4442198325

Centrale liczyły 57 tys. tomów i obsługiwały 25 212 czytelników. Biblioteki społeczne miały więcej tomów (201 260), ale czytelników tylko 14 905. Bibliotekarze byli kształceni przez Kuratorium na specjalnych kursach. Nad całokształtem polityki bibliotecznej czuwała Komisja Oświatowa Rady Wojewódzkiej¹⁶. Jednocześnie z akcją biblioteczną postępowała modernizacja województwa. Zbudowano 114 szkół podstawowych i jedną szkołę średnią, trzy szpitale, 10 budynków użyteczności publicznej, wszystkie ważniejsze miasta zelektryfikowano, założono sieć telefoniczną, otwarto dworzec autobusowy w Równem oraz w Łucku. Odsetek dzieci uczęszczających do szkół wzrósł z 15 do 70%.

Integracja ludności polskiej z mniejszościami narodowymi nie poczyniła jednak postępów. Polscy osadnicy żyli osobno, Ukraińcy i Żydzi tworzyli zamknięte środowiska. Modernizacja niewiele zmieniła. Henryk Józefski, mimo iż widział porażkę, nie tracił optymizmu. Jego wizja nowoczesnego państwa obejmowała dwie tradycje, odrzucane przez nacjonalistów tak polskich, jak i ukraińskich. Pierwszą to było europejskie Oświecenie, drugą szlachecki republi-kanizm w latach 1569-1795 w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. II wojna światowa przekreśliła wszystkie te marzenia i złudzenia.

Po 1945 r. tuszowano istnienie innych grup narodowych. Przestaliśmy być wielonarodową ojczyzną. Te niewielkie grupy narodowościowe i etniczne, które ocalały zniechęciliśmy skutecznie do zakorzenienia się w nowych warunkach. Obrzydzaliśmy życie Ślązakom, zmusiliśmy do wyjazdu Mazurów i Żydów, rozproszyliśmy w ramach akcji „Wisła” Ukraińców. Dopiero po 1989 r. ujawniły się mniejszości: niemiecka na Opolszczyźnie, Litwini, Białorusini, Ukraińcy zaczęli upominać się o prawo do oświaty i kultury, Kaszu-

r

bi o własny język, a Ślązacy o swoją odrębność.

Dla współczesności z tych doświadczeń płynie przestroga, że budowie dróg, mostów i rozwojowi telefonii komórkowej i całej modernizacji materialnej muszą towarzyszyć zmiany w strukturze społecznej, głównie w sferze kulturowej, mentalnej i obyczajowej.

Szerzej o tych sprawach: J. Kołodziejska: Publiczne biblioteki samorządowe w okresie międzywojennym. Warszawa 1967, s. 128.

105