4631370356

390 G. GAŁUSZKA, M. CIEŚLAK-GOLONKA

Pomocny przy rozważaniu mechanizmu działania GTF stał się eksperyment, w którym zbadano, czy możliwe jest poprawienie tolerancji glukozy za pomocą samego jonu Cr(III) bez udziału insuliny. W tym celu badanej grupie zwierząt podawano chrom, blokując jednocześnie wydzielanie insuliny. Równocześnie analizowano odpowiedź organizmów tych zwierząt, którym podawano dodatkowo pierwiastek przy normalnym dostępie hormonu [29, 35]. W wyniku przeprowadzonego eksperymentu stwierdzono, że o ile sama insulina pomaga w przenikaniu glukozy z krwi do potrzebujących jej komórek mięśni szkieletowych i komórek tłuszczowych, o tyle sam jon chromu nie usprawnia transportu glukozy. Stąd wniosek, iż jego funkcja sprowadza się do wzmocnienia działania insuliny. Taka opinia została potwierdzona w najnowszych badaniach [48] nad „nowym” GTF, czyli oligopeptydem zawierającym chrom, a odkrytym przez Yamamoto [49] (vide infra). Obecnie za najbardziej prawdopodobny uważa się mechanizm, w którym GTF wzmacnia działanie insuliny poprzez stymulację pracy jej receptora — kinazy tyrozynowej.

Sposoby oddziaływania chromu z insuliną badali także Evans i współpracownicy [50]. Analizowali m.in. liczbę receptorów, do których insulina wiązana jest w obecności chromu. Brali pod uwagę trzy różne formy, w jakich pierwiastek był podawany, tzn. związki kompleksowe z kwasem nikotynowym i pikolinowym oraz CrCl₃. Wyniki wykazały wzrost liczby receptorów insuliny w obecności chroma Może to świadczyć o tym, że jon Cr(III) spełnia funkcję bodźca syntezy tych receptorów [50].

CHEMIA KOORDYNACYJNA Cr(III)

W ODNIESIENIU DO UKŁADÓW BIOLOGICZNYCH

W opisanych w niniejszej pracy doświadczeniach bardzo często wykorzystywano syntetyczne związki kompleksowe chromu. Chemią koordynacyjną tego pierwiastka zajął się jako pierwszy Pfeiffer. Prowadził on badania chromu, które były analogiczne do badań Wernera nad kompleksami kobaltu.

Dziś rola chromu jako klasycznego pierwiastka kompleksotwórczego jest dobrze znana [1]. Będąc twardym kwasem Lewisa, ma szczególne powinowactwo do twardych zasad, czyli ligandów zawierających jako donory elektronów atomy tlenu i azotu. Nieco słabiej łączy się chrom do ligandów poprzez siarkę czy fosfor [1, 51]. Wymienione atomy donorowe występują m.in. w aminokwasach, będących składnikami omówionego wcześniej ekstraktu drożdżowe-go, z którego próbowano wyizolować GTF. Są to: glicyna, cysteina, kwas nikotynowy, kwas glutaminowy. Od bardzo dawna znane są związki koordynacyjne Cr(III) z glicyną [52], Glicyna jest bowiem najprostszym aminokwasem zawierającym oprócz grupy karboksylowej i aminowej, charakterystycznych dla wszystkich aminokwasów, jedynie atomy wodoru. Dzięki takiej budowie, koordynacja może następować zarówno przez atom tlenu, jak i azotu, co można