3574671719

Nr 23

PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY

827

leżne od warunków atmosferycznych. Oczywiście, komunikacja między stacjami musi być zawsze dostatecznie pewna, toteż zwykle projektuje się urządzenie odbiorcze z dość dużym zapasem wzmocnienia z tym, że w warunkach normalnych wzmocnienie to nie jest całkowicie wykorzystywane. Jeśli tłumienie linii wzrasta, wzmocnienie odbiornika musi być również zwiększone. Regulacja taka może być wykonywana ręcznie, lub automatycznie. Oczywiście, ten drugi sposób regulacji jest bardziej nowoczesny. W omawianej instalacji sprawa ta jest rozwiązana w następujący sposób.

W stanie spoczynku odbiornik jest nastawiony na najczulszy odbiór; z chwilą podniesienia słuchawki na stacji wywołującej zostaje wysłana fala nośna, która uruchamia, dzięki specjalnemu urządzeniu znajdującemu się w odbiorniku, specjalny wybierak; wybierak ten pracuje włączając przed odbiornikiem dodatkowe tłumienie tak długo, aż na siatce lampy ustali się właściwe napięcie fali nośnej; wtedy wybierak zatrzymuje się. Przychodzący następnie sygnał oraz przeprowadzona rozmowa zastaje odbiornik we właściwych dla niego warunkach pracy. Jak widać, regulacja odbywa się tu bezpośrednio przed każdą rozmową i w czasie rozmowy nie podlega już żadnym zmianom. Jest to w praktyce zupełnie wystarczające, gdyż zmiany tłumienia linii spowodowane warunkami atmosferycznymi nie następują zwykle bardzo raptownie, lecz w sposób stosunkowo powolny.

Istnieją też inne< rozwiązania automatycznej regulacji mocy oparte na zasadzie wyłącznie elektrycznej (a nie częściowo mechanicznej, jak w omawianym wypadku) oparte na zastosowaniu układów z lampą katodową.

Lewa górna część szafy — rys. 50, zawiera odbiornik, zaś prawa, górna, nadajnik instalacji Każda część odbiornika czy nadajnika jest zmontowana na oddzielnej płycie i może być wymieniona. Odbiornik zawiera następujące płyty (od góry ku dołowi): 1. filtr K (por. rys. 51), 2. filtr E, 3. właściwy odbiornik, wyposażony w lampy wzmacniacza wys. częstotliwości i demodulatora, 4. przekaźniki i wybieraki do automatycznej regulacji mocy, 5. aparat telefoniczny z tarczą numerową, pozwalający na wywoływanie i prowadzenie rozmowy również bezpośrednio z instalacji. Prawa górna część szafy zawiera: 1. filtr L, 2. płytę kontrolną z przyrządem pomiarowym i przełącznikiem dla kontroli napięć i prądów lamp, 3. właściwy nadajnik, wyposażony w lampy generatora, modulatora i wzmacniacza wys. częstotliwości (moc wyjściowa: 10 watów), 4. wzmacniacze niskiej częstotliwości nadajnika i odbiornika oraz lampki sygnałowe wskazujące np. brak napięcia zasilającego lub uszkodzenia lamp.

Dolna zamknięta część szafy zawiera urządzenie prostownicze. Instalacja jest zasilana bezpośrednio z sieci. Prąd sieci jest prostowany i przetwarzany na odpowiednie napięcie w urządzeniu prostowniczym, przy czym do żarzenia lamp, do wytwarzania stałego napięcia siatkowego, do zasilania przekaźników i do wytworzenia napięcia anodowego 220 V lamp są stosowane prostowniki stykowe, zaś do wytworzenia nap. anodowego 400 V — specjalne lampy prostownicze.

Jeżeli należy liczyć się z możliwością uszkodzeń w elektrowni prowadzących do całkowitego zaniku napięcia sieci, to, aby zapobiec możliwym przerwom w komunikacji, należy zainstalować urządzenia rezerwowe np. w postaci przetwornic maszynowych zasilanych z bateryj i będących surogatem sieci.

Istalacje starszego typu nie posiadają urządzeń prostowniczych; muszą one być zasilane napięciem stałym otrzymywanym z bateryj.

