3617207704

MBA 2/2009

Dr Beata Radzka

Uniwersytet Warszawski [e-mail]

Stary i nowy instytucjonalizm. Spotkanie socjologii i ekonomii

Abstrakt

Przedmiotem artykułu są podejmowane przez socjologów oraz ekonomistów rozważania nad społecznymi podstawami działań gospodarczych. Praca składa się z dwóch części. Część pierwsza obejmuje rozważania nad instytucjonalizmem w socjologii. Przedmiotem drugiej części jest instytucjonalizm ekonomiczny. Zasadniczym celem jest porównanie różnych podejść instytucjonalnych powstałych na gruncie obu dyscyplin i udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy podejścia te ukazują i wyjaśniają zakorzenienie działań gospodarczych w ładzie instytucjonalnym w sposób uzupełniający, czy też może przeciwnie, w sposób konkurencyjny? W pracy dowodzi się, że tworzenie programów badawczych nad działaniami gospodarczymi wymaga spotkania dwóch dyscyplin społecznych — ekonomii i socjologii.

Wstęp

Badacze społeczni, formułując diagnozy dotyczące stanu funkcjonowania współczesnych społeczeństw, podkreślają ich coraz większą złożoność, a tym samym mniejszą przejrzystość i zrozumiałość zasad postępowania. „Nowoczesny świat ucieka: nie tylko tempo zmian jest nieporównanie szybsze niż w przypadku jakiegokolwiek wcześniejszego systemu, ale niespotykany jest także ich zasięg i radykalny wpływ, jaki wywierają, na zastane praktyki i zachowania społeczne” (Giddens 2001, p. 23). Przedstawiciele rozmaitych dyscyplin społecznych w swych dążeniach do wyjaśnienia procesu zmiany, szukając najbardziej adekwatnych do zmieniającej się rzeczywistości narzędzi, coraz większe znaczenie przypisują analizie instytucjonalnej. Instytucjonalizm rozwija się na gruncie różnych dyscyplin społecznych: ekonomii, prawa, politologii, socjologii czy nauki o organizacji i zarządzaniu.

Należy zauważyć, że wszystkie nauki społeczne czerpią dane empiryczne z obserwacji zachowań ludzi w ich wzajemnych stosunkach, a podział między nimi nie wynika z wyodrębnienia określonych tematów, lecz z wypracowania odmiennych narzędzi i metod badawczych. Zgodnie ze współczesną koncepcją nauki „wyróżnienie danej nauki opiera się na abstrakcji, a nie na specjalnej klasie faktów” (Abel 1977, p. 94). Dana dyscyplina istnieje jako odrębna nauka społeczna o tyle, o ile wyraża istotne cechy i funkcje życia społecznego za pomocą aparatu pojęciowego odmiennego od aparatu pojęciowego innej nauki społecznej. Narzędzia i metody analizy wypracowane przez określoną dyscyplinę mogą być wykorzystywane do analizy zachowań jednostek w różnych obszarach ich aktywności.

Zagadnienia związane z działalnością gospodarczą człowieka stanowią przedmiot rozważań przedstawicieli różnych nauk społecznych, w

62