożarowej, stan wiedzy dotyczącej zapobiegania,
zwalczania i usuwania skutków awarii przemysłowej, a także postęp
naukowo-techniczny). Następstwem tych zmian w planie może być, ale nie
musi, zmiana raportu o bezpieczeństwie (art. 256 i 257). Informacja o
analizie oraz jej rezultatach powinna być niezwłocznie przekazana
komendantowi wojewódzkiemu Państwowej Straży Pożarnej oraz
wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska, co, jak można
zauważyć, nie jest w pełni kompatybilne z wcześniejszym art. 261.
Informację tę dostaje organ, który nie ma pierwotnego planu, bo nie musi
on zostać przekazany do inspektora.
Prowadzący zakład ma także obowiązek okresowo przećwiczyć
realizację planu. Częstotliwość i cel tych ćwiczeń zostały określone w taki
sam sposób, jak dla analizy planu.
Wreszcie ostatnim obowiązkiem związanym z planem jest, w razie
zagrożenia awarią lub jej wystąpienia, niezwłoczne przystąpienie do jego
realizacji (art. 261 ust. 1 pkt 1 in fine).
Natomiast w zakresie planu zewnętrznego prowadzący zakład ma
obowiązek dostarczenia komendantowi wojewódzkiemu Państwowej
Straży Pożarnej informacji niezbędnych do opracowania tego planu, z
77
uwzględnieniem transgranicznych skutków awarii przemysłowych (ust. 1
pkt 2).
2. Niewykonanie obowiązków określonych w art. 261 ust. 1 pkt 1 oraz
ust. 3 stanowi wykroczenie (art. 355 pkt 4). Ponadto możliwe jest
zastosowanie środków odpowiedzialności administracyjnej określonych
w art. 373 i to wobec niewykonania wszelkich obowiązków określonych w
art. 261.
Autor: Zbigniew Bukowski
Art. 262
1. Opracowanie wewnętrznego planu operacyjno - ratowniczego jest
wymagane tylko w przypadku zakładu zaliczonego do grupy zakładów o
dużym ryzyku, na podstawie przepisów rozporządzenia wykonawczego
z art. 248. Plan taki z punktu widzenia formalnego stanowi akt władztwa
zakładowego przyjmowany w specjalnym trybie, który ustanawia właśnie
komentowany artykuł. Jego postanowienia są wyraz
nym nawiązaniem do
art. 20 i art. 21 Konwencji nr 174 Międzynarodowej Organizacji Pracy w
sprawie zapobiegania dużym awariom przemysłowym podpisanej w
Genewie w 1993 r. [zob. wyżej uwagi wprowadzające do tytułu
IV  Poważne awarie ]:
 Art. 20. Pracownicy zatrudnieni przy obsłudze dużych instalacji
niebezpiecznych i ich przedstawiciele powinni brać udział w konsultacjach
wykorzystując odpowiednie mechanizmy współpracy w celu wypracowania
bezpiecznego systemu pracy.
W szczególności pracownicy i ich przedstawiciele powinni:
a) być odpowiednio i dostatecznie informowani o zagrożeniach związanych z
danymi instalacjami niebezpiecznymi i o ich prawdopodobnych skutkach;
b) być informowani o zarządzeniach, instrukcjach i zaleceniach wydanych
przez właściwy organ władzy;
c) brać udział w konsultacjach mających na celu przygotowanie
następujących dokumentów:
78
- raportu o stanie bezpieczeństwa,
- planów reagowania i sposobów postępowania w nagłych wypadkach,
- raportu powypadkowego i mieć do nich dostęp;
d) być regularnie szkoleni i instruowani o praktykach i procedurach
kontrolnych mających na celu zapobieganie dużym awariom, o ocenie
sytuacji mogących spowodować dużą awarię, jak również o procedurach
postępowania w niebezpiecznych sytuacjach będących następstwem tych
awarii;
e) w zakresie swoich obowiązków, bez obawy przed niepożądanymi
konsekwencjami, podejmować działania naprawcze i w razie konieczności
przerwać działalność instalacji niebezpiecznych tam, gdzie jest to
uzasadnione, opierając się na swojej wiedzy i doświadczeniu, jeżeli istnieje
poważne ryzyko wystąpienia dużej awarii oraz powiadomić swoich
zwierzchników lub podnieść alarm przed lub zaraz po podjęciu takich
działań;
f) dyskutować z pracodawcami o każdym potencjalnym zagrożeniu, które
pracownicy uznają za mogące doprowadzić do dużej awarii i mieć prawo
powiadamiania właściwego organu władzy o tych zagrożeniach.
Art. 21. Pracownicy zatrudnieni przy dużych instalacjach
niebezpiecznych powinni:
a) stosować się do wszystkich procedur i praktyk związanych z
zapobieganiem i opanowywaniem awarii w instalacjach niebezpiecznych:
b) stosować wszystkie zalecane sposoby postępowania w nagłych
wypadkach w razie ich wystąpienia .
2. Status prawny wskazanych grup pracowników szczegółowo
określają przepisy kodeksu pracy oraz ustawy z 1991 r. o związkach
zawodowych (t. jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854).
3. Naruszenie obowiązków, określonych w komentowanym artykule
może skutkować wydaniem decyzji nakazującej usunięcie uchybień, a
nawet wstrzymaniem użytkowania instalacji [zob. komentarz do art.
373].
79
Autor: Jan Jerzmański
Art. 263
1. Komentowany artykuł stanowi dla zakładu zaliczonego do grupy
zakładów o dużym ryzyku (na podstawie
przepisów rozporządzenia wykonawczego z art. 248) o rozszerzeniu
obowiązków określonych w art. 250 (zgłoszenie zakładów  stwarzających
zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej ). Przewidziane
tam notyfikacje obejmują również dane o substancjach i istotnych
zmianach [zob. art. 250 ust. 6 i ust. 7], ich ilości i rodzaju, a ich
adresatami są te same organy. Komentowany przepis nakazuje jednak
dokonywanie corocznej aktualizacji wykazu, niezależnie od wagi (istoty)
dokonywanych zmian [zob. też komentarz do art. 267].
2. Naruszenie obowiązków, określonych w komentowanym artykule
jest wykroczeniem z art. 355. Ponadto może to skutkować wydaniem
decyzji nakazującej usunięcie uchybień, a nawet wstrzymaniem
użytkowania instalacji [zob. komentarz do art. 373].
Autor: Jan Jerzmański
Art. 263 nakłada na prowadzącego zakład o dużym ryzyku obowiązek
dostarczenia komendantowi wojewódzkiemu Państwowej Straży Pożarnej i
wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska wykazu zawierającego
dane o rodzaju, kategorii i ilości substancji niebezpiecznych znajdujących
się na terenie zakładu i corocznego aktualizowania tego wykazu.
Autor: Edward Radziszewski
1. Art. 263 określa obowiązki prowadzącego zakład o dużym ryzyku o
charakterze informacyjnym w stosunku do organów administracji
publicznej. Na ich podstawie komendant wojewódzki Państwowej Straży
Pożarnej prowadzi rejestr substancji niebezpiecznych znajdujących się w
zakładach zlokalizowanych na obszarze jego właściwości miejscowej (art.
