4442198361

typu, dysponując jedną izbą, nauczyciel prowadził zajęcia z kilkoma grupami dzieci, przerabiającymi materiał z kilku klas. W latach 1929/1930 sytuacja się nieco poprawiła, tylko bowiem 44,1% stanowiły jednoklasówki, ale do pełnych siedmioklasowych szkół uczęszczało jędynie 30,4% ogółu uczniów. W praktyce około 10-15% dzieci kończyło szkołę podstawową ze świadectwem siódmej klasy.

W latach kryzysu gospodarczego 1928/1929-1932/1933 liczba dzieci w wieku szkolnym wzrosła prawie o milion przy zmniejszonym budżecie Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego oraz zmniejszonej liczbie nauczycieli. W 1936 r. dla 1 min dzieci zabrakło miejsc w szkołach podstawowych. Efekt tych braków był taki, że wśród poborowych do wojska duży procent stanowili analfabeci i półanalfabeci. Przy aprobacie naczelnego wodza, marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego organizacja Białego Krzyża prowadziła w wojsku kursy czytania i pisania. Sprawa była poważna. W czasie działań wojennych w 1939 r. wielu żołnierzy nie potrafiło odczytać i zrozumieć instrukcji dotyczącej wydobywanej z magazynów broni.

Konsekwencją trudności w organizacji w szkolnictwie powszechnym był analfabetyzm. W 1921 r. wśród liczącej 26,8 min ludności kraju 37,2% nie umiało czytać i pisać. Wśród 15-milionowej populacji wiejskiej 60% stanowili analfabeci. W województwach południowych i wschodnich było ich jeszcze więcej, bo koło 70%. Według spisu ludności z 1931 r. sytuacja nie uległa zmianie. Na przykład w woj. warszawskim procent analfabetów w poszczególnych powiatach wynosił 31-40%, w woj. wileńskim 43-50%, a na Polesiu 50-70%. Wśród analfabetów spory procent stanowiła młodzież w wieku szkolnym. Podejmowano więc różne próby by temu zaradzić. Jedną z nich była inicjatywa Polskiej Macierzy Szkolnej zwalczania analfabetyzmu drogą indywidualnego nauczania przez ludzi dobrej woli, na zasadzie niech każdy nauczy czytania i pisania chociaż jedną osobę. Włączyły się do tego przedsięwzięcia: Związek Harcerstwa Polskiego, Związek Studencki, Legion Młodych i inne. Organizacje lewicowe, głównie Polska Partia Socjalistyczna, skrytykowały ten pomysł, jako filantropijny w sytuacji, gdy likwida-

121