Konserwacja instalacyj telekomunikacji nośnej wymaga oczywiście fachowej obsługi, jednak nie jest skomplikowana; polega ona przedewszystkiem na codziennej kontroli napięć zasilających ,oraz na regulacji napięć i prądów anodowych poszczególnych lamp, wykonywanej co pewien czas, lub w razie potrzeby. Ponadto w razie uszkodzenia którejkolwiek lampy, musi ona być oczywiście wymieniona. Konieczne jest zatem posiadanie zawsze kompletu zapasowego lamp. Osiągana obecnie trwałość lamp technicznych jest rzędu kilku tysięcy godzin pracy.

12. Urządzenia telemetryczne.

W wielu wypadkach obsługę sieci elektrycznej można znacznie usprawnić, jeżeli zastąpić porozumienie telefoniczne bezpośrednim przekazywaniem na odległość wskazań różnych przyrządów pomiarowych. W tym wypadku urządzenie stacji odbiorczej pozwala bez uciekania się do pośrednictwa motoy odczytywać pewne wielkości (napięcie, prąd, moc, zużycie pary, poziom wody w zbiorniku i t. p.), odnoszące się do zakładu, w którym znajduje się stacja nadawcza. Technikę przesyłania pomiarów na odległość nazywamy telemetrią.

Telemetria, podobnie jak telefonia, może posługiwać się albo prądami niskiej, albo prądami wysokiej częstotliwości. W pierwszym wypadku urządzenia telemetryczne wymagają oczywiście specjalnych linij teletechnicznych, w drugim zaś — wykorzystuie się linie WN w zupełnie ten s-am sposób, jak w telefonii. W obu wypadkach konieczne jest posiadanie aparatów końcowych spełniających rolę analogiczną do mikrofonu i słuchawki. Zadaniem aparatu nadawczego jest wyrazić wskazanie pierwotnego przyrządu pomiarowego w postaci pewnego znaku elektrycznego np. w postaci prądu o określonym przebiegu, przyczem każda zmiana wskazania musi wywołać odpowiednią zmianę przebiegu prądu. Rola aparatu odbiorczego jest odwrotna; ma on w zależności od przebiegu odbieranego prądu przesuwać wskazówkę przyrządu wtórnego.

Istnieje bardzo dużo rozwiązań technicznych aparatów tego rodzaju. Zazwyczaj aparat nadawczy (nadajnik impulsów) wysyła impulsy prądu stałego, których d ł u-gość, częstotliwość lub ilość jest proporcjonalna do przesyłanej wielkości pomiarowej. Tak więc nadajnik impulsów działający na zasadzie zmiennej długości impulsów posiada tarczę obracającą się ze stałą szybkością, np. kilkunastu obr. na min. i zaopatrzoną w wycinek. Środek tarczy znajduje się na linii osi wskazówki przyrządu. W chwili, gdy wycinek przechodzi przez zero skali lub przez położenie wskazówki, zamykają się pewne obwody (poprzez specjalną szczoteczkę, umieszczoną przy zerze skali, ewent. poprzez wskazówkę). Dzięki tomu zostaje uruchomione urządzenie złożone z kilku przekaźników, które sprawia, że nadajnik impulsów wysyła za każdym obrotem tarczy impuls prądu. Impuls ten trwa tak długo, jak długo wycinek tarczy przechodzi od zera skali do chwilowego położenia wskazówki. Aparat stacji odbiorczej (odbiornik impulsów) uruchamia w chwili nadejścia impulsu specjalny mechanizm przesuwający wskazówkę przyrządu imitującego przyrząd pomiarowy. Przesuwanie to trwa z jednostajną szybkością tak długo, jak długo trwa impuls. Po przerwaniu impulsu wskazówka wraca do zera. Przy następnym obrocie tarczy nadajnika gra zaczyna się nanowo. Pomiiu- taki jest, jak widać, nieciągły.

Nadajnik impulsów, działający na zasadzie zmiennej częstotliwości impulsów, posiada tarczę, zaopatrzoną w grzybek i obracającą się z szybkością, proporcjonalną do wielkości mierzonej, może więc to być np. tarcza licznika energii. Za każdym obrotem tarczy grzybek naciska