4597125481

Rys. 3. Sezonowość występowania wścieklizny u lisów i bydła w skali roku

Liczba przypadków

■+* Lisy — Bydło

Ryc. 4. Sezonowość występowania wścieklizny u lisa i kota w skali roku

Liczba przypadków

IV V V! VII VIII IX X XI XII Miesiące

Byd. Biul. Wet. 4(4), 1994 r._

taktowania się zwierząt i wzajemnego gryzienia, w wyniku którego dochodzi do zakażenia.

Drugi szczyt przypada na okres jesienny, związany z zasiedlaniem nowych terenów przez młode lisy. Nasilają się wówczas kontakty między tymi zwierzętami i walki o zdobycie nowych obszarów. Do zachorowań dochodzi po kilkutygodniowym okresie inkubacji.

Sezonowe nasilenie wścieklizny u jenotów na terenie objętym badaniami przez ZHW w Bydgoszcz)' - jak wynika z opracowań własnych i piśmiennictwa - przypada na okres jesieni oraz luty. Jenoty są zwierzętami mono-gamicznymi. Łączą się w pary jesienią, a ruja występuje u nich od początku lutego i trwa o-kolo 2-3 tygodni. Jak wynika z danych tabeli, nasilenie wścieklizny zbiega się z okresem rui i łączenia się w pary.

Wiosenny i jesienny szczyt wścieklizny potwierdza silną więź ekologiczną między lisem i jenotem, która wskazuje na podobne zwyczaje tych zwierząt, sposób zdobywania pokarmu, zamieszkiwania nor. W rejonach, gdzie biotyp jenota i lisa nakłada się lub graniczy ze sobą, powstają dogodne warunki do międzygatun-kowej cyrkulacji wirusa i powstawania wielogatunkowych ognisk wścieklizny, których likwidacja jest bardzo utrudniona.

Cykliczność występowania wścieklizny związana jest ze wzrostem lub spadkiem populacji lisów. Wzrost populacji lisów' wiąże się z obfitością pokarmu, który spożywają zwierzęta, a którym dla lisa są małe gryzonie, względnie ptaki. Zasoby żywności (gryzonie, ptaki, itp.) powodują wzrost populacji lisów i ich koncentrację na danym terenie, a to sprzyja zakażeniom wirusem wścieklizny, a następnie zmniejszaniu populacji lisów'. Do całkowitej odnowy stada dochodzi po paru latach (3-4 a nawet 7).

Wścieklizna lisów ma wpływ na szerzenie się jej u innych gatunków' zwierząt. Chore lisy atakują inne zwierzęta wolno żyjące, jak wspomniane już wcześniej jenoty, a także borsuki. Zdarzają się przypadki wspólnego zamieszkiwania nor przez borsuki i lisy. Lisy atakują też kuny, a te jako zwierzęta mięsożerne napadają na inne. Samy łatwo padają ofiarą lisów', szczególnie w okresie zimowym, kiedy to na skutek uszkodzenia racic, na zlodowaciałej pokrywie śnieżnej mają utrudnioną ucieczkę. Nie notuje się wścieklizny u zajęcy, mimo znacznej ich populacji. Można sądzić, że zdrowy zając nie da się schwytać lisowi, a chory zostaje uśmiercony i na nim kończy się łańcuch epizootyczny. Takie zwierzęta jak jelenie, lanie, które są pozbawione naturalnej bo-jaźliwości przed lisem, mogą być przez niego zaatakowane.

Największe niebezpieczeństwo wściekle lisy stanowią dla zwierząt domowych. Bydło wypasające się na pastwiskach, szczególnie przy wypasach całodobowych, może być atakowane przez wściekłe lisy i po około 2-miesięcznym okresie inkubacji choruje (patrz ryc. 3).

Szczyt częstości zachorowań przypada na listopad, grudzień (to jest w 1-2 miesiące po powrocie z pastwisk do obory').

83

Z obserwacji własnych i doniesień z piśmiennictwa wynika, że wściekliźnie lisów' towarzyszy wścieklizna kotów' wiejskich, które narażone są na kontakty z wściekłymi lisami. Pojawienie się wścieklizny u kotów' może być sygnałem występowania wścieklizny lisów. Przyjmuje się, że wścieklizna u kotów występuje wówczas, gdv szerzy się ona u innych gatunków zwierząt (ryc.

4).

Wścieklizna kotów należy do najbardziej niebezpiecznych, ze wyględu na agresywną postać choroby.

Lisy są również przyczyną choroby nie szczepionych przeciw wściekliźnie psów'.

O złożoności przebiegu epizootii wścieklizny u lisów świadczą tnidności w jej opanowaniu. Dotychczasowe metody walki z wścieklizną polegały na obniżeniu liczebności populacji. Stosowano różne metody, jak odstrzały, odłowy, gazowanie nor lisich, wykładanie przy nęt z trucizną. Żadna z metod nie dawała zadawalających wyników.

W tej sytuacji wysunięto koncepcję czynnego uodpamiania lisów przeciwko wściekliźnie drogą szczepień doustnych.