80
267). Służą one też prowadzeniu przez organy działań kontrolnych w
zakresie przeciwdziałania poważnym awariom.
2. Niewykonanie powyższych obowiązków stanowi wykroczenie (art.
355 pkt 5). Ponadto możliwe jest zastosowanie środków odpowiedzialności
administracyjnej określonych w art. 373.
Autor: Zbigniew Bukowski
Art. 264
1. Komentowany artykuł dotyczy obu grup zakładów, dla których
w art. 248 przyjęto wspólną nazwę  stwarzających zagrożenie wystąpienia
poważnej awarii przemysłowej , i stanowi w istocie rozwinięcie
postanowień art. 243 - art. 245. Szczegółowy zakres obowiązków
związanych z likwidacją skutków każdej poważnej awarii możliwy jest
jednak do ustalenia tylko na podstawie analizy całego systemu przepisów
dotyczących zwalczania zagrożeń środowiska [zob. uwagi wprowadzające
do tytułu IV Poważne awarie , a także komentarz do art. 268].
2. Naruszenie obowiązków, określonych w komentowanym artykule
jest wykroczeniem z art. 354. Ponadto może to skutkować wydaniem
decyzji nakazującej usunięcie uchybień, a nawet wstrzymaniem
użytkowania instalacji [zob. komentarz do art. 373].
Autor: Jan Jerzmański
1. Art. 264 określa obowiązki informacyjne prowadzącego zakład
stwarzający zagrożenie wystąpienia poważnej awarii w związku z jej
wystąpieniem. Informacje przekazywane są do organów, które w takiej
sytuacji podejmują odpowiednie działania, a więc do właściwego organu
Państwowej Straży Pożarnej oraz wojewódzkiego inspektora ochrony
środowiska.
2. Niewykonanie powyższych obowiązków stanowi wykroczenie (art.
354 ust. 2). Ponadto możliwe jest zastosowanie środków
odpowiedzialności administracyjnej określonych w art. 373.
81
Autor: Zbigniew Bukowski
Rozdział 3 Obowiązki organów administracji związane z awarią
przemysłową
Art. 265
1. Opracowanie zewnętrznego planu operacyjno - ratowniczego jest
wymagane tylko w przypadku zakładu zaliczonego do grupy zakładów o
dużym ryzyku, na podstawie przepisów rozporządzenia wykonawczego
z art. 248. Do ich sporządzenia - na koszt takich zakładów - jest
zobowiązany komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej. Można
przyjąć, że plany takie można sporządzać zawsze, aczkolwiek wówczas na
koszt pomysłodawcy.
2. Informacje niezbędne do sporządzenia przez komendanta
wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej zewnętrznego planu
operacyjno - ratowniczego oraz o możliwym oddziaływaniu
transgranicznym poważnej awarii przemysłowej w tym zakładzie wraz z
wewnętrznym planem operacyjno - ratowniczym obowiązany jest
przygotować i dostarczyć prowadzący zakład o dużym ryzyku [zob. art.
261]. Na tle postanowień art. 253 i art. 254 jest oczywiste, że przekazanie
tych informacji musi nastąpić przed złożeniem wniosku o zatwierdzenie
raportu bezpieczeństwa.
3. Komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej powinien
sporządzić zewnętrzny plan operacyjno - ratowniczy, spełniający wymogi
określone w art. 260 i rozporządzeniu wydanym na jego podstawie, przed
wydaniem decyzji zatwierdzającej raport bezpieczeństwa (art. 254),
czyli de facto przed uruchomieniem zakładu, jak stanowi dodatkowo ust. 5
komentowanego artykułu, bowiem wydanie tej decyzji jest równoznaczne
z możliwością rozpoczęcia ruchu zakładu.
4. Koszty sporządzenia zewnętrznego planu operacyjno - ratowniczego
ustala w drodze decyzji komendant wojewódzki Państwowej Straży
82
Pożarnej. Jest to typowa decyzja administracyjna wydawana w
trybie k.p.a. Organem odwoławczym jest Komendant Główny Państwowej
Straży Pożarnej. Komentowany przepis nakazuje jednak dodatkowo, aby
uzasadnienie decyzji zawierało rozliczenie prac i zestawienie kosztów.
Do tak ustalonych należności stosuje się przepisy działu III ustawy z
dnia 29 lipca 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926).
Dział III  Zobowiązania podatkowe reguluje obszernie (art. 21 - art. 119)
następujące zagadnienia:
- Powstawanie zobowiązania podatkowego (rozdział 1),
- Odpowiedzialność podatnika, płatnika i inkasenta (rozdział 2),
- Zabezpieczenie wykonania zobowiązań podatkowych (rozdział 3),
- Terminy płatności (rozdział 4),
- Zaległość podatkowa (rozdział 5),
- Odsetki za zwłokę i opłata prolongacyjna (rozdział 6),
- Wygaśnięcie zobowiązań podatkowych (rozdział 7),
- Przedawnienie (rozdział 8),
- Nadpłata (rozdział 9),
- Stwierdzenie nadpłaty (rozdział 10),
- Informacje podatkowe (rozdział 11),
- Rachunki (rozdział 12),
- Odpowiedzialność solidarna (rozdział 13),
- Prawa i obowiązki następców prawnych (rozdział 14),
- Odpowiedzialność podatkowa osób trzecich (rozdział 15).
Komendantowi wojewódzkiemu Państwowej Straży Pożarnej
przysługują tu odpowiednio uprawnienia organów podatkowych.
5. Przygotowanie projektu (a także projektu zmian istniejącego)
zewnętrznego planu operacyjno - ratowniczego wymaga udziału
społeczeństwa na zasadach określonych w art. 34.
6. Przyjęcie dokumentu pod nazwą  Zewnętrzny plan operacyjno -
ratowniczy nie wymaga specjalnej formy prawnej: jest to akt wewnętrzny
Państwowej Straży Pożarnej nie mający mocy powszechnie obowiązującej.
Wiąże on jednak przede wszystkim funkcjonariuszy Państwowej Straży
83
Pożarnej i wpływa na zakres zadań realizowanych w ramach systemu
ratowniczo - gaśniczego. Ma także wpływ na zakres obowiązków
nakładanych na inne podmioty przy prowadzeniu akcji ratowniczej na
zasadach ogólnych [zob. komentarz do art. 268].
Częścią zewnętrznego planu operacyjno - ratowniczego mogą być
instrukcje postępowania dla ludności; ich egzekwowanie jest możliwe
również w ramach ogólnego systemu przeciwdziałania rozmaitym
zagrożeniom [zob. komentarz do art. 245 oraz do art. 267].
7. Dodatkowym obowiązkiem komendanta wojewódzkiego Państwowej
Straży Pożarnej jest weryfikacja treści zewnętrznych planów operacyjno -
ratowniczych oraz organizacja ćwiczeń - co najmniej raz na 3 lata. Można
przyjąć, że do kosztów weryfikacji (zmiany) planów stosuje się przepisy o
kosztach ich sporządzania (ust. 2), z tym jednak zastrzeżeniem, ze
przyczyny zmian powstają po stronie zakładu, a nie są np. wynikiem
reorganizacji Państwowej Straży Pożarnej. Koszty ćwiczeń nie mogą
natomiast obciążać prowadzącego zakład o dużym ryzyku, chyba że to on
jest ich inicjatorem.
