4261639286

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Narządy mowy. Mechanizmy mowy

4.1.1 Materiał nauczania

Mowa jest specyficznie ludzką zdolnością porozumiewania się za pomocą symboli dźwiękowych. Mowa to złożona czynność psychiczna. Jest sprawnością, której trzeba się uczyć, tak jak wszystkich innych sprawności. Poniżej przedstawiono schemat porozumiewania się językowego słownego.

Rys. 1. Schemat porozumiewania się językowego słownego (5. s.7]

Najmniejszą cząstką mowy jest fonem, czyli dźwięk. Czynność mowy zależy od budowy i funkcjonowania kilku struktur:

ośrodkowego układu nerwowego, narządu mowy,

-    narządu słuchu.

Całość aparatu służącego do wytwarzania dźwięków składa się z trzech narządów: oddechowego, fonacyjnego i artykulacyjnego [1, s.6].

Układ oddechowy to dwa odcinki: górny (jama nosowa, gardło i krtań) oraz dolny (tchawica, oskrzela i płuca). Akt oddechowy składa się z dwóch faz: wdechu i wydechu.

Narządem fonacji jest krtań wraz ze strunami głosowymi, połączona z tchawicą. Ta część aparatu mowy odpowiada za wytwarzanie dźwięków.

Trzecią część narządu mowy stanowi narząd artykulacyjny, składający się z nasady (jam: gardłowej, ustnej, nosowej oraz jam rezonacyjnych) i ruchomych narządów (warg, języka, podniebienia miękkiego, żuchwy - dolnej szczęki) [1, s. 7]. Położenie i zachowanie się narządów artykulacyjnych przy wytwarzaniu poszczególnych dźwięków stanowi podstawę klasyfikacji głosek. Więcej przeczytasz w książce B. Wierzchowskiej: Wymowa polska. PZWS, Warszawa 1971. Dla jakości mowy ważne jest, aby te elementy składowe funkcjonowały w sposób sprawny i skoordynowany.

Wyróżniamy cztery podstawowe rodzaje ćwiczeń wspomagających rozwój mowy małego dziecka:

-    ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne, ćwiczenia oddechowe,

-    ćwiczenia rytmizujące,

ćwiczenia słuchu fonematycznego [1, s. 14]

Celem ćwiczeń narządów artykulacyjnych jest wypracowanie zręcznych i celowych ruchów języka, warg i podniebienia [1, s. 15],

Ćwiczenia oddechowe pozwalają różnicować i wydłużać fazę wydechową. Podczas tych ćwiczeń nabywa się umiejętności stosowania przerw w trakcie mówienia, w celu nabrania „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7