414223402

miejscowego nauczyciela, Walentego Szwajcera o swoim odkryciu wystających z wody drewnianych pali, ten zaś powiadomił prof. Józefa Kostrzewskiego z Poznania, badania wykopaliskowe zostały zainicjowane w roku 1934 i kontynuowane były do wybuchu wojny. W czasie wojny specjalny niemiecki oddział SS-Ausgrabung Urstatt pod dowództwem Hauptsturmfuhrera Prof. Dr Hansa Schleifa prowadził w latach 1939-1942 wykopaliska na terenie osady biskupińskiej, w celu wykazania jej pragermańskości. Po wojnie archeolodzy polscy, pod kierunkiem Zdzisława Rajewskiego, wznowili badania i kontynuowali je do roku 1974. Ogółem przebadano ok. 3/4 osiedla. Badania w Biskupinie - zarówno w okresie międzywojennym, jak i po wojnie były przykładem najwyższego możliwego wówczas poziomu metodycznego prowadzenia wykopalisk, stanowiąc wzór do naśladowania nie tylko w Polsce, ale i zagranicą. Zainicjowano w Biskupinie w okresie międzywojennym interdyscyplinarne badania paleoekologiczne, stosowano fotografię dokumentacyjną z aparatów latających, inicjując w ten sposób archeologię lotniczą w Polsce, dokonywano eksperymentów archeologicznych, inicjując w ten sposób archeologię eksperymentalną.

Gród w Biskupinie jest jedynym w Polsce stanowiskiem archeologicznym dla którego opracowano program długoterminowej konserwacji poprzez utrzymywanie wysokiego poziomu wody w jeziorze otaczającym stanowisko oraz wdrożono system monitorowania parametrów środowiska dla zapewnienia autentycznej substancji zabytkowej optymalnych warunków przetrwania.

Gród w Biskupinie uznany został za pomnik historii Polski.

Osada obronna kultury łużyckiej

Osada w Biskupinie wiąże się z tzw. kulturą łużycką, czyli kręgiem kulturowym trwającym od środkowej epoki brązu, od ok. XIV w. p.n.e. po wczesną epokę żelaza, czyli do ok. V w. p.n.e. Kultura łużycka to pojęcie archeologiczne, pod którym różni badacze widzieli różne etnosy - albo Prasłowian, albo Pragermanów, albo Ilirów. Biskupin był kolejno wykorzystywany ideologicznie przez różne siły polityczne w sporach dotyczących praw różnych narodów do ziem dzisiejszej Polski. Obecnie powszechnie przyjmuje się, że etniczności kultury łużyckiej, podobnie jak i innych kultur archeologicznych nie da się konkluzy wnie ustalić.

Brama zrekonstruowanej osady. Na podstawie badań elementów konstrukcyjnych osiedla (drewnianych bali, zob. dendrochronologia) stwierdzono, że powstało ono najprawdopodobniej zimą 738 roku p.n.e. Założono je na podmokłej wyspie na Jeziorze Biskupińskim (obecnie półwysep), o kształcie w przybliżeniu owalnym i powierzchni ok. 2 ha (w obrębie wałów mieściło się ok. 1,3 ha powierzchni). Wyspa wznosiła się 0,8 - 1,2 m ponad wody otaczającego jeziora.

Na terenie osady znajdowało się ok. 106 domostw, o wymiarach przeciętnie ok. 8 x 10 m, usytuowanych szeregowo wzdłuż moszczonych drewnem 11 ulic, o szerokości ok. 2,5 m każda. Ocenia się, że w osadzie mieszkać mogło od 600 do 1200 osób. osada otoczona była wałem drewniano-ziemnym o szerokości 3-4 m i domniemanej wysokości do 6 m, w którym znajdowała się brama wjazdowa. Gród otoczony był falochronem o szerokości od 2 do 9 m, zbudowanym z ukośnie wbitych pali.

Regularny schemat zabudowy grodu biskupińskiego powtarza się również w przypadku innych grodów kultury łużyckiej z wczesnej epoki żelaza (np. Sobiejuchy czy Izdebno na Pałukach, czy Biehla w Saksonii).

Przyczyny budowy grodów obronnych o regularnej wewnętrznej zabudowie szeregowej przez ludność kultury łużyckiej są przedmiotem niezakończonej konkluzywnymi wnioskami dyskusji naukowców. Z punktu widzenia ekonomicznego zamieszkiwanie ludności rolniczej w zamkniętej przestrzeni grodu otoczonego wodą lub podmokłymi obszarami, nie jest racjonalne. W literaturze przedmiotu pojawiły się zatem co najmniej trzy próby wyjaśnienia tego fenomenu:

- zagrożenie ze strony ludów koczowniczych - Kimmerów i Scytów;