8. Na mocy postanowień art. 17 ustawy wprowadzającej komendant
wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej ma do 31 grudnia 2003 r.
sporządzić zewnętrzny plan operacyjno - ratowniczego dla zakładów, które
będą zaliczone do grupy zakładów o dużym ryzyku (na podstawie
przepisów rozporządzenia wykonawczego z art. 248), a których
użytkowanie rozpoczęto przed wejściem w życie ustawy wprowadzającej.
Autor: Jan Jerzmański
Art. 266
1. Przepis ustępu 1 jest tak oczywisty, że aż prowokuje do dalszych
dywagacji na ten temat, które jednak pozwalamy sobie pominąć.
2. Odstąpienie od sporządzenia zewnętrznego planu operacyjno -
ratowniczego pozostawiono do uznania komendantowi wojewódzkiemu
Państwowej Straży Pożarnej,oczywiście w wypadku zaistnienia
84
wskazanych w ust. 2 okoliczności. Ponieważ przyjęcie takiego planu nie
wymaga specjalnej formy prawnej, odstąpienie od jego sporządzenia tym
bardziej jej nie wymaga. Można to uznać za tzw. czynność faktyczną,
kształtuje ona bowiem stosunki prawne [zob. też komentarz do art. 265].
Działania ratownicze prowadzi się wówczas na zasadach ogólnych [zob.
komentarz do art. 268].
Autor: Jan Jerzmański
Komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej może odstąpić od
obowiązku sporządzania zewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego,
jeżeli z informacji dostarczonych przez prowadzącego zakład wynika w
przekonujący sposób, iż nie ma ryzyka rozprzestrzenienia się skutków
awarii poza zakład (ust. 2).
Autor: Edward Radziszewski
1. Art. 266, jako kolejny przepis w rozdziale 3, dotyczy zewnętrznego
planu operacyjno-ratowniczego.
Ust. 1 art. 266 jest odpowiednikiem art. 261 ust. 1 pkt 1 in fine,
dotyczącego planu wewnętrznego (patrz komentarz do tego atykułu).
Ust. 2 art. 266 określa wyjątek od obowiązku sporządzenia
zewnętrznego planu i bardziej prawidłowe byłoby jego umieszczenie w art.
265. O odstąpieniu od sporządzania planu decyduje komendant
wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej. Przesłanką podjęcia takiej
decyzji jest zagwarantowanie przez prowadzącego zakład w sposób
niebudzący wątpliwości, że nie występuje ryzyko rozprzestrzenienia się
skutków awarii poza zakład.
2. W stosunku do naruszenia art. 266 umożliwiono zastosowanie
środków odpowiedzialności administracyjnej określonych w art. 373, co
jednak wydaje się być niemożliwe, gdyż przepis ten określa obowiązki
organów Państwowej Straży Pożarnej.
Autor: Zbigniew Bukowski
85
Art. 267
NOTA REDAKCYJNA
Komentarz uwzględnia przepis art. 267 niniejszej ustawy w brzmieniu
sprzed jego nowelizacji dokonanej przez art. 1 ustawy z dnia 24 lutego
2006 r. o zmianie ustawy - Prawo ochrony środowiska oraz niektórych
innych ustaw (Dz. U. Nr 50, poz. 360) z dniem 29 czerwca 2006 r.
Art. 267. 1. Komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej
podaje do publicznej wiadomości informację o zamieszczeniu w publicznie
dostępnym wykazie danych o aktualizowanym corocznie rejestrze
substancji niebezpiecznych znajdujących się w zakładach zlokalizowanych
na obszarze jego właściwości miejscowej.
2. Komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej poza
informacją, o której mowa w ust. 1, podaje do publicznej wiadomości
także:
1) informacje o zamieszczeniu w publicznie dostępnym wykazie danych o
decyzji, o której mowa w art. 259 ust. 1,
2) informacje o zatwierdzonych raportach o bezpieczeństwie lub ich
zmianach,
3) informacje o przyjętych zewnętrznych planach operacyjno-ratowniczych
lub ich zmianach,
4) instrukcje o postępowaniu mieszkańców na wypadek wystąpienia awarii.
3. Komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej, co najmniej
raz na 3 lata, dokonuje analizy dokumentów zawierających dane, o
których mowa w ust. 2 pkt 4 i art. 259 ust. 2 pkt 2, co do ich zgodności z
wymogami bezpieczeństwa oraz aktualności, a w razie potrzeby
wprowadza w nich odpowiednie zmiany,
4. Minister właściwy do spraw środowiska określi, w drodze
rozporządzenia, szczegółowy zakres informacji wymaganych do podania
do publicznej wiadomości, o których mowa w ust. 1 i 2.
5. W rozporządzeniu, o którym mowa w ust. 4, zostaną ustalone:
1) formy prezentacji informacji,
86
2) szczegółowy zakres zagadnień, które powinny zostać przekazane w
informacji.
1. Komentowany artykuł nawiązuje do postanowień art. 19 i stanowi o
posiadaniu jakie informacje, dotyczące problematyki poważnych awarii i
podlegające na jego mocy udostępnianiu, trzeba dodatkowo podawać do
publicznej wiadomości oraz je aktualizować. Dotyczy to:
- danych o substancjach niebezpiecznych uzyskiwanych na podstawie
postanowień art. 250 i art. 263,
- decyzji modyfikujących zakres obowiązków informacyjnych zakładów w
związku ze zwiększonym ryzykiem powstania poważnej awarii
przemysłowej (art. 259 ust. 1),
- informacji o raportach bezpieczeństwa i ich zmianach (art. 253, art. 256 i
art. 257),
- informacji o zewnętrznych planach operacyjno - ratowniczych i ich
zmianach (art. 265)
- przy czym założyć trzeba, że powinno to dotyczyć również odstąpienia od
przygotowania takiego planu (art. 266 ust. 2).
Podawanie do publicznej informacji o posiadaniu powyższych
informacji oraz ich aktualizacja jest obowiązkiem komendanta
wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej [zob. szerzej komentarz
do rozdziału 1 działu IV tytułu I  Dostęp do informacji ].
2. Obowiązek sporządzania instrukcji o postępowaniu mieszkańców na
wypadek awarii, o których mowa w ust. 2 pkt 4, wynikać może z
przepisów szczególnych dotyczących zwalczania szeroko pojętych
zagrożeń środowiska [zob. uwagi wprowadzające do tytułu IV  Poważne
awarie ]. Na przykład ustawa z 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej
stanowi, że  właściciel, zarządca lub użytkownik budynku, obiektu lub
terenu, zapewniając jego ochronę przeciwpożarową, obowiązany jest (...)
ustalić sposoby postępowania na wypadek powstania pożaru, klęski
żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia . Na gruncie
komentowanej ustawy można przyjąć, że instrukcje takie powinny być
częścią zewnętrznych planów operacyjno - ratowniczych, choć ich
87
przygotowywanie ogranicza się tylko do zakładów o dużym ryzyku
[zob. art. 265]. W przypadku zakładów o zwiększonym ryzyku
(łagodniejszy reżim prawny) trzeba przyjąć, że instrukcje takie powinny
być częścią programu zapobiegania poważnym awariom przemysłowym
(art. 251). Podlegać one powinny upublicznianiu i aktualizacji na takich
samych zasadach, jak plany, decyzje i raporty, o których mowa w ust. 2
pkt 1 - 3.
