3462403071

Bez względu na nazwę przyjętą dla uprawianego kierunku socjologii badacze uważali, że radykalizm i krytycyzm mają być podstawowymi cechami nauk społecznych. Zdaniem Toma Botto-more'a radykalna socjologia zajmuje się przede wszystkim „[...] krytykowaniem teorii socjologicznych ze względu na poglądy na świat, jakie one narzucają; badaniem nierówności i ograniczeń, tkwiących w strukturze klas i elit, a utrudniających rozwój ludzkiej wolności; oraz analizowaniem charakteru i szans tych ruchów społecznych, które protestują przeciw istniejącej strukturze społeczeństwa. W. tym sensie radykalna socjologia skupia trzy elementy: jest ona równocześnie teoretyczna, empiryczna i polityczna" (Bottomore 1975: 16). Sam radykalizm zaś określano, powołując się na Karola Marksa, jako „sięganie do korzeni rzeczy", a więc ujawnianie podstawowych cech strukturalnych społeczeństwa. Radykalizm świadom samego siebie to takie podejście teoretyczno-metodologiczne, które cechuje pełne zrozumienie przedmiotu badań i jego korzeni przy jednoczesnym dążeniu do jego „zniszczenia" (a nie tylko przekształcenia) i zastąpienia go nowym, lepszym. Bez pierwszej cechy byłby fanatyzmem, bez drugiej — samą tylko mądrością. Radykalizm socjologa musi więc łączyć mądrość z postawą czynną, działaniem zmieniającym to, co uznane jest za nieracjonalność społeczeństwa (Crop-sey 1970: 301-302). Przez socjologię krytyczną czy radykalną wszyscy jej zwolennicy i komentatorzy rozumieją dokonywaną przez badaczy analizę ich własnego społeczeństwa. Nie chodzi więc tu o badania prowadzone przez tak zwanych sowietologów, pracujących w krajach kapitalistycznych, czy przez krytyków kapitalizmu, działających w państwach socjalistycznych.

W prezentowanej właśnie czytelnikom książce zajmuję się tym, co w warstwie teoretycznej i metodologicznej wspólne wspomnianym nurtom socjologii. Przedmiotem tej pracy jest więc pewien model socjologii, model w jakimś stopniu skonstruowany przeze mnie. Model ten określany jest dalej jako orientacja krytyczna w socjologii'. O części wspólnych cech poszczególnych nurtów, na podstawie których skonstruowany został model orientacji krytycznej, wspomniałem powyżej. Są jednak i inne.

8