4552034796

Polski Przegląd Kartograficzny Tom 31, 1999, nr 2

RUBEN ATOJAN Mińsk

Mapy panoramiczne

Za rys treści. Po zwięzłym przypomnieniu rozwoju perspektywicznych obrazów terenu, w artykule omówiono podstawy teoretyczne tej specyficznej kategorii prezentacji kartograficznej oraz przedstawiono zasady opracowywania map panoramicznych.

1. Kartograficzne i mapopodobne obrazy terenu. Ujęcia perspektywiczne

Mapy geograficzne jako przedstawienia powierzchni Ziemi są stale rozwijane i udoskonalane. Wraz z doskonaleniem map powstały nowe pokrewne formy prezentacji. Oprócz samej mapy, która uważana jest za podstawowy sposób przedstawiania obszaru, specjalistów interesują również inne pokrewne formy. Przeprowadzone badania pozwalają zaprezentować niektóre złych form, a także metody ich otrzymywania z wykorzystaniem przedstawień kartograficznych (ryc.1).

Po umieszczeniu poziomo planszy z mapą i po jej zorientowaniu nietrudno określić na niej punkt obserwacji oznaczony literą S. Punktom A, B, C w terenie odpowiadają punkty A', B’, C’ na mapie. Rzutując na pionową płaszczyznę, położoną na drodze promieni łączących SzA, B i C, otrzymamy obraz terenu. Punktom A, B i C terenu odpowiadają punkty A", B” Cna pionowej płaszczyźnie. W analogiczny sposób otrzymujemy również fotograficzne odwzorowanie terenu z punktu S. Dalej modelując trzeci wymiar -wysokości innych punktów, otrzymamy model ukształtowania powierzchni danego terenu. Punktowi S odpowiada punkt S’. Jeżeli natomiast podniesiemy punkt S nad mapę lub model terenu i wykonamy jej rzut na płaszczyznę pod kątem b, to otrzymamy obraz perspektywiczny.

Z powyższego wynika, że przedstawienie kartograficzne i konstrukcje mapopodobne powstają w wyniku centralnego lub równoległego rzutowania wycinka terenu na płaszczyznę. Wtym przypadku przedstawienia są różnie nazywane: przy rzutowaniu na płaszczyznę poziomą - mapą lub modelem terenu; na płaszczyznę pionową - obrazem terenu lub panoramą, na płaszczyznę pochyloną - obrazem perspektywicznym terenu; przy równoległym rzutowaniu na płaszczyznę pod pewnym kątem mówimy o rzucie aksonometrycznym. W zależności od technologicznych sposobów wykonania i użytych środków technicznych omawiane przedstawienia można podzielić na dwie grupy: fotograficzne - a więc zdjęcia fotogrametryczne, lotnicze i satelitarne terenu oraz konstrukcyjno-graficzne, czyli mapy, modele i różne rodzaje obrazów perspektywicznych.

Znane sposoby przedstawiania terenu charakteryzują się różnymi cechami, dlatego stale prowadzone są poszukiwania nowych metod oraz łączenia ich w celu osiągnięcia jak największej poglądowości, informacyjności i obiektywności. Ze znanych metod takie cechy posiada perspektywa. Otwierając szerokie możliwości przy opracowywaniu nowych typów map, obrazy perspektywiczne łączą konstrukcję i grafikę, integrując wydawałoby się niemożliwe do pogodzenia elementy matematyki i sztuki. Dlatego należy wyodrębnić dwa aspekty wykorzystywania perspektywy przy projektowaniu map panoramicznych: matematyczny i artystyczny. Pierwszy określa konkretne odwzorowanie danej mapy, drugi zajmuje się graficznym i artystycznym sposobem wykonania.

Mapy panoramiczne wykonywane są dla różnych fragmentów powierzchni Ziemi - kontynentów, krajów, parków narodowych, stref wypoczynkowych, miast, historycznych dzielnic miast, dużych muzeów, średniowiecznych zamków itp. Ze względu na rodzaj przedstawienia rozróżniamy panoramy krajobrazu naturalnego (wiejskiego) i panoramy krajobrazu miejskiego.

Podstawą map panoramicznych jest wykorzystanie pejzażowo-artystycznej zasady trójwy-