3. Szczegółowe wymagania odnośnie formy i zakresu przedmiotowego
informacji wobec, których istnieje obowiązek podawania do publicznej
wiadomości, określi w niewydanym jeszcze rozporządzeniu minister
właściwy do spraw środowiska.
Autor: Jan Jerzmański
NOTA REDAKCYJNA
Komentarz uwzględnia przepis art. 267 niniejszej ustawy w brzmieniu
sprzed jego nowelizacji dokonanej przez art. 1 ustawy z dnia 24 lutego
2006 r. o zmianie ustawy - Prawo ochrony środowiska oraz niektórych
innych ustaw (Dz. U. Nr 50, poz. 360) z dniem 29 czerwca 2006 r.
Art. 267. 1. Komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej
podaje do publicznej wiadomości informację o zamieszczeniu w publicznie
dostępnym wykazie danych o aktualizowanym corocznie rejestrze
substancji niebezpiecznych znajdujących się w zakładach zlokalizowanych
na obszarze jego właściwości miejscowej.
2. Komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej poza
informacją, o której mowa w ust. 1, podaje do publicznej wiadomości
także:
1) informacje o zamieszczeniu w publicznie dostępnym wykazie danych o
decyzji, o której mowa w art. 259 ust. 1,
2) informacje o zatwierdzonych raportach o bezpieczeństwie lub ich
zmianach,
3) informacje o przyjętych zewnętrznych planach operacyjno-ratowniczych
lub ich zmianach,
88
4) instrukcje o postępowaniu mieszkańców na wypadek wystąpienia awarii.
3. Komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej, co najmniej
raz na 3 lata, dokonuje analizy dokumentów zawierających dane, o
których mowa w ust. 2 pkt 4 i art. 259 ust. 2 pkt 2, co do ich zgodności z
wymogami bezpieczeństwa oraz aktualności, a w razie potrzeby
wprowadza w nich odpowiednie zmiany,
4. Minister właściwy do spraw środowiska określi, w drodze
rozporządzenia, szczegółowy zakres informacji wymaganych do podania
do publicznej wiadomości, o których mowa w ust. 1 i 2.
5. W rozporządzeniu, o którym mowa w ust. 4, zostaną ustalone:
1) formy prezentacji informacji,
2) szczegółowy zakres zagadnień, które powinny zostać przekazane w
informacji.
1. Do wynikających z art. 267 ust. 1 obowiązków wojewódzkiego
komendanta Państwowej Straży Pożarnej w sprawach związanych z
tworzeniem warunków ochrony środowiska w odniesieniu do zakładów
zagrożonych awarią przemysłową (zakłady o zwiększonym i dużym
ryzyku) należy, między innymi, podanie do publicznej wiadomości
informacji o zamieszczeniu w publicznie dostępnym wykazie danych o
aktualizowanym corocznie rejestrze substancji niebezpiecznych
znajdujących się w zakładach zlokalizowanych na obszarze właściwości
miejscowej tego organu (patrz art. 19 ust. 2 pkt 14 i 15 oraz ust. 6-9
p.o.ś.).
Wojewódzki komendant Państwowej Straży Pożarnej powinien
podawać do publicznej wiadomości także inne informacje o istotnym
znaczeniu dla ochrony środowiska, wymienione w art. 267 ust. 2.
2. Instrukcje o postępowaniu mieszkańców na wypadek wystąpienia
awarii (art. 267 ust. 2 pkt 4) powinny być, co najmniej raz na 3 lata,
poddane analizie co do zgodności z wymaganiami bezpieczeństwa oraz co
do aktualności. Obowiązek ten dotyczy także informacji niezbędnych do
sporządzania zewnętrznych planów operacyjno-ratowniczych (art. 259 ust.
2 pkt 2).
89
3. Minister Środowiska rozporządzeniem z dnia 4 czerwca 2002 r. w
sprawie szczegółowego zakresu informacji wymaganych do podania do
publicznej wiadomości przez komendanta wojewódzkiego Państwowej
Straży Pożarnej (Dz. U. Nr 78 poz. 712), wydanym na podstawie art. 267
ust. 4 p.o.ś., w związku z obowiązkami komendanta wojewódzkiego
Państwowej Straży Pożarnej, określonymi w art. 267 ust. 1 i 2 p.o.ś.,
szczegółowo określił rodzaje i zakres informacji wymaganych do podania
do publicznej wiadomości. Informacje te powinny obejmować:
1) dane o aktualizowanym corocznie rejestrze substancji niebezpiecznych,
znajdujących się w zakładach umiejscowionych na obszarze właściwości
komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej,
2) dane o decyzji ustalającej grupy zakładów o zwiększonym lub dużym
ryzyku, których zlokalizowanie w niedużej od siebie odległości może
zwiększyć prawdopodobieństwo wystąpienia awarii przemysłowej lub
pogłębić jej skutki,
3) zatwierdzone raporty o bezpieczeństwie lub ich zmiany,
4) przyjęte zewnętrzne plany operacyjno-ratownicze lub ich zmiany,
5) instrukcje o postępowaniu mieszkańców na wypadek wystąpienia awarii
wraz z ustaleniem, co te instrukcje powinny zawierać (ż
6 rozporządzenia).
Do rozporządzenia dołączono cztery załączniki, będące wzorami
informacji, o których mowa w pkt 1-5.
Autor: Edward Radziszewski
1. Art. 267 dotyczy obowiązków komendanta wojewódzkiego
Państwowej Straży Pożarnej w zakresie czynnego udostępniania informacji
związanej z poważnymi awariami oraz analizy i aktualizacji niektórych
prowadzonych dokumentacji.
Ust. 1 i 2 art. 267 nakazują komendantowi podanie do publicznej
wiadomości określonych informacji. Pojęcie podania do publicznej
wiadomości zdefiniowane zostało w art. 3 pkt 19 jako ogłoszenie
informacji, w sposób zwyczajowo przyjęty, w siedzibie organu właściwego
90
w sprawie oraz przez obwieszczenie w pobliżu miejsca planowanego
przedsięwzięcia, a w sytuacji, gdy siedziba właściwego organu mieści się
na terenie innej gminy niż gmina właściwa miejscowo ze względu na
przedmiot ogłoszenia  także przez ogłoszenie w prasie lub w sposób
zwyczajowo przyjęty w miejscowości lub miejscowościach właściwych ze
względu na przedmiot ogłoszenia.
Informacje podawane do publicznej wiadomości związane są zarówno
z prowadzeniem publicznie dostępnego wykazu danych, co jest
uregulowane w art. 19 (w związku z poważnymi awariami zamieszczane
są w nim informacje o rejestrach i dokumentach, o których mowa w art.
19 ust. 2 pkt 15 17 i 28), jak i innymi dokumentami dotyczącymi
poważnych awarii. Wydaje się przy tym, że przepis ten ma chaotyczny
charakter i nierówne potraktowanie w nim różnych danych
zamieszczanych w publicznie dostępnym wykazie jest pozbawione
jakichkolwiek merytorycznych przesłanek.
