369583944

%

Europejskie Regionalne Polskiej Akademii Nauk

Centrum    Ekohy drologii

4. Ekohydrologia jako nauka zintegrowana

Ekohydrologia jest subdyscypliną hydrologii odnoszącą się do ekologicznych aspektów cyklu hydrologicznego, która bada interakcje pomiędzy procesami hydrologicznymi, a dynamiką biocenoz w zlewni oraz - w jej aspekcie praktycznym - wypracowuje oparte o te interakcje biotechnologie ekosystemowe. Rozwiązania wypracowywane są w skali od molekularnej do skali krajobrazu i mają na celu zwiększanie odporności ekosystemów wodnych na antropopresję oraz poprawę jakości środowiska przyrodniczego oraz zwiększenie możliwości dostarczania usług ekosystemowych. Jednocześnie rozwiązania te charakteryzują się niższymi kosztami niż rozwiązania czysto techniczne (tzw. Iow cost high technology) oraz wysokim współczynnikiem efektywności wdrożeń (Zalewski i in. 1997, Zalewski 2000, 2014). Aby osiągnąć ten cel, metodyka ekohydrologii umożliwia wykorzystanie potencjału ekosystemów, wynikającego z wykształconych w drodze ewolucji mechanizmów elastycznego reagowania na stres (ang. resilience) i zdolności utrzymania równowagi homeostatycznej, włączając je do mechanizmów zarządzania. Nowatorskim aspektem jest nie tylko ochrona środowiska, ale przede wszystkim regulacja procesów, od skali molekularnej do skali zlewni, dla zwiększania zdolności absorbowania przez ekosystemy antropopresji, co jest konieczne dla zrównoważonego rozwoju w warunkach rozwoju infrastruktury i demografii (Zalewski i in. 2003).

Takie holistyczne podejście może być nie tylko środkiem dla poprawy stanu środowiska, ale również umożliwia stwarzanie pozytywnych socjo-ekonomicznych sprzężeń zwrotnych (Zalewski 2006a,b, Zalewski, red. 2008).

Kluczowe założenia ekohydrologii to wykorzystanie właściwości ekosystemów jako nowego, komplementarnego w stosunku do metod hydrotechnicznych, narzędzia w gospodarce wodnej (Zalewski 2002, 2011,2014) poprzez:

•    Regulację („dual regulation”) - regulując dynamikę hydrologiczną można kształtować procesy w biocenozach wodnych i vice versa, kształtując biocenozy można regulować jakość wody w ekosystemach wodnych;

•    Integrację - różne formy regulacji ekohydrologicznej należy integrować w skali dorzecza dla osiągnięcia efektu synergii pomiędzy nimi;

•    Harmonizację - kluczowym dla skutecznej regulacji procesów ekohydrologicznych jest harmonizacja infrastruktury hydrotechnicznej z dynamiką biocenoz.

Działania uwzględniające powyższe założenia służą poprawie jakości środowiska wodnego, a ponadto są ekologicznie zgodne z naturą, ekonomicznie wielokrotnie tańsze, a zarazem komplementarne dla rozwiązań technologicznych i z tych powodów społecznie akceptowalne.

Z metodycznego punktu widzenia powyższe podejście systemowe porządkują trzy zasady ekohydrologii, które określiły podstawy i zakres, cel oraz metodologię koncepcji ekohydrologii:

•    Zasada hydrologiczna, której celem jest integracja informacji o strukturze krajobrazu zlewni ze specjalnym podkreśleniem specyfiki biocenoz w odniesieniu do dynamiki procesów' hydrologicznych (Rysunek 1). Jej zakres obejmuje następujące aspekty:

9 I S t r o n a