3893820700

1. Dzieła starożytnych pisarzy chrześcijańskich wydawane w całości

W patrologii dzielimy pisarzy chrześcijańskich na pisarzy greckich i łacińskich, pamiętając jednocześnie, że dopiero na przełomie II i III wieku, na bazie języka greckiego, zaczęto w zachodniej części Cesarstwa Rzymskiego tworzyć literaturę chrześcijańską w języku łacińskim.

Patrologia grecka

Ojcowie Apostolscy

Niewątpliwie bardzo cenna pozycją, jaką posiada biblioteka AWSD w Białymstoku, jest księga zawierająca dzieła Ojców Apostolskich, czyli najstarszych pisarzy chrześcijańskich, mających bezpośredni kontakt z Apostołami. Wydanie to przygotował XVII-wieczny patrolog Jean-Baptiste Cotelier, po łacinie: Cotelerius (urodzony w 1629 r. w Nimes, zmarł w 1686 r. w Paryżu). Jego głównym zadaniem było badanie greckich manuskryptów Biblioteki Królewskiej w Paryżu i ich skatalogowanie¹.

Tytuł wydanego w Paryżu w roku 1672 dzieła brzmi: Sanctorum Patrum, qui tempo-ribus apostolicis floruerunt, Barnabae, Clementis, Hermae, Ignatii, Polycarpi, opera edi-ta et non edita, vera et supposita, graece et latine cum notis.

To właśnie Cotelier wprowadził funkcjonujący do dziś termin: Ojcowie Apostolscy, zaliczając do nich Barnabę, Klemensa, Hermasa, Ignacego i Polikarpa.

Historycznym paryskim wydaniem z roku 1672 nie możemy się poszczycić. Musimy jednak pamiętać, że większość nakładu spłonęła w pożarze w College Montaigu w Paryżu. Bardzo szybko jednak - jak na ówczesne czasy - ukazały się dwie następne edycje tego dzieła, już po śmierci Coteliera, w Antwerpii, w roku 1700, a potem w Amsterdamie w 1724. Edycje te są o tyle cenniejsze, że zostały uzupełnione przypisami Jeana Leclerca, łac. Johannes Clericus (ur. 1657 w Genewie, zmarł w 1736 roku w Amsterdamie), teologa arminiańskiego (odłam kalwinizmu) i biblisty². Antwerpskie wydanie z roku 1700 Ojców Apostolskich znajduje się w naszej bibliotece.

Święty Atanazy

Inną bardzo cenną pozycją biblioteki AWSD w Białymstoku jest XVI-wieczny starodruk zawierający dzieła św. Atanazego, biskupa Aleksandrii, niezłomnego obrońcy nicejskiego Credo, żyjącego w latach 295-373. Starodruk ten został poddany konserwacji ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego: D. Athanasii episcopi Alexan-drini facundissimi illius ecclesiac propugnatoris omnia opera, quae in hunc usque diem e Graeco in Latinam linguam versa sunt. Coloniae: Ex officina Eucharii Ceruicorni, 1532.

Starodruk ten został wydany w oficynie Euchariusza Cervicornusa, który właściwie nazywał się Hirtzhorn (Hirschhorn), czyli róg jelenia. Cervicomus, urodzony w Kolonii, prowadził w tym mieście w latach 1517-1526 oficynę wydawniczą, a następnie przeniósł się do Marburga i tam drukował w latach 1527-1536. Oczywiście, to wydanie nie jest najlepszą edycją dzieł Atanazego. Do tego potrzebny był dalszy rozwój patrologii, pozwalający na odzielenie dzieł autentycznych od apokryfów. Najlepsze wydanie dzieł Atanazego w interesującym nas okresie ukazało się dopiero w roku 1698, w opracowaniu Bernarda de Montfaucon (1655-1741).

1

   Por. R. METZ, Cotelier, tamże, kol. 76.

2

   Por. Jan ŚRUTWA, Clericus, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 3, dz. cyt., kol. 509-510.