Zgodnie z ust. 1 i 2 art. 267 wymagane jest podanie do publicznej
wiadomości informacji o zamieszczeniu w publicznie dostępnym wykazie
danych o:
 aktualizowanym corocznie rejestrze substancji niebezpiecznych
znajdujących się w zakładach zlokalizowanych na obszarze jego
właściwości miejscowej,
 decyzji związanej z kumulacją zagrożeń w związku z sąsiadującymi
zakładami stwarzającymi zagrożenie poważną awarią (art. 259 ust. 1).
Natomiast w stosunku do dwóch innych dokumentów, które również
zamieszczane muszą być w publicznie dostępnym wykazie, a więc o
zatwierdzonych raportach o bezpieczeństwie lub ich zmianach oraz o
przyjętych zewnętrznych planach operacyjno-ratowniczych lub ich
zmianach, podaje się do publicznej wiadomości informacje nie o ich
zamieszczeniu w tym wykazie, lecz o ich przyjęciu. Takie rozróżnienie nie
ma żadnych podstaw. Ponadto de lege ferenda, biorąc pod uwagę sposób
odbioru informacji przez społeczeństwo, wnioskować by trzeba o
uzupełnienie sposobów podawania informacji do publicznej wiadomości
91
najlepiej o odpowiednie ogłoszenie w Biuletynie Informacji Publicznej,
zwłaszcza że w takiej formie prowadzony jest publicznie dostępny wykaz.
Jedyną informacją w wykazie niewystępującą, która podawana jest do
publicznej wiadomości, jest instrukcja o postępowaniu mieszkańców na
wypadek wystąpienia awarii.
2. Szczegółowy zakres informacji podawanych do publicznej
wiadomości określony został w obligatoryjnym akcie wykonawczym do
ustawy. tj. w rozporządzeniuMinistra Środowisk z 4 czerwca 2002 r. w
sprawie szczegółowego zakresu informacji wymaganych do podania do
publicznej wiadomości przez komendanta wojewódzkiego Państwowej
Straży Pożarnej (Dz. U. Nr 78, poz. 712).
Ust. 3 art. 267 nakłada na komendanta wojewódzkiego Państwowej
Straży Pożarnej obowiązek okresowej analizy:
 instrukcji o postępowaniu mieszkańców na wypadek wystąpienia
awarii,
 zewnętrznych planów operacyjno-ratowniczych (co zresztą wynika
także z art. 265 ust. 9),
 informacji o zagrożeniach awariami przemysłowymi w zakładach o
dużym ryzyku lub w zakładach o zwiększonym ryzyku i przewidywanych
środkach bezpieczeństwa.
Analiza ta dotyczy ich zgodności z wymogami bezpieczeństwa oraz
aktualności. Po przeprowadzeniu analizy w razie potrzeby wprowadzane są
w tych dokumentach odpowiednie zmiany.
3. W stosunku do naruszenia art. 267 umożliwiono zastosowanie
środków odpowiedzialności administracyjnej określonych w art. 373, co
jednak wydaje się niemożliwe, gdyż przepis ten określa obowiązki
organów Państwowej Straży Pożarnej.
Autor: Zbigniew Bukowski
92
Art. 268
Komentowany artykuł dotyczy obu grup zakładów, dla których w art.
248 przyjęto wspólną nazwę  stwarzających zagrożenie wystąpienia
poważnej awarii przemysłowej . Jego treść nawiązuje do postanowień art.
246 a tym samym do całego systemu regulacji dotyczącego zwalczania
szeroko pojętych zagrożeń środowiska w którym szczególna rola przypada
tzw. krajowemu systemowi ratowniczo - gaśniczemu [zob. też komentarz
wstępny do tytułu IV  Poważne awarie ]. Zarówno ustawa z 1991 r. o
ochronie przeciwpożarowej jak i wydane na jej podstawie akty
wykonawcze dość szczegółowo określają formy prawne działania oraz
kompetencje i zadania organów i funkcjonariuszy Państwowej Straży
Pożarnej, które w istocie wykraczają znacznie poza zakres zadań
określonych w omawianym artykule. Nie zachodzi tu jednak żadna
sprzeczność.
Autor: Jan Jerzmański
Art. 269
1. Komentowany artykuł dotyczy obu grup zakładów, dla których
w art. 248 przyjęto wspólną nazwę  stwarzających zagrożenie wystąpienia
poważnej awarii przemysłowej . Jego postanowienia postrzegać należy na
tle całego systemu regulacji dotyczącego zwalczania szeroko pojętych
zagrożeń środowiska, w którym szczególna rola przypada tzw. krajowemu
systemowi ratowniczo - gaśniczemu [zob. komentarz do art. 268].
2. Zgodnie z art. 10 ustawy z 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej,
prawo do przeprowadzania czynności kontrolno-rozpoznawczych z zakresu
ochrony przeciwpożarowej (obejmuje to również problematykę zwalczania
awarii) mają uprawnieni strażacy pełniący służbę w Państwowej Straży
Pożarnej oraz osoby upoważnione przez komendanta wojewódzkiego
Państwowej Straży Pożarnej. Omawiany artykuł 269 wprowadza tu
modyfikacje polegające na bezpośrednim upoważnieniu do tego
93
komendanta powiatowego Państwowej Straży Pożarnej oraz wskazaniu
częstotliwości i zakresu przeprowadzanej kontroli.
3. Zasady przeprowadzania czynności kontrolno-rozpoznawczych z
zakresu ochrony przeciwpożarowej określił Minister Spraw Wewnętrznych i
Administracji w rozporządzeniu z dnia 24 paz
dziernika 2005 r. w sprawie
czynności kontrolno-rozpoznawczych przeprowadzanych przez Państwową
Straż Pożarną (Dz. U. Nr 225, poz. 1934).
4. Negatywne wyniki kontroli mogą skutkować wydaniem decyzji
nakazującej usunięcie uchybień, a nawet wstrzymaniem użytkowania
instalacji [zob. komentarz do art. 373].
Autor: Jan Jerzmański
Art. 269 określa obowiązki komendanta powiatowego Państwowej
Straży Pożarnej, mające służyć sprawdzeniu, czy spełnione są wymagania
bezpieczeństwa w zakładach stwarzających zagrożenie wystąpienia awarii
przemysłowej. Obowiązki te są realizowane w ramach czynności
kontrolno-rozpoznawczych, dokonywanych we wskazanych zakładach, co
najmniej raz w roku.
W art. 269 podano szczegółowe przykłady przewidzianych tym
przepisem sprawdzeń.
Autor: Edward Radziszewski
1. Art. 269 określa obowiązki komendanta powiatowego Państwowej
Straży Pożarnej w zakresie prowadzonych przez niego czynności
kontrolno-rozpoznawczych co do wszelkich zakładów stwarzających
zagrożenie wystąpienia awarii przemysłowych. Czynności takie powinny
być wykonywane co najmniej raz w roku. Ich celem jest ustalenie, czy
zakład spełnia wymogi bezpieczeństwa, przy czym obligatoryjnie
sprawdzeniu podlegają elementy określone w pkt 1 3.
Działania te prowadzone są zgodnie z przepisami rozdziału
4  Czynności kontrolno-rozpoznawcze ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o
94
Państwowej Straży Pożarnej (tekst jedn. Dz. U. z 2006 r. Nr 96, poz.
