3624817214

L

EKTURY ŚWIĄTECZNE-

ZE ŚWIECZKĄ WSROD DRZEW

Rozmowa z dr Katarzyną Smyk o symbolicznym znaczeniu i świątecznej roli choinki

•    Marcin Kowal: Jak do naszych domów trafiła choinka?

Dr Katarzyna Smyk: Źródła historyczne mówią, że drzewko stojące, nazywane powszechnie choinką pojawiło się dwieście lat temu w zaborze pruskim. Dużą rolę odegrało tu mieszczaństwo ewangelickie pochodzenia niemieckiego. Oficjalnie, to właśnie ci mieszczanie sprowadzili choinkę na ziemie polskie. A ślady historyczne prowadzą do Alzacji. Historycy kultury europejskiej twierdzą, że pierwsze ustrojone drzewko pojawiło się właśnie tam. Z pierwszą choinką w tamtym regionie wiąże się pewna legenda. Otóż: Marcin I.uter wyszedł w Wigilię na spacer, żeby przygotować się do kazania na Boże Narodzenie. Krążył po lesie, obserwując pięknie ośnieżone drzewa. Wrócił z tego spaceru niezwykle natchniony. Natchnienie to doprowadziło w ostateczności do niezwykle żarliwego kazania, a także pierwszej przystrojonej choinki w jego domu. Legend, opowieści, które w mniejszym lub większym stopniu łączą się z choinką jest bardzo, ale to bardzo dużo.

•    M.K.: Która się pani najbardziej podoba?

K.S.: Trudno mi w tej chwili wybrać jedną. Bardzo ładna jest legenda, z którą spotkałam się w okolicach Motycza. Według niej w chwili, kiedy rodził się Jezus, cała natura pragnęła złożyć mu pokłon. Natura to przecież i drzewa, a więc i one pochyliły się w pokłonie. Wśród drzew znajdował się świerk, który podobnie jak towarzysze zapragnął oddać cześć Jezusowi. Problemem okazały się świerkowe igły; inne drzewa wmówiły świerkowi, że jest kolący i mógłby przestraszyć dzieciątko. Świerk zasmucił się tym, przyznając innym rację. I wtedy z nieba zstąpił anioł. Przyodział drzewko światłem i różnokolorowymi gwiazdami. Świerk stał się wtedy tak urodziwy, że maleńki Jezusek zainteresował się nim bardziej, aniżeli innymi drzewami. Jest to legenda z podlubelskiego Motycza, ale spotkałam się z tym przekazem również w Bronicach koło Puław.

•    M.K.: Co symbolizuje choinka?

K.S.: Oj, choinka sama w sobie ma mnóstwo znaczeń. Ona sama jest jednym wielkim symbolem, nie wspominając już o poszczególnych ozdobach i całej historii z nimi związanej. Na symbolikę drzewka wybieranego na choinkę składają się dwa znaczenia. Pierwsze to kolor - zielony, a drugie to fakt, że drzewko jest iglaste. Zielony - wieczna zieleń, istota kosmicznych sił witalnych. Panuje przekonanie, że przez kontakt z choinką drzewko przekaże nam te siły. Jest to wyraz starej wiary animistycznej. Animizm można opisać mówiąc o wierze w to, że cały świat ożywiany jest jednym wspólnym duchem. Ludzie, zwierzęta, kamienie, drzewa, cały świat ożywia jeden i ten sam duch - anima, dusza. Dlatego kontakt z wiecznie żywym drzewkiem zapewnia nam wzmocnienie sił witalnych, naszej duszy.

Z kolei ostrość, iglastość drzewa chroni nasz dom przed wszelkiego rodzaju złymi siłami. Według starszych wierzeń, choinka stanowi połączenie pomiędzy naszym światem a światem przodków.

•    M.K.: Światem duchów?

K.S.: Tak, choinka to oś świata. Dlatego ludzie dbają o to, żeby wybrać drzewko jak najprostsze. A co za tym idzie - jak najpiękniejsze. Spód choinki wskazuje świat naszych przodków. Góra, a dokładniej - gwiazda, to świat boski. Środek drzewka stanowi o naszej rzeczywistości.

•    M.K.: Trochę to jednak pogański zwyczaj, jak na chrześcijańskie święto.

K.S.: Powiedzmy, że jest to zwyczaj przedchrześcijański, ale jak najbardziej religijny. Tyle że ma innego rodzaju podłoże - taki animizm, funkcjonujący do dzisiaj.

10

wiadomości Uniwersyteckie: grudzień2007