Prawo
Marek Różycki
Jak właściwie zabezpieczyć ładunek w transporcie?
Materiał zaprezentowany poniżej pochodzi z broszury, która powstała w ramach programu prewencyjnego
 BEZPIECZNY A
ADUNEK . Został on opracowany jako odpowiedz
na problemy zgłaszane na szkoleniach przepro-
wadzonych w ramach doskonalenia zawodowego policjantów Sekcji Ruchu Drogowego Komendy Miejskiej Policji w
Katowicach. Jak ujawniają kontrole drogowe poziom wiedzy uczestników przewozu związany z wymaganiami tech-
nicznymi pojazdów, czy przepisami w zakresie przewozu towarów niebezpiecznych stale się poprawia. Niestety, za-
bezpieczenie ładunku pozostawia wiele do życzenia.
Ustawa Prawo o ruchu drogowym:
Zgodnie z prawami fizyki, przy uderzeniu czołowym
Art. 61. 2. A
adunek na pojez
dzie umieszcza siÄ™ w taki spo-
pojazd poruszający się z prędkością 50 km/h mający nie
sób, aby:
zamocowany pojemnik z farbą ważący 25 kg pojemnik
1) nie powodował przekroczenia dopuszczalnych nacisków
ten przemieści się do przodu z nie zmniejszoną prędko-
osi pojazdu na drogÄ™,
ścią i uderzy w napotkane przedmioty lub kierowcę z
2) nie naruszał stateczności pojazdu,
siłą odpowiadającą przedmiotowi ważącemu 900 kg .
3) nie utrudniał kierowania pojazdem,
Z jaką prędkością zwykle porusza się Twój pojazd?
4) nie ograniczał widoczności drogi lub nie zasłaniał świateł,
Celem opracowania jest przybliżenie zasad związanych z
urządzeń sygnalizacyjnych, tablic rejestracyjnych lub innych
tablic albo znaków, w które pojazd jest wyposażony.
zabezpieczaniem ładunku. Prezentowany materiał nie
3. A
adunek umieszczony na pojez
dzie powinien być zabez-
może zastąpić jednak doświadczenia i & wskazań pro-
pieczony przed zmiana położenia lub wywoływaniem nad-
ducenta środków mocujących!.
miernego hałasu. Nie może on mieć odrażającego wyglądu
Jeśli czytasz niniejszy tekst prawdopodobnie jesteś kie-
lub wydzielać odrażającej woni.
rowcą i nie lubisz statyki. Wolisz by wszystko było w
4. Urządzenia służące do mocowania ładunku powinny być
ruchu. Mam jednak nadzieję, że po zapoznaniu się z ma-
zabezpieczone przed rozluz
nieniem siÄ™, swobodnym zwisa-
teriałem zrozumiesz, że  wszystko nie oznacza ładun-
niem lub spadnięciem podczas jazdy.
ku.
5. A
adunek sypki może być umieszczony tylko w szczelnej
Mam świadomość, że istnieje bardzo wiele metod i teorii
skrzyni Å‚adunkowej, zabezpieczonej dodatkowo odpowiedni-
mi zasłonami uniemożliwiającymi wysypywanie się ładunku
na temat mocowania ładunków i nie sposób przedstawić
na drogÄ™.
ich na kilku stronach. Często po prostu trzeba wyliczyć
6. A
adunek wystający poza płaszczyzny obrysu pojazdu mo-
obciążenia i w sposób matematyczny dobrać zabezpie-
że być na nim umieszczony tylko przy zachowaniu następują-
czenie.
cych warunków:
Pozwolę sobie zatem postawić następującą tezę - mimo
1) ładunek wystający poza boczne płaszczyzny obrysu pojaz-
to, że głównie kierowca może zostać ukarany za brak,
du może być umieszczony tylko w taki sposób, aby całkowita
lub niewłaściwe zamocowanie ładunku to jednak także i
szerokość pojazdu z ładunkiem nie przekraczała 2,55 m, a
inne osoby bezpośrednio lub pośrednio uczestniczące w
przy szerokości pojazdu 2,55 m nie przekraczała 3 m, jednak
operacji transportowania takie jak: dyspozytor, mistrz
pod warunkiem umieszczenia Å‚adunku tak, aby z jednej stro-
ny nie wystawał na odległość większą niż 23 cm,
załadunkowy czy też kierownik bazy są odpowiedzialne
2) ładunek nie może wystawać z tyłu pojazdu na odległość
za prawidłowe zabezpieczenia ładunku zanim pojazd
większą niż 2 m od tylnej
wjedzie na drogÄ™ publicznÄ….
płaszczyzny obrysu pojazdu lub zespołu pojazdów; w przy-
padku przyczepy klonicowej
Na początek kilka uwag. Pamiętaj że:
odległość te liczy sie od osi przyczepy,
3) ładunek nie może wystawać z przodu pojazdu na odległość
" KAŻDY ładunek MUSI być zabezpieczony.
większa niz 0,5 m od przedniej płaszczyzny obrysu i większą
A
adunek nie przykleja się sam do podłoża
niż 1,5 m od siedzenia dla kierującego.
ładowni. 7. Przy przewozie drewna długiego dopuszcza się wystawa-
nie ładunku z tylu za przyczepę klonicową na odległość nie
" Nie należny zostawiać NIEZABEZPIECZO-
większą niż 5 m.
NYCH LUK pomiędzy ładunkiem a burtami.
8. A
adunek wystający poza przednią lub boczne płaszczyzny
A
adunek może przy silnym hamowaniu wpaść
obrysu pojazdu powinien być oznaczony. Dotyczy to również
w poślizg i nabrać energii kinetycznej.
ładunku wystającego poza tylną płaszczyznę obrysu pojazdu
" NIEWA
AŚCIWE UŻYCIE środków mocują-
na odległość większą niż 0,5 m.
cych jest równoznaczne z BRAKIEM JEGO
ZAMOCOWANIA.
" Dobrze zabezpieczony Å‚adunek NIE MA
PRAWA zmienić swojego położenia wzglę-
dem podłoża i burt ładowni podczas jazdy.
Grudzień 2005 www.towary-niebezpieczne.pl
4
Prawo
Co jest najważniejsze?
Foliowanie palety foliÄ… rozciÄ…gliwÄ… nie zabezpie-
Po pierwsze - ustal masę i rodzaj opakowań, które cza ładunku przez przesunięciem.
masz przewozić. Puste przestrzenie miedzy opakowaniami tworzą-
Podczas jazdy ładunek narażony jest na siły działające cymi powinny być wypełnione.
do przodu (przy hamowaniu), do tyłu (przy przyspie-
szaniu i zmianie biegów) oraz z obu bocznych stron Po trzecie - dobierz środki mocujące
(siła odśrodkowa). Rozróżnia się trzy podstawowe zasady zabezpiecza-
Każdy pojazd jest przewidziany do przewozu ściśle nia ładunków:
określonej masy ładunków.
" zabezpieczenie kształtowe (mocowanie odciągami,
Pamiętaj!
unieruchomienie poprzez rozparcie, usztywnienie wy-
niedopuszczalne jest przekraczanie określonych w
korzystujące kształt przedmiotu)
dokumentach dopuszczalnych wartości dla
" zabezpieczanie siłowe  wykorzystujące siły tarcia
masy Å‚adunku i DMC (Dopuszczalnej Masy
(zwiększanie nacisku lub współczynnika tarcia)
Całkowitej)
metody mieszane  specjalne (np. siatki zabezpieczajÄ…-
Palety i środki mocujące także ważą!
ce)
Nie zawsze 1 litr = 1 kg. Niektóre substancje mogą być
Po czwarte - uwzględnij środek ciężkości
bardzo ciężkie (np. 1 l  kwasu siarkowego w roz-
Dobierając zamocowanie należy dążyć do unierucho-
tworze 96÷98% waży ok. 1,84 kg)
mienia środka ciężkości oraz równomiernego rozłoże-
Po drugie - upewnij się czy możesz polegać na opa-
nia śródków mocujących przez środek ciężkości. Pod-
kowaniach zbiorczych
parcie lub zamocowanie w niewłaściwej odległości od
GeneralnÄ… zasadÄ… jest zabezpieczanie Å‚adunku nie tylko
środka ciężkości powoduje powstawanie momentu ob-
przed wypadnięciem lecz także przed uszkodzeniem.
rotowego. Może on doprowadzić do uszkodzenia ła-
Dobrą praktyką jest pakowanie ładunków w większe, a
dunku lub nawet wywrócenia pojazdu. Przy wysokich
zatem i stabilniejsze jednostki transportowe.
jednostkach ładunkowych o małej powierzchni podsta-
wy musi być również wykluczona możliwość wywró-
Pamiętaj:
cenia się ładunku. Z uwagi na rodzaj i kształt ładunku
Zwiększanie masy nie prowadzi do zwiększenia
może okazać się niemożliwe zaczepienie środków mo-
stabilności ustawienia ładunków.
cujących w kierunku przechodzącym przez środek cięż-
Na poszczególne elementy opakowania zbiorczego
kości. Z tego względu podpieranie ładunku, które ma
działają te same siły co na ładunek.
zapobiec jego przesuwaniu się, np.za pomocą kantówek
Opakowanie zbiorcze (np. paleta) winna być kom-
ułożonych w dolnej części ładunku, nie wyklucza po-
pletowana z uwzględnieniem wytrzymałości
wstawania momentów obrotowych, które mogą dopro-
poszczególnych elementów (takich jak karto-
wadzić do wywrócenia się ładunku. Jest to tym bardziej
ny) na ściśnięcie czy zgniecenie.
prawdopodobny, im wyżej znajduje sie środek ciężko-
Opakowania jednostkowe winny być do siebie
ści.
dopasowane krawędziami i bokami.
TABELA MOŻLIWOŚCI DOBORU ŚRODKÓW MOCUJACYCH
Uwaga! Tabela ma wyłącznie charakter informacyjny i poglądowy
Przykłady możliwych do zastosowania
Gdy ładunek jest Przykład Wskazówka techniczna
środków
Podłużny, mały Słupy, belki, blachy
przekrój poprzecz- trapezowe, elementy Zwiększanie tarcia przez docisk Pasy, maty antypoślizgowe
nym warstwowe
Bele papieru, kręgi
Rurą lub kręgiem Unieruchamianie i opasanie Kliny, pasy
betonowe
Umieszczenie w koszach
ButlÄ… cylindrycznÄ… Butle z gazem Pasy
(klatkach) wraz z opasaniem
Wiazką stali zbroje- Siatka z lin, naciągnięte pasy lub łań-
Zwiększanie tarcia przez docisk
niowej cuchy
ZwiÄ…zanie palety (np. przez obciÄ…-
gnięcie taśmą lub folią) Maty, belki i rozpory, pasy, poduszki
Paletą Paleta z cegłami
Ustalanie pozycji oraz zwiększanie powietrzne
tarcia
Elementem prze- Pojazd, stacja konte-
Kotwienie A
ańcuchy, Odciągi i pasy
strzennym nerowa
Grudzień 2005 www.towary-niebezpieczne.pl
5
Prawo
Po piąte - rozłóż ładunek na pojez
dzie. mocujÄ…cych
Przy każdej zmianie kierunku ruchu pojazdu, a wic Jedyną obowiązującą w Polsce normą w zakresie
podczas rozpoczęcia jazdy, przy zmianie biegów, przy- pasów jest norma EN 12195. Zgodnie z informacja-
spieszeniu lub też hamowaniu - jak również przy każ- mi Przemysłowego Instytutu Motoryzacji Norma ta
dym nawrocie pojazdu, na przewożony ładunek oddzia- jest jedyną obowiązującą w Polsce, zastępującą
ływują odpowiednie siły. Może to doprowadzić do te- wcześniejsze Wymagania Techniczne.
go, że poszczególne przewożone przesyłki, jak również Po dziewiąte  uwzględnij kąty mocowania
palety czy też wiązki butli, ulegną przewróceniu, prze- Przy przekątnym mocowaniu ładunku na skrzyni ładun-
sunięciu lub zostaną wyrzucone z pojazdu. kowej pojazdu powstają dwa kąty:
Siły oddziaływujące na ładunek są szczególnie wielkie
" pierwszy kat (Kąt ą) znajduje sie pomiędzy środ-
w momencie całkowitego wyhamowania pojazdu, pod-
kiem mocujÄ…cym (np. lina) i powierzchniÄ… skrzyni Å‚a-
czas wyprzedzania i przy jez
dzie na nierównych po-
dunkowej; jest to kąt pionowy i powinien on wynosić
wierzchniach jezdni. Zabezpieczenie Å‚adunku ma za
od 20° do 65°,
zadanie zapobiec wypadkom.
drugi kat (kÄ…t ²) znajduje siÄ™ pomiÄ™dzy Å›rodkiem mo-
cującym a krawędzią (podłużną pojazdu) i powinien on
Po szóste - wybierz punkty mocujące
wynosić od 20° do 65°
Nowe, fabrycznie produkowane pojazdy ze skrzyniami
Po dziesiąte  dbaj o swoje środki mocujące.
ładunkowymi posiadają najczęściej zamocowane ele-
Środków mocujących nie wolno stosować jeżeli są nie-
menty umożliwiające użycie środków mocujących. W
sprawne i nie dajÄ… gwarancji zabezpieczenia Å‚adunku.
starszych pojazdach stosowne elementy można w pro-
Pasów nie wolno stosować gdy występują:
sty sposób dorobić.
" pęknięcia lub przecięcia włókien pasów przekra-
Pamiętaj!
czajÄ…ce 10% przekroju pasa
" Dobierając punkty mocowania środków preferuj
" przecięcia trudne do oceny,
punkty zamocowane trwale do konstrukcji pojazdu
" przełamania, nacięcia lub karby,
Przed użyciem punktu lub elementu upewnij się jaka
jest jego wytrzymałość.
" pęknięcia włókien
Środkami pomocniczymi służącymi do mocowania
" uszkodzenia szwów,
zabezpieczenia ładunku mogą być:
" deformacje na skutek ciepła. a także gdy brak jest
" wzmocnienia ścian skrzyni ładunkowej,
etykiety pozwalającej na określenie parametrów
" kłonice z rurami łączeniowymi - np. nasadzane
Elementów napinających i łączących nie wolno stoso-
ramy zamiast ścianek bocznych,
wać jeżeli:
" haki i uchwyty do zaczepiania elementów naciągo-
" sa zarysowane
wych
" pęknięte
" stale lub ruchome punkty mocowania
uszkodzone na skutek korozji,
Haki i zaczepy nie mogą być stosowane jeżeli:
" śruby rzymskie, napinacze śrubowe,
" hak uległ rozgięciu o więcej niż 5%
" przestawne belki blokujÄ…ce,
stojaki,
" nastąpiło zdeformowanie urządzenia lub jego czę-
Po siódme - zabezpiecz krawędzie
ści,
Ostre krawędzie są niebezpieczne! Mogą uszkodzić
występują widoczne zniekształcenia części przenoszą-
mocowania i doprowadzić do wypadku.
cych siły.
Kiedy krawędz
jest ostra?
Maty i podkładki nie mogą być stosowane jeżeli:
Jeśli promień krawędzi ładunku jest MNIEJSZY niż
" nastąpiło ich zdeformowanie
grubość środka opasającego krawędz
jest OSTRA i
" uległy podarciu i poszarpaniu
wymagane jest zabezpieczenie krawędzi poprzez pod-
zostały zabrudzone
kładki, elementy zawiesi czy nakładki na pasy.
UWAGA! Nawet nie używane środki mocujące z
Po ósme  załóż środki mocujące
upływem czasu tracą swoje parametry! Nie zaleca
Pasy oraz inne środki mocujące stosowane do zabez-
się stosowania środków starszych niż 5 lat!
pieczania ładunków powinny być szczególnie regular-
Zmiany technologii oraz postęp w nauce powoduje
nie kontrolowane. Należy zwrócić uwagę na uszkodze-
nieustające zwiększanie wymagań wobec podmiotów
nia taśmy (przetarcia, przecięcia), elementów mocują-
dokonujÄ…cych operacji transportowych.
cych (rysy, pęknięcia, rdza, wygięcia) i elementów
Obecnie obserwuje się stopniowe dążenie do systemo-
napinających (rysy, pęknięcia, rdza, sprawność mecha-
wego rozwiązywania problemów, jakie stwarzają towa-
nizmu). Pracownicy użytkujący pasy powinni być
ry podczas transportu.
przeszkoleni w zakresie kontroli środków mocujących.
Należy zatem zachęcić wszystkich do nieustannego
Zasadne jest zlecanie producentom lub innym wyspe-
doskonalenia się w sztuce zabezpieczania ładunków.
cjalizowanym jednostkom okresowych badań środków
Grudzień 2005 www.towary-niebezpieczne.pl
6