667).
2. W stosunku do naruszenia art. 269 umożliwiono zastosowanie
środków odpowiedzialności administracyjnej określonych w art. 373, co
jednak wydaje się niemożliwe, gdyż przepis ten określa obowiązki
organów Państwowej Straży Pożarnej.
Autor: Zbigniew Bukowski
DZIAA
III Współpraca międzynarodowa
Art. 270
1. Komentowany artykuł ma zapewnić mechanizm wywiązywania się z
zobowiązań międzynarodowych ciążących na organach RP na mocy prawa
międzynarodowego. Nie przesądza on w żadnym wypadku o zakresie tych
obowiązków; wynikać mogą one tylko bezpośrednio z wiążących RP umów
międzynarodowych (w tym również ewentualnych porozumień
dwustronnych) oraz zasad i zwyczajów (w tym zasady dobrego
sąsiedztwa). Treść przepisów prawa wewnętrznego ma tu charakter
wtórny: jest to wewnętrzny podział kompetencji. Z punktu widzenia prawa
międzynarodowego państwo jest odpowiedzialne za działania
(zaniechania) wszystkich swoich organów. Nie ma tu też znaczenia wymóg
publikacji. Umowa międzynarodowa może wiązać organy państwa nawet
wtedy, gdy nie jest opublikowana w Dzienniku Ustaw. Nie stanowi
wówczas z
ródła prawa wewnętrznego [zob. art. 91 Konstytucji RP], ale
odpowiednie organy administracji są związane jej postanowieniami.
2. Na tle powyższych uwag należy zwrócić uwagę na postanowienia
Konwencji w sprawie transgranicznych skutków awarii przemysłowych
(Helsinki 1992 r.) w zakresie obowiązku powiadamiania. [zob. komentarz
wstępny do tytułu IV  Poważne awarie ]. Można przy tym zauważyć, że
Konwencja pod pojęciem awarii przemysłowej rozumie w zasadzie to
samo, co w komentowanej ustawie określono jako  poważną awarię ,
95
a nie jako  poważną awarie przemysłową [zob. art. 3 pkt 23 i pkt 24 oraz
komentarz do art. 243], a więc przyjdzie odnotować tu mylące różnice w
terminologii.
Poprzez  transgraniczne skutki Konwencja nakazuje
rozumieć  poważne straty na terytorium znajdującym się pod jurysdykcją
danej Strony, powstałe w wyniku awarii przemysłowej, która wydarzyła
się na terytorium znajdującym się pod jurysdykcją innej Strony . Skutki
natomiast oznaczają  wszelkie bezpośrednie lub pośrednie,
natychmiastowe lub powstałe po pewnym czasie szkodliwe konsekwencje
awarii przemysłowej, w szczególności w odniesieniu do:
- człowieka, flory i fauny,
- gleby, wody, powietrza, krajobrazu,
- wzajemnych więzi pomiędzy powyższymi elementami,
- wartości materialnych i dziedzictwa kulturowego, włączając w to
zabytki .
Zgodnie z Konwencją system wymiany informacji o transgranicznych
skutkach potencjalnych i powstałych awarii przemysłowych oraz
wzajemnych konsultacji jest bardzo rozbudowany i obejmuje:
- ustalanie rodzajów niebezpiecznej działalności,
- problematykę lokalizacji obiektów przemysłowych,
- zagadnienia gotowości do sytuacji nadzwyczajnych (plany
ratownicze),
- informowanie społeczeństw,
- powiadamianie o zaistniałych awariach,
- koordynowanie przedsięwzięć związanych z likwidacja skutków
awarii,
- udzielanie pomocy,
- wymianę informacji prawnych, organizacyjnych, technicznych itp.
3. Komentowany artykuł ustanawia mechanizm mający ułatwić
ministrowi właściwemu do spraw środowiska wywiązanie się ze
wskazanych powyżej zobowiązań międzynarodowych. Polega on na
zobowiązaniu wojewódzkiego komendanta Państwowej Straży Pożarnej do
96
przekazywania ministrowi informacji uzyskiwanych zgodnie z
postanowieniami art. 261 ust. 1 pkt 2 oraz art. 264. a więc o:
- możliwym oddziaływaniu transgranicznym poważnej awarii przemysłowej
w zakładzie o dużym ryzyku,
- zaistnieniu poważnej awarii przemysłowej.
4. Na tle postanowień Konwencji w sprawie transgranicznych skutków
awarii przemysłowych (Helsinki 1992 r.) trzeba uznać, że określenie
obowiązków ministra właściwego do spraw środowiska w ust. 2 i ust. 3 ma
charakter wyrywkowy. Pamiętać należy również, że informacje o
poważnych awariach minister ten może uzyskiwać z innych z
ródeł (np. z
Inspekcji Ochrony Środowiska). Art. 31 ust. 3 ustawy z 1991 r. o Inspekcji
Ochrony Środowiska stanowi:
 Organy administracji właściwe do zwalczania poważnych awarii
obowiązane są do informowania Głównego Inspektora Ochrony
Środowiska o poważnych awariach, które miały miejsce w kraju, oraz o ich
ewentualnych skutkach transgranicznych .
Autor: Jan Jerzmański
1. W art. 270 określono obowiązki komendanta wojewódzkiego
Państwowej Straży Pożarnej oraz ministra właściwego do spraw
środowiska, w razie uzyskania od prowadzącego zakład o dużym ryzyku
informacji o możliwości zasięgu transgranicznego skutków awarii
przemysłowej, czyli o możliwości oddziaływania tej awarii z terytorium
Polski na obszary znajdujące się w granicach innego państwa.
2. Zakładem uznanym za zakład o dużym ryzyku jest ten zakład, w
którym znajdują się rodzaje, kategorie i ilości substancji niebezpiecznych,
wymienionych w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 9 kwietnia
2002 r. w sprawie rodzajów i ilości substancji niebezpiecznych, których
znajdowanie się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o
zwiększonym ryzyku albo zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnej
awarii przemysłowej (Dz. U. Nr 58 poz. 535), kwalifikujących zakład jako
zakład o dużym ryzyku.
97
3. Komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej, uzyskawszy
od prowadzącego zakład o dużym ryzyku informację, że skutki awarii
przemysłowej w jego zakładzie mogą mieć zasięg transgraniczny, ma
obowiązek przekazania ministrowi właściwemu do spraw środowiska
istotnych dla sprawy informacji na ten temat, w tym raportu o
bezpieczeństwie oraz wewnętrznego i zewnętrznego planu operacyjno-
ratowniczego (patrz art. 253-255 oraz 260 p.o.ś.).
4. Minister właściwy do spraw środowiska ma obowiązek pilnego
zawiadomienia państwa, którego terytorium mogą zagrozić skutki awarii
przemysłowej zakładu o dużym ryzyku, zlokalizowanego na terytorium
Polski, o usytuowaniu tego zakładu, wraz z dołączeniem odpowiednich
dokumentów.
5. W razie wystąpienia awarii przemysłowej na obszarze Polski,
minister właściwy do spraw środowiska, po otrzymaniu odpowiednich
informacji o tym fakcie od komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży
Pożarnej, niezwłocznie zawiadamia państwo, na którego terytorium mogą
oddziaływać skutki awarii przemysłowej, wraz z istotnymi dla sprawy
informacjami.
Autor: Edward Radziszewski
1. Dział III tytułu IV dotyczy współpracy międzynarodowej w zakresie
przeciwdziałania poważnym awariom. Przepisy w nim zawarte stanowią
realizację zobowiązań wynikających z postanowień Konwencji w sprawie
transgranicznych skutków awarii przemysłowych.
Konwencja Helsińska reguluje w sposób kompleksowy problematykę
poważnych awarii występujących na lądzie, z wyłączeniem awarii
jądrowych podlegających odrębnym istniejącym przepisom prawnym oraz
awarii na terenie obiektów wojskowych. Konwencja dotyczy zarówno
zapobiegania awariom przemysłowym, jak i zapewnienia gotowości na
wypadek awarii, które mogą powodować skutki transgraniczne oraz
likwidacji skutków tych awarii, w tym skutków awarii spowodowanych
przez klęski żywiołowe. Przez transgraniczne skutki rozumie się poważne
98
straty na terytorium znajdującym się pod jurysdykcją danego państwa,
powstałe w wyniku awarii przemysłowej, która wydarzyła się na
terytorium znajdującym się pod jurysdykcją innego państwa. Celem jest
zapobieganie awariom, tak dalece, jak to będzie możliwe, zmniejszenie ich
częstotliwości i rozmiarów, łagodzenie skutków i ich likwidację, aż do
przywrócenia stanu poprzedzającego awarię włącznie.
Strony Konwencji zobowiązały się zapewnić, aby odpowiedzialność za
bezpieczeństwo operacji przemysłowych i podejmowanie wszelkich
niezbędnych działań prewencyjnych w odniesieniu do awarii, które mogą
powodować skutki transgraniczne, była ponoszona przez operatora.
Operatorem zaś jest jakakolwiek osoba fizyczna lub prawna, w tym organy
państwowe, odpowiedzialne za prowadzenie jakiejś działalności, np. za
nadzór, planowanie lub wykonanie jakiejś działalności. Ponadto państwa
mają stymulować operatorów do działań zmniejszających ryzyko awarii
przemysłowej.
Jednym z podstawowych zobowiązań jest zidentyfikowanie
niebezpiecznych rodzajów działalności prowadzonych w granicach danego
państwa. Państwo zapewnia powiadomienie innych stron o planowanej
bądz
prowadzonej działalności tego typu. Ponadto strony mogą podjąć w
celu identyfikacji takiej działalności konsultacje wzajemne.
Konwencja wymaga stosowania polityki prewencyjnej już na etapie
lokalizacji przedsięwzięcia. Odnosi się to też do jego znaczącej
modernizacji. Wymagane jest wówczas sprowadzenie do minimum
zagrożeń dla ludności i środowiska wszystkich stron dotkniętych, przez
które rozumie się jakąkolwiek stronę lub strony, których dotknęły lub
mogą dotknąć transgraniczne skutki awarii przemysłowej. Strony te
zobligowane są do takiego kształtowania polityki dotyczącej istotnych
przedsięwzięć na obszarze potencjalnie zagrożonym transgranicznymi
skutkami awarii przemysłowych, aby do minimum sprowadzić związane z
nimi ryzyko.
Kolejnym uregulowanym zagadnieniem jest kwestia zapewnienia i
utrzymania odpowiedniej gotowości na wypadek nadzwyczajnych zagrożeń
99
oraz w celu likwidacji skutków awarii przemysłowych. Strony podejmują
działania zmierzające do złagodzenia skutków transgranicznych takich
awarii, przy czym przedsięwzięcia na terenie zakładu przemysłowego
podejmuje operator. W ramach współdziałania strony informują się
wzajemnie o posiadanych planach operacyjnych w tym zakresie. Plany te
osobno są przygotowywane dla terenu zakładu oraz obszaru
wykraczającego poza teren zakładu. Określa się w nich działania
niezbędne do usunięcia skutków awarii podejmowane na własnym
terytorium państwa. Istnieje także możliwość sporządzenia wspólnych
międzypaństwowych planów dotyczących obszaru poza terenem zakładu,
jeżeli usprawni to likwidację skutków awarii.
W przypadku wystąpienia awarii przemysłowej lub bezpośredniej
groz
by takiej awarii strony zobligowane są do jak najszybszego wdrożenia
odpowiednich działań w celu usunięcia jej skutków, wykorzystując
najbardziej efektywne metody ograniczania lub minimalizowania tych
skutków. W razie zaistnienia lub możliwości wystąpienia skutków
trangranicznych, strony mają obowiązek dokonania oceny takich skutków
w celu podjęcia wspólnych działań zmierzających do skoordynowania
przedsięwzięć związanych z likwidacją awarii. Konwencja ustanawia także
procedury zwracania się przez państwo o pomoc w razie awarii do innych
jej stron.
Do jednego z najistotniejszych docelowo postanowień Konwencji
zaliczyć trzeba utworzenie systemu powiadamiania o awariach
przemysłowych. Jego celem jest otrzymywanie i przekazywanie
powiadomień, zawierających informacje niezbędne do przeciwdziałania
skutkom transgranicznym. Ponadto Konwencja przewiduje obowiązkowe
powiadomienie w razie powstania lub bezpośredniej groz
by awarii
przemysłowej, która powoduje lub może spowodować skutki
transgraniczne. Bezpośrednio do tych przepisów nawiązuje właśnie
omawiany dział III  Współpraca międzynarodowa tytułu IV.
2. Art. 270 określa obowiązki komendanta wojewódzkiego Państwowej
Straży Pożarnej oraz ministra właściwego do spraw środowiska w związku
100
z potencjalnymi transgranicznymi skutkami poważnej awarii
przemysłowej. Określony został w nim system przepływu informacji do
zainteresowanych państw.
Autor: Zbigniew Bukowski
Art. 271
1. Komentowany artykuł dotyczy sytuacji odwrotnej niż przewidziana
w art. 270. Ustanawia on podstawowe zasady postępowania, gdy poważna
awaria przemysłowa powstaje poza terytorium RP, ale jej skutki mogą
ujawnić się na terytorium RP. Na tle uwag zgłoszonych powyżej, można
przyjąć, że identyczne postępowanie powinno nastąpić, gdy dotyczy to
każdej poważnej awarii, a nie tylko poważnej awarii przemysłowej [zob.
komentarz do art. 270].
2. Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej jest centralnym
organem administracji rządowej w sprawach organizacji krajowego
systemu ratowniczo-gaśniczego oraz ochrony przeciwpożarowej podległym
ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych. Do jego zadań należy
kierowanie krajowym systemem ratowniczo-gaśniczym oraz dowodzenie
działaniami ratowniczymi, których rozmiar lub zasięg przekracza
możliwość sił ratowniczych województwa (art. 9 i art. 10 ustawy o
Państwowej Straży Pożarnej), a to pozwala mu wykorzystać wszystkie
dostępne w kraju możliwości organizacji akcji ratowniczej. Komendant
Główny Państwowej Straży Pożarnej podejmuje akcję ratowniczą, kierując
się przede wszystkim postanowieniami ustawy z 1991 r. o ochronie
przeciwpożarowej [zob. komentarz do art. 265]. Inne organy administracji
powinny działać tu w ramach swoich kompetencji [zob. komentarz do art.
243 - art. 247 oraz komentarz wstępny do działu IV  Poważne awarie ].
3. Ust. 3 komentowanego artykułu nie reguluje problematyki
odpowiedzialności międzynarodowej. Nakazuje on jedynie dokonanie
101
szacunku strat oraz kosztów akcji ratunkowej, co można określić jako
obowiązek zabezpieczenia dowodów. Nie przesądza to wszakże ani o
wysokości roszczeń, ani o wykluczeniu możliwości innego dokumentowania
rzeczywiście powstałych strat (w tym również utraconych korzyści).
Odpowiedzialność międzynarodowa może przybierać dość
zróżnicowane formy. Jej prawną podstawą może być zarówno traktat
międzynarodowy (umowa, konwencja itp.), jak i prawo zwyczajowe, które
w obrębie międzynarodowego prawa środowiska pełni nadal bardzo istotną
rolę. Dochodzenie szkód jest możliwe zarówno od podmiotów prawa
prywatnego, jak i od państw. Konwencja w sprawie transgranicznych
skutków awarii przemysłowych podpisana w Helsinkach w 1992 r. [zob.
uwagi wprowadzające do działu IV  Poważne awarie ] nie ustanawia w tej
mierze specjalnych reguł, choć państwa sygnatariusze zobowiązały się do
prowadzenia prac mających na celu wypracowanie zasad, kryteriów i
procedur w dziedzinie odpowiedzialności w przyszłości [zob. szerzej np.
Janina Ciechanowicz, Międzynarodowe prawo ochrony środowiska,
Warszawa 1999, s. 37 i n.].
Autor: Jan Jerzmański
1. Art. 271 dotyczy działań ratowniczych podejmowanych na
terytorium Polski w związku z awarią przemysłową występującą poza jej
granicami. Określony został w nim tryb wewnętrzny przekazywania w tym
zakresie informacji (uzyskanej na podstawie Konwencji w sprawie
transgranicznych skutków awarii przemysłowych), podejmowania decyzji o
działaniach ratowniczych oraz oceny szacunku strat i kosztów akcji
ratowniczej.
W zakresie odpowiedzialności międzynarodowoprawnej w Konwencji
zadeklarowano poparcie dla wysiłków mających na celu wypracowanie
zasad, kryteriów i procedur w tej dziedzinie. Wskutek tego przyjęto 21
maja 2003 r. w Kijowie Protokół o odpowiedzialności i kompensacji za
szkody spowodowane przez awaryjne zrzuty zanieczyszczeń do wód
transgranicznych wspólny dla Konwencji w sprawie transgranicznych
102
skutków awarii przemysłowych oraz Konwencji o ochronie i użytkowaniu
cieków transgranicznych i jezior międzynarodowych. Protokół dotyczy
kwestii odpowiedzialności cywilnej oraz odszkodowań za szkody
spowodowane w wyniku transgranicznych awarii przemysłowych na
wodach transgranicznych. Przez wypadek należy rozumieć zdarzenie
pochodzące z niekontrolowanego rozwinięcia w przypadku niebezpiecznej
działalności instalacji, na co m.in. składa się produkcja, stosowanie,
magazynowanie, handel oraz pozbycie się, jak też z transportu do miejsca
niebezpiecznej działalności oraz transportu rurociągami. Podstawowe
znaczenie ma pojęcie  niebezpiecznej działalności . Oznacza ono wszelką
działalność, w której obecna jest lub może być obecna jedna lub więcej
niebezpiecznych substancji w ilościach określonych w załączniku I do
Protokołu lub powyżej tych ilości, która jest właściwa do spowodowania
transgranicznego skutku na wodach transgranicznych w przypadku awarii
przemysłowej.
Protokół stosuje się do szkód spowodowanych na terenie innego
państwa, niż zaistniała awaria. Odpowiedzialność za szkody ponosi
operator danej działalności. Nie narusza on praw i obowiązków państw w
zakresie prawa międzynarodowego odnośnie do międzynarodowej
odpowiedzialności państwa. Wyłączenie odpowiedzialności operatora
dotyczy szkód spowodowanych w wyniku m.in. działań wojennych, wojny
domowej, powstania, zastosowania się do obowiązkowych środków władz
publicznych państwa, w którym nastąpiła szkoda, czy w pełni
niewłaściwego, zamierzonego działania przez trzecią stronę. Natomiast
odszkodowanie może być pomniejszone lub wyłączone, jeżeli osoba
poszkodowana ze swojej własnej winy spowodowała lub przyczyniła się do
szkody. Ponadto każda osoba ponosi odpowiedzialność za szkody
spowodowane przez jej niewłaściwe celowe, lekkomyślne lub niedbałe
działania i zaniechania.
Protokół reguluje także problematykę prawa regresu jednych
podmiotów odpowiedzialnych zgodnie z jego przepisami wobec innych.
Umowa odnosi się też do problemu działań zapobiegawczych
103
podejmowanych w razie wypadku. Obowiązkowe jest, stosownie do prawa
krajowego, podejmowanie wszelkich dostępnych środków w celu
pomniejszenia szkody.
2. Ważne jest też określenie finansowych limitów odpowiedzialności.
Dotyczy tego część pierwsza załącznika II do Protokołu. Limity te,
określone w SDR (są to międzynarodowe jednostki ciągnienia, stosowane
w prawie morskim), zależą od kategorii niebezpiecznej działalności.
Wynoszą od 10 mln SDR do maksymalnie 40 mln SDR. Żądanie
odszkodowania może być zgłaszane w ciągu 15 lat od awarii przemysłowej
lub, nie naruszając tego okresu, w ciągu 3 lat od dowiedzenia się lub
możliwości dowiedzenia się przez zgłaszającego o szkodzie.
3. Istotne są również przepisy dotyczące ubezpieczenia i innych
finansowych gwarancjach. Podmioty ponoszące, zgodnie z Protokołem,
odpowiedzialność, mają obowiązek ustanowić oraz utrzymać przez limity
okresu odpowiedzialności ubezpieczenie lub inne finansowe gwarancje ich
odpowiedzialności w wysokościach co najmniej określonych w części
drugiej załącznika II do Protokołu. Operatorzy stanowiący własność
państwową mogą wypełnić to zobowiązanie przez deklarację o
samoubezpieczeniu.
Autor: Zbigniew Bukowski
Art. 271a
Art. 271a związany jest z obowiązkami wynikającymi z dyrektywy
Rady 96/82/WE z 9 grudnia 1996 r. w sprawie kontroli niebezpieczeństwa
poważnych awarii związanych z substancjami niebezpiecznymi (Dz. U. WE
L 10 z 14.1.1997 r., s. 13). Ich wykonanie następuje zgodnie z
odpowiednimi regulacjami prawa wspólnotowego, a nie prawa krajowego.
Problematyka informowania Komisji o poważnych awariach, ich
skutkach i wynikach analizy tych zdarzeń uregulowana jest w art.
104
15 dyrektywy, a o doświadczeniach krajowych w zakresie przeciwdziałania
poważnym awariom w art. 19.
Autor: Zbigniew Bukowski
105