3014255669

RECENZJE I PRZEGLĄDY PIŚMIENNICTWA

PRZEGLĄD BIBLIOTECZNY 1996 1 PL ISSN 0033-202X

OBIEG INFORMACJI W EUROPIE XVI W.

Jan Pirożyński:Z dziejów obiegu informacji w Europie XVI wieku. Nowiny z Polski w kolekcji Jana Jakuba Wicka w Zurychu z lat 1560-1587. Kraków: UJ 1995, 361 s., il. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1154. Prace Historyczne, z. 115.

Najnowsza książka Jana Pirożyńskiego, profesora w Katedrze Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Uniwersytetu Jagiellońskiego, przynosi więcej treści niż obiecuje tytuł. Jest to pierwsze w polskim piśmiennictwie dogłębne i metodyczne studium komunikacji społecznej w szesnastowiecznej Europie, a więc w okresie, w którym ukształtowały się formy i drogi szybkiego przekazywania wieści, rozwijane z powodzeniem w następnych stuleciach. Punktem wyjścia dla ukazania tego złożonego procesu stała się księgoznawcza analiza jednej niezwykłej, a typowej zarazem, kolekcji „nowin” zurychskiego pastora — Jana Jakuba Wicka. Rutynowe badania bibliologiczne prowadziły Autora do odkrywania coraz nowych powiązań między dokumentami, wydarzeniami, wspólnotami i osobami, aż do szerokiej panoramy „theatrum Europaeum”. Natomiast w narracji autorskiej droga została niejako odwrócona. Najpierw poznajemy tło, na którym dokonuje się wymiana informacji, dalej jej uwarunkowania, mechanizmy i ogólny schemat funkcjonowania, aż do coraz ściślejszych konkretów.

Całość zagadnienia ujęta została w czterech blokach tematycznych:

Cz. I. Z dziejów obiegu informacji w Europie XVI stulecia (s. 23-149),

Cz. II. Jan Jakub Wick i jego kolekcja nowin z lat 1560-1587 (s. 151-197),

Cz. III. Wiadomości z Polski w Wickianach i ich źródła (s. 199-242),

Cz. IV. Katalog poloników w Wickianach (s. 243-300).

Całość uzupełniają: bardzo obszerna, bo licząca 30 s. bibliografia (s. 303-332), indeksy osób i miejscowości, spis ilustracji oraz streszczenie w języku niemieckim.

Cz. I sama w sobie stanowi niezmiernie interesującą całość. Jest to bowiem precyzyjna analiza systemu — a raczej systemów, bo było ich kilka — przekazywania ważnych informacji zarówno politycznych, gospodarczych, ideologicznych i kulturalnych, jak też ciekawostek, plotek i wręcz zabobonnych urojeń, pasjonujących — acz w różnym stopniu — wszystkie kręgi ówczesnego społeczeństwa.

W przeglądzie ogólnego stanu państw i społeczeństw europejskich w XVI w. podkreślona została, zintensyfikowana wówczas, potrzeba i ciekawość bieżących wiadomości ze świata. Zrodziły je rozszerzone horyzonty geograficzne, polityczne i handlowe, a także intelektualne. Są to zjawiska znane i często przywoływane, ale jeszcze nie dość precyzyjnie zanalizowane. Zadanie to podjął J. Pirożyński. Charakteryzuje On dotychczasowy — dalece niewystarczający, a wręcz fragmentaryczny — stan badań. Omawia główne problemy, metody i pojęcia. Przeprowadza, bardzo istotną dla tematu, typologię środków przekazu. Za najważniejsze wśród nich uznaje druki urzędowe i informacje ogólne, korespondencje, gazety pisane i drukowane oraz ilustrowane druki ulotne. Te wszystkie typy dokumentów poddaje wnikliwej obserwacji strukturalnej i funkcjonalnej.