3654574789

Vijayanagar z XIV-XVI wieku, wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Jednocześnie Hampi to ponad dwutysięczna wioska wyrosła tuż obok, a częściowo na ruinach. Część kompleksu stanowi bowiem świątynia Virupaksha, uważana za „żywe miejsce kultu" od setek lat, a samo Hampi za „Varanasi Południa". Świątynia przyciągała pielgrzymów, a pielgrzymi tych, którzy świadczyli im usługi. Ponadto, ponieważ Hampi leży nad rzeką, od lat 40. XX wieku ściągali tu mieszkańcy terenów dotkniętych suszą, by zakładać pola uprawne.

5.

Po wzięciu Hampi pod kuratelę UNESCO w 1986 roku, do wioski zaczęli masowo napływać zagraniczni turyści, obok stałego strumienia indyjskich pielgrzymów. W rezultacie z czasem mieszkańcy porzucili mniej dochodowe rolnictwo i zamienili swoje domy na domy gościnne, restauracje i sklepy, żeby zaspokoić potrzeby turystów. Część z nich, zresztą za przyzwoleniem władz świątynnych, zamieszkała tzw. mandapy, czyli pawilony ciągnące się wzdłuż głównego bazaru prowadzącego do świątyni. W pawilonach tych otwarto sklepiki z dewocjonaliami, pamiątkami i jedzeniem. Od roku 2011 jednak, rzekomo na mocy tzw. master planu przygotowanego przez władze indyjskie, trwa regularne wyburzanie domów, sklepów, hosteli i restauracji oraz wysiedlanie ludzi - mają oni stanowić zagrożenie dla zabytków, które, jak uznał rząd, trzeba przez nimi chronić.

Sama idea materialnego dziedzictwa narodowego jest w Indiach dość dyskusyjna, na co zwraca uwagę wielu indyjskich badaczy. Budynki, a właściwie ich pozostałości, jako obiekt czci i ochrony to europejski koncept - Archaeological Survey of India, które stoi na ich straży, zostało utworzone jeszcze w czasach kolonialnych przez Brytyjczyków. Mieszkańcy Hampi „martwym zabytkom" przeciwstawiają ideę „żywego dziedzictwa", którego częścią się czują. Twierdzą, że to oni uczynili z Hampi popularną miejscowość turystyczną i są z tego dumni. Nie godzą się na wizję rozwoju, jaką ma rząd - martwy zabytek bez ludzi, ogrodzony, zasiany trawą. Starają się walczyć z etykietą, jaką przykleiły im władze: „nielegalne wtargnięcia na obszar chroniony przez państwo", „niekontrolowany rozwój", „nielegalna działalność gospodarcza". Mówią, że jak rząd wyrzuci ich z Hampi, cały ruch turystyczny będą mogły przejąć hotele w pobliskim mieście Hospet. Zwracają uwagę, że przewodniczącym związku hotelarzy z Hospet jest obecny minister turystyki w rządzie stanu Karnataka.

6.

Krytyka postkolonialna, mimo iż czerpie z poststrukturalizmu i koncepcji władzy Michela Foucaulta, stara się tę obezwładniającą ideę przezwyciężyć, poszukując sprawczości ludzi, którzy władzy podlegają. Sprawczość oznacza tu moc oddziaływania na rzeczywistość, w której człowiek funkcjonuje. W tym ujęciu pojawia się pytanie, czy turystyka może być platformą dla „odzyskiwania głosu podporządkowanych" w społeczeństwach postkolonialnych, nawiązując do kluczowego dla postkolonializmu pytania bengalskiej krytyczki Gayatri Ch. Spivak zadanego w tekście Can the Subaltern Speak? Innymi słowy, czy w ramach/poprzez/dzięki turystyce lokalne społeczności postkolonialne mogą odzyskiwać podmiotowość odebraną im przez kolonializm. O ile bowiem antyhegemoniczne podejście do turystyki, jak je nazywam, jest szlachetnie motywowane, piętnuje bowiem destrukcyjny wpływ turystów na „rdzenne" kultury wskutek asymetrycznej akulturacji i pogłębiania społecznych nierówności, to jednocześnie niesie ono ze sobą ryzyko dyskursywnego uprzedmiotowienia obu stron kontaktu turystycznego.

Ukazując turystów jako powierzchownych konsumentów turystycznych mistyfikacji, a członków odwiedzanych społeczności jako bierne ofiary czyichś wyobrażeń i działań, odmawiamy jednej i drugiej stronie sprawczości, a tym samym podmiotowości. Tymczasem, nie tracąc z oczu relacji władzy, jakie implikuje turystyka, część badaczy zwraca uwagę, że może być ona źródłem pozytywnego waloryzowania kultur od(z)wiedzanych społeczności, które zainteresowanie