3110399105

24

KWARTALNIK NAUK O PRZEDSIĘBIORSTWIE — 2012 / 3

Większość dzisiejszych sformalizowanych modeli opiera się wyłącznie na tzw. egoistycznej wizji jednostki, której głównym celem jest własny interes i dążenie do zaspokojenia wyłącznie swoich potrzeb (w sensie gospodarczym będzie to zysk). Oba te powyższe założenia nie uwzględniają zarówno wirtualizacji i digitalizacji gospodarki, jak i szeroko pojętego interesu społecznego. Ekonomia instytucjonalna kreuje zupełnie odmienną wizję. Relacje między uczestnikami rynku opierają się tu głównie nie na rywalizacji, ale na współpracy w formie zawierania kontraktów. Uwzględnia się jednocześnie cechę behawioralną polegającą na tym, że poszczególne jednostki mogą zachowywać się nielojalnie i oportunistycznie (w języku potocznym - oszukiwać).

Podsumowanie

Według R. Frydmana⁴⁾ prawd ekonomistów nie należy przyjmować jako prawdy objawione, ponieważ ich rola jest inna. Ich zadaniem powinno być dostarczenie elementów do prognoz, a nie dawanie gotowych recept. Niestety ekonomiści stali się swoistymi wyroczniami i prorokami, którzy próbowali przewiedzieć przyszłość. To dlatego w dużym stopniu ponoszą oni odpowiedzialność za globalny kryzys finansowy, ponieważ stworzyli mechaniczne teorie dotyczące zachowania rynków. Dali tym samym legitymację naukową do działań finansistów. Niczym planiści w gospodarce socjalistycznej uznali, że wszystko można zaprogramować i udawać, że komputery mogą wszystko wyliczyć. Ich odkrycia zostały przedstawione jako prawdy objawione, czy odkrycia natury technicznej. Ponadto badania ekonomiczne i zainteresowania ekonomistów zostały skoncentrowane na sytuacji w krajach o rozwiniętej gospodarce rynkowej, gdy tymczasem większość ludności świata żyje w krajach o gospodarce tylko częściowo rynkowej.

Ogólnego kryzysu nauk ekonomicznych nie można wyłącznie utożsamiać z globalnym kryzysem finansowym. Jest tak z trzech powodów. Po pierwsze, swoisty kryzys ekonomii jako nauki nie jest zjawiskiem nowym, ale trwa już wiele lat. Ogólnoświatowe załamanie gospodarcze uczyniło tylko mankamenty ekonomii bardziej widocznymi. Po drugie, mamy do czynienia z dynamicznym rozwojem różnych nurtów ekonomii, takich jak nowa ekonomia instytucjonalna czy ekonomia behawioralna, które zbliżają omawianą naukę do rzeczywistości. Po trzecie, zjawiska kryzysowe we współczesnej ekonomii należy postrzegać w szerszym kontekście, związanym z fundamentalnymi procesami gospodarczymi i trendami cywilizacyjnymi, zmieniającymi charakter gospodarek narodowych i światowego systemu ekonomicznego.

Wspomniany wcześniej kryzys gospodarczy przyniesie pewne zmiany w ekonomii głównego nurtu, choć nie będą to zmiany rewolucyjne. Zwolennicy różnych szkół „okopią się w swoich szańcach” i będą udowadniali, że wcale nie jest prawdą to, że ich teorie stosowane przez praktyków były przyczyną obecnego kryzysu, że w istocie wszystko jest w porządku, że błąd jest po stronie praktyków i polityków.

Jedyną nadzieją jest zmiana generacyjna. Powoli bowiem rośnie i kształci się młode pokolenie ekonomistów, które zaczyna być zwolennikiem „dobrej ekonomii”. Obecny stan badań w zakresie teorii ekonomii powinien mobilizować ekonomistów do intensyfikacji prac nad modelem makroekonomicznym, który w zadowalający sposób opisywałby współczesną gospodarkę. Jak długo bowiem oponenci ujęcia klasycznego nie zdołają przedstawić gotowego produktu, formalnego modelu makroekonomicznego, tak długo będą w gorszej pozycji⁶*. Przewaga jest wciąż po stronie klasyków, ponieważ słaby model jest lepszy niż żaden.