4189282556

536 RECENZJE I PRZEGLĄDY PIŚMIENNICTWA

Olga Dąbrowsk a-C endrowska: Niemieckie koncerny prasowe w Polsce wiatach 1989-2008. Działalność wydawnicza - upowszechniane treści - sposoby oddziaływania na czytelników. Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa 2009, 313 s. ISBN 978-83-7151-843-0

Książka Olgi Dąbrowskiej-Cendrowskiej to oczekiwana pozycja, wnosząca cenny wkład w badania współczesnego rynku prasy w Polsce. Cenniejsza tym bardziej, że odnosi się do historii po przełomie 1989 r., który przyniósł wielkie przemiany ustrojowe, gospodarcze, społeczne i cywilizacyjne. Autorka pokusiła się o przedstawienie jednego z ważnych aspektów tych przemian na rynku prasy -działalności i wpływu koncernów niemieckich na polski rynek wydawniczy. Jej wybór padł właśnie na nie, bowiem dominują one wśród największych wydawców prasy codziennej oraz czasopism w Polsce.

Niewątpliwą zaletą pracy są kompleksowe i wielostronne badania, gdyż do tej pory w literaturze przedmiotu można było spotkać opracowania odnoszące się do jednego lub kilku zagadnień, związanych z udziałem zagranicznego kapitału w poszczególnych sektorach rynku prasowego czy elektronicznego.

Punktem wyjścia badań Olgi Dąbrowskiej-Cendrowskiej jest wspomniany 1989 r., kiedy to nastąpiła zmiana uregulowań prawnych, dotyczących funkcjonowania środków masowego przekazu. Do najważniejszych należało zniesienie cenzury i ustawa o likwidacji Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej Prasa-Książ-ka-Ruch z 22 marca 1990 r., rozbijająca monopol RS W. Wydawał on łącznie 90% nakładu całej prasy codziennej i 70% nakładu wszystkich tygodników i czasopism. Koncern ten był także właścicielem 19 zakładów poligraficznych oraz 18 przedsiębiorstw kolportażowych skupionych w „Ruchu”, rozprowadzających całą polska prasę, również fabryk papieru i kiosków z prasą. Decyzja o likwidacji RSW podjęta podczas obrad Okrągłego Stołu, a skutkująca ustawą, która weszła w życie 6 kwietnia 1990 r., umożliwiła powstanie niezależnego i pluralistycznego rynku wydawniczego. Zmiany te pozwoliły na inwestycje zachodnioeuropejskiego kapitału w Polsce. Autorka zamyka swoje badania na r. 2008, ale - jak sama przyznaje we wstępie - jest to granica umowna, wynikająca z kompromisu pomiędzy jak największą aktualnością opracowania, a uwarunkowaniami związanymi z procesem wydawniczym.

Badaczka przy gromadzeniu treści, jej opracowaniu i interpretacji posługiwała się zarówno opisową i porównawczą analizą zawartości prasy, jak i metodą statystyczną. Informacje zawarte w publikacjach, pochodzące z prasy codziennej i tygodników, konfrontowała z zawartością czasopism naukowych oraz raportami Związku Kontroli Dystrybucji Prasy. W celu przedstawienia pełnej gamy tytułów i zachodzących w nich przemian autorka przebadała ogółem 135 czasopism, z czego dokładnej analizie poddała 12 magazynów. Wyniki badań zaprezentowała w czterech rozdziałach, o układzie których zdecydował zebrany materiał i tradycja prasoznawcza.

Rozdział pierwszy, poświęcony procesowi urynkowienia mediów, zawiera szczegółowe omówienie zmian w aktach prawnych. Z nowego prawa skorzystali także zagraniczni inwestorzy, którym sprzyjały nieunormowane zasady prawne oraz likwidacja RSW. Polskim rynkiem zainteresowały się wielkie koncerny, m.in. Axel Springer, H. Bauer, Jórg Marąuard, David Chase, Rupert Murdoch, Robert Hersant czy Bertelsmann. Autorka przedstawiła sytuację polskich wydawców po przemianie oraz sposoby zaangażowania kapitału zagranicznego, skupiając się przede wszystkim na koncernach niemieckich, a także zaprezentowaniu typologicznej struktury oferty wydawniczej, z uwzględnieniem przeobrażeń ilościowych. Scharakteryzowała szczegółowo czterech niemieckich wydawców, którzy zaangażowali swój potencjał głównie w wysokonakładowe czasopisma: H. Bauer, Axel Springer, Gruner + Jar i Aenne Burda Verlagoraz firmę Polska-presse, wydawcę dzienników regionalnych, będącą przedstawicielem koncernu Yerlagsgruppe Passau. Ciekawy jest podrozdział prezentujący opinie dotyczące