3071579760

KWARTALNIK

POLONICUM

Stanisław Dubisz

The Polish language beyond its ethnic borders

nych, ale podobnych ze względu na analogiczne (zbliżone) mechanizmy rozwoju języka.²

Podstawę polszczyzny poza granicami kraju stanowi etniczny język polski ukształtowany we wspólnocie komunikatywnej na terenie państwa polskiego. Między tą wspólnotą krajową a wspólnotami poza granicami kraju występują jednak istotne różnice, które wpływają na kształt języka.

1.    Język polski poza granicami kraju pozostaje w diasporze, kształtuje się w oderwaniu i izolacji od głównych tendencji rozwojowych polszczyzny w kraju, nie stanowi zwartej wspólnoty komunikatywnej. Należy zatem widzieć w tym wypadku zbiór wspólnot wielorako zróżnicowanych w różnych krajach osiedlenia (pobytu) jego nosicieli i użytkowników.

2.    Oprócz socjalnego i intelektualnego zróżnicowania tych wspólnot, ważny jest podział na pokolenia monolingwalne / / emigracyjne oraz pokolenia polilingwalne / polonijne. Przedstawiciele tych pierwszych są od urodzenia nosicielami różnych odmian polszczyzny, a wtórnie uczą się języka kraju nowego osiedlenia, lub oficjalnego języka kraju ich pobytu. Przedstawiciele tych drugich nabywają znajomość odmian polszczyzny w grupie lokalnej, równolegle do poznawania oficjalnego, urzędowego języka

który stanowi dla nich już pierwsze i naturalne miejsce pobytu.^

3.    Język polski poza granicami kraju nie jest jedynym środkiem porozumiewania się jego użytkowników, a tym samym jego społeczny zakres komunikatywny jest ograniczony. Jest to jedynie kod lokalny (środowiskowy, grupowy, rodzinny) w zestawieniu z państwowym, oficjalnym językiem danego kraju.

4.    Język polski poza granicami kraju w dużej części wariantów ma charakter mieszany. Zawiera — z jednej strony - składni-

nijnyeh [w:] S. Dubisz (red.), Język — Kultura — Społeczeństwo. Wybór

the Polish language spoken outside of Poland, shaped by various historical factors, but similar bccause of analogical (related) mechanisms of language developmenr.

The (bundation of the Polish language outside of Poland is the ethnic Polish language shaped in the communicative community within the Polish territory. Significant differences occur, though, between that national community and the communities abroad, and these differences influence the shape of the language.

1.    Polish language outside of Poland remains in the diaspora; it develops separately and in isolation from the main tendencies in the development of the Polish language in Poland, it does not form a coherent communicative community. Therefore, it must be perceived as a varied collection from difłćrcnt communities in the countries wherc its users reside.

2.    What is crucial, apart from the social and intellectual di-versification of the communities, is the division into monolin-gual / ćmigrć generations and muitilingual generations of the Polonia. Members of the former have been using different varie-ties of Polish sińce they were bom, and have subsequently leamr to speak the language of the country they settled in or the official language of the country where they are living. The latter acquire their knowledge of Polish variants in a local group, simultane-ously acquiring the official language of the country in which the genetically Polish ethnic community has settled, i.e. the language of the country which is for them the first and natural place of residence*.

3.    The Polish language outside of Poland is not the only means of communicarion for its users, and therefore its social communicative coverage is limited. It is solely a local codę (ex-isting in an environment, group or family), juxtaposed with the official language of the givcn country.

4.    The Polish language outside of Poland has, in the major-ity of its yariants, a mixed character. On the